Luận văn: Tăng cường vận dụng các bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn toán đại số nâng cao 10 - thpt

Chia sẻ: Carol123 Carol123 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:146

Thêm vào BST

Báo xấu

207
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo dục Việt Nam đang tập trung đổi mới, hướng tới một nền giáo dục tiến bộ, hiện đại ngang tầm với các nước trong khu vực và toàn thế giới. Uneco đã đề ra 4 trụ cột của giáo dục trong thế kỉ 21 là học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để khẳng định mình (Learning to knovv, Learning to do, Learning to live together and learning to be). Chính vì thế vai trò của các bài toán có nội dung thực tế trong dạy học toán là không thể không đề cập...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Tăng cường vận dụng các bài toán có nội dung thực tiễn vào dạy môn toán đại số nâng cao 10 - thpt

1 Đ I H C THÁI NGUYÊN TRƯ NG Đ I H C SƯ PH M LÊ TH THANH PHƯƠNG TĂNG CƯ NG V N D NG CÁC BÀI TOÁN CÓ N I DUNG TH C TI N VÀO D Y H C MÔN TOÁN Đ I S NÂNG CAO 10 - THPT Chuyên ngành: Lý lu n và phương pháp d y h c Mã S : 60.14.10 TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ GIÁO D C THÁI NGUYÊN - 2008
2 C«ng tr×nh ®-îc hoµn thµnh t¹i: Tr-êng ®¹i häc S¦ PH¹M Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TS NGUY N NG C UY Ph¶n biÖn 1:............................................................................ ............................................................................. Ph¶n biÖn 2:............................................................................ ............................................................................. LuËn v¨n sÏ ®-îc b¶o vÖ tr-íc Héi ®ång chÊm LuËn v¨n: ............................................................................................... Vµo håi: giê ngµy .... th¸ng .... n¨m 2008 Cã thÓ t×m hiÓu LuËn v¨n t¹i: Th- viÖn tr-êng §¹i häc S- ph¹m
3 PH N M ĐU 1. Lí do ch n đ tài N n thơ cách m n g Vi t N am 1945 - 1975 tr i q ua nhi u ch ng đư ng khác nhau, m i ch ng đư ng thơ đ u g n li n v i nh ng s ki n c hính tr l n, chi ph i toàn di n đ i s ng x ã h i và đ ã đ t đ ư c n h ng thành t u đ áng ghi nh n. Nhìn l i ch ng đư ng thơ hơn n a th k qua, có th nói th i kì 1954 - 1964 đư c đánh giá là giai đo n chuy n ti p, giai đo n “b n l ” gi a thơ ca th i kì ch ng Pháp và ch ng Mĩ. Sau nh ng năm kháng chi n ch ng Pháp, thơ vi t v đ t nư c m ra nhi u hư ng khai thác và có nhi u sáng t o m i m . Đây là giai đo n mà thơ ca có nhi u mùa g t b i thu. Nhi u nhà thơ tìm đư c c m h ng t hi n th c và v đ p c a con ngư i hăng say xây d ng cu c s ng m i. Thơ ca giai đo n này là m i duyên đ u c a t m lòng nhà thơ v i ch nghĩa xã h i. Nh ng đ i thay t t đ p t ng ngày trong cu c s ng cùng v i nh ng tư ng tư ng v cu c s ng ngày mai tươi sáng, g n gũi đã t o nên nh ng t thơ đ p giàu ư c mơ và chân th c. Hai