Luận văn: Quản lý nhà nước đối với TCT 90 - 91 theo hướng hình thành Tập đoàn kinh tế

Chia sẻ: Bidao13 Bidao13 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:202

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thực hiện đổi mới, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN trong xu thế hội nhập quốc tế, việc tạo lập và phát triển các TCT, TĐKT lớn có đủ tiềm lực cạnh trạnh cả thị trường trong và ngoài nước là mục tiêu chiến lược của nhà nước Viêt Nam. Đảng và Nhà nước coi đây là chủ trương lớn trong đường lối kinh tế đất nước. Trong quá trình xây dựng các TCT, TĐKT mạnh quản lý nhà nước có vai trò quyết định. Quản lý nhà nước tạo ra các chuẩn mực pháp lý,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Quản lý nhà nước đối với TCT 90 - 91 theo hướng hình thành Tập đoàn kinh tế

Luận văn Quản lý nhà nước đối với TCT 90 - 91 theo hướng hình thành Tập đoàn kinh tế
ðU PH N M 1. Tính c p thi t c a ñ tài Th c hi n ñ i m i, xây d ng n n kinh t th trư ng ñ nh hư ng XHCN trong xu th h i nh p qu c t , vi c t o l p và phát tri n các TCT, TðKT l n có ñ ti m l c c nh tr nh c th trư ng trong và ngoài nư c là m c tiêu chi n lư c c a nhà nư c Viêt Nam. ð ng và Nhà nư c coi ñây là ch trương l n trong ñư ng l i kinh t ñ t nư c. Trong quá trình xây d ng các TCT, TðKT m nh qu n lý nhà nư c có vai trò quy t ñ nh. Qu n lý nhà nư c t o ra các chu n m c pháp lý, các ñi u ki n, ti n ñ ... ñ các DNNN phát tri n thành nh ng TðKT có ti m l c ñ m nh, ñóng vai trò nòng c t, ch ñ o cho n n kinh t . Th c hi n m c tiêu ñó ñòi h i không ng ng hoàn thi n, ñ i m i qu n lý nhà nư c ñ i v i các TCT 90 - 91 nói chung trong ñó có các TCT 90 – 91 và TðKT nhà nư c. ðây là v n ñ m i, v a làm v a hoàn thi n Vi t Nam. Vì v y, vi c nghiên c u m t cách h th ng toàn di n và c th c lý lu n và th c ti n qu n lý nhà nư c ñ i v i các DNNN theo hư ng hình thành các TðKT m nh là ñòi h i b c xúc hi n nay c a công cu c ñ i m i qu n lý hành chính nhà nư c v kinh t , c i cách hành chính công. Là cán b nhi u năm làm công tác qu n lý các TCT 90 – 91, ñã ti p c n nhi u v i th c t và có nh ng kinh nghi m nh t ñ nh tôi ch n v n ñ “Qu n lý nhà nư c ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT” làm ñ tài lu n án ti n s qu n lý hành chính công. Vi c nghiên c u ñ tài m t m t gi i quy t ñư c nh ng v n ñ b c xúc ñ t ra hi n nay nư c ta, phù h p v i chuyên ngành qu n lý hành chính công, ñ c bi t cho phép k t h p lý lu n h c t p, nghiên c u v i ho t ñ ng th c ti n c a b n thân. 2. M c ñích nghiên c u - H th ng hóa có b sung và hoàn thi n cơ s khoa h c QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT. - Phân tích th c tr ng hình thành và ho t ñ ng c a các TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT ñ c bi t là th c tr ng QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo 1
hư ng hình thành TðKT Vi t Nam. Qua ñó, ch ra nh ng v n ñ b c xúc c n x lý trong vi c hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT. - ð xu t phương hư ng h th ng gi i pháp cũng như các ñi u ki n th c hi n gi i pháp hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT. 3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u - ð i tư ng nghiên c u ð i tư ng nghiên c u c a lu n án là QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT - Ph m vi nghiên c u t m vĩ mô, ch y u t p trung vào ch ñ , chính Lu n án nghiên c u sách cơ ch , n i dung QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT trong ph m vi Vi t Nam hi n nay. 4. Phương pháp nghiên c u Trên cơ s nguyên lý ch nghĩa Mác – Lê nin, tư tư ng H Chí Minh, quan ñi m, ñư ng l i c a ð ng và Nhà nư c ta, phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s , lu n án s d ng các phương pháp ch y u sau ñây trong nghiên c u: - Phân tích, ñ i chi u, so sánh - T ng h p - Phân t - Kh o sát th c t - ði u tra - Phân tích th ng kê Ngoài ra lu n án có s d ng nh ng k t qu nghiên c u liên quan ñ n ñ trong và ngoài nư c ñã công b . tài 5. ðóng góp khoa h c m i c a lu n án Th nh t, v lý lu n 2
