luận văn: SỬ DỤNG CÁC LOẠI SINH KHỐI ARTEMIA ĐỂ ƯƠNG CÁ THÁT LÁT CÒM (Notopterus chitala) TỪ HƯƠNG LÊN GIỐNG

Chia sẻ: Truong Dinh TAM | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST

Báo xấu

103
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm gần đây, nghề nuôi thủy sản ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đã có bước phát triển rất nhanh, sản lượng nuôi trồng thủy sản nước ngọt đạt trên 1.000.000 tấn, chiếm 60% sản lượng thủy sản nước ngọt của cả nước (Bộ thủy sản, 2007). Trong đó phải kể đến sự gia tăng nhanh chóng không những về diện tích mà còn về mức độ thâm canh

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: SỬ DỤNG CÁC LOẠI SINH KHỐI ARTEMIA ĐỂ ƯƠNG CÁ THÁT LÁT CÒM (Notopterus chitala) TỪ HƯƠNG LÊN GIỐNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN Trung tâm ứng dụng và chuyển giao công nghệ thủy sản LÂM HUỲNH PHÚC SỬ DỤNG CÁC LOẠI SINH KHỐI ARTEMIA ĐỂ ƯƠNG CÁ THÁT LÁT CÒM (Notopterus chitala) TỪ HƯƠNG LÊN GIỐNG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN Cần Thơ, 2009 Phần 1 1
LỜI CẢM TẠ Xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô và anh chị trong Khoa Thủy Sản đã truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong thời gian em học ở trường. Em bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô Nguyễn Thị Hồng Vân và anh Trần Nguyễn Hải Nam cùng với Thầy Nguyễn Văn Hòa và các anh chị ở Trung Tâm ứng Dụng và Chuyển Giao Công Nghệ Thủy Sản đã giúp đỡ tận tình trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Đây là lần đầu viết bài không tránh khỏi sai xót rất mong sự đóng góp ý kiến của của cô và thầy để bài viết của em hoàn chỉnh hơn. TÓM TẮT Thí nghiệm ương giống cá Thát Lát còm (Notopterus chitala) được thưc hi trong các xô nhựa 60lít tại trại thực nghiệm Vĩnh Châu (Khoa Thủy Sả tỉnh Sóc Trăng với 5 nghiệm thức thức ăn khác nhau là: 100% Artemia tươi sống (NT I); 100% Artemia sinh khối đông lạnh (NT II); 50% Artemia khối tươi sống + 50 % cá tạp (NT III); 50% Artemia đông lạnh + 50% cá t IV); 100% cá tạp (NT V). Mật độ ương là 1con/lít, với khối lượng cá ban đ 0,45±0,18 (g/con). Kết quả sau 40 ngày ương cho thấy, Artemia sinh khối tươi sống và Artemia lạnh là lọai thức ăn rất được ưa thích của cá Thát Lát còm, tốc độ tăng trư cá khác biệt có ý nghĩa thống kê (p>0,05) so với các nghiệm thức khác lượng cá đạt từ 7,45-7,77g/con. Tốc độ tăng trưởng thấp nhất thu được v thức V (chỉ đạt 0,04g/con). Khi kết thúc thí nghiệm, tỷ lệ sống giữa các nghiệm thức đều lớn hơn 57,78% và không có sự khác biệt ý nghĩa thống kê (p>0,05) giữa các nghiệm th nhiên kết quả tốt nhất thu được với nghiệm thức I (73,33%) và thấp nh nghiệm thức V (57,78%) 2
3
MỤC LỤC Phần 1 ......................................................................................................................1 ĐẶT VẤN ĐỀ.........................................................................................................1 1.1 Giới thiệu .....................................................................................................................1 1.2 Mục tiêu: ......................................................................................................................2 1.3 Nội dung: .....................................................................................................................2 1.4 Thời gian và địa điểm ..................................................................................................3 Phần 2 ......................................................................................................................4 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU .......................................................................................4 2.1.Đặc điểm sinh học cá thát lát Còm ..............................................................................4 2.1.1.Phân lọai....................................................................................................................4 2.1.2.Hình thái .........................................................................................................4 2.1.3. Phân bố.....................................................................................................................5 2.1.4.