mi n Nam B c tuy có nh ng yêu c u khác nhau nhưng cùng chung m t nhi m v chi n lư c: đ u tranh th ng nh t nư c nhà. Có th nói thơ ca th i kỳ này phát tri n cao nhi u phương di n, t l c lư ng sáng tác đ n s ra đ i c a ý th c ngh thu t m i, c m h ng m i. Đa d ng v s tìm tòi, v cá tính sáng t o và đ nh hình nhi u phong cách ngh thu t, t o nên s kh i s c cho c m t giai đo n thơ. H u h t các nhà thơ đ u xu t b n nh ng t p thơ riêng có giá tr . T H u, lá c đ u c a thơ ca cách m ng cho ra đ i t p thơ G ió L ng, Xuân Di u gi i quy t v n đ “riêng - chung” qua ba t p thơ: Riêng chung, Mũi Cà Mau - C m tay, M t kh i h ng. H uy C n ng i ca đ t nư c đ i m i và d ng xây b ng ba t p thơ: Tr i m i ngày l i sáng, Đ t n hoa, Bài ca
4 cu c đ i. Ch Lan Viên th hi n s p h n đ u vươn lên “t thung lũng đau thương ra cánh đ ng vui” trong Ánh sáng và phù sa . T Hanh xúc đ ng cao đ và xót xa thương nh đ i v i Mi n Nam, tin tư ng mi n B c: G i mi n B c, Ti ng sóng, Hai n a yêu thương. Các nhà thơ khác như Nguy n Bính, Lưu Tr ng Lư, Hoàng Trung Thông… đ u có nh ng t p thơ c a riêng mình đư c b n đ c yêu thích. Th c t sáng tác, s lư ng và ch t lư ng thơ th i kỳ 1954 – 1964 đã t o nên ph m ch t m i cho thơ: c m xúc thơ phong phú, nhu n nh , ngh thu t thơ có nhi u tìm tòi khám phá, đ i ngũ sáng tác đông, có trình đ v n s ng v ng vàng. Qua tìm hi u thơ Vi t Nam 1954 - 1964 chúng tôi nh n th y thơ ca th i kì này t trư c t i nay đã đư c gi i chuyên môn quan tâm, nhưng nhìn chung chưa đư c nghiên c u m t cách toàn di n v thành t u, ch t lư ng chung c phong trào cũng như nh ng đ c đ i m n i b t c a nó. Lu n văn Đ c đi m thơ Vi t Nam th i kỳ 1954 - 1964 c a chúng tôi mong mu n b khuy t ph n nào s thi u h t đó, góp ph n đưa ra m t cách nhìn có h th ng và đ y đ hơn v thơ Vi t Nam th i kì 1954 - 1964. Đ ây cũng là th i kì có nhi u b ài thơ đư c gi ng trư ng ph thông các c p, các trư ng đ i h c, cao đ ng. Vi c ch n đ tài này giúp cho ngư i vi t có cái nhìn sâu r ng hơn nh m ph c v cho vi c gi ng d y c a mình đ ng th i cũng qua đây hy v ng đóng góp ph n nào cho quá trình ti p c n gi ng d y văn h c s trong nhà trư ng ph thông. 2. L ch s v n đ Thơ ca giai đo n 1954 - 1964 là m t b ph n c u thành nên thơ ca hi n đ i Vi t Nam t sau cách m ng tháng tám năm 1945 đ n nay. B i v y, vi c nghiên c u đ c đi m c a thơ ca giai đo n này g n li n v i v i c nghiên c u quá trình hình thành và phát tri n c a c n n thơ Vi t N am sau Cách m ng
5 tháng Tám. Nhìn chung, có th chia l ch s nghiên c u thơ th i kỳ 1954 - 1964 theo nh ng m ng chính như sau: 2.1. Nh ng công trình bàn tr c ti p v thơ th i k ỳ 1954 - 1964 Trư c h t là các công trình nghiên c u th hi n trong các giáo trình Đ i h c ngành Ng văn. Ngay t năm 1961, GS. Hoàng Như Mai đã dành Chương XXI trong cu n Văn h c Vi t Nam th i hi n đ i (1945 - 1960) đ trình bày v “Thơ ca hoà bình l p l i”. Trong khi đánh giá chung v s p hát tri n và