Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:137

Thêm vào BST

Báo xấu

128
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương" nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về giảm nghèo bền vững, quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM BÌNH LONG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM BÌNH LONG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 60 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VŨ TRỌNG HÁCH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017 2
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành sâu sắc nhất đến Ban Lãnh đạo, Khoa Sau đại học, quý thầy, cô và toàn thể cán bộ, công chức Học viện Hành chính quốc gia đã tạo điều kiện thuận lợi và môi trường tốt nhất trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Và đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy PGS.TS Vũ Trọng Hách đã trực tiếp hướng dẫn và luôn quan tâm, tận tình giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn của mình. Xin gửi lời cảm ơn đến Phòng Lao động Thương binh và xã hội, Lãnh đạo UBND các huyện, thị, thành phố; Sở Lao động Thương binh và xã hội, Văn phòng UBND tỉnh và các Sở ngành của tỉnh Bình Dương đã nhiệt tình giúp đỡ; gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên trong suốt thời gian thực hiện luận văn tốt nghiệp. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong qúa trình thực hiện song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thầy, cô để luận văn được hoàn chỉnh hơn. Trân trọng cảm ơn! Phạm Bình Long 3
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “ Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương” là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tất cả những tham khảo và kế thừa đều được trích dẫn và tham chiếu đầy đủ. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về công trình nghiên cứu của riêng mình. Thành phố Hồ Chí Minh - năm 2017 Ngƣời cam đoan Phạm Bình Long 4
MỤC LỤC Trang LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG .......................................................................................... 7 1.1. Một số vấn đề về giảm nghèo bền vững ................................................ 7 1.1.1. Những khái niệm cơ bản ..................................................................... 7 1.1.2. Nguyên nhân của nghèo đói .............................................................. 15 1.1.3. Khái niệm giảm nghèo, giảm nghèo bền vững ................................. 18 1.1.4. Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ..................................... 19 1.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ............. 22 1.2.1. Định hướng để giảm nghèo bền vững ............................................... 23 1.2.2. Hỗ trợ nhằm giảm nghèo bền vững .................................................. 24 1.2.3. Can thiệp vào các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội để giảm nghèo bền vững theo chương trình, mục tiêu đã xác định ............................................. 24 1.3. Nội dung quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ........................ 26 1.3.1. Hoạch định chiến lược, chương trình, mục tiêu, chính sách về giảm nghèo bền vững ................................................................................................... 26 1.3.2. Ban hành văn bản quy phạm pháp luật về giảm nghèo bền vững.................................................................................................................28 1.3.3. Tổ chức bộ máy và bố trí nguồn nhân lực trong quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững .......................................................................................... 28 5
1.3.4. Huy động các nguồn lực ( tài chính ) phục vụ giảm nghèo bền vững...... .............................................................................................................34 1.3.5. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trog quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững.................................................34 1.4. Những yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững...............................................................................................................35 1.4.1. Chính trị ............................................................................................ 35 1.4.2. Kinh tế ............................................................................................... 37 1.4.3. Pháp luật ............................................................................................ 38 1.4.4. Văn hóa, phong tục, tập quán............................................................ 39 1.4.5. Hội nhập quốc tế ............................................................................... 40 1.5. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm có thể vận dụng cho Bình Dương .......40 1.5.1. Kinh nghiệm ở một số địa phương ................................................... 40 1.5.2. Bài học kinh nghiệm cho Bình Dương ............................................. 40 Tiểu kết Chƣơng 1 ............................................................................................. 47 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƢƠNG…….….......................48 2.1. Khái quát chung về tỉnh Bình Dương ............................................... 48 2.1.1. Điều kiện kinh tế-xã hội ................................................................ 48 2.1.2. Thực trạng nghèo đói trên địa bàn tỉnh ......................................... 51 6