- Ch ra các tiêu chí ñ i v i TCT ñ phân bi t v i các lo i hình doanh nghi p khác - ðưa ra cơ s lý lu n cho vi c phát tri n TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT - ðưa ra khái ni m QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT. Phân tích lu n c khoa h c c a khái ni m + Ch ra ch th , khách th và ñ i tư ng qu n lý + ð xu t xây d ng phương th c qu n lý và h th ng công c ñ th c hi n các phương th c - Xây d ng m t cách h th ng các n i dung QLNN ñ i v i TCT 90 – 91theo hư ng hình thành TðKT ðây là nh ng v n ñ lý lu n mà chưa có tài li u nào ñ c p ñ n Th hai, ñ i v i th c ti n Trên cơ s phân tích th c tr ng ho t ñ ng c a TCT 90 – 91, các TðKT, quá trình phát tri n TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT và th c tr ng QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT lu n án ch ra k t qu ñ t ñư c, nh ng h n ch , nguyên nhân c a nó. ð c bi t ñã ñưa ra 5 v n ñ b c xúc c n x lý trong vi c hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT. ðó là : - V n ñ t o l p môi trư ng, kh năng, ñi u ki n ñ các TCT, TðKT tích t , t p trung v n tăng s c c nh tranh - V n ñ t ch , t ch u trách nhi m c a TðKT cũng như các công ty, ñơn v trong TðKT - V n ñ m nh l nh hành chính trong qu n lý - V n ñ cán b qu n lý TðKT và các doanh nghi p trong TðKT - Cơ s pháp lý cho quan h gi a công ty m v i các công ty con và gi a các công ty con v i nhau trong t p ñoàn Th ba, k t qu nghiên c u 3
ð xu t phương hư ng h th ng các gi i pháp ( 6 nhóm gi i pháp) và ñi u ki n (5 nhóm ñi u ki n) hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91theo hư ng hình thành TðKT. ð c bi t lu n án ñã thi t k các cách th c, l trình c th ñ th c hi n các gi i pháp. Nh ng ñóng góp khoa h c m i c a lu n án s là căn c , cơ s cho vi c ho ch ñ nh chính sách v ñ i m i QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT. 6. K t c u lu n án QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT Ph n m ñ u Chương 1 Lu n c khoa h c QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT Chương 2 Th c tr ng QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT Chương 3 Phương hư ng và h th ng gi i pháp hoàn thi n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT K t lu n. 4
T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U TðKT là hình th c t ch c kinh t hi n ñ i các nư c trên th gi i. Trong c nh tranh trên th trư ng, TðKT th hi n nhi u ưu ñi m. Do v y các nư c cũng như Vi t Nam, Nhà nư c cũng như các nhà khoa h c r t quan tâm ñ n TðKT c v lý lu n cũng như t ng k t th c ti n. Cho ñ n nay liên quan ñ n DNNN l n trong ñó có các TCT và TðKT ñã có nhi u văn b n pháp lu t nhà nư c, các tài li u, công trình khoa h c trong và ngoài nư c ñ c p ñ n. Vi t Nam trư c h t là nh ng văn b n pháp lu t c a Nhà nư c v TCT nhà nư c, v chuy n ñ i TCT nhà nư c hình thành các TðKT theo mô hình công ty m - công ty con. Nh ng văn b n c a nhà nư c liên quan ñ n s hình thành và phát tri n c a các TCT và TðKT ch y u Vi t Nam bao g m: - Ngh ñ nh s 388/HðBT, ngày 20/11/1991 c a H i ñ ng B trư ng (HðBT) v vi c thành l p và gi i th DNNN. - Quy t ñ nh 90/TTg, ngày 07/03/1994 c a Th tư ng Chính ph v vi c ti p t c s p x p t i DNNN. - Quy t ñ nh 91/TTg, ngày 07/03/1994 c a Th tư ng Chính ph v vi c thí ñi m thành l p T p ñoàn kinh doanh. - Ch th 272/TTg, ngày 03/05/1995 c a Th tư ng Chính ph v kh n trương hoàn thành vi c t ch c, s p x p l i các LHXN, TCT. - Ngh ñ nh s 39/CP, ngày 27/06/1995 c a Th tư ng Chính ph v ði u l m u t ch c và ho t ñ ng c a T ng công ty Nhà nư c. - Ch th 500/TTg, ngày 25/08/1995 c a Th tư ng Chính ph v xây d ng phương án t ng th s p x p DNNN trong t ng ngành và t ng ñ a phương. - Ngày 20/04/1995 Qu c h i thông qua Lu t doanh nghi p nhà nư c. - Ch th 573/TTg, ngày 23/08/1996 c a Th tư ng Chính ph v vi c t o ñi u ki n cho các TCT. Th tư ng quy t ñ nh thành l p s m ñi vào ho t ñ ng n ñ nh. 5
- Quy t ñ nh 838 TC/Qð-TCDN, ngày 28/08/1996 c a B trư ng B tài chính v vi c ban hành Quy ch tài chính m u c a TCT Nhà nư c. - Ngh ñ nh s 59 CP ngày 03/10/1996 c a Chính ph ban hành Quy ch qu n lý và h ch toán kinh doanh ñ i v i DNNN. - Ch th 20/1998/CT-TTg, ngày 26/05/1998 c a Th tư ng Chính ph v vi c ñ y m nh, s p x p, ñ i m i qu n lý DNNN, c ng c và hoàn thi n các T ng công ty. - Ch th 15/1999/CT-TTg, ngày 26/05/1999 c a Th tư ng Chính ph v vi c hoàn thi n t ch c ho t ñ ng các T ng công ty Nhà nư c. - Thông tư 66/1999/TT-BTC, ngày 07/06/1999 c a B trư ng B tài chính v vi c hư ng d n xây d ng, s a ñ i Quy ch tài chính c a T ng công ty Nhà nư c. - Năm 2003, Qu c h i thông qua lu t Doanh nghi p nhà nư c s a ñ i (g i là lu t DNNN năm 2003). - Ngh ñ nh s 153/2004/Nð-CP ngày 09/08/2004 c a Chính ph v t ch c, qu n lý t ng công ty nhà nư c và chuy n ñ i t ng công ty nhà nư c, công ty nhà nư c ñ c l p theo mô hình công ty m - công ty con. - Ngh ñ nh s 199/2004/Nð-CP ngày 03/12/2004 c a Chính ph Ban hành Quy ch qu n lý tài chính c a công ty nhà nư c và qu n lý v n nhà nư c ñ u tư vào doanh nghi p khác. - Năm 2005, Qu c h i thông qua Lu t Doanh nghi p. - Ngh ñ nh s 111/2007/Nð-CP ngày 26/06/2007 c a Chính ph v t ch c, qu n lý t ng công ty nhà nư c và chuy n ñ i t ng công ty nhà nư c, công ty nhà nư c ñ c l p theo mô hình công ty m - công ty con ho t ñ ng theo Lu t Doanh nghi p. - Ngh ñ nh s 101/2009/Nð-CP ngày 05/11/2009 c a Chính ph v thí ñi m thành l p, t ch c, ho t ñ ng và qu n lý t p ñoàn kinh t nhà nư c. ð c bi t là Th tư ng Chính ph ñã có nhi u quy t ñ nh v thành l p các t p ñoàn kinh t theo mô hình công ty m - công ty con (như: T p ñoàn Bưu chính – Vi n thông Vi t Nam, T p ñoàn D u khí Vi t Nam, T p ñoàn ði n l c 6
Vi t Nam, T p ñoàn Cao su, T p ñoàn Công nghi p Tàu th y, T p ñoàn Công nghi p Than – Khoáng s n, T p ñoàn B o Vi t, T p ñoàn Công nghi p và Xây d ng Vi t Nam, T p ñoàn phát tri n nhà và ñô th Vi t Nam...). ðây là nh ng văn b n pháp lu t c a nhà nư c quy ñ nh nh ng ñi u ki n pháp lý cho vi c hình thành và phát tri n các t p ñoàn kinh t Vi t Nam. Ch y u quy ñ nh v t ch c b máy; v ch c năng, nhi m v , các ch c danh qu n lý trong t p ñoàn và cơ s pháp lý v m i quan h gi a T ng công ty v i các công thành viên, ho c công ty m v i các công ty con và gi a các công ty con v i nhau trong t p ñoàn kinh t . Nh ng căn c pháp lý này có v trí ñ c bi t quan tr ng cho vi c t ch c và ho t ñ ng c a các t p ñoàn kinh t . Bên c nh nh ng văn b n pháp lu t c a Nhà nư c, các t ch c và các nhà khoa h c cũng ñã có nhi u ñ tài, công trình nghiên c u v t p ñoàn kinh t . M t s công trình nghiên c u ch y u liên quan ñ n lu n án như: “Thành l p và Vi t Nam” (GS.TS Nguy n ðình Phan ch qu n lý các t p ñoàn kinh doanh biên, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia – Hà N i 1996); “Mô hình t p ñoàn kinh t trong Công nghi p hóa – Hi n ñ i hóa” (GS.TSKH Vũ Huy T ch biên, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia – Hà N i 2002); “T p ñoàn kinh t và m t s v n ñ v xây d ng t p ñoàn kinh t Vi t Nam” (tác gi Minh Châu, Nhà xu t b n Bưu ñi n – Hà N i 2005); “T p ñoàn Ngân hàng th gi i v n hành và thao tác” (Lưu Ch n Á, Tri u Văn Kinh, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia – Hà N i 1994); “T p ñoàn kinh t - Lý lu n và kinh nghi m qu c t ng d ng vào Vi t Nam” (Tr n Ti n Cư ng ch biên, Nhà xu t b n Giao thông V n t i – Hà N i 2005); “Cơ s lý lu n và th c ti n v thành l p và qu n lý t p ñoàn kinh t Vi t Nam”, (ð tài khoa h c – Vi n nghiên c u kinh t Trung ương th c hi n - 2003); “Hình thành và phát tri n t p ñoàn kinh t trên cơ s T ng công ty nhà nư c”, (ð án, B K ho ch và ð u tư th c hi n - 2005); “Xu th hình thành t p Vi t Nam” (ð tài khoa h c do B K ho ch và ð u tư nghiên ñoàn kinh t c u - 2007); “Xây d ng mô hình qu n lý tài chính ñ i v i t p ñoàn kinh t ” (ð ðình Tu n, Chuyên ñ nghiên c u khoa h c, Vi n nghiên c u tài chính, Hà N i - 2000); “Chính sách và cơ ch tài chính c a T ng công ty ho t ñ ng theo mô 7
hình Công ty m - Công ty con” (TS Nguy n ðăng Nam, Hoàng xuân Vương, ð tài nghiên c u khoa h c c p b , H c vi n Tài chính, Hà N i - 2003); ð án “T p ñoàn kinh t ” c a Vi n nghiên c u qu n lý kinh t Trung ương trình Chính ph , quý IV – 2003; “Nh ng gi i pháp cơ b n nh m hình thành và phát tri n t p toàn kinh doanh Vi t Nam hi n nay” (Nguy n Bích Loan, Lu n án ti n s khoa h c kinh t , Trư ng ðH Thương m i, Hà N i - 1999); “Các gi i pháp tài chính trong vi c huy ñ ng v n cho ñ u tư phát tri n T ng công ty d u khí Vi t Nam theo hư ng t p ñoàn kinh t ” (Nguy n Ng c S , lu n án ti n sĩ chuyên ngành Tài chính, lưu thông ti n t và tín d ng, H c vi n Tài chính, Hà N i 2006); “Hoàn thi n mô hình t ch c qu n lý các T ng công ty nhà nư c trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t ” (Lu n án TS c a Tr n Th Thanh H ng, b o v t i H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh, năm 2004); “M t s gi i pháp hoàn thi n phương th c qu n lý nhà nư c ñ i v i các lo i hình doanh nghi p” (ð tài khoa h c c p b , do TS Trang Th Tuy t là ch nhi m, b