thành t u c a thơ ca trong vòng 6 năm sau ngày hoà bình (1954), Giáo sư cũng đã b ư c đ u ch ra m t s đóng góp c a các nhà thơ tiêu bi u như T H u, Xuân Di u, Ch Lan Viên, Huy C n, T Hanh… Đ ng th i, năm 1962 Trư ng Đ i h c Sư ph m H à N i cũng cho ra đ i cu n Giáo trình l ch s văn h c Vi t Nam t p VI (1945- 1960) c a PGS Huỳnh Lý và Tr n Văn H i. Trong đó, các tác gi đã nêu ra ba đ c đi m c a thơ ca giai đo n này là: thơ đi vào hai lo i đ tài là đ u tranh th ng nh t nư c nhà và lao đ ng ki n thi t xã h i ch nghĩa trên mi n B c. Nh ng năm v sau trong các công trình nghiên c u c a mình, các tác gi c a hai trư ng Đ i h c (Sư ph m và T ng h p) ti p t c có Chương, M c đánh giá v thơ giai đo n 1954 - 1964 như Văn h c Vi t Nam 1954 - 1964 c a Mã Giang Lân- Lê Đ c Đô (1990). Văn h c Vi t Nam 1945 -1975, t p I c a G S. Nguy n Đăng M nh và PGS. Nguy n Trác, PGS. Tr n H u Tá. GS. Mã Giang Lân cho r ng: “Thơ giai đo n này đã vư t q ua nh ng k l m c m c c a giai đo n trư c, c g ng khám phá ra v đ p b ên trong c a cu c s ng, khái quát t o ra nh ng hình tư ng thơ có tính ch t đi n hình. Thơ không ch u n m lỳ trong nh ng th lo i đã đ nh hình t trư c mà nó luôn tìm tòi sáng t o”... Năm 1979, trong b sách “Nhà văn Vi t Nam (1945 - 1975)” vi t cùng giáo sư Phan Cư Đ , giáo sư Hà Minh Đ c có nh n đ nh v “Thơ ca nh ng năm đ u xây d ng ch nghĩa xã h i” như sau: “C m h ng v đ t nư c anh hùng, v t qu c xã h i ch nghĩa giàu đ p v n là c m h ng ch
6 đ o trong thơ ca su t m t giai đo n m i. Trong thơ ca có ti ng nói da di t nh thương v tình c nh đ t nư c còn b chia c t hai mi n. Nhưng trư c h t bài ca v đ t nư c là bài ca th ng l i, bài ca xây d ng”. Năm 2003, trong cu n Văn h c Vi t Nam trong th i đ i m i, PGS. Nguy n Văn Long cũng đưa ra nh ng nh n đ nh c a mình v thơ trong 10 năm hòa bình sau cu c kháng chi n ch ng Pháp: “Thơ trong kho ng 10 năm t 1955 - 1964 đã có bư c phát tri n m i p hong phú đa d ng và v ng ch c, trên cơ s nh ng thành t u và phương hư ng mà thơ ca kháng chi n đ ã đ t đư c”. Bên c nh nh ng công trình khái quát v m t giai đo n thơ ca nói trên còn có nhi u bài vi t đánh giá chung v tình hình phát tri n c a văn h c q ua các ch ng đư ng. Trong đó có thành t u c a giai đo n 1954 - 1960 ho c1954 - 1964. Đáng chú ý có bài vi t c a Xuân Di u Mư i lăm năm thơ Vi t N am dân ch c ng hoà. Đây là l i nói đ u c a t p Thơ Vi t Nam 1954 - 1960. M c dù đi m nhìn trong kho ng 5 năm sau chi n th ng Đi n Biên Ph nhưng Xuân Di u đã nh n ra r ng: “…thơ c a ta, nh ng năm g n đây 1958, 1959, 1960 có m t b ư c n h y quan tr ng v ch t lư ng”. Nhân k ni m Cách m ng tháng Tám và Qu c khánh (1960), H Tu n N iêm có bài trên T p chí Nghiên c u văn h c “Mư i lăm năm văn h c Vi t Nam dư i ch đ dân ch c ng hoà” cũng bi u dương thành t u c a thơ ca giai đo n sau 1954 qua m t s tác gi tiêu bi u. 2.2. Nh ng bài nghiên c u v tác gi , tác ph m Đ ánh giá thành t u v thơ c a m t giai đo n, không th tách r i phong trào sáng tác nói chung v i các đ nh cao c a nó. R t nhi u các bài nghiên c u, phê bình v các t p thơ, bài thơ c a các tác gi ra đ i trong th i kỳ 1954 - 1964 đã giúp ngư i đ c có cái nhìn đ y đ hơn di n m o c a thơ Vi t Nam giai đo n này. Có th k đ n các bài c a Hoài Thanh, Hà Xuân Trư ng, B o Đ nh Giang, Lê Đình K vi t v t p Gió L ng (1961) c a T H u. Các bài c a Xuân
