luận văn:Phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

145
lượt xem 54
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế nước ta có sự chuyển dịch mạnh mẽ sang lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ dẫn đến tốc độ phát triển các đô thị, khu công nghiệp tăng rất nhanh. Mặt khác sự chênh lệch thu nhập rất lớn giữa thu nhập ở thành thị và nông thôn, sự dư thừa lao động nông nghiệp là nguyên nhân tất yếu dẫn đến sự di cư ồ ạt của dòng người từ nông thôn sang thành thị để sinh sống và làm việc tại các đô thị và các...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Phát triển nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

1 LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Phát tri n nhà cho công nhân t i các khu công nghi p, khu ch xu t Vi t Nam - Th c tr ng và gi i pháp.”
2 L IM U Trong quá trình công nghi p hoá, hi n i hoá n n kinh t nư c ta có s chuy n d ch m nh m sang lĩnh v c công nghi p, d ch v d n nt c phát tri n các ô th , khu công nghi p tăng r t nhanh. M t khác s chênh l ch thu nh p r t l n gi a thu nh p thành th và nông thôn, s dư th a lao ng nông nghi p là nguyên nhân t t y u d n n s di cư t c a dòng ngư i t nông thôn sang thành th sinh s ng và làm vi c t i các ô th và các khu công nghi p. Hi n nay có hàng tri u ngư i thu c i tư ng này ang s ng và làm vi c t i các ô th và các khu công nghi p. Vì v y vi c gi i quy t nhà cho các i tư ng này là v n r t l n c n ư c ánh giá m t cách y , úng m c t ó ra nh ng gi i pháp và chính sách mang tính ng b . Các KCN, KCX c a Vi t Nam ngày càng tr thành nơi thu hút các nhà u tư nư c ngoài và trong nư c. Hi u qu trư c m t có th th y là nhi u vi c làm m i ư c t o ra, thu nh p tăng lên v i ngư i lao ng cùng v i s phát tri n các ho t ng kinh t khác như tài chính, b o hi m, các d ch v cho KCN, KCX. i u l n hơn là ã làm cho thay i nhanh chóng s phát tri n kinh t xã h i t i các t nh, thành ph có KCN, KCX óng góp cho s phát tri n kinh t xã h i chung c a c nư c. Theo kinh nghi m th c t ã cho th y, nâng cao hi u qu và phát tri n năng su t lao ng thì m t trong nh ng vi c ph i làm là vi c phân b dân cư, lao ng t i các vùng công nghi p ph i tính n i u ki n v th i gian i l i c a công nhân sao cho ít nh t. T ch làm vi c n ch trung
3 bình không nên quá 30-40 phút tuỳ thu c vào h th ng giao thông và t c di chuy n c a phương ti n i l i. Tuy nhiên các khu dân cư c n có kho ng cách v i khu v c s n xu t tránh ô nhi m môi trư ng. S lư ng lao ng tăng nhanh nhưng quy ho ch phát tri n khu công nghi p chưa tính t i yêu c u v ch cho công nhân. Ch khi xây d ng xong cơ s h t ng thì v n nhà cho công nhân m i tr nên b c xúc. phía nhà nư c cũng như phía doanh nghi p hi n nay v n chưa có hư ng gi i quy t và cho n nay cũng chưa có cơ ch chính sách rõ ràng cho công tác xây d ng nhà cho công nhân t i các KCN, KCX Vi t Nam. Vì v y, em nghiên c u tài “Phát tri n nhà cho công nhân t i các khu công nghi p, khu ch xu t Vi t Nam - Th c tr ng và gi i pháp”. tài t p trung làm rõ hai m c tiêu chính: Th nh t, nêu lên th c tr ng c a vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX Vi t Nam trong th i gian g n ây. ã có nh ng cơ ch chính sách nào c a nhà nư c nh m nh hư ng gi i quy t cho v n nhà công nhân chưa? Nó có hi u qu gì không? Th hai, tìm hi u nguyên nhân và ra m t s gi i pháp cho vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX Vi t Nam. i tư ng nghiên c u c a tài là th c tr ng và gi i pháp phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX Vi t Nam hi n nay. Ph m vi nghiên c u c a tài: V không gian: tài s nghiên c u th c tr ng và gi i pháp phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX trên ph m vi c nư c, tuy nhiên có t p trung vào nh ng khu công nghi p i n hình Vi t Nam như Hà N i, thành ph H Chí Minh...