Đặc điểm dinh dưỡng .....................................................................................5 2.1.5.Đặc điểm sinh trưởng................................................................................................6 2.1.6. Đặc điểm sinh sản .................................................................................................7 2.1.7. Môi trường sống cá Thát Lát Còm...........................................................................7 2.2 Kỹ thuật ương ..............................................................................................................8 2.2.1 Ương trong bể ...........................................................................................................8 2.2.2Ương cá trong ao...........................................................................................10 2.3 Một số kết quả ương cá Thát Lát ...............................................................................12 2.4. Vài nét sơ lược về Artemia .......................................................................................14 2.4.1 Artemia ........................................................................................................14 2.4.2 Vai trò của Artemia trong nuôi trồng thủy sản .......................................................14 Phần 3 ....................................................................................................................16 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...............................................16 3.1.Vât liệu nghiên cứu ....................................................................................................16 3.2.Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................17 3.2.1. Bố trí thí nghiệm ....................................................................................................17 3.2.2.Chăm sóc và quản lý...............................................................................................18 3.2.3. Phương pháp thu và phân tích mẫu .............................................................18 3.3 Các công thức tính toán và phương pháp xử lí số liệu...............................................19 Phần 4 ....................................................................................................................20 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..............................................................................20 4.1.Các yếu tố môi trường ...............................................................................................20 4.1.1 Nhiệt độ ........................................................................................................20 4.1.2 pH............................................................................................................................20 4.1.3 Oxy hòa tan .............................................................................................................21 4.1.4 NH4+ ........................................................................................................................21 4.1.5 NO2-.........................................................................................................................22 4.2 Tăng trưởng của cá ....................................................................................................22 4.2.1 Tăng trưởng về trọng lượng (khối lượng)...............................................................22 4
ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Giới thiệu Trong những năm gần đây, nghề nuôi thủy sản ở Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đã có bước phát triển rất nhanh, sản lượng nuôi trồng thủy sản nước ngọt đạt trên 1.000.000 tấn, chiếm 60% sản lượng thủy sản nước ngọt của cả nước (Bộ thủy sản, 2007). Trong đó phải kể đến sự gia tăng nhanh chóng không những về diện tích mà còn về mức độ thâm canh. Ngoài đối tượng nuôi chính là cá tra, basa, các loài cá bản địa cũng đang rất được quan tâm phát triển nhằm đa dạng hóa đối tượng nuôi, giảm thiểu rủi ro cho nghề nuôi và cá thát lát (Notopterus) là một trong những loài đó. Cá thát lát phân bố ở một số nước khu vực Đông Nam Á. Tại Việt Nam cá thát lát