o v t i H c vi n HCQG năm 2004); “Qu n lý nhà nư c v tài chính ñ i v i TðKT Vi t Nam” (Lu n án TS c a Nguy n ðăng Qu , chuyên ngành Qu n lý hành chính công, b o v t i H c vi n HCQG năm 2009); “ð i m i cơ ch qu n lý v n và tài s n ñ i v i các T ng công ty 91 phát tri n theo mô hình t p ñoàn kinh doanh Vi t Nam” (Nguy n Xuân Nam, lu n án TS chuyên ngành Tài chính, lưu thông ti n t và tín d ng – H c vi n Tài chính Hà N i 2006); “Gi i pháp ñ i m i cơ ch tài chính c a T ng Công ty Hàng không Vi t Nam theo mô hình t p ñoàn kinh doanh” (Vũ Hà Cư ng, lu n án TS chuyên ngành Tài chính, lưu thông ti n t và tín d ng – H c vi n Ngân hàng, Hà N i 2006); “T p ñoàn kinh t - các v n ñ th c ti n và ñ xu t chính sách” (H i th o khoa h c - Vi n nghiên c u qu n lý kinh t Trung ương t ch c t i Hà N i t 31/05 ñ n 01/06/2005); “Kinh nghi m qu c t v T p ñoàn kinh t ” (H i th o khoa h c - Vi n nghiên c u qu n lý kinh t Trung ương t ch c t i Hà N i t 24/02 ñ n 25/02/2005); “M t s v n ñ v các t p ñoàn kinh t Vi t Nam và các ngân hàng do t p ñoàn kinh t m i thành l p” (Nguy n Kim Anh – T p chí qu n lý kinh t s 19/2008); “Xây d ng t p ñoàn kinh t - Gi i pháp nâng cao kh năng c nh tranh và h i nh p c a các 8
T ng công ty nhà nư c hi n nay” (ð Duy Hà, T p chí Qu n lý kinh t - S 15, tháng 7+8/2007); “M t s lý lu n v t p ñoàn kinh t ” (TS Phan Th o Nguyên, T p chí Công ngh thông tin và truy n thông, 21/05/2007); “M t s v n ñ v thành l p t p ñoàn kinh t ”, (Báo ñi n t , Báo Công nghi p c a B Công thương – 30/5/2005); “T p ñoàn kinh t ” (Lu t gia Vũ Xuân Ti n, DNNN.com.vn, ngày 11/04/2006); “Phát tri n kinh t t p ñoàn: Chính sách ñi sau th c ti n” (Báo Ngư i lao ñ ng ñi n t , 27/09/2007); “Qu n t p ñoàn b ng m nh l nh hành chính hay ñ u tư tài chính?” (Phương Loan, TuanVietnam.net, 17/08/2008); “Qu n lý các t p ñoàn kinh t ” (Nguy n Quang A, Lao ð ng Cu i tu n s 33 ngày 17/8/2008); “T p ñoàn kinh t : Qu n th nào cho ñư c” (Nguy n Hi n, ð i s ng và Pháp lu t Online, 15/8/2008); “Mô hình t p ñoàn nhà nư c và m i lo vư t t m ki m soát” (tác gi Nguy n Trung, institute of development studies, 16/9/2008). Trong nh ng công trình và các tác ph m nghiên c u trên, các tác gi t p trung nghiên c u ñ c p ñ n quá trình hình thành và phát tri n t p ñoàn nói chung. Ch y u ñ c p ñ n l ch s ra ñ i c a t p ñoàn kinh t ; các ñi u ki n v chính tr , kinh t - xã h i, v phát tri n th trư ng làm ti n ñ cho vi c ra ñ i t p ñoàn kinh t ; cũng có công trình ñ c p ñ n các y u t , ñi u ki n cho t p ñoàn kinh t phát tri n; ñ c p ñ n vai trò c a qu n lý Nhà nư c ñ i v i s ra ñ i và phát tri n t p ñoàn kinh t nói chung và Vi t Nam trong ñi u ki n ñ i m i và h i nh p nói riêng. Các lu n án ti n s ñã nghiên c u ch t p trung vào các khía c nh chuyên sâu, nghi p v ñ i v i qu n lý các TCT, TðKT như “t ch c b máy”, “cơ ch tài chính”, “phương th c huy ñ ng v n”… M t s tài li u và lu n án có ñ c p ñ n v n ñ qu n lý Nhà nư c ñ i v i TðKT nhưng cũng ñi vào các ñ i tư ng, qu n lý c th . Ch ng h n lu n án c a Nguy n ðăng Qu ñi vào QLNN ñ i v i tài chính, ñ tài c a Trang Th Tuy t ñi v QLNN ñ i v i các lo i hình doanh nghi p… Nh ng tài li u trên ch y u t p trung và các khía c nh qu n lý c th , t p trung chính vào khía c nh nghi p v qu n lý kinh t c a n i b TðKT. 9
Qua vi c nghiên c u hoàn thành lu n án “Qu n lý Nhà nư c ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành T p ñoàn kinh t ”, tôi th y r ng : trên ñã t p trung ñ c p ñ n nh ng Nh ng công trình khoa h c công b khía c nh c th : M t là, các văn b n pháp lu t c a Nhà nư c quy ñ nh nh ng ñi u ki n, nh ng y u t ñ hình thành TðKT (ñi u ki n v v n, ñi u ki n v ngành ngh , v cán b …) quy ñ nh các m i quan h trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh gi a các thành viên trong t p ñoàn, ñ c bi t là gi a công ty m v i các công ty con, quy ñ nh các ñi u ki n ñ x lý khi t p ñoàn có r i ro, có tranh ch p… quy ñ nh v công tác cán b ñ i v i nh ng t p ñoàn kinh t t các TCT nhà nư c chuy n thành TðKT. Hai là, các công trình khoa h c khác, k c các lu n án ti n s nghiên c u v TðKT, ñ c p ñ n các ñi u ki n hình thành và phát tri n các t p ñoàn kinh t , t ch c b máy c a t p ñoàn, v m i quan h qu n lý gi a công ty m v i các công ty thành viên trong TðKT, v cơ ch tài chính c a TðKT Ba là, có vài lu n án ti n s nghiên c u qu n lý nhà nư c ñ i v i TðKT, nhưng ñ c p ñ n khía c nh tài chính, t ch c, qu n lý TðKT. các nư c trong quá trình phát tri n kinh t , ñ c bi t là các nư c có n n kinh t th trư ng phát tri n, TðKT ñã ra ñ i và là hình th c t ch c s n xu t có vài trò quan tr ng ñ c bi t trong n n kinh t . Xây d ng và hoàn thi n TðKT ñư c nghiên c u t r t lâu và có nhi u công trình c a các nhà khoa h c ñã ñư c công b . Tuy nhiên hình th c t ch c s n xu t TCT 90-91 ch riêng có Vi t Nam và vi c phát tri n, chuy n ñ i các TCT 90-91 thành TðKT cũng là hình th c ch riêng có trong n n kinh t chuy n ñ i Vi t Nam. Qu n lý nhà nư c ñ i v i TCT 90-91 theo hư ng hình thành TðKT là vi c làm riêng có c a Nhà nư c Vi t Nam. Trên th gi i, các nư c phát tri n cũng như các nư c ñang phát tri n không có hình th c này, và vì v y cũng chưa có tài li u nào ñ c p ñ n v n ñ này c vi lý lu n và th c ti n. Như v y, QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT chưa có công trình nào ñ c p. V m t lý lu n, nhi u n i dung, khái ni m (như lý lu n 10
v s phát tri n các TCT 90 – 91theo hư ng hình thành TðKT, khái ni m QLNN ñ i v i TCT theo hư ng hình thành TðKT, nh ng yêu c u n i dung QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT…) chưa tài li u nào ñ c p ñ n. ðây là nh ng n i dung ch y u mà lu n án ñ c p m t cách h th ng, c th c v m t lý lu n l n th c ti n, và qua ñó ñ xu t các gi i pháp nh m hoàn thi n cũng như các ñi u ki n th c hi n. Có th k t lu n, ñ tài lu n án nghiên c u cũng như n i hàm nh ng v n ñ mà lu n án ñ c p, phân tích, lu n gi i là hoàn toàn m i, chưa b trùng l p v i các công trình nghiên c u khoa h c nào. Vi c nghiên c u m t cách h th ng c th c lý lu n và th c ti n QLNN ñ i v i TCT 90 – 91theo hư ng hình thành TðKT có th coi ñây là công trình khoa h c ñ u tiên. Vì v y nghiên c u ñ tài “QLNN ñ i v i TCT 90 – 91 theo hư ng hình thành TðKT” ch c ch n s có giá tr nh t ñ nh c lý lu n và th c ti n ñ i v i khoa h c qu n lý hành chính công nói chung trong ñó có QLNN ñ i v i TCT, TðKT nhà nư c, ñ c bi t s có nh ng ñóng góp khoa h c giá tr cho ho ch ñ nh chính sách trong th c ti n. 11
CHƯƠNG 1 KHOA H C V QU N LÝ NHÀ NƯ C LU N C ð I V I T NG CÔNG TY 90 – 91 THEO HƯ NG HÌNH THÀNH T P ðOÀN KINH T 1.1. T ng quan v T ng công ty 90 – 91, t p ñoàn kinh t và quá trình hình thành t p ñoàn kinh t 1.1.1. Nh n th c v T ng công ty 90 - 91 L ch s phát tri n c a n n kinh t th trư ng các nư c cũng như Vi t Nam ch ra r ng ñ t o l p l i th trong c nh tranh các doanh nghi p ñơn l thông qua hình th c liên k t, liên doanh v i nhau hình thành nên các t h p nhi u Công ty có quy mô l n v v n, có công ngh hi n ñ i thành nh ng doanh nghi p l n. M t hình th c t o l p l i th c nh tranh khác là các nhà kinh doanh m r ng doanh nghi p c a mình, tăng quy mô, m r ng các chi nhánh, các doanh nghi p có cơ s nh trong m t doanh nghi p l n. Nh ng doanh nghi p l n này thư ng t p trung s n xu t, kinh doanh, d ch v m t lĩnh v c, s n ph m…. Ngư i ta quan ni m ñó là các T ng công ty và trong th c t cũng ñư c g i là T ng Công ty. Như v y, có th hi u “T ng công ty là nh ng doanh nghi p có quy mô l n, có nhi u công ty, xí nghi p thành viên cùng s n xu t m t lo i s n ph m ho c chi ti t s n ph m, cùng kinh doanh m t lĩnh v c, có quan h s h u ch t ch ñư c ñi u hành th ng nh t trong cơ s phân công, phân c p gi a T ng công ty v i các ñơn v thành viên v các ho t ñ ng s n xu t kinh doanh”. Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t th trư ng các T ng công ty phát tri n r t ña d ng và phong phú v hình th c t ch c, v s h u, quy mô. Trên th c t ñ qu ng bá uy tín trong c nh tranh các nhà kinh doanh thư ng g i doanh ngi p c a mình là T ng công ty. V pháp lu t cũng chưa có văn b n nào quy ñ nh các tiêu chí cho T ng công ty ñ phân bi t gi a T ng công ty và Công ty. Tuy nhiên có th ñ t ra m t s tiêu chí ñ phân bi t T ng công ty và Công ty. - T ng công ty có quy mô l n v v n, lao ñ ng và ph m vi ho t ñ ng. 12