2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương ........................................................................................... 62 2.2.1. Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh ............................................................... 62 2.2.2. Tổ chức bộ máy và bố trí nguồn nhân lực quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh ........................................................................ 65 2.2.3. Bố trí nguồn kinh phí cho hoạt động giảm nghèo bền vững.........69 2.2.4. Hoạt động thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh .......... 70 2.2.5. Kết quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo...............................................................................................................72 2.3. Đánh giá chung ................................................................................... 77 2.3.1. Kết quả đạt được ........................................................................... 78 2.3.2. Một số tồn tại, hạn chế .................................................................. 80 2.3.3. Nguyên nhân ................................................................................. 83 Tiểu kết Chƣơng 2 ............................................................................................. 86 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƢƠNG……………………………………………........87 3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương ..................................................................................... 87 3.3.1. Mục tiêu ........................................................................................ 87 7
3.3.2. Phương hướng ............................................................................... 88 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương .................................................................................... 93 3.2.1. Hoàn thiện chính sách pháp luật về giảm nghèo bền vững .......... 93 3.2.2. Kiện toàn bộ máy và bố trí nguồn nhân lực có chất lượng cho hoạt động giảm nghèo bền vững ................................................................................. 97 3.2.3. Huy động các nguồn lực cho giảm nghèo bền vững trên địa bàn.....................................................................................................................102 3.2.4. Đẩy mạnh việc thực hiện các chính sách hỗ trợ cho người nghèo.................................................................................................................104 3.2.5. Tăng cường công tác phối, kết hợp giữa các cấp, các ngành, địa phương trong thực hiện giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh........ .............. 109 3.2.6. Tiếp tục triển khai thực hiện và nhân rộng một số mô hình hay, dự án đạt kết quả cao về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh........ ....................... 111 3.2.7. Thực hiện thường xuyên công tác kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý các vi phạm trong hoạt động giảm nghèo bền vững trên địa bàn 114 Tiểu kết Chƣơng 3 ........................................................................................... 117 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 118 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 120 8
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CTMTQG: Chương trình mục tiêu quốc gia. HĐND: Hội đồng nhân dân. LĐTBXH: Lao động – Thương binh và Xã hội. QLNN: Quản lý nhà nước. UBND: Ủy ban nhân dân. UNDP: Chương trình phát triển Liên hiệp Quốc. WB: Ngân hàng Thế giới. XĐGN: Xóa đói, giảm nghèo. 9
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số hiệu STT Tên bảng Trang bảng 1 Bảng 1.1 Chuẩn nghèo Việt Nam qua các giai đoạn 11 2 Bảng 2.1 Chuẩn nghèo tỉnh Bình Dương qua các giai đoạn 52 Tổng hợp hộ nghèo tỉnh Bình Dương giai đoạn 3 Bảng 2.2 53 2011 – 2015 Số hộ nghèo của tỉnh Bình Dương phân theo địa 4 Bảng 2.3 55 bàn 10
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ STT Số hiệu Tên hình vẽ, đồ thị Trang Sơ đồ cơ cấu tổ chức bộ máy thực hiện 1 Hình 1.1 29 công tác giảm nghèo các cấp Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về 2 Hình 2.2 66 giảm nghèo tại tỉnh Bình Dương 11
LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giảm nghèo là vấn đề mang tính toàn cầu, không còn là của riêng một quốc gia hay một vùng lãnh thổ nào. Đã từ lâu, cũng như hiện nay và đặc biệt là trong xu thế hội nhập và phát triển, các quốc gia trên thế giới đều có một mối lo riêng là quan tâm giải quyết đói, nghèo. Nhưng xem ra kết quả đem lại chưa nhiều và tình hình đó vẫn là vấn đề bức xúc hiện nay. Giảm nghèo bền vững có vai trò quan trọng tạo tiền đề cơ sở cho sự phát triển xã hội; giảm nghèo bền vững là một trong những chính sách xã hội hướng vào phát triển con người, nhất là nhóm người nghèo, tạo cơ hội cho họ tham gia vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước như: Phát triển kinh tế tăng thu nhập, được tiếp cận với các dịch vụ xã hội cơ bản, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân Ở Việt Nam, giảm nghèo được Đảng, Nhà nước đề cập và xác định là một trong những chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng, được ưu tiên hàng đầu trong hoạch định phát triển kinh tế - xã hội cho từng thời kỳ. Phát triển kinh tế phải đồng thời gắn liền với giảm nghèo, cũng như tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với tiến bộ công bằng xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, ổn định xã hội, bảo đảm quyền con người, Đẩy mạnh công cuộc giảm nghèo, từng bước tiếp cận các chuẩn quốc tế chính là góp phần vào quá trình hội nhập xu thế toàn cầu hóa. Mặc dù trong những năm qua công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững đã bước đầu đạt được những kết quả đáng khích lệ song vẫn còn nhiều hạn chế. Cũng như các địa phương khác trong cả nước, trong những năm qua, Bình Dương đã có những nỗ lực đáng kể trong công tác giảm nghèo, tuy nhiên, kết quả giảm nghèo chưa thật sự bền vững, đời sống nhân dân gặp rất nhiều khó khăn, thiếu điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Nguyên nhân chủ yếu là do sự yếu kém của nhà nước trong công tác quản lý. 12
Trước những yêu cầu bức thiết đó, việc nghiên cứu một cách có hệ thống cả về lý luận và thực tiễn để tìm ra được các giải pháp thiết thực nhằm thực hiện tốt công tác giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Bình Dương một cách hiệu quả, bền vững đang là một trong những yêu cầu bức xúc hiện nay ở địa phương. Vì vậy, tác giả quyết định lựa chọn đề tài: “ Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương”. 2. Tình hình nghiên cứu Trong bất kỳ một thời kỳ, giai đoạn nào của quá trình phát triển đất nước, giảm nghèo luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu và được nhiều cơ quan trong nước, các tổ chức quốc tế, các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở các khía cạnh khác nhau. Nhưng đáng chú ý là một số công trình của các tác giả sau: - TS. Nguyễn Thị Hoa (2011) với “Chính sách giảm nghèo ở Việt Nam đến năm 2015” đã hệ thống những chính sách giảm nghèo hiện đang áp dụng ở Việt Nam. Trong đó tập trung vào 4 chính sách chủ yếu: Chính sách tín dụng ưu đãi cho hộ nghèo; Chính sách đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng xã nghèo; Chính sách hỗ trợ giáo dục cho người nghèo và chính sách hỗ trợ y tế cho người nghèo. Ngoài việc phân tích, đánh giá và phản ánh thực trạng thực hiện các chính sách, các tác giả còn đưa ra những phương hướng nhằm hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu của Việt Nam đến năm 2015. - Nguyễn Thị Hằng (1997) với công trình nghiên cứu về “Vấn đề giảm nghèo ở nông thôn nước ta hiện nay” đã đề cập khá đầy đủ về thực trạng nghèo đói ở nông thôn nước ta đến năm 2000. - PGS.TS Lê Quốc Lý (2012) với “Chính sách xóa đói giảm nghèo thực trạng và giải pháp” là một tập chuyên khảo luận giải về vấn đề đói nghèo, thực trạng đói 13
nghèo ở Việt Nam, những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về công cuộc đổi mới, chống đói nghèo, những thành tựu và hạn chế trong quá trình thực thi chính sách xóa đói, giảm nghèo, từ đó đề xuất định hướng và mục tiêu, cơ chế và chính sách, những giải pháp để xóa đói, giảm nghèo cho giai đoạn phát triển tiếp sau. - Nguyễn Thị Minh Nguyệt, “Giải pháp giảm nghèo trên địa bàn quận Thanh Khê, Thành phố Đà Nẵng”, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, 2012. - Nguyễn Thế Tân, “Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh”, Luận văn Thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia, 2015. - Nguyễn Sơn, “Các Huyện ở tỉnh Hà Giang lãnh đạo công tác xoá đói, giảm nghèo trong giai đoạn hiện nay”, Luận văn Thạc sĩ Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 2010. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã đi sâu phân tích vấn đề giảm nghèo ở các địa bàn, phạm vi và dưới nhiều giác độ khác nhau cả về lý luận và thực tiễn, tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu sâu sắc và toàn diện về vấn đề Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương với cách tiếp cận đầy đủ dưới góc độ của khoa học hành chính công. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về giảm nghèo bền vững, quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải 14
pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương nhằm chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước trong lĩnh vực này trên địa bàn của tỉnh. - Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương. - Về thời gian Luận văn nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh Bình Dương từ năm 2011 đến 2016. - Về nội dung 15
Luận văn tập trung nghiên cứu những nội dung cơ bản của quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luật duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác – Lênin và đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về giảm nghèo bền vững. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể + Phương pháp thu thập và xử lý tài liệu, số liệu: sử dụng phương pháp này trong việc thu thập thông tin, xử lý các số liệu, tài liệu khác nhau như: các văn kiện, Nghị quyết Đảng bộ; các sách tài liệu nghiên cứu lý luận về giảm nghèo, giảm nghèo bền vững... + Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, so sánh: sử dụng để phân tích các số liệu, tài liệu thu thập được trên cơ sở đó, tổng hợp khái quát hóa, rút ra các kết luận phục vụ mục đích nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Về lý luận Luận văn góp phần hệ thống hóa r hơn cơ sở lý luận quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững. 6.2. Về mặt thực tiễn - Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương, qua đó chỉ ra được những hạn chế và nguyên 16