phân bố chủ yếu ở Đồng bằng sông Cửu long (ĐBSCL), chúng hiện diện nhiều ở lung bào (vũng, đìa), đất trũng, đặc biệt là những vùng nước nhiễm phèn. Hiện nay ở Đồng bằng Sông Cửu Long, hai loài đang được quan tâm nghiên cứu là cá thát lát Còm (Notopterus chitala) và cá thát lát (Notopterus notopterus). Đặc điểm của hai loài này là có thịt thơm ngon rất được người tiêu dùng ưa chuộng và có bán giá cao trên thị trường. Trên thế giới các nghiên cứu về đối tượng này còn rất ít, các nghiên cứu tập trung vào mô tả đặc điểm hình thái phân loại, phân bố. Ở nước ta môt số tài liệu công bố về phân loại của loài này như Trương Thủ Khoa và Nguyễn Thị Thu Hương (1993). Năm 1999, Chi cục bảo vệ nguồn lợi tỉnh Cần Thơ có đã cho sinh sản nhân tạo thành công cá thát lát thường (Trần Ngọc Nguyên và ctv, 2001). Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ và hàm lượng protein trong thức ăn viên lên tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá thát lát ở giai đọan cá giống và nuôi thương phẩm (Lê Ngọc Diện, 2004). Ngoài ra còn một số báo cáo về thử nghiệm sản xuất giống cá thát lát còm. Tuy nhiên, những nghiên cứu cơ bản về sinh học dinh dưỡng và vấn đề thức ăn trong quá trình ương cá thát lát, đặc biệt là cá thát lát còm cho tới nay có rất ít công bố đáng tin cậy, phần nhiều là tài liệu khuyến ngư của các địa phương hoặc đúc kết kinh nghiệm thực tiễn. Mặc dù cá thát lát thường (Notopterus notopterus) được quan tâm nghiên cứu và đưa vào nuôi thử nhưng do kích thước nhỏ, một số trại giống đã chuyển sang sản xuất giống và ương nuôi cá thát lát còm. Cá thát lát Còm (hay còn gọi 5
là cá Còm) có tốc độ tăng trưởng nhanh, có thể đạt khối lượng từ 800 – 1000g sau 6-8 tháng nuôi (Phạm Phú Hùng, 2007). Khi còn nhỏ thì cá Còm ăn các loài thuỷ sinh cỡ nhỏ hay phiêu sinh động vật như: Moina, Daphnia, trùn chỉ, tôm tép con; khi cá lớn cá ăn tôm, cá con và các thuỷ động vật khác như trùn đất, ấu trùng của côn trùng của các loài giáp xác (Nguyễn Chung, 2006). Artemia từ khi được biết đến như một loại thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao cho ấu trùng các loài thuỷ sản thì đã được nghiên cứu rất nhiều về sinh học cũng như giá trị dinh dưỡng và cách thức nuôi (Sorgeloos et al., 1996.; Nguyễn Văn Hòa, 2007). Theo nhiều nghiên cứu đã được công bố thì giá trị dinh dưỡng của Artemia phụ thuộc rất lớn vào tính đặc trưng của dòng, môi trường sống và thức ăn cũng như từng giai đoạn trong vòng đời (giai đoạn ấu trùng, con non, con trưởng thành) (Sorgeloos et al., 1996). Hàm lượng protein trong sinh khối Artemia chiếm khoảng 56 ± 5,6% trong khi lipid là 11,8 ± 5,0%, carbohydrate chiếm khoảng 12,1 ± 4,4% và tro chiếm 17,4 ± 6,3% nên có thể đáp ứng cho hầu hết các đối tượng thuỷ sản (Leger et al., 1987). Vùng ven biển ĐBSCL, đặc biệt là vùng Sóc trăng – Bạc Liêu, nơi mà nuôi Artemia thu trứng phát triển mạnh ở các ruộng muối và hàng năm cung cấp một lượng lớn sinh khối Artemia tươi. Sinh khối Artemia có thể sản xuất từ các ao nuôi chuyên hoặc sản phẩm thu tỉa hay tận thu từ các ao chuyên nuôi Artemia để thu trứng bào xác (Trần Hữu Lễ và ctv, 2008). Tuy nhiên, khả năng sử dụng chúng cho các đối tượng thủy sản ở nước ta còn rất hạn chế do thiếu nguồn thông tin. Vì vậy đề tài “Sử dụng các loại sinh khối Artemia để ương cá Thát Lát Còm từ hương lên giống”, được tiến hành nhằm cung cấp thông tin về khả năng tận dụng các loại sinh khối Artemia có sẵn ở địa phương, không những giải quyết được nguồn thức ăn cần thiết cho cá Còm, hạn chế được tình trạng ô nhiễm môi trường do sử dụng cá tạp, mà còn tăng thêm thu nhập cho người sản xuất Artemia (nhờ tiêu thụ cả hai sản phẩm là trứng bào xác và sinh khối). 1.2 Mục tiêu: Tìm hiểu khả năng sử dụng các lọai sinh khối Artemia khác nhau để ương cá thát lát Còm từ hương lên giống. 1.3 Nội dung: - Theo dõi tỷ lệ sống 6
- Theo dõi tốc độ tăng trưởng của cá thát lát Còm giai đọan ương từ hương lên giống khi sử dụng các lọai Artemia sinh khối (tươi sống, đông lạnh) so với thức ăn truyền thống. 1.4 Thời gian và địa điểm Thời gian thực hiện đề tài từ ngày 08-04-09 đến ngày 18-05-09. Địa điểm thực hiện tại Trại thực nghiệm Vĩnh Châu, thuộc Khoa Thủy sản, Đại học Cần Thơ (ấp Biển Dưới, xã Vĩnh Phước, huyện Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng). 7