- Ho t ñ ng c a T ng công ty theo ngành s n ph m, d ch v nh t ñ nh. Thư ng các T ng công ty s n xu t, ch t o m t s n ph m hoàn ch nh, ch ng h n T ng công ty SAMCO s n xu t, l p ráp hoàn ch nh ô tô ch khách (t ng b ph n c a ô tô do các công ty thành viên s n xu t); T ng công ty xi măng s n xu t và tiêu th xi măng…… - Các T ng công ty thư ng ñư c t ch c b máy ch t ch theo quan h d c dư c phân công, phân c p phù h p v i nhi m v c a t ng ñơn v , t ng c p trong kinh doanh. Sơ ñ t ch c chung v T ng công ty. TCT Văn phòng Công ty Công ty Công ty Chi nhánh ñ i di n thành viên thành viên thành viên Các xư ng kho, tr m, c a hàng….. - Các T ng công ty thư ng ñư c t ch c qu n lý ho t ñ ng theo th b c rõ ràng, ñư c ñi u hành t p trung th ng nh t t t ng giám ñ c. Nh ng tiêu chí trên T ng công ty là hình th c t ch c doanhh nghi p ñư c phát tri n t các công ty ñáp ng yêu c u c nh tranh c a n n kinh t th trư ng hi n ñ i. Vi t Nam, th c hi n ñ i m i kinh t , chuy n t n n kinh t k ho ch hoá t p trung v i ch ñ s h u xã h i ch nghĩa theo hai hình th c là s h u toàn dân (s h u nhà nư c) và s h u t p th (các h p tác xã), xây d ng n n kinh t th trư ng ñ nh hư ng xã h i ch nghĩa v i ña hình th c s h u. Theo ñó 13
hàng lo t các doanh nghi p thu c các thành phân kinh t ra ñ i và phát tri n, trong ñó kinh t nhà nư c ñóng vai trò ch ñ o. Các doanh nghi p nhà nư c, các T ng công ty nhà nư c là l c lư ng nòng c t ch y u trong n n kinh t . V i s c nh tranh ngày càng gay g t không ch trong nư c mà c v i nư c ngoài, Nhà nư c Vi t Nam ñã ch trương ñ i m i DNNN theo hư ng xây d ng nh ng T ng Công ty nhà nư c, gi v trí then ch t trong n n kinh t qu c dân. ði u 43 Lu t doanh nghi p Nhà nư c ñư c Qu c h i nư c C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam khoá IX thông qua ngày 30/4/1995 quy ñ nh v T ng Công ty Nhà nư c: “T ng Công ty Nhà nư c là t ch c kinh doanh có tư cách pháp nhân, có con d u, có tài s n và có các qu t p trung theo quy ñ nh c a Chính ph , ñư c Nhà nư c giao qu n lý v n, tài nguyên, ñ t ñai và các ngu n l c khác, có trách nhi m b o toàn và phát tri n v n, s d ng có hi u qu các ngu n l c ñư c giao, th c hi n quy n và nghĩa v c a doanh nghi p nhà nư c như quy ñ nh t i chương II c a Lu t doanh ngi p nhà nư c.” “ T ng Công ty Nhà nư c ñư c thành l p và ho t ñ ng trên cơ s liên k t nhi u ñơn v thành viên có m i quan h g n bó v i nhau v l i ích kinh t , công ngh , cung ng, tiêu thu, d ch v , thông tin, ñào t o nghiên c u, ti p th , ho t ñ ng trong m t ho c m t s chuyên ngành kinh t - k thu t chính, nh m tăng cư ng kh năng kinh doanh c a các ñơn v thành viên và th c hi n các nhi m v c a chi n lư c phát tri n kinh t xã h i trong t ng th i kỳ”. Theo ñi u 44 c a Lu t Doanh nghi p nhà nư c: “ T ng công ty nhà nư c có th có các lo i ñơn v thành viên sau ñây: + ðơn v h ch toán ñ c l p; + ðơn v h ch toán ph thu c: + ðơn v s nghi p; ðơn v thành viên c a T ng công ty nhà nư c có con d u, ñư c m tài kho n t i ngân hàng phù h p v i phương th c thanh toán c a T ng công ty nhà nư c. ðơn v thành viên h ch toán ñ c l p có ñi u l riêng do H i ñ ng qu n tr 14
T ng công ty phê chu n phù h p v i các quy ñ nh c a Lu t DNNN và ñi u l T ng công ty nhà nư c. Ch ñ tài chính và h ch toán c a T ng công ty nhà nư c do Chính ph quy ñ nh”. Các T ng công ty (TCT) là các doanh nghi p nhà nư c ho t ñ ng theo Lu t doanh nghi p nhà nư c, nhưng có quy mô l n v v n, v doanh thu, v s lư ng các ñơn v thành viên, v lao ñ ng và v ph m vi ho t ñ ng. Vi c hình thành các T ng công ty là nhân t quan tr ng ñ Nhà nư c th c hi n chi n lư c phát tri n kinh t lâu dài và kh ng ñ nh quy t tâm trong c i cách, nâng cao hi u qu và v th c a thành ph n kinh t Nhà nư c. Các T ng công ty Nhà nư c có các công ty thành viên theo d ng hình chóp, trong ñó các T ng công ty là cơ quan qu n lý không tr c ti p kinh doanh, ho t ñ ng d a vào các kho n phí ñư c n p t các ñơn v thành viên. Nh m kh ng ñ nh vai trò nòng c t c a DNNN trong n n kinh t qu c dân, Chính ph ñã có Quy t ñ nh s 91/TTg ngày 7/3/1994 v vi c “ Thí ñi m thành l p t p ñoàn kinh doanh” và Quy t ñ nh s 90/TTg ngày 7/3/1994 v vi c “ Ti p t c s p x p DNNN”. T ñó ra ñ i các T ng công ty 90 – 91. Vi t Nam các T ng công ty Nhà nư c là nh ng doanh nghi p ho t ñ ng trong nh ng ngành, nh ng lĩnh v c then ch t c a n n kinh t và ñóng vai trò ch l c trong vi c ñ m b o cân ñ i l n và n ñ nh kinh t vĩ mô. Tuỳ t ng lĩnh v c và ñi u ki n c th , các T ng công ty ñư c t ch c theo m t s mô hình sau ñây: Th nh t, theo m i quan h gi a các ñơn v thành viên, các T ng công ty ñư c t ch c theo m t trong 3 lo i mô hình: - Mô hình liên k t theo chi u d c: bao g m các T ng công ty mà các thành viên có m i quan h ch t ch v i nhau, m i doanh nghi p thành viên có th là khác hàng ho c là ngư i cung c p không th thay th ñư c c a các thành viên còn l i. M i thành viên trong T ng công ty ñư c coi là m t m t xích c a quá trình s n xu t, kinh doanh và ph thu c l n nhau. S phát tri n c a t ng thành viên cũng như toàn T ng công ty phu thu c ch t ch và rõ r t vào s phát triê c a các thành viên khác. ð c trưng cho T ng công ty ñư c t ch c theo mô 15