4 V th i gian: Nh ng s li u liên quan dùng trong tài phân tích, nghiên c u ư c thu th p trong th i gian 5 năm g n ây, t 2001-2006; tài s ki n ngh nh ng gi i pháp n năm 2010 và t m nhìn n 2015. Phương pháp nghiên c u: phương pháp t ng h p k t h p v i phương pháp chuyên gia trong phân tích; D a trên tài li u, sách báo có liên quan, nh ng tài ã nghiên c u trư c ây; d a trên s li u th c p c a Vi n nghiên c u qu n lý kinh t Trung ương ã i u tra th c t t i các khu công nghi p, khu ch xu t Vi t Nam c a các nhà nghiên c u có liên quan n tài. K tc u tài: ngoài ph n m u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o thì ph n n i dung chính c a tài ư c gi i quy t trong 3 chương: Chương 1: T ng quan chung v nhà cho công nhân t i các KCN, KCX và kinh nghi m c a các nư c trên th gi i v vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX. Chương 2: Th c tr ng v phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX và các cơ ch chính sách c a nhà nư c v vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX Vi t Nam. Chương 3: Nh ng ki n ngh và gi i pháp cho vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX.
5 CHƯƠNG 1 T NG QUAN CHUNG V NHÀ CHO CÔNG NHÂN T I CÁC KCN, KCX VÀ KINH NGHI M C A CÁC NƯ C TRÊN TH GI I V VI C PHÁT TRI N NHÀ CHO CÔNG NHÂN T I CÁC KCN, KCX 1. Khái quát v các KCN, KCX. Sau hơn 15 năm phát tri n k t khi ra i KCN u tiên (khu ch xu t Tân Thu n – thành l p ngày 24/9/1991), cho n gi a năm 2006, c nư c ta ã có 135 KCN, KCX ư c thành l p 45 t nh, thành ph trong c nư c v i t ng di n tích t t nhiên 26.500 ha, trong ó có 75 KCN, KCX ã i vào ho t ng. S lư ng các KCN v n ti p t c gia tăng m nh m và theo s li u g n ây nh t, tính n tháng 10/2007 c nư c ã có 154 KCN ư c thành l p v i t ng di n tích t t nhiên 32.808 ha. Trong ó di n tích t công nghi p có th cho thuê là 21.775 ha chi m 66% t ng di n tích t t nhiên. Có 92 KCN ã i vào ho t ng v i t ng di n tích t t nhiên 20.758 ha và 62 KCN ang trong giai o n n bù, gi i phóng m t b ng và xây d ng cơ b n v i t ng di n tích t t nhiên 12.073 ha. Theo k ho ch n 2015 có kho ng 109 KCN n a s hình thành. Tính n gi a năm 2006 các KCN nư c ta ã thu hút 86 v n lao ng tr c ti p làm vi c trong KCN và trên m t tri u lao ng trong lĩnh v c xây d ng, cung c p d ch v cho các KCN t i các cơ s kinh doanh ngoài KCN. T l bình quân thu hút lao ng t i các KCN trên m t ơn v di n tích hi n nay là 90-100 ngư i/ ha . N u KCN t p trung các ngành ngh như d t may, l p ráp i n t , s n xu t giày dép…có s d ng nhi u lao ng thì t l trên còn cao hơn. Như v y v i KCN, KCX có quy mô bình quân Vi t Nam
6 hi n nay là 100-150 ha thì m t KCN s có kh năng thu hút 10.000-15.000 lao ng. V i KCN có quy mô di n tích l n t i 2.700 ha như KCN Nhơn Tr ch ( ng Nai) thì khi l p y lư ng lao ng làm vi c t i ây tm c 300.000 ngư i và s t o nên ây m t ô th công nghi p m i. Các KCN, KCX phân b t t c các t nh thành trong c nư c tuy nhiên nó t p trung ch y u nh ng vùng kinh t tr ng i m c a ba mi n B c, Trung, Nam. V i t ng di n tích t t nhiên lên t i 25.900 ha, 110 KCN này chi m g n 80% t ng di n tích các KCN trong c nư c. n th i i m cu i tháng 10/2007, các KCN, KCX trên c nư c ã cho thuê ư c trên 11.177 ha, tt l l p y di n tích t công nghi p có th cho thuê c a các KCN c nư c là 54,1%, riêng các KCN ã v n hành thì cho thuê ư c trên 9.928 ha, tt l l p y di n tích t công nghi p có th cho thuê là trên 71,1%. Theo th ng kê t i các a phương g i báo cáo và ư c tính t các ngu n thông tin khác, hi n nay có kho ng 1 tri u lao ng ang làm vi c t i các KCN, KCX và các khu kinh t trên toàn qu c. Trong s nh ng lao ng này có kho ng trên 700.000 lao ng là ngư i t nh ngoài ho c huy n ngoài và có nhu c u thuê nhà trong th i gian lao ng t i các KCN, KCX. Trong các khu nhà t p trung (xây d ng t ngu n ngân sách nhà nư c ho c t phía các doanh nghi p) cũng ch cung c p ch , sinh ho t cho kho ng 7-10% s lao ng ang lam vi c t i ây và có nhu c u v nhà . Trên 90% công nhân còn l i ph i t thu x p ch , thuê tr r i rác trong các khu dân cư g n nơi h làm vi c hay các KCN. V i s phát tri n hi n nay c a các KCN, KCX Vi t Nam thì n nay các KCN, KCX này ã thu hút trên c nư c ư c 2.600 d án có v n u tư nư c ngoài v i t ng v n u tư trên 25,3 t USD và g n 2.800 d án u tư trong nư c v i t ng s v n u tư ăng ký g n 137 nghìn t ng (chưa k
7 các d án u tư phát tri n k t c u h t ng KCN v i t ng s v n u tư 976 tri u USD và 43 nghìn t ng). Vi c phát tri n các KCN, KCX ã và ang góp ph n quan tr ng gi i quy t vi c làm cho lao ng t i ch và lao ng nh p cư. Trong th i gian t i, l c lư ng lao ng trong các KCN, KCX gia tăng m nh m cùng v i s phát tri n c a các d án ho t ng trong các KCN, KCX. Tính n tháng 6/2007 , các KCN, KCX c a c nư c ã thu hút ư c kho ng 1 tri u lao ng tr c ti p v i t tr ng lao ng có chuyên môn k thu t tăng lên và t g n 40%. Ngoài ra n u tính c s lao ng gián ti p thì t ng s vi c làm ư c t o ra t chương trình phát tri n KCN, KCX t p trung nhi u nh t là t i TP H Chí Minh v i kho ng trên 210 nghìn lao ng làm vi c t i hơn 100 xí nghi p trong 14 KCN, KCX, trong s này có kho ng 60-70% lao ng là ngư i t các a phương khác n làm vi c t i TP H Chí Minh và i as công nhân ây u có nhu c u nhà tr . Trong khi ó toàn thành ph ch có 4/14 KCN là có xây nhà lưu trú cho công nhân, còn l i u không có ho c là công nhân ph i s ng trong các khu nhà t m b , thi u th n i u ki n sinh ho t t i thi u. Năm 2007, TP H Chí Minh ã kh i công xây d ng nhà lưu trú t i 5 khu là: Tân Thu n, Linh Trung 2, Tân Th i Hi p, Long Th i, Vĩnh L c v i t ng quy mô áp ng ư c g n 7000 ch cho công nhân. n tháng 3/2007 thành ph ti n hành s a ch a 2 khu nhà KCX Linh Trung ưa công nhân vào . Ngoài ra thành ph cũng tích c c b sung quy ho ch bên ngoài KCN, KCX quy t tâm xây d ng ư c 8000-10.000 ch cho công nhân trong năm 2008. Riêng t i Hà Nô , quá trình m r ng phát tri n và thu hút m nh u tư vào các KCN, KCX ã t o lên s c hút m nh v lao ng t i ây, bao g m
8 i ngũ cán b k thu t, công nhân, nhân viên nghi p v và cán b qu n lý trong ó 90% là công nhân và k thu t viên. Trong s nh ng lao ng ang làm vi c t i Hà N i có c ngư i Vi t Nam và ngư i nư c ngoài ch y u là cán b qu n lý hay k thu t viên cao c p. Lao ng trong các KCN, KCX Hà N i nói riêng và c nư c nói chung hi n nay có c i m là lao ng tr , lao ng n và lao ng di cư chi m t l khá cao. Lao ng tu i t 18 n 35 chi m 90% t ng s lao ng trong các KCN, KCX. Lao ng n chi m 60% (phù h p v i ngành da giày, d t may, thu s n); lao ng t a phương khác n làm vi c chi m 65%. T i à N ng có 6 KCN trên t ng di n tích t kho ng 1500 ha và thu hút kho ng 40 nghìn lao ng. Trong s ó có kho ng 60% là ngư i ngo i t nh c n ch tr . Riêng qu n Liên Chi u, dân s s t i kho ng 91 nghìn ngư i. Trong khi ó s lao ng ngo i t nh kho ng 30 nghìn ngư i. Cùng lúc ó trên a bàn qu n còn có kho ng 30 nghìn sinh viên c a các trư ng i h c. Tuy nhiên hi n v n chưa có chương trình, d án v nhà tr cho công nhân các KCN, KCX. Qu ng Nam v i 5 KCN, KCX thu hút kho ng 18 nghìn lao ng. Riêng t i KCN i n Nam - i n Ng c (huy n i n Bàn) có kho ng 15 nghìn lao ng, tuy nhiên s nhà cũng m i ch áp ng ư c kho ng 5%, còn l i thì 95% s ngư i lao ng u ph i t tìm ch trong dân. H u h t s lao ng này ang ph i thuê nh ng nhà tr mà s lư ng và ch t lư ng c a chúng a ph n là th p, cũng chưa th có s li u th ng kê ư c. T i t nh Bình Dương có 21 KCN, KCX chi m di n tích kho ng 5300 ha v i kho ng 149 nghìn lao ng. Tuy nhiên m i ch có r t ít khu nhà chính
9 th c là dành cho công nhân. ây ch có công ty giày Thái Bình thì có kho ng 1000 ch cho công nhân và M Phư c thì có kho ng 900-1000 ch , còn l i h u h t u chung tình tr ng như các KCN, KCX trên toàn qu c. T i th tr n B n L c (Long An), dân s trên a bàn c a th tr n kho ng trên 18 nghìn ngư i, riêng nhà máy Chin Lou óng t i a bàn th tr n ã có kho ng 25 nghìn công nhân làm vi c. Trong s ó có kho ng 10 nghìn ngư i ang thuê nhà trên t th tr n. Trong t ng s nh ng công nhân thuê nhà này ch có vài nghìn ngư i là có kh năng thuê ư c nh ng nhà tr xây d ng tương i cơ b n c a các doanh nghi p cho thuê nhà tr như Kim T và Dung Quý. S công nhân và lao ng còn l i ph i thuê nh ng nhà r t t m b , cơi n i, t n d ng. S lao ng trong các KCN, KCX tăng nhanh v i các i u ki n và c i m nêu trên d n n c u v nhà tăng m nh t i các khu v c KCN (nhà cho ngư i a phương khác n làm vi c, nhà cho gia ình tr m i hình thành …). H u như toàn b s ngư i lao ng t a phương khác n làm vi c t i các KCN, KCX u có nhu c u v nhà . M t s lao ng là ngư i a phương cũng có nhu c u v nhà g n KCN, KCX do ch làm vi c theo ca kíp c a các doanh nghi p bu c ngư i dân ph i bám xư ng bám máy hay làm thêm gi . Do di n tích nhà c a gia ình hi n có ch t h p, do b n thân ngư i lao ng thích s ng t l p không mu n ph thu c gia ình, bên c nh ó cũng do giao thông trong khu v c chưa thu n ti n, t n nhi u th i gian ho c kém an toàn nên m t s công nhân tuy trong cùng huy n v i nh ng KCN, KCX song các a i m khó khăn v giao thông v n có nhu c u v nhà g n KCN…
10 Ph n l n nh ng nhà cho thuê u là nhà t m b , l p ngói xi măng, kho ng 3-4 công nhân thuê m t bu ng v i giá t 100.000-150.000 ng/ngư i/tháng không k i n nư c; các khu v c xa ô th l n thì giá thuê phòng có th p hơn chút ít. Tình hình an ninh tr t t t i các khu công nhân thuê tr m t s KCN cũng có nhi u b c xúc do l c lư ng lao ng thuê nhà ông và ph c t p. 2. Nhà cho công nhân t i các KCN, KCX – Khái ni m và phân lo i. 2.1. Khái ni m chung v nhà . M i qu c gia dù là phát tri n hay ang phát tri n cũng u có m t s gi ng nhau, c bi t i v i nh ng nư c ang có n n công nghi p phát tri n u có s gi ng nhau v phân t ng xã h i trong c ng ng dân cư. i u này th hi n ch , bao gi trong xã h i c a nó cũng bao g m nh ng h gia ình có m c s ng, sinh ho t, thu nh p hoàn toàn khác nhau. ó là nh ng ngư i có thu nh p r t cao; nh ng ngư i có thu nh p cao; nh ng ngư i có thu nh p trung bình; nh ng ngư i có thu nh p th p; và nh ng ngư i có thu nh p r t th p. V i nh ng ngư i thu c nhóm có thu nh p cao, r t cao hay trung bình thì v i h v n nhà không có gì khó khăn l m cho h , nhưng v i nh ng ngư i có thu nh p th p và r t th p thì l i khác. H h u h t là g p khá nhi u khó khăn trong v n t o l p nhà . H u h t nh ng chương trình phát tri n c a m i qu c gia trên th gi i, bao gi chương trình nhà cho các thành ph n dân cư trong xã h i cũng ư c quan tâm r t nhi u. Chương trình này bao g m c các thành ph n dân cư, i tư ng xã h i là nhà cho ngư i lao ng t i các khu s n xu t, nhà cho
11 ngư i nghèo, ngư i g p khó khăn, ho n n n trong cu c s ng do thiên tai, b nh t t,… Tùy theo tình hình, c i m th c t c a m i nư c và trong t ng hoàn c nh c th c a t ng giai o n mà có chính sách u tư phát tri n nhà cho các i tư ng nêu trên là khác nhau. T vi c u tư b ng ngân sách nhà nư c n vi c khuy n khích và t o i u ki n h tr các thành ph n kinh t tham gia u tư vào lĩnh v c xây d ng nhà cho các i tư ng này thuê, t m th i cư trú ho c thuê mua. hi u th nào là nhà cho công ngư i lao ng, công nhân t i các KCN, KCX, thì hi n nay chưa t ng có m t khái ni m c th nào nói n. Cũng chưa có khái ni m th ng nh t nào v nhà cho công nhân, ngư i lao ng t i các KCN, KCX. Theo nh ng i u kho n, quy ph m trong “Chương I: Nh ng quy nh chung” c a Ngh nh s 90/2006/N -CP ngày 6 tháng 9 năm 2006 v Quy nh chi ti t và hư ng d n thi hành Lu t Nhà , chúng ta có khái ni m v “nhà xã h i” ư c dùng nh t th hóa v i nhà công nhân, ngư i lao ng t i các KCN, KCX như sau: “Nhà xã h i” ư c hi u là nhà do nhà nư c ho c t ch c, cá nhân thu c các thành ph n kinh t u tư xây d ng cho các i tư ng quy nh t i i u 53 và i u 54 c a Lu t Nhà thuê ho c thuê mư n theo cơ ch do Nhà nư c quy nh.” Ngoài ra trong lu t Nhà còn có quy nh v i u ki n ư c thuê và mua nhà xã h i bao g m: - Chưa có s h u nhà và chưa ư c thuê ho c thuê mua nhà thu c s h u nhà nư c; có nhà thu c s h u c a mình nhưng di n tích bình quân trong h gia ình dư i 5m2 sàn/ ngư i; nhà thu c s h u c a mình nhưng là nhà t m, hư h ng ho c d t nát. - Ngư i ư c thuê – mua qu nhà xã h i ngoài các i u ki n quy nh nói trên còn ph i thanh toán l n u 20% giá tr c a nhà ư c thuê mua.