Phần 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1.Đặc điểm sinh học cá thát lát Còm 2.1.1.Phân lọai Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993) thì cá Thát Lát Còm có hệ thống phân lọai như sau: Ngành có dây sống Chordata Ngành phụ có xương sống Vertebrata Tổng lớp miệng có hàm Gnathostomata Lớp cá xương Osteichthyes Bộ: Osteoglossiformes Họ: Notopteridae Giống: Notopterus Loài: Notopterus chitala (Hamilton, 1822) Tên khoa học khác: Notopterus maculatus, Chitala chitala Tên địa phương: cá Còm, cá Nàng Hai,… 2.1.2.Hình thái Hình 2.1 Cá Thát Lát Còm 8
Theo Nguyễn Chung (2006) thì cá Thát Lát Còm là loài cá nước ngọt có xương, hình lưỡi dao bề ngang thân dẹp nhưng rộng bề bản lưng, thân gồ ở phần thân và nhỏ ở phần đầu và đuôi. Toàn thân phủ vảy nhỏ mịn nhưng vảy đường bên chạy giữa thân tương đối lớn. Miệng tương đối to và gạch miệng kéo dài đến trước ổ mắt. Vây hậu môn dính liền với vây đuôi tạo thành lớp viền mỏng. Vây lưng nhỏ và trong. Cá có màu xám sáng, nhưng cá có màu sậm hơn ở lưng kéo dài tới đầu, trắng bạc ở bụng, phía dưới viền xương nắp mang màu sáng hơn. Theo Dương Nhựt Long (2003) cá trưởng thành có 4 – 10 đốm đen, viền trắng nằm dọc trên vây hậu môn. Lúc cá còn nhỏ thân có 10 – 15 sọc đen ngang thân. Khoảng hai tháng tuổi phần dưới của các sọc này xuất hiện các đốm nâu tròn. Cá càng lớn sọc mờ dần rồi mất hẳn. Phần đầu cá chỉ chiếm 1/8 so với cơ thể cá nên chế biến lấy thịt làm chả cá xuất khẩu rất có hiệu quả kinh tế so với các loài cá khác, thường chỉ khoảng 1,6 – 1,7 kg cá nguyên liệu được 1 kg thịt chả cá (Nguyễn Chung, 2006). 2.1.3. Phân bố Cá Thát Lát Còm phân bố rộng, chúng có mặt khắp các thủy vực, từ thượng lưu đến hạ lưu sông Chaophraya và sông Mêkông. Ở Myanma, TháiLan, Lào cá có số lượng quần đàn tương đối nhiều, còn ở Campuchia, Việt Nam chỉ rải rác (Nguyễn Chung, 2006). Cá Thát Còm phân bố ở Borneo, Sumatra, Lào, M Lai, Thái Lan, Miến Điện, Campuchia. Ở nước ta cá sống chủ yếu ở một số nhánh sông lớn đổ vào sông Mêkông (thuộc Tây Nguyên) và các thủy vực thuộc sông Cửu Long (Dương Nhựt Long, 2003). Theo Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương (1993), cá Thát Lát Còm sống ở kênh, rạch, đồng, ruộng,…Có thể chịu đựng được môi trường thiếu oxy nhờ có cơ quan hô hấp phụ thở bằng khí trời. Cá ăn động vật tươi sống chủ yếu là côn trùng, giáp xác và các loại cá sống nổi. 2.1.4.Đặc điểm dinh dưỡng Hệ tiêu hóa cá Thát Lát Còm gồm miệng, thực, quản. dạ dày, ruột. Miệng trước rộng, rạch miệng xiên kéo dài ra khỏi mắt, xương hàm trên phát triển. Răng nhiều nhọn mọc trên hàm dưới trên phần giữa xương trước hàm, trên xương khẩu cái, lá mía và lưỡi. Ngoài ra còn có đám răng nhỏ mịn trên 9
xương bướm phụ vì vậy chúng có thể bắt giữ cắn xé con mồi. Thực quản ngắn rộng và có vách hơi dày. Dạ dày hình chữ J có vách hơi dày. Ranh giới giữa ruộn non và ruột già không phân biệt rõ ràng. Tỷ lê Li/Lo = 0,3 cho nên đây là loài ăn đông vật (Dương Nhựt Long, 2003). Theo Nguyễn Chung (2006) khi còn nhỏ cá ăn các loài thủy sinh cở nhỏ hay phiêu sinh động vật như Moina, Daphnia, trùng chỉ, tôm tép con; khi cá lớn cá ăn tôm cá con và các thủy động vật khác như trùng đất, ấu trùng của côn trùng và các loài giáp xác. Chúng cũng ăn phiêu sinh thực vật và thực vật có trong nước nhưng chỉ chiếm 20% - 30% trong tổng lượng thức ăn của cá. Khi đói chúng hung dữ tấn công săn bắt những con cá khác làm mồi ăn. Tuy vậy, tính ăn của cá không ổn định, cá có thể bỏ ăn cho tới khi kiệt sức và nhiễm bệnh chết nếu có dấu hiệu sốc môi trường, thay đổi mồi ăn đột ngột hay bắt cá phải ngừng ăn lâu khi chuẩn bị vận chuyển. Do đó, khi nuôi cá thịt phải tập cho cá ăn quen dần với thức ăn chế biến từ các phế liệu nông nghiệp, thực phẩm hay thức ăn công nghiệp. Cá thường săn mồi bắt nhiều vào buổi chiều tối. Cá bơi chúc đầu xuống để tìm thức ăn phiêu sinh vật, trùng chỉ, tép, ruốc ở dưới ao hồ sông ngòi. Cá 3 – 4 năm tuổi có thể trở nên hung dữ, săn bắt những con cá khác nơi chúng sinh sống. 2.1.5.