hình này là các T ng công ty: T ng công ty ñi n l c Vi t Nam, T ng công ty Bưu chính Vi n thông, T ng công ty Hàng không Vi t Nam,….. - Mô hình liên k t theo chi u ngang: là d ng t ch c liên k t gi a các doanh nghi p thành viên cùng s n xu t, cung ng m t lo i s n ph m, hàng hoá, d ch v . Do ñó tính ñ c l p tương ñ i cao v cung ng, s n xu t và tiêu th s n ph m hàng hoá, d ch v . Các T ng công ty ho t ñ ng theo mô hình này có m i liên k t tương ñ i l ng l o gi a các doanh nghi p thành viên, ho c th m chí l ng l o c ñ i v i T ng công ty. S ph i h p gi a các doanh nghi p thành viên v chính sách giá, th trư ng, ñào t o ngu n nhân l c, chuy n giao trình ñ qu n lý…cũng là nh ng th m nh c a các T ng công ty này. Thu c mô hình này bao g m các T ng công ty: T ng công ty thép Vi t Nam, T ng công ty gi y Vi t Nam, T ng công ty cà phê Vi t Nam… - Mô hình liên k t h n h p: k t h p gi a hai tr ng thái liên k t d c và liên k t ngang là mô hình liên k t h n h p. M t s T ng công ty liên k t d ng h n h p có quy mô l n, kinh doanh ña ngành, ña lĩnh v c. Các T ng công ty d ng này có m t s doanh nghi p thành viên liên k t theo chi u ngang và m t s doanh nghi p liên k t theo chi u d c. Ch ng h n T ng công ty Hàng h i Vi t Nam, T ng công ty Công nghi p tàu th y Vi t Nam…. Th hai, theo quy mô v n c a T ng công ty: các T ng công ty ñư c phân thành 2 lo i: - T ng công ty 91 (ñư c thành l p theo quy t ñ nh s 91/TTg ngày 7/3/1994) theo phương án khi thành l p ph i có v n pháp ñ nh t i thi u là 1000 t ñ ng. Các T ng công ty lo i này là nh ng T ng công ty có v n l n, ph m vi ho t ñ ng r ng kh p c nư c, thu c m t s ngành, lĩnh v c quan tr ng c a Nhà nư c và do Th tư ng Chính ph quy t ñ nh thành l p. Tuy nhiên, m t s T ng công ty có v n th p hơn quy ñ nh, nhưng thu c lĩnh v c, ngành quan tr ng, v n do Th tư ng chính ph cho phép thành l p. - T ng công ty 90 (ñư c thành l p theo Quy t ñ nh 90/TTg ngày 7/3/1994), các T ng công ty ñư c thành l p theo mô hình này ph i có v n pháp ñ nh t i thi u 500 t ñ ng (ñ i v i ngành ñ c thù có th th p hơn, nhưng không 16
ñư c dư i 100 t ñ ng và ph i ñư c Th tư ng Chính ph ch p thu n) do B trư ng, cơ quan ngang b và ch t ch t nh thành ph l n quy t ñ nh thành l p. Cơ c u t ch c qu n lý T ng công ty không ph thu c vào lo i hình, quy mô v v n hay lĩnh v c ho t ñ ng, các T ng công ty ñ u bao g m: H i ñ ng qu n tr , Ban ki m soát, Ban giám ñ c ñi u hành và các Ban (phòng) nghi p v thu c cơ quan t ng công ty. Theo lu t DNNN, T ng công ty 90 – 91 là doanh nghi p nhà nư c có quy mô l n bao g m các ñơn v thành viên có quan h g n bó v i nhau v l i ích kinh t , tài chính, công ngh , thông tin, ñào t o, nghiên c u, ti p th , ho t dod ng trong m t s chuyên ngành kinh t - k thu t chính, do Nhà nư c thành l p nh m tăng cư ng tích t , t p trung, phân công chuyên môn hoá và h p tác s n xu t ñ th c hi n nhi m v Nhà nư c giao, nâng cao kh năng và hi u qu kinh doanh c a các ñơn v thành viên c a toàn TCT ñáp ng nhu c u c a n n kinh t . T ng công ty 90 – 91 có các ñơn v thành viên h ch toán ñ c l p, h ch toán ph thu c vào các ñơn v s nghi p. T ng công ty ch u s qu n lý Nhà nư c c a các B , cơ quan ngang B , cơ quan thu c Chính ph , UBND t nh và thành ph tr c thu c trung ương v i tư cách là các cơ quan qu n lý Nhà nư c; ñ ng th i ch u s qu n lý c a các cơ quan này v i tư cách là cơ quan th c hi n quy n c a ch s h u ñ i v i doanh nghi p Nhà nư c. Sau khi thành l p các TCT 90, 91 ñã phát huy ñư c vai trò to l n trong n n kinh t . Nó có tác d ng gi v trí ch ñ o c a kinh t nhà nư c, quy t ñ nh trong vi c phát tri n và tăng trư ng kinh t có th coi vi c thành l p các TCT 90, 91 là bư c quá ñ xây d ng các T p ñoàn kinh t Nhà nư c m nh Vi t Nam 1.1.2. T p ñoàn kinh t 1.1.2.1. Khái quát v ñ c ñi m và ñi u ki n ra ñ i các t p ñoàn kinh t . Trong n n kinh t th trư ng phát tri n ñ t o ưu th trong c nh tranh, ch ñ ng x lý khi th trư ng bi n ñ ng, các doanh nghi p ñơn l ñã liên k t l i hình thành các t p h p nhi u doanh nghi p có quy mô ho t ñ ng l n c trong và ngoài nư c, có v n l n, ho t ñ ng trong nhi u ngành ngh , lĩnh v c. Các t h p 17