12 V n nhà nư c khuy n khích các thành ph n kinh t tham gia u tư xây d ng nhà cho công nhân, cho ngư i lao ng ư c th hi n qua các chính sách v t ai như: không tính ti n s d ng t, ti n thuê t, có nh ng chính sách ưu ãi v thu , ưu ãi v lãi su t v n vay và các chính sách t o i u ki n và ưu ãi khác như giá cho thuê, giá thuê mua ư c tính trên nguyên t c b o toàn v n u tư xây d ng. 2.2. Các lo i hình nhà c a công nhân t i các KCN, KCX. Nhà cho công nhân t i các KCN, KCX hi n nay r t a d ng và có nhi u hình th c, tuy nhiên có th chia thành ba lo i chính như sau: - Nhà do nhà nư c xây d ng. - Nhà do các doanh nghi p xây d ng. - Nhà do các h dân xây d ng. Th nh t là lo i nhà do nhà nư c xây d ng. ây là lo i hình nhà có ch t lư ng cao nh t trong t t c các lo i hình nhà dành cho công nhân, ngư i lao ng trong các KCN, KCX thuê vì lo i nhà này ư c xây d ng theo tiêu chu n c a Nhà nư c ban hành. Hi n nay lo i nhà này có r t ít, nó chi m kho ng 1% trong t ng s lư ng nhà cho công nhân thuê và ch ư c th c hi n m ts a phương t p trung các KCN l n như TP H Chí Minh, Bình Dương và ng Nai. ây là m t lo i hình nhà chung cư chưa ư c xây d ng các t nh thành ph tr c thu c trung ương khác ngoài nh ng thành ph trên. Th hai là lo i nhà do các doanh nghi p xây d ng, ây là lo i nhà ư c thi t k trên di n tích t t i các KCN. Lo i nhà này ư c xây d ng kho ng 3-5 t ng theo tiêu chu n c a B xây d ng và quy nh c a UBND TP H Chí Minh (Quy t nh 75). Nh ng khu nhà này hi n nay ang ư c xây d ng và hoàn ch nh ưa vào s d ng, nhưng h u h t nó t p
13 trung TP H Chí Minh như KCX Tân Thu n do công ty c ph n phát tri n Sài Gòn xây d ng 2 khu nhà quy mô 1900 ch , KCN Tân Bình, công ty phát tri n nhà Qu n 5 xây d ng 2 khu chung cư v i quy mô 720 ch ; KCX Linh Trung 1, công ty d ch v a c Sài Gòn xây d ng 104 phòng vơi quy mô 840 ch , T ng công ty xây d ng Sài Gòn xây d ng 2 khu nhà 5 t ng v i quy mô 1520 ch ; KCN Vĩnh L c, công ty c ph n nhà Qu n 5 xây d ng 2 khu chung cư v i quy mô là 720 ch .. Theo s li u th ng kê v vi c nhà nư c và doanh nghi p m b o ư c ch cho ngư i lao ng ta th y: T nh, thành ph T l nhà ư c m b o (%) TP H Chí Minh 5.4 ng Nai 6.5 Bình Dương 15 Như v y ta th y so vói t ng nhu c u c a ngư i lao ng v ch thì t l này là quá ít. Doanh nghi p và nhà nư c m i ch m b o ư c m t ph n nh s lư ng nhà cho công nhân t i các KCN, KCX. ây là nh ng khu nhà m b o ch t lư ng t t th hai sau lo i nhà do nhà nư c xây d ng. Ch t lư ng c a nó hơn h n so v i nh ng lo i nhà do doanh nghi p tư nhân và các h gia ình xây d ng cho thuê. Khu nhà này ã m b o ư c ch t lư ng cu c s ng c a ngư i công nhân. Nhà do doanh nghi p xây d ng trong khuôn viên t c a doanh nghi p trong KCN. Vì v y ch t lư ng cu c s ng trong này b tách bi t v i c ng ng dân cư, ng th i nh ng h t ng xã h i i kèm v i ch t lư ng cu c s ng cũng có nhi u b t c p