Đặc điểm sinh trưởng Trong tự nhiên, ở các lưu vực sông hay các ao hồ lâu năm có thể đánh bắt được những con cá Thát Lát Còm nặng 3 – 5 kg. Cá Thát Lát Còm có thể sống 8 – 10 năm, đạt tới chiều dài 80 cm, nặng 8 – 10 kg (Nguyễn Chung, 2006). So với cá cùng họ thì cá Thát Lát Còm có tốc độ sinh trưởng nhanh hơn cá thát lát thường (sau 12 tháng nuôi cá thát lát thường có thể đạt 100 g/con (Dương Nhựt Long, 2004)). Thời gian từ lúc trứng thụ tinh, ấp nở là 7 ngày, cá bột mới nở đến cá con phải mất từ 35 – 40 ngày mới đạt 3 – 4cm, cá giống lớn chậm phải kéo dài thêm 30 – 40 ngày mới đạt chiều dài 12 – 15 cm, về sau cá sẽ lớn nhanh, cá càng lớn thì thịt càng dai và thơm. Cá đạt chiều dài 15 cm ở 3 tháng tuổi, từ giai đọan này cá tăng trọng nhanh mức tiêu thụ thức ăn giảm, mỗi năm có thể tăng trọng 1- 1,2 kg/con. Đặc tính của cá Thát Lát Còm là sống thành quần đàn, khi cá lớn thì đặc tính này vẫn còn nhưng cá tự phá bầy săn mồi riêng lẻ. Trong ao nuôi mật độ cao có thể thấy được sự phân đàn rõ sau 2 tháng nuôi. Những con cá cạnh tranh thức 10
ăn kém sẽ không lớn được, cơ thể gầy yếu và chết. Cá hoạt động mạnh về ban đêm do đó cần chú ý đặc điểm này trong quá trình nuôi để chăm sóc cá tốt hơn. Điểm nổi bật của cá Thát Lát Còm là khi nuôi thương phẩm cá nuôi càng lâu thì càng hiệu quả kinh tế, tiêu tốn thức ăn giảm (Nguyễn Chung, 2006). Trước lúc cá đạt trạng thái thành thục sinh dục lần đầu cá chủ yếu tăng nhanh về kích thước, sau khi đạt trạng thái thành thục sinh dục, tốc độ tăng trưởng về chiều dài giảm nhường bước cho sự tăng trưởng về khối lượng (Phạm Phú Hùng, 2007). 2.1.6. Đặc điểm sinh sản Cá Thát Lát Còm một năm tuổi trưởng thành nặng 1 – 1,2 kg. Cá thành thục sinh sản là khoảng 2kg. Cá trưởng thành nhìn bề ngoài khó phân biệt đực cái. Trong thiên nhiên mùa sinh sản cá Thát Lát Còm là suốt mùa mưa từ tháng 5 – 11. Cá cái và cá đực tự bắt cặp giao phối, cá cái tiết ra trứng, cá đực phun bắn tinh trùng để thụ tinh, trứng có kích thước 2 – 3mm. Trứng thụ tinh và hút trương nước bám vào các hốc đá và các giá thể thủy sinh vật. Cá đực bảo vệ trong suốt thời gian ấp trứng cho đến khi cá nở thành cá bột và lúc này cá đực rất hung dữ và có thể tấn công những con cá khác xâm nhập đến khu vực cá đang bảo vệ (Nguyễn Chung, 2006). Theo Trần Hạnh Dung (2006) có thể sinh sản nhân tạo cá Thát Lát Còm với các lọai kích thích tố là HCG và LRH – A. Với HCG với liều lượng 4000 UI/kg cho kết quả cao nhất (66,6 – 100%), HCG với liều lượng 3000 UI/kg cá không tham gia sinh sản, với LRH – A ở liều lượng 100 microgram/kg + 5 mg/kg DOM gây ra rụng trứng trên cá Thát Lát Còm nhưng cho tỷ lệ thụ tinh thấp (33,3 %) ở liều lượng 150 microgram + 5 mg/kg cá không sinh sản. Theo Nguyễn Chung (2006) mỗi con cá cái đẻ từ 2000 – 7000 trứng tùy trọng lượng cá. Ở nhiệt độ 28 – 30 oC, thời gian ấp trứng là 7 ngày trứng sẽ nở. Theo Dương Nhựt Long (2003) số lượng trong một lần đẻ khoảng 100 – 150 trứng và đẻ thành nhiều đợt, mỗi đợt khoảng 10 – 15 trứng. Tùy vào nhiệt độ mà thời gian nở sẽ khác nhau ở 24 oC trứng sẽ nở 5 – 6 ngày. 2.1.7. Môi trường sống cá Thát Lát Còm Môi trường nước nuôi cá Thát Lát Còm rất quan trọng vì tòan bộ đời sống của cá và các thủy sinh động vật làm thức ăn cho cá đều gắn bó với chất 11
lượng nước. Môi trường nước càng ổn định cá Thát Lát Còm càng phát triển tốt , có sức đề kháng tốt, ký sinh trùng mầm bệnh khó xâm nhập. Mọi biến động gây sốc từ môi trường nước dễ làm cho cá mất sức và yếu đi, cá rất mẫm cảm với các loại hóachất nông dựơc và ngay cả các hóa chất xử lý môi trường nước nuôi cá (Nguyễn Chung, 2006). Ở giai đọan cá giống, cá dưới 12 cm dễ bị sốc và thường chết hàng loạt, các chỉ tiêu lý hóa thích hợp cho cá Thát Lát Còm sinh sống và phát triển bao gồm: Nhiệt độ nước từ 25 – 30oC Độ trong từ 10 – 20 cm Độ mặn tối đa 6ppt Màu nước xanh đọt chuối Độ pH: 6,5 – 8,6 Oxy từ 3 – 5 mg/l CO2 3 – 10 mg/l NH4+; 1 mg/l Hữu cơ: 10 – 20 mg O2/l PO4: 0,5 mg/l Cá Thát Lát Còm sống chủ yếu ở nước ngọt, có thể sinh trưởng và phát triển ở độ mặn dưới 6ppt. Nếu nhiệt độ dưới 15 oC kéo dài cá sẽ không ăn, sức đề kháng yếu dễ bị mầm bệnh và ký sinh trùng tấn công dễ gây tử vong (Nguyễn Chung, 2006). Theo Dương Nhựt Long (2003) trong điều kiện tự nhiên cá Thát Lát Còm sống ở tầng giữa và tầng đáy. Ban ngày chúng thường ẩn nấp trong đám thực vật thủy sinh. Ban đêm cá hoạt động nhiều hơn, cá bơi lội chậm, nhẹ nhàng, vây hậu môn hoạt động liên tục như làn sống. Cá thích sống môi trường có nhiều thực vật thủy sinh lớn, nước trung tính pH dao động 6,5 – 7, nhiệt độ thích hợp cho cá là 26 – 28 oC. 2.2 Kỹ thuật ương 2.2.1 Ương trong bể (Theo Nguyễn Thành Trung và ctv., 2000) Điều kiện bể ương: Bể ương có kích thước 1,5m x 2,5m x 0,5m, không bị rò rỉ thoát nước, bể không có mái che. 12