7 Di u, Lê Đình K , Hà Minh Đ c vi t v t p thơ Ánh sáng và phù sa (1960) c a Ch Lan Viên. Các bài c a Phan C Đ , Lê Nhu G iang, Vũ Đ c Phúc vi t v các t p thơ Riêng chung (1960), M t kh i h ng (1964) c a Xuân Di u. Các bài c a Ch Lan Viên, Lê Đình K , Đ ào Xuân Quý, Nguy n Hoành Khung vi t v các t p Tr i m i ngày l i sáng (1958), Đ t n hoa (1960), Bài thơ cu c đ i (1963) c a Huy C n. Các bài c a Lê Đ ình K , Đ H u T n, Nguy n Đình, Hoàng Minh Châu, Thi u Mai vi t v các t p thơ G i mi n B c (1958), Ti ng sóng (1960), Hai n a yêu thương (1963) c a T Hanh… Nhìn chung, các bài vi t v t ng t p thơ thư ng hư ng theo phân tích tác ph m, nghiêng v kh ng đ nh nh ng thành công và đóng góp c a t p thơ, kh ng đ nh v trí c a t p thơ trong quá trình sáng tác c a tác gi . Các ý ki n đó thư ng nghiêng v s bi u d ương các thành t u c a c phong trào cũng như đ c đi m phong cách nhà văn. Tuy nhiên nó thư ng đư c nhìn nh n m t cách riêng l (nh t là các bài vi t v t ng t p thơ). Đó là chưa k nhi u bài vi t gi i thi u các nhà thơ có tác ph m ra đ i vào đ u nh ng năm 60 c a th k trư c, th i đ i m đư c m nh danh là “mùa g t” c a văn h c ta nói chung và thơ ca nói riêng. V i s xu t hi n c a tuy n t p thơ: Ti ng hát mi n Nam, S c m i (T p thơ b n tr )… cũng có nh ng bài phê bình gi i thi u k p th i. Trong bài T a t p thơ S c m i, Ch Lan Viên kh ng đ nh s phát tri n c a p hong trào thơ, thành công c a m t hư ng đi: t cu c s ng g n b ó v i cu c s ng “n ng m hơi th cu c s ng”, tuy còn h n ch không nh “còn ch n l c cu c s ng theo m t quan ni m “thi v hoá” khá l i th i” “còn lên gân, nh i nhét các ch m ĩ, n ào trong l i văn t ng ca cu c s ng”, ph i làm sao cho “ng n l a lí tư ng trong thơ c a th h tr b ng cháy thêm” “ch t thép s c nh n thêm”, “m i ngày càng thêm có màu s c d ân t c”. D u còn sơ lư c và ch d ng
8 ph m vi thơ tr nhưng ít nhi u bài vi t c a Ch Lan Viên đã mang tính ch t đánh giá phong trào c a m t th i kỳ thơ. 2.3. Các công trình nghiên c u toàn b s nghi p c a các nhà thơ, trong đó có ch ng đư ng 1954 - 1964. Tiêu bi u là các công trình; N hà thơ Vi t Nam hi n đ i [56], Thơ nh ng gương m t [53], Thơ nh n g cu c đ i [46] Ngh Tĩnh gương m t nhà văn hi n đ i [56]… Nh ng công trình này thư ng t p chung gi i thi u q uá trình sáng tác, nh ng nét riêng trong phong cách, cá tính sáng t o , s trư ng thành trên con đư ng ngh thu t c a các nhà thơ tiêu bi u trong n n thơ Cách m ng như: T H u, Xuân Di u, Ch Lan Viên, Huy C n, T H anh, Nguy n Đình Thi, Hoàng