s n xu t kinh doanh này ñư c quan ni m là t p ñoàn kinh t (TðKT) hay còn g i là t p ñoàn kinh doanh . Hi n nay trên di n ñàn kinh t qu c t và c Vi t Nam còn nhi u quan ni m khác nhau v TðKT. Tuy nhiên, m t cách chung nh t, TðKT có th ñư c hi u là m t cơ c u s h u, t ch c và kinh doanh ña d ng, có quy mô l n. Nó v a có ch c năng s n xu t, v a có ch c năng liên k t nh m tăng cư ng kh năng tích t , t p trung cao các ngu n l c ban ñ u (v n, s c lao ñ ng, công ngh …) ñ tăng kh năng c nh tranh trên th trư ng nh m t i ña hoá l i nhu n. Theo nhóm tác gi c a cu n sách “Thành l p và qu n lý các t p ñoàn kinh Vi t Nam” ñư c xu t b n năm 1996, “T p ñoàn kinh t là pháp nhân doanh kinh t do Nhà nư c thành l p g m nhi u doanh nghi p thành viên có quan h v i nhau v s n xu t, kinh doanh, d ch v và tài chính trên quy mô l n”. T ñi n Thương m i Anh – Pháp - Vi t ñ nh nghĩa t p ñoàn kinh t (group) là th c th kinh t g m m t công ty “m ” và các công ty khác mà nó ki m soát hay tham gia trong ñó. M i công ty trong ñó có th ki m soát ho c tham gia vào các công ty khác n a. Theo tác gi Phan Quang Trung (trong báo cáo chuyên ñ v t p ñoàn kinh t ): “T p ñoàn kinh t là m t th c th kinh t th c hi n s liên k t gi a các ñơn v thành viên là các doanh nghi p có quan h v i nhau v công ngh và l i ích kinh t ”. Theo Ngh ñ nh s 101/2009/Nð-CP ngày 05/11/2009 c a Chính ph v thí ñi m thành l p, t ch c, ho t ñ ng và qu n lý t p ñoàn kinh t nhà nư c, TðKT nhà nư c ñư c ñ nh nghĩa như sau: “T p ñoàn kinh t nhà nư c là nhóm công ty có quy mô l n liên k t dư i hình th c công ty m - công ty con và các hình th c khác, t o thành t h p các doanh nghi p g n bó ch t ch và lâu dài v i nhau v l i ích kinhh t , công ngh , th trư ng và các d ch v kinh doanh khác”. M c tiêu ch y u c a vi c thành l p các t p ñoàn kinh t nhà nư c là: T p trung và huy ñ ng các ngu n l c hình thành nhóm công ty có quy mô l n trong các ngành, lĩnh v c then ch t, c n phát tri n, nâng cao kh năng c nh tranh và h i nh p kinh t qu c t ; Gi vai trò ñ m b o các cân ñ i l n trong n n kinh t qu c dân, ng d ng công ngh cao, t o ñ ng l c phát tri n cho các ngành, lĩnh 18
v c khác và toàn b n n kinh t ; Thúc ñ y liên k t trong chu i giá tr gia tăng, phát tri n các thành ph n kinh t khác; Tăng cư ng qu n lý, giám sát có hi u qu ñ i v i v n, tài s n nhà nư c ñ u tư t i các doanh nghi p trong t p ñoàn; T o cơ s ñ ti p t c hoàn thi n cơ ch , chính sách và pháp lu t v TðKT. a. ð c ñi m cơ b n c a t p ñoàn kinh t M t là, T p ñoàn kinh t có quy mô l n v v n, lao ñ ng, doanh thu và ph m vi ho t ñ ng. T p ñoàn kinh t là m t mô hình tiêu bi u v s tích t và t p trung v n, t o thành s c m nh và hi u qu kinh t nh quy mô. T p ñoàn kinh t t là t ch c kinh t có kh năng phát tri n cao v l c lư ng s n xu t, ti m l c l n v tài chính, ñ c bi t có khă năng phát huy s c m nh ngu n nhân l c b ng nh ng ñ ng l c và bi n pháp thi t th c, t o kh năng c nh tranh vư t tr i so v i các doanh nghi p riêng l . M t y u t r t quan tr ng ñ i v i t p ñoàn ñó là lao ñ ng. L c lư ng lao ñ ng trong t p ñoàn không ch l n v s lư ng, mà còn ph i m nh v ch t lư ng. L c lư ng lao ñ ng trong các t p ñoàn kinh t ñư c tuy n ch n, ñào t o, ñánh giá, s d ng, ñãi ng và ñào th i theo nh ng tiêu chu n và các quy trình nghiêm ng t. Ph m vi ho t ñ ng c a các t p ñoàn kinh t r t r ng, không ch trong m t qu c gia, mà còn mang tính toàn c u. V i chi n lư c c nh tranh, chi m lĩnh và khai thác th trư ng, các t p ñoàn kinh t m r ng quy mô b ng vi c c m nhánh ra nư c ngoài, tăng cư ng h p tác, liên k t và phân công lao ñ ng qu c t . Vì v y, ngày nay các t p ñoàn l n có hàng trăm, hàng nghìn cơ s ho t ñ ng trên th gi i. Hai là, Ho t ñ ng ña ngành, ña lĩnh v c. Vi c l a ch n lĩnh v c, ngành ngh , ñ a bàn ho t ñ ng có l i nhu n cao là ñòi h i c p thi t c a các t p ñoàn kinh t bên c nh vi c duy trì lĩnh v c, ngành ngh v ñ a bàn truy n th ng. L ch s ñã ch ng minh, ban ñ u h u h t các t p ñoàn kinh t xu t phát t s h u nhà nư c thu c các lĩnh v c s n xu t và thương m i, sau ñó chúng có xu hư ng m r ng tư nhân hoá và d n chuy n sang các lĩnh v c khác như tài chính, ngân hàng, b o hi m, nghiên c u khoa h c…Xu 19