Nguồn nước phải trong sạch, cấp đủ suốt thời gian ương. pH=7-7,5, oxy hòa tan từ 3mg/lít trở lên. Chuẩn bị bể ương Trước khi cho nước vào bể ương, bể được dọn sạch và khử trùng bằng với liều 0,01 kg/bể, sau đó bể được phơi nắng 1 ngày, rửa sạch và cho nước vào ngập 0,4 m. Do tập tính sống ẩn nấp nên trong bể ương có thể đặt nhiều vật che tối cho cá trú ẩn ban ngày (như gạch ống, gạch tàu…). Mật độ ương: 200 con/m2. Thức ăn: Động vật tươi sống: gồm trùng chỉ và trứng nước (phiêu sinh động vật). Thức ăn nhân tạo: Lòng đỏ trứng gà luộc chín. Cho ăn 3 ngày đầu với liều lượng 1 trứng/vạn cá/ngày. Mỗi ngày cho ăn 3 lần vào thời gian: 7 giờ sáng, trưa 12 giờ và buổi chiều 17 giờ, lượng thức ăn bằng 2/3 của lượng thức ăn cả ngày. Cám mịn + bột cá xay mịn: Thức ăn trộn theo tỷ lệ 70% bột cá và 30% cám mịn. Khẩu phần cho ăn là 100g thức ăn/vạn cá/ngày, sau đó tăng dần hoặc giảm theo sự bắt mồi của cá. Mỗi ngày cho ăn 3 lần, lượng thức ăn buổi sáng là 1/5, trưa là 1/5 và chiều là 3/5 tổng lượng thức ăn cả ngày. Quản lý và chăm sóc Cách cho ăn: Thức ăn là động vật tươi sống: - 7 ngày đầu cho ăn trứng nước, mỗi lần cho ăn 100 g/vạn cá/ngày - Từ ngày thứ 8 đến ngày 30 cho ăn trùn chỉ, thức ăn để trong đĩa đặt trong đáy bể và chỉ cung cấp khi quan sát thấy thức ăn trong đĩa đã hết . Thức ăn nhân tạo: Lòng đỏ trứng luộc chín, bóp nhuyển hòa tan trong nước và rải đều trong đáy bể. 13
Thức ăn chế biến được nấu chín và bóp nhuyễn hòa tan trong nước. Khi cho ăn rãi đều trên mặt bể và khi cá được 8 ngày tuổi vò thành viên cho vào đĩa đặt ở đáy bể . Thay nước : Trong quá trình ương, chỉ cấp nước thêm khi nước bị giảm do bốc hơi. Khi bể bị nhiễm bẩn, phải rút bớt nước trong bể còn lại 1/3 sau đó thêm nước mới vào tránh làm ảnh hưởng đến cá ương . 2.2.2 Ương cá trong ao Điều kiện ao ương: Nguồn nước: Ao ương phải có nguồn nước sạch không bị ô nhiễm, điều kiện cấp nước thuận lợi. Nhiệt độ nước từ 26-30 0C, pH từ 7 - 8,5, oxy hòa tan 3mg/lít trở lên, độ đục từ 20-30 cm. Ao ương: Ao hình chữ nhật, tỷ lệ chiều dài và chiều rộng là 3:1 hoặc 4:1, có điều kiện diện tích từ 100-400 m2, độ sâu là 0,8-1,2m. Đáy ao phải bằng phẳng, lớp bùn đáy nhỏ hơn 0,1m, có độ dốc nghiên về cống thoát. Bờ ao phải chắc chắn, không có hang hốc để tránh thất thoát cá và dễ thu hoạch. Chuẩn bị ao ương Trước khi thả cá nuôi 1 tuần thì tiến hành cải tạo ao. Ao được tát cạn, vét bùn đáy lấ han mọi, bón vôi diêt tạp với liều lượng 7-10 kg vôi/100m2 ao, phơi nắng ao 2-3 ngày, dùng phân chuồng đã ủ bón lót gây nguồn thức ăn tự nhiên phù du sinh vật liều lượng 20 30 kg/100m2. Phân chuồng bón đều với bùn đáy ao, sau 2 ngày cho nước vào sâu từ 0,8 - 1m, nếu thiếu nguồn phân chuồng có thể bón thêm phân NPK bổ sung với liều lượng 2-4 kg/100 m2. Đặt giá thể để cá ẳn nấp bằng các chà. Chà được bó thành từng bó, đặt quanh ao để thuận lợi khi cho ăn và khi chăm sóc thu hoạch. 14
Mật độ ương ao:150-200 con/m2 ao. Thức ăn: Thức ăn nhân tạo: Lòng đỏ trứng gà luộc chín: Cho ăn 3 ngày dầu với liều lượng 1 trứng/vạn cá/ngày. Mỗi ngày cho ăn 3 lần: vào buổi sáng 7 giờ, buổi trưa vào 12 giờ và buổi chiều vào 17 giờ. Lượng thức ăn buổi chiều bằng 2/3 lượng thức ăn cả ngày. Cám mịn + bột cá xay mịn: Cho ăn theo tỷ lệ 70% bột cá và 30% cám mịn. Khẩu phần ăn 100g/vạn cá/ngày sau đó tăng dần hoặc giảm theo sự bắt mồi của cá. Mỗi ngày cho ăn 3 lần, sáng 1/5, trưa 1/5và chiều 3/5. Quản lý chăm sóc Cách cho ăn: Lòng đỏ trứng gà luộc chín, bóp nhuyễn, hòa tan trong nước và rải đều quanh ao nơi đặt chà.Thức ăn chế biến được nấu chín và bóp nhuyễn hòa tan trong nước. Khi cho ăn rải quanh ao và khi cá được 8 ngày tuổi vò thành viên rải nơi đặt chà. Kiểm tra hoạt động của cá và ao nuôi: Cá thường có tập tính sống ẩn nấp thành từng nhóm nơi đặt chà. Sau khi ương 4 tuần tuổi cá bắt đầu ngoi lên mặt nước thở khí trời. Nếu quan sát thấy cá nổi trên mặt nước, vớt bỏ và tiến hành xử lý ao nuôi. Màu nước ao phải được theo dõi thường xuyên (màu đọt chuối là màu thích hợp cho ao nuôi), nếu ao ương bị nhiễm bẩn do tảo nở hoa phải tiến hành thay 1/3 nước mới. Khi bơm nước mới tránh làm xáo trộn ao nuôi. Sau khi ương 30 ngày cá đạt chiều dài 3-4 cm. Tỷ lệ sống: Tỷ lệ sống của cá tùy thuộc vào chất lượng cá bột và chất lượng thức ăn cung cấp. Tỷ lệ này đạt cao nhất trong điều kiện cho cá ăn thức ăn là động vật sống. 15