14 Th ba là lo i nhà do các h dân xây d ng, hi n nay lo i nhà này khá ph bi n h u h t các KCN, KCX trên c nư c. Theo s li u i u tra c a nhóm nghiên c u tài liên quan nv n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX Vi t Nam c a Vi n nghiên c u qu n lý kinh t Trung ương cho th y, t i TP HCM nhà do h gia ình xây d ng mb o ư c 96,4% s lư ng ch cho ngư i lao ng trong các KCN, KCX. Còn t i Long An thì i a s (chi m g n 100%) s lư ng nhà cho công nhân t i các KCN, KCX ây là do các h gia ình cung c p. Nhà nư c cũng như doanh nghi p chưa h xây d ng ch cho công nhân. Cũng v i tình tr ng như trên thì t i Qu ng Nam, Bình nh, ch c a công nhân hi n nay ch y u do các h gia ình cung c p. Riêng t i Hà N i, hi n nay có kho ng 28.200 lao ng trong các KCN, KCX nhưng công nhân thì trên 90% ph i thuê nhà tr c a dân . T nh Hưng Yên ang u tư xây d ng khu chung cư t i KCN Như Quỳnh. Tuy nhiên khi công trình ã hoàn thành cũng ch áp ng m t ph n nh nhu c u nhà cho lao ng t i ây, còn a ph n công nhân l i v n ph i i thuê nhà cho mình t i các khu v c lân c n v i KCN. Nh ng lo i nhà do ngư i dân t phát xây lên theo xu hư ng phát tri n c a các KCN, KCX và s gia tăng c a nó áp ng nhu c u c a ngư i lao ng t i ây. Chính i u ó làm cho ph n l n nhà tr này có ch t lư ng r t kém. H u h t ó là nh ng căn nhà mái tôn, gi y dàu, tư ng g ch, lá d a, n n lát g ch ho c láng xi măng, không có công trình ph khép kín, ph n l n ó là h th ng nhà v sinh chung r t b t ti n, nh t là i v i ph n . Lo i nhà do ngư i dân t phát xây lên hi n nay có th là lo i nhà xây m i, nhà do h gia ình ngăn t di n tích còn th a c a gia ình mình cho thuê ho c là nhà xây t m trên t vư n, t th cư hay công trình ph trư c
15 ó. Trong ba lo i nhà trên thì lo i nhà do ngư i dân xây m i cho công nhân thuê hi n nay có ch t lư ng t t nh t so v i nh ng lo i nhà kia, tuy nhiên do h ph i óng thu khá cao (28% thu thu nh p doanh nghi p và VAT 10%) nên thu h i v n ch m và không có tích lũy tu s a nhà tr . Vì v y mà lo i nhà này cũng ít. ây là mô hình r t phù h p v i giai o n hi n nay, cho nên Nhà nư c nên có nh ng cơ ch chính sách h tr t o i u ki n cho nh ng h dân có kh năng xây d ng nhà cho công nhân thuê, gi m b t s c ép v nhu c u nhà ang ngày m t gia tăng hi n nay. Còn i v i nh ng lo i nhà do ngư i dân xây d ng t di n tích th a c a gia ình hay xây trên t th cư thì ph n l n ch t lư ng kém, an ninh không m b o, không an toàn. Ch c ch n v sau này không m t ngư i tr nào mu n duy trì tình tr ng ch c a mình như v y. 3. Kinh nghi m c a m t s nư c trên th gi i v vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX. Vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX hi n nay ang là m t v n khá b c xúc t ra v i t t c các nư c, c bi t là iv i nh ng nư c có t c tăng trư ng ph thu c ph n l n vào y u t phát tri n các KCN, KCX. Sau ây là m t s nh ng kinh nghi m c a các nư c trên th gi i v vi c phát tri n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX. 3.1. M t s gi i pháp c a các ti u vương qu c R p (UAE). Chính quy n thành ph công nghi p Dubai ã thông báo hoàn thành thành ph lao ng u tiên t i khu Base Metal, v i s c ch a 12500 ngư i g m qu n c và công nhân. Thành ph lao ng, bao g m 14 toà nhà, là d án u tiên trong s b y d án theo k ho ch s ư c xây d ng t i thành ph công nghi p Dubai v i