nhân làm cơ sở cho việc đề xuất hệ thống giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước trong lĩnh vực này trên địa bàn của tỉnh. - Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, học tập ở các cơ sở đào tạo và cho các nhà hoạch định chính sách, hoạt động thực tiễn trong lĩnh vực này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, lời nói đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bình Dương. 17
CHƢƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG 1.1. Một số vấn đề về giảm nghèo bền vững 1.1.1. Nh ng hái niệm cơ n 1.1.1.1. Quan niệm chung về nghèo đói Đói nghèo là một hiện tượng kinh tế - xã hội, vừa là vấn đề của lịch sử để lại, và đây cũng là vấn đề mà trong quá trình phát triển các quốc gia đều gặp phải. Đói, nghèo liên quan trực tiếp đến cuộc sống con người từ góc độ cá nhân, gia đình, cộng đồng trong đó cơ bản và chủ yếu là điều kiện sống về mặt vật chất và tinh thần, quan hệ đến điều kiện lao động và mức thu nhập, tiêu dùng của người dân. Mỗi quốc gia, địa phương ở góc độ khác nhau đều phải quan tâm giải quyết vấn đề nghèo, đói để vượt lên trên những trở ngại để phát triển kinh tế và từng bước đạt tới công bằng về xã hội. Nghèo đói là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán của mỗi địa phương. Đói nghèo là một hiện tượng tồn tại ở tất cả các quốc gia, dân tộc. Nó là một khái niệm rộng luôn thay đổi theo không gian và thời gian. Đến nay, nhiều nhà nghiên cứu và các tổ chức quốc tế đã đưa ra nhiều khái niệm khác nhau và không có một chuẩn mực chung hay khái niệm chung nhất về nghèo đói cho tất cả các quốc gia. Theo Liên hợp quốc (UN): “Nghèo là thiếu năng lực tối thiểu để tham gia hiệu quả vào các hoạt động xã hội. Nghèo có nghĩa là không có đủ ăn, đủ mặc, không được 18
đi học, không được đi khám, không có đất đai để trồng trọt hoặc không có nghề nghiệp để nuôi sống bản thân, không được tiếp cận tín dụng. Nghèo cũng có nghĩa sự không an toàn, không có quyền, và bị loại trừ của các cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng. Nghèo có nghĩa dễ bị bạo hành, phải sống ngoài lề xã hội hoặc trong các điều kiện rủi ro, không được tiếp cận nước sạch và công trình vệ sinh an toàn” [27]. Theo Ngân hàng thế giới (WB): “ Nghèo là khái niệm đa chiều vượt khỏi phạm vi túng thiếu về vật chất. Nghèo không chỉ dựa trên thu nhập mà bao gồm các vấn đề liên quan tới dinh dưỡng, sức khỏe, giáo dục, khả năng dễ bị tổn thương, không có quyền phát ngôn và không có quyền lực” [20]. Tuy nhiên, khái niệm khái quát hơn cả được nêu ra tại Hội nghị bàn về xóa đói giảm nghèo ở khu vực châu Á Thái Bình Dương do ESCAP tổ chức tại Thái Lan vào tháng 9/1993, các quốc gia đã thống nhất cho rằng: “Đói nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản của con người đã được xã hội thừa nhận, tùy theo trình độ phát triển kinh tế xã hội và phong tục tập quán của từng địa phương” [3]. Đây là khái niệm khá đầy đủ về đói nghèo, được nhiều nước trên thế giới nhất trí sử dụng, trong đó có Việt Nam. Ở Việt Nam, khái niệm nghèo đói là tình trạng một bộ phận dân cư có điều kiện thỏa mãn một phần nhu cầu tối thiểu cơ bản của cuộc sống và có mức sống thấp hơn mức trung bình của cộng đồng xét trên mọi phương diện. Để đánh giá đúng mức độ nghèo, người ta chia nghèo thành hai loại: Nghèo tuyệt đối và nghèo tương đối. 19
Nghèo tuyệt đối: là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn những nhu cầu cơ bản, tối thiểu để duy trì cuộc sống như nhu cầu về ăn, mặc, nhà ở, chăm sóc y tế, Nghèo tương đối: là tình trạng một bộ phận dân cư có mức sống dưới mức trung bình của địa phương, ở một thời kì nhất định [15] Những quan điểm trên về đói nghèo phản ánh ba khía cạnh chủ yếu của người nghèo là: không được thụ hưởng những nhu cầu cơ bản ở mức tối thiểu dành cho con người, có mức sống thấp hơn mức sống cộng đồng, thiếu cơ hội lựa chọn tham gia vào quá trình phát triển của cộng đồng. 1.1.1.2. Chuẩn nghèo và tiêu chí xác định chuẩn nghèo a) Chuẩn nghèo và tiêu chí xác định chuẩn nghèo trên thế giới. Chuẩn nghèo có sự biến động theo thời gian và không gian. Theo Ngân hàng thế giới (WB) đưa ra các tiêu chí đánh giá mức độ giàu nghèo của các quốc gia dựa vào mức thu nhập quốc dân bình quân tính theo đầu người trong một năm và mức tối thiểu cần thiết cho một người sống trong ngày. Ngân hàng thế giới (WB) đưa ra thước đo nghèo đói như sau: - Các nước công nghiệp phát triển: 14USD/ngày/người. - Các nước Đông Á: 4USD/ngày/người. - Các nước thuộc Mỹ Latinh và vùng Caribê: 2USD/ngày/người. - Các nước đang phát triển: 1USD/ngày/người [14]. Thực tế việc sử dụng các tiêu chuẩn khác nhau ấy giữa các quốc gia làm ngưỡng nghèo đã gây ra những khó khăn lớn cho việc so sánh quốc tế. Ngay cả việc so sánh động thái theo thời gian về tình trạng nghèo của một quốc gia cũng thiếu chính xác. 20