Bảng 2.1. Tỷ lệ sống của cá thát lát sau 30 ngày ương (theo Nguyễn Thành Trung và ctv., 2000) Số TT Thức ăn Tỷ lệ sống (%) 1 Bón phân gây màu nước 23,6 ± 1,47 2 Thức ăn chế biến 45,7 ± 5,49 3 Động vật sống 77,3 ± 5,67 Thu hoạch và vận chuyển cá giống : Trước khi thu hoạch để tránh hao hụt và đảm bảo sức khỏe cho cá phải thực hiện luyện cá trước khi đánh bắt 5-7 ngày và lúc sáng sớm hoặc chiều mát.Việc đánh bắt cá cần thực hiện nhẹ nhàng. Cá sau khi đánh bắt được giữ trong bể hoặc giai, sau đó được tấm trong nước muối nồng độ 2-3 % thời gian 15-20 phút. Vận chuyển cá có thể bằng xô có sục khí, hoặc túi nilon bơm oxy (Nguyễn Thành Trung, Trần Ngọc Nguyên và ctv, 2005). 2.3 Một số kết quả ương cá Thát Lát Theo Dương Nhựt Long (2003), mật độ ương tốt nhất là 150-200 cá 3 bột/m . Trong quá trình ương sử dụng lòng đỏ trứng gà đã luộc chín kết hợp bột cá mịn và sửa đậu nành để cung cấp cho cá ương với khẩu phần dao động là 10- 30%/trọng lượng thân/ngày. Theo Nguyễn Thành Trung, Trần Ngọc Nguyên (2000), cá bột sau khi nở 3-4 ngày, noãn hoàng bắt đầu teo nhỏ lại, có thể vận chuyển cá bột đem đi ương, mật độ ương trên bể ximăng là 200 con/m2. Khi ương cá 3 ngày đầu (ngày thứ 5 đến thứ 7 sau khi nở) cho ăn bằng lòng đỏ trứng hoặc thức ăn chế biến bóp nhuyển, khi cá được 8 ngày tuổi cho ăn bằng thức ăn chế biến vò thành viên (đối với lô bố trí thức ăn chế biến), và trùn chỉ (đối với lô cho ăn thức ăn tươi sống), và bón phân (đối với lô thức ăn tự nhiên). Kết quả thí nghiệm cho thấy: thức ăn tươi sống cho tỷ lệ sống cao nhất 92%, kế đến là lô thức ăn chế biến, lô thức ăn tự nhiên cá có kích thước nhỏ nhất và tỷ sống thấp nhất. Theo tác giả có thể do lượng thức ăn tự nhiên trong thí nghiệm không đủ cho nhu cầu thức ăn của cá. Cá bột khi bắt đầu ăn thức ăn ngoài có thể ăn được thức ăn tươi sống như: trứng nước, trùn chỉ, thức ăn tự nhiên (phiêu sinh vật), 16
thức ăn chế biến có hàm lượng Protein 30%, hay ăn cám mịn, bột cá, lòng đỏ trứng. Trong thời gian ương trên bể, ban ngày cá có tập tính chui rúc vào các góc tối trong bể như các ống gạch, dưới đáy đĩa đựng thức ăn, ban đêm cá mới bơi lội linh họat khắp bể. Sau 30 ngày cá đạt chiều dài 3-4cm/con, tỷ lệ sống đạt từ 40-50% nếu sử dụng thức ăn tự chế có hàm lượng đạm 30%, đạt từ 70-80% nếu sử dụng trùn chỉ làm thức ăn cho cá. Một số chỉ tiêu môi trường ương cá thát lát được theo dõi như sau: nhiệt độ dao động từ 26,6-32,70C; Oxy: 4,1-10 mg/l; pH nước: 7,3-7,5. Theo báo cáo các đợt chuyển giao công nghệ sản xuất giống cá thát lát đến 12 tỉnh từ Đồng Bằng Sông Cửu Long đến Bình Định, tỷ lệ sống của cá ương đến 30 ngày tuổi chưa ổn định, nhất là khi sử dụng thức ăn chế biến để ương (Chi cục Bảo vệ và Phát triển Nguồn lợi Thủy sản Cần Thơ, 2001-2003). Thực tế sản xuất giống ở trại cá Thạnh Hòa (Phụng Hiệp- Hậu Giang) do Chi cục Bảo vệ và Phát triển Nguồn lợi Thủy sản Cần Thơ chịu trách nhiệm kỹ thuật, sản xuất cá bột đã ổn định, nhưng ương cá giống còn gặp nhiều khó khăn (Lê Ngọc Diện, 2004). Theo Nguyễn Văn Dẫn (2000- 2003), cá thát lát nuôi tứ cá bột đến 12 tháng tuổi đạt trọng lượng từ 80-120gam/con, tương đương chiều dài cơ thể 20- 25cm. Theo báo cáo của Chi cục Bảo vệ và Phát triển Nguồn lợi Thủy sản cần Thơ (2004), cá thát lát sau khi nuôi 8 tháng từ cá bột, có thể đạt chiều dài 20- 22cm, trọng lượng 60-100gam/con. Theo báo cáo tổng hợp về Hội thảo Quốc Gia mở đầu dự án “Nuôi trồng Thủy sản các loài cá bản địa sông Mê Kông” tháng 10/2000, cá cườm (Notopterus chitala) là loài cùng giống với cá thát lát đã sinh sản nhân tạo thàng công từ năn 1999. Theo Lê Quang Nha (1999), cá bột cá cườm 5 ngày tuổi dù còn nõan hòang nhưng cá đã bắt mồi bên ngoài, từ ngày thứ 10 cá ăn được trùn chĩ. Theo Nguyễn Bá Cường và ctv, (2000), cá cườm sau khi nở 72 giờ có thể chuyển đi ương, mật độ ương là 400con/m2, thức ăn là phiêu sinh vật từ ngày thứ nhất, sau khi hết nõan hòang đến ngày thứ 7, từ ngày thứ 8 bắt đầu cho ăn 17