Trung Thông, Nguy n Bính, Anh Thơ, Nông Qu c Ch n, Bàn Tài Đoàn, Thu B n, B ng Vi t, Ph m Ti n D u t… nh ng công trình này, các bài vi t chú tr ng t i vi c d ng chân dung t ng quát v t ng nhà thơ, kh ng đ nh ph n đóng góp và v trí c a t ng nhà thơ trong n n thơ dân t c, mà không ti p c n góc đ văn h c s - d ng di n m o c a giai đo n thơ. Nhìn l i l ch s nghiên c u thơ 1954 - 1964 ta có th th y - Đ ây là m t th i kỳ phát tri n m i giàu thành t u (xét trên nhi u phương di n t đ i ngũ sáng tác, s lư ng tác ph m, ph m ch t thơ, phong cách sáng t o…) trong ti n trình c a n n thơ Cách m ng Vi t N am. Tuy nhiên vi c tìm hi u, nghiên c u, đ ánh giá này còn chưa tương x ng v i v trí, thành t u và nh ng đóng góp c a nó. Ph n l n các công trình, các bài vi t, các bài nghiên c u m i ch d ng l i nh ng tác ph m, nh ng tác gi riêng l bi t l p ho c đư c nh c t i khi nghiên c u v c ti n trình chung c a thơ Cách m ng Vi t Nam mà chưa xem xét và đ t nó như m t đ i tư ng nghiên c u riêng bi t, cũng chưa đi sâu vào kh o sát, nghiên c u m t cách k lư ng toàn di n. V i lu n văn này, trên cơ s ti p thu k th a nh ng giáo trình, nh ng bài vi t, nh ng nh n đ nh, đánh giá mà các nhà nghiên c u đưa ra th t s có giá tr . Đó
9 là nh ng tư li u đ nh hư ng, g i ý đ i v i chúng tôi trong quá trình tri n khai đ tài này. 3. Nhi m v nghiên c u N hi m v nghiên c u c a đ tài là tìm hi u đ c đi m thơ th i kỳ 1 954 - 1964 trong ti n trình thơ VNHĐ, t phương di n c m h ng và các xu hư ng khám phá th hi n. Trên cơ s đó đánh giá, kh ng đ nh thành t u n i b t c a thơ th i kỳ này. 4. Đ i tư ng, ph m vi nghiên c u Đ i tư ng nghiên c u c a lu n văn là thơ th i kỳ 1 954 - 1964, ch y u là phong trào sáng tác thơ c a b a l c lư ng: Thơ c a các nhà thơ có sáng tác t trư c Cách m ng tháng Tám, thơ c a các nhà thơ trư ng thành trong kháng chi n ch ng Pháp và thơ c a các nhà thơ tr xu t hi n sau 1954. Ch y u kh o sát nh ng bài thơ có giá tr v n i d ung tư tư ng và ngh thu t và m t s t p thơ c a các nhà thơ tiêu bi u. Ph m vi nghiên c u c a lu n văn là các tác ph m thơ c a các tác gi tiêu bi u t 1954 - 1964 v i tr ng tâm là thơ Cách m ng, thơ kháng chi n. Lu n văn chưa có đi u ki n đ c p t i m ng thơ các đô th mi n N am đư c sáng tác theo nh ng c m h ng n i dung tư tư ng khác. Bên c nh đó đ làm rõ các đ c đi m thơ Vi t Nam th i kỳ 1954 - 1964 lu n văn l y các tác ph m tiêu bi u trong thơ các giai đo n khác đ ti n hành so sánh. 5. Nh ng đóng góp c a lu n văn Lu n văn đóng góp m t cách nhìn toàn di n, có h th ng v thơ th i kỳ 1954 - 1964. Nêu lên nh ng nh n đ nh bư c đ u, có tính ch t khái quát mà trư c đây ch m i đư c phác qua v nh ng tác ph m c th , nh ng khía c nh riêng l . Phác th o di n m o chung c a đ i ngũ, nêu lên nh ng đư ng nét cơ b n v s v n đ ng và phát tri n c a l c lư ng sáng tác, ý th c ngh thu t, phong cách ngh thu t tiêu bi u và các xu hư ng v n đ ng phát tri n c a thơ.