16 chi phí lên t i 1.6 t Dh (Dirham, ơn v ti n t c a UAE, b ng 0.272294 USD, b ng kho ng 4.356 ng Vi t Nam). Sáu d án còn l i ư c xây d ng trong năm 2007 và hoàn thành vào quý 1 năm 2008. Vi c hoàn thành thành ph lao ng u tiên ch là m t ph n trong m t k ho ch t ng th nh m giúp thành ph công nghi p có th t o ư c ch cho ngu n lao ng c n thi t cho thành ph v i m c giá ch p nh n ư c và có th t trang tr i ư c. Thành ph công nghi p Dubai n m t a l c trên tr c ư ng Emirates và g n v i ư ng Shaikh Zayed, có di n tích g n 560 tri u feet vuông. ây là khu v c công nghi p bao g m sáu c m công nghi p th c ph m và u ng, kim lo i cơ b n, khoáng ph m, hoá ch t, trang thi t b và ph tùng giao thông, máy móc và thi t b cơ khí. Chương trình nhà ư c xây d ng v i m t phong cách riêng a m c ích v i b n s c riêng và tiên ti n m t m t t o cho công nhân kh năng ti p c n các khu s n xu t m t cách d dàng, m t khác l i giúp c i thi n i u ki n sinh ho t c a công nhân trong m t thành ph công nghi p toàn di n thu c lo i hàng u trong khu v c. Nhà c a công nhân trong thành ph công nghi p ư c trang b cho các thi t b tiên ti n, bao g m m t phòng b p ư c thi t k riêng, m t quán ăn t ph c v (cafeteria), m t phòng gi t , phòng ng có i u hoà nhi t , sân chơi dành cho bóng r , bóng á và cric-ke. Các d ch v khác như c a hàng ăn u ng, c a hàng t p hoá, ngân hàng, trung tâm y t , r p hát và các d ch v bán l khác cũng s ư c ưa vào ho t ng nh m áp ng các nhu c u sinh ho t thư ng ngày c a công nhân. Khi hoàn thành d án, các thành ph lao ng s có t ng di n tích 14 tri u feet vuông, v i 87500 giư ng. Thi t k và quy ho ch c a t t c các
17 thành ph lao ng này là tuân th theo các quy nh m i nh t c a thành ph công nghi p Dubai, và dư i s giám sát c a Maqayees, trung tâm tiêu chu n công nghi p Dubai. 3.2. M t s gi i pháp c a Bang Selangor (Malaysia) xây d ng chương trình phát tri n nhà cho công nhân. Chương trình này ư c chính quy n bang Selangor (Malaysia) b t u phát tri n nhà m i cho công nhân c a bang. Chương trình này ư c t tên là “Chương trình nhà cho các c p uyên ương”. Nhà xây d ng theo chương trình này s ư c t p trung t i các khu v c ph c n khu công nghi p. Theo tuyên b mà Ban thư ký báo chí t i văn phòng Menteri Besar, chương trình nhà cho các c p uyên ương nh m m b o r ng công nhân s không ph i r i i nơi khác khi l p gia ình. i u này s góp ph n làm gi m m c bi n ng lao ng t i các nhà máy, các KCN… t ó t o ra s c hút cho các nhà u tư. Hai trong s nh ng a i m ư c xác nh là thích h p cho chương trình nhà cho các c p uyên ương này là Batu 7 và Si jang kang, n m g n khu trung tâm Halal và Deng kil t i Sepang. T t c các công dân dư i 45 tu i t i Selangor u ư c dành cho các căn h này. ó là các căn h li n k nhau, m i căn g m ba phòng, m i căn tr giá 35,000 ringit. t i ưu hoá s d ng ti n ích m t b ng, chương trình s t ch c xây d ng các c m căn h , theo t l 20 n 25 ơn nguyên trên m i acre (m u Anh t c là b ng kho ng 0.4 hecta) so v i m c 15 ơn nguyên trên m t acre ang áp d ng trong các d án nhà hi n t i.