trùn chỉ đến ngày 30, sau 30 ngày ương cá đạt chiều dài bình quân từ 39-42cm, tỷ lệ sống đạt từ 73-84%. 2.4. Vài nét sơ lược về Artemia 2.4.1 Artemia Artemia là tên Latin của một loài giáp xác nhỏ chuyên sống ở vùng nước mặn có biên độ muối rộng (từ vài ‰ đến 250‰ như ở ruộng muối). Trong tự nhiên người ta thấy có sự xuất hiện của quần thể Artemia những đầm, hồ nước mặn. Artemia được biết đến vào những năm đầu thập niên 30 khi chúng được xác định là một loại thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao cho việc ương nuôi các giống loài thủy sản như tôm cá, nhuyễn thể. Nauplii (0.5 mm) Juveniles (3-5 mm) (3- Pre-Adults (6-8 mm) Pre- (6- Adults (9-12 mm) (9- Hình 2.2. Nhu cầu sử dụng Artemia trong ương tôm cá Ở Việt Nam Artemia được du nhập từ đầu thập niên 80 dưới dạng bào xác để làm thức ăn cho tôm càng xanh. Sau dó nguồn giống này được sử dụng làm giống để muôi thử nghiệm trong phòng và thả nuôi trên ruộng muối Vĩnh Châu, Bạc Liêu, Cam Ranh, Phan Thiết…và hiện nay nó trở thành một đối tượng nuôi phổ biến kết hợp với nghề làm muối của diêm dân vùng ven biển Sóc Trăng, Bạc Liêu. 2.4.2 Vai trò của Artemia trong nuôi trồng thủy sản Nhiều công trình nghiên cứu đã chứng minh rằng Artemia là nguồn thức ăn tươi sống lí tưởng cho các loài ấu trùng cá và giáp xác (Seal,1933; Gorros, 1937; Rollefsen, 1939; Sorgeloos, 1980a; Lim et al, 2001 được trích bởi Nguyễn Văn Hòa, 2007). Theo Leger et al., 1986 chính nhờ vào khả năng tạo nên trứng nghỉ (hay còn gọi là trứng bào xác) mà Artemia trở thành sản phẩm thích hợp, là nguồn thức ăn rất tốt trong ương nuôi ấu trùng tôm cá. Trứng nghỉ 18
tồn tại quanh năm với khối lượng lớn ven bờ các vùng đầm, hồ nước mặn các vùng ruộng muối ở năm châu lục (Persoone và Sorgeloos, 1980 được trích bởi Nguyễn Văn Hòa, 2007). Sau khi thu họach và chế biến trứng nghỉ có thể được sử dụng bất cứ lúc nào theo yêu cầu bằng cách ấp nở chúng trong nước biển, sau 24 giờ, ấu trùng Artemia mới nở có thể dùng ngay làm thức ăn cho đa số ấu trùng các loài tôm cá. Ngoài ra Artemia tiền trưởng thành và trưởng thành (thành phần chính tạo nên là sinh khối), có giá trị dinh dưỡng cao hơn Artemia mới nở từ trứng (Sorgeloos, 1980; Naessens ctv., 1997; Wouters ctv., 1999 được trích dẫn bởi Nguyễn Văn Hòa, 2007) và được sử dụng làm thức ăn phổ biến trong các trại giống, trại ương hoặc nuôi vỗ tôm cá bố mẹ. Artemia trưởng thành có giá trị dinh dưỡng rất cao (lớp vỏ giáp mỏng hơn 1µm), chiếm 60% lượng đạm và rất giàu amino acid tính trên trọng lượng khô. Thêm vào đó, Artemia còn chứa một lượng đáng kể về vitamin, kích dục tố, sắc tố, (Sorgeloos et al., 1987). Người ta khám phá rằng sử dụng sinh khối Artemia trưởng thành có thể gây phát dục cho tôm bố mẹ mà không cần cắt mắt (Sorgeloos, 1987; Tackaert và Sorgeloos, 1991 được trích bởi Nguyễn Văn Hòa, 2007). Nhiều nghiên cứu cũng đã chứng minh việc sử dụng Artemia sinh khối để nuôi vỗ tôm cá bố mẹ đã kích thích sự thành thục của buồng trứng, gia tăng số lần đẻ và cải thiện chất lượng ấu trùng (Browdy el al., 1989; Naessens et al., 1997; Wouter et al., 1999a theo trích dẫn của Wouter et al., 2001 được trích bởi nguyễn Văn Hòa, 2007). Sinh khối Artemia còn được sử dụng để làm thành phần hoặc chất kích thích trong thức ăn chế biến cho ấu trùng tôm cá (Leger et al., 1986). Tuy nhiên, khá phổ biến là vịêc sử dụng hòan tòan sinh khối đông lạnh Artemia để thay thế cho ấu trùng Artemia mới nở trong sản xuất giống tôm he Marsupenaeus japonicus (Guimares và De Hass, 1985 theo Leger et al., 1986 được trích bởi Nguyễn Văn Hòa, 2007), các tác giả này đã nêu lên rằng để sản xuất một trịêu con tôm he giống chỉ cần khỏang 1,8 kg bột sinh khối Artemia. 19
Phần 3 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1.Vât liệu nghiên cứu Cá giống: cá Thát Lát Còm thí nghiệm là cá hương 21 ngày tuổi được mua từ các trại giống ở Hậu Giang (do trường ĐHCT cung cấp). Con giống có khối lượng ban đầu là 0,45±0,18g và chiều dài 4,16±0,41cm. Hình 3.1.Cá hương Thát Lát còm. Thức ăn: Artemia sinh khối tươi sống và đông lạnh được thu trực tiếp từ các ao nuôi tại khu trại Thực nghiệm Vĩnh Châu, cá biển (cá tạp) được mua ở chợ địa phương. Hình 3.2. Artemia sinh khối tươi sống 20