10 M r ng ph m vi đ tài, xu hư ng khái quát, t ng h p , tri t lí, suy tư ng và xu hư ng t do hoá hình th c thơ. Qua đó nh m góp ph n kh ng đ nh vai trò - v trí c a giai đo n thơ 1954 - 1964 trong ti n trình văn h c Vi t Nam hi n đ i. 6. Phương pháp nghiên c u - Phương pháp so sánh - l ch s : p hương pháp này nh m so sánh tìm ra nh ng đ c đi m tiêu bi u c a thơ th i kỳ 1954 - 1964 trong tương quan v i đ c đ i m thơ các giai đo n khác. - Phương pháp h th ng - phân lo i: phương pháp này nh m tìm ki m s p x p các y u t , có cùng tính ch t đ phân tích, đánh giá, t ng k t v n đ . - Phương pháp phân tích t ng h p: làm n i lên giá tr c a các tác ph m thơ, k t c u văn b n thơ t ng đơn v và trong h th ng v n đ ng c a th lo i. 7. C u trúc lu n văn Ph n m đ u Ph n n i dung: G m 3 chương : - Chương 1 : Thơ th i kỳ 1954 - 1964 trong ti n trình thơ Vi t N am hi n đ i. - Chương 2: Thơ th i kỳ 1954 - 1964 nhìn t phương di n c m h ng ngh thu t. - Chương 3: Thơ th i kỳ 1954 - 1964 nhìn t các xu hư ng khám phá, th hi n. P h n k t lu n Thư m c tài li u tham kh o
11 Chương 1 THƠ TH I KÌ 1954 - 1964 TRONG TI N TRÌNH THƠ VI T NAM HI N Đ I 1 .1. Đ I NGŨ SÁNG TÁC VÀ S TRƯ NG THÀNH C A Ý TH C NGH THU T M I 1.1.1. Đ i ngũ các nhà thơ N hư m t s t t y u c a m i th i kì l ch s , m i giai đo n văn h c, đ u c n có m t đ i ngũ sáng tác văn h c c a mình. H p thành đ i ngũ thơ 1954 - 1964 là ba l c lư ng chính: Th h các nhà thơ ti n chi n đư c rèn luy n th thách và “l t xác” t trong lò l a c a cu c kháng chi n chín năm, nh ng nhà thơ trư ng thành trong phong trào thơ ca kháng chi n ch ng Pháp và đáng chú ý là l p nhà thơ m i x u t hi n, đư c nuôi dư ng và trư ng thành sau hoà bình (1954). Đ i v i các th h nhà thơ có quá trình sáng t o ngh thu t trư c cách m ng tháng Tám: T H u, Ch Lan Viên, Huy C n, T H anh, Th L , Lưu Tr ng Lư, Nguy n Bính, Anh Thơ… đ i ngũ y b ao g m nh ng nhà thơ đã tr i q ua cu c đ i nô l c a ngư i d ân m t nư c, h h i đ n v i cách m ng “Như ch vang ti ng sét gi a tr i mây” (Ch Lan Viên), đây là giai đo n phát tri n đ n đ nh cao trên nhi u phương di n: Ý th c ngh thu t, cá tính sáng t o và thành t u thơ. Đ n v i T H u - m t thi sĩ có “t m c khai sáng cho c n n thơ tr tình cách m ng” [45,280], con chim đ u đàn v ch hư ng cho c m t n n thơ, là ngư i “m đư ng” và tiêu bi u nh t cho n n thơ cách m ng. Ngay t ti ng nói thơ ca đ u (trư c cách m ng), T H u đã th hi n rõ m t con đư ng đi, m t hư ng sáng t o. B i v y ngay t đ u T H u đ ã chín v i ch t s ng
12 m i ch t đ i m i. “Ông không ch u chung quy lu t chín l i v i th c t m i c a m t s nhà thơ l p trư c và đã vư t qua đư c b ư c sôi n i ban đ u nhưng còn chưa v ng ch c c a l p nhà thơ m i l n lên v i cách m ng tháng Tám” [22, 134]. Là ngư i cùng th h v i nhi u nhà Thơ m i, T H u trư c khi giác ng lí tư ng cách m ng cũng tìm th y h nh ng tâm tr ng g n gũi v i mình trong lúc đang “Băn khoăn đi ki m l yêu đ i”. Nhưng con đư ng thơ T H u đ ã khác h n nh ng con đư ng c a các nhà thơ m i, vì nó g n li n v i lí tư ng c ng s n và cu c đ u tranh cách m ng. Sau ch ng đư ng 10 năm ho t đ ng sôi n i, say mê t giác ng qua th thách đ n trư ng thành c a ngư i thanh niên cách m ng qua t p thơ T y. T p thơ Vi t B c b n hùng ca c a cu c kháng chi n ch ng Pháp, ph n ánh nh ng ch ng đư ng gian lao, anh dũng và nh ng bư c đi lên c a cu c kháng chi n cho đ n ngày th ng l i. Đ n G ió l ng ra đ i