18 Tuyên b c a ban thư ký báo chí cũng cho bi t, m c dù thi t k căn h là khá ti t ki m nhưng i u ó s không làm nh hư ng t i tính an toàn cũng như kh năng áp ng y các cơ s h t ng. m b o tính ti n d ng cho ngư i s d ng căn h thì các ti n ích công c ng i kèm như thùng rác, sân chơi cho tr em, nhà c ng ng (nhà chung c a c ng ng) s ư cb trí t i nh ng v trí trung tâm c a khuôn viên m i h gia ình có th d dàng ti p c n, sinh ho t. S có m t kho ng không gian riêng kho ng 20 foot ( ơn v o lư ng Anh, b ng 0.3048 mét) gi a các ơn nguyên, m b o cho thi t k khu nhà ư c tuân th thì các kho ng này s không ư c dùng xe hay cơi n i…M t khu v c xe trung tâm s ư c b trí cho ngư i s d ng. Nhà theo chương trình này cũng s có “lá ph i xanh” dư i hình th c cây xanh có bóng mát tr ng d c theo các tr c ư ng chính và các khu vui chơi. 3.3. T i m t s qu c gia khác. T i m t s qu c gia khác v n nhà cho công nhân ư c t chung trong v n nhà cho ngư i lao ng có thu nh p th p. T i M , B xây d ng nhà và phát tri n ô th M ư c giao qu n lý ti n h tr nhà m b o quy n l i cho các h gia ình có thu nh p th p ho c là nh ng ngư i nghèo. Dư i s b o m c a nhà nư c, lãi xu t tín d ng gi m và ư c duy trì m t m c nh t nh phù h p v i kh năng c a ngư i i vay. Nhi u chương trình c p v n tr c ti p ã ư c tri n khai, như c p t m ng, c p tín d ng ưu ãi cho vi c t o l p m i và c i t o nhà ; h tr ho c b o lãnh thanh toán ti n thuê nhà . Ngoài ra thì chính ph M cũng c bi t quan tâm n hình th c phát tri n nhà cho thuê giá th p. Tuy nhiên qua nhi u
19 năm, dù cũng qua nhi u chính sách c a nhà nư c, nhưng v n nhà công c ng c a nư c M v n trong tình tr ng là kh ng ho ng n ng. i u này có ư c m t ph n do các nh ch do t ng th ng các kỳ ưa ra khác nhau. V i m i kỳ t ng th ng thì l i có nh ng chính sách v nhà cho công nhân, nhà công c ng hay nhà xã h i khác nhau chính vì v y mà cũng là m t trong nh ng nguyên nhân d n n kh ng ho ng nhà xã h i t i M . n nay, bài h c kinh nghi m mà nư c M có th rút ra là nguyên nhân d n n kh ng ho ng nhà là do thi u qu nhà cho thuê. T i Balan, chính sách v nhà l i ư c áp d ng như sau: h phân ra trong xã h i có các i tư ng có nhu c u v nhà , phân thành năm nhóm. ó là: - Nhóm có thu nh p r t cao. - Nhóm có thu nh p cao. - Nhóm có thu nh p trung bình. - Nhóm có thu nh p th p. - Nhóm có thu nh p r t th p. Nhóm có thu nh p r t th p t c là ngư i nghèo, g m các h gia ình g p thiên tai, r i ro trong cu c s ng, hay nh ng ngư i có thu nh p r t th p. Nhóm này c n có s h tr c a nhà nư c. Balan áp d ng hình th c ây là phân nhóm i tư ng trong xã h i có chính sách gi i quy t cho phù h p. 4. M t s k t lu n rút ra cho Vi t Nam. T th c t và kinh nghi m c a các qu c gia cho th y v n nhà cho công nhân làm vi c t i các KCN, KCX là m t v n r t quan tr ng và có ý nghĩa thi t th c c p bách v i s phát tri n lâu dài c a các ho t ng s n xu t kinh doanh và chi n lư c phát tri n b n v ng c a các KCN, KCX. S ph i h p gi a nhà nư c, ban qu n lý các KCN, KCX, doanh nghi p và ngư i dân
20 trong vi c gi i quy t v n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX m i qu c gia, m i khu v c tuy có khác nhau. Tuy nhiên v n có nh ng nét tương ng và nh ng xu th phát tri n chung, chúng ta có th rút ra m t s bài h c kinh nghi m quan tr ng cho Vi t Nam gi i quy t v n này trên m t s khía c nh sau: Th nh t là, chúng ta ph i m nh d n th a nh n quan i m nhà cho công nhân t i các KCN, KCX là m t y u t quan tr ng g n li n v i s hình thành và phát tri n c a các KCN, KCX ng th i nó cũng là m t nhân t quan tr ng i li n v i quá trình phát tri n kinh t t nư c, c bi t là i v i nh ng nư c ang trong quá trình công nghi p hoá, hi n i hoá như Vi t Nam. Dù là nư c i sau thì Vi t Nam cũng c n ph i nh n m nh v n này và có nh ng cơ ch chính sách quan tâm thích áng. Vì t t c nh ng nư c ã tr i qua th i kỳ tăng trư ng và phát tri n cũng u kh ng nh r ng xu t phát t n n t ng và y u t then ch t là s phát tri n m nh m c a các KCN, KCX. G n v i v n này là v n gi i quy t nhà cho công nhân. Th hai là, Nhà nư c ph i là ngư i i tiên phong trong vi c t o l p và hi n th c hoá các cơ ch chính sách phát tri n nhà cho công nhân, cho ngư i lao ng. B i vì v n nhà cho công nhân t i các KCN, KCX không ch là v n v kinh t mà nó còn liên quan nhi u n a nv n xã h i nên nhà nư c c n ph i th c hi n các bi n pháp h tr tr c ti p (tài chính) cho công nhân khi thuê hay mua nhà thông qua vi c c p v n, b o lãnh ho c cho vay ưu ãi. làm t t i u này thì nhà nư c c n ph i có s quy nh, cam k t rõ ràng và có khung pháp lý riêng các bên liên quan tr c ti p (Nhà nư c, ban qu n lý doanh nghi p, công nhân) có th i ch ng công b ng, m b o úng quy n l i và nghĩa v khi tham gia. Bên c nh ó nhà nư c còn c n ph i khuy n khích các doanh nghi p, ngư i dân tham gia