đánh d u bư c ti n m i c a thơ T H u, ghi nh n thành t u đáng k c a thơ ông: m t tâm h n thơ l n, m t ngh thu t b i u hi n “già d n” và “nhu n nh ” hơn. Trong thơ ch ng đư ng này đáng chú ý nh t v m t đ i ngũ tác gi là s t kh ng đ nh tr l i c a nhi u nhà thơ thu c th h Thơ m i. Qua mư i năm đ n v i cách m ng, v i nhân dân và kinh qua cu c kháng chi n đ y gian lao th thách, nhi u nhà thơ c a th h thơ này đã th c s đ i m i tư tư ng và c m xúc. H đã vư t qua đư c nh ng khó khăn c a cu c “nh n đư ng”, “l t xác”, tr i qua cu c đ i nô l c a ngư i dân m t nư c, h h i đ n v i cách m ng như t Thung lũng đau thương đ n cánh đ ng vui, tr i qua m t cu c đ u tranh đ “…phá cô đơn - Ta hoà h p v i ngư i” tìm ra mái m cho tâm h n mình: “Tôi cùng xương th t v i nhân dân tôi - Cùng đ m hôi, cùng sôi gi t máu”. Các nhà Thơ m i đã xác đ nh đ ư c con đư ng ngh thu t m i và tìm đư c ti ng nói ngh thu t c a mình, phù h p v i yêu c u c a th i đ i. Nhà thơ T Hanh đã Tâm s :
13 H i ngư i b n! Hãy nh p vào đ i chúng Cu c đ i riêng hoà v i cu c đ i chung. Như con sông d m ngàn tìm l s ng Vào đ i dương cho tho chí vô cùng Ta là m t, ta v a là t t c Nh p vào đ i, ta y “Tôi” hơn. (Tâm s - T Hanh) S chuy n hư ng c a nhà thơ lãng m n sang thơ hi n th c, l y s g n bó v i cu c s ng, cu c kháng chi n c u nư c làm c t lõi c a thơ, là đáp ng m t đòi h i có tính quy lu t, m t đi u không cư ng l i đ ư c. Con đư ng đi đ n v i cách m ng c a nh ng nhà thơ l p trư c khá v t v , không ph i là m t vài năm mà hàng ch c năm. Đó không ch là s giác ng v lí trí mà quan s rung đ ng th c s v tình c m. M t cu c tìm đư ng “tr y tr t” tr ng là đ đ n v i phương hư ng m i, t m t cái tôi cá nhân cô đơn luôn ư c ao “vun h t là vàng đ ch n n o xuân sang”(Ch Lan Viên). Luôn cho mình là “Ta là m t, là riêng là th nh t”(Xuân Di u), luôn bơ vơ r n ng p gi a cô đơn “Chi c đ o h n tôi r n b n b ” đ n v i cái tôi công dân, cái ta chung r ng l n c a c c ng đ ng, hư ng v nh ng tình c m nh ng ý nguy n c a c c ng đ ng, hư ng vào khai thác nh ng ch t thơ c a đ i s ng kháng chi n. Các nhà thơ c a th h Thơ m i p h i tr i qua hàng ch c năm đi v i cách m ng và nhân dân. Đ n th i kì này th c s tìm l i đư c cái “tôi” c a mình trong s hoà h p, th ng nh t v i cu c đ i chung v i nhân dân và xã h i, ni m h nh phúc trong s hoà h p gi a cái riêng và cái chung: “B n mùa vây quanh, Con ngư i g i a, Tôi gi a ngư i”. Nh th , các nhà Thơ m i bư c đ u đã có nh ng đóng góp quý vào n n thơ kháng chi n. Do v y, xét v m t hi u q u ngh thu t, quá trình đóng góp, tìm tòi đ đ i m i h n thơ c a các nhà Thơ
14 m i trong kháng chi n ch ng Pháp còn r t h n ch . Cái tôi tr tình c a nhà thơ thư ng v n b khu t l p sau hi n th c và đ i tư ng miêu t . Thành qu chưa nhi u nhưng m i nhà thơ đ u có nh ng bài thơ ý nghĩa “đánh d u” s chuy n bi n c a nh n th c, xúc c m và bút pháp góp ph n vào thành t u chung. Ch t sau hoà bình (1954) các nhà thơ m i đư c rèn luy n, th thách và “l t xác” t trong lò l a c a cu c kháng chi n chín năm. Gi đây sau nh ng ngày bám r vào cu c s ng th c t , h càng tr nên chín ch n, đ ng th i l i có đi u ki n đi sâu thâm nh p vào đ i s ng, đã “chín” l i v i th c t đ i s ng chi n đ u, lao đ ng đông đ o c a qu n chúng - đã “chín” l i trong m t quan ni m ngh thu t m i - ngh thu t g n bó v i đ i s ng ph c v cu c s ng và con ngư i. Các nhà thơ m i b ư c vào m t giai đo n sáng tác m i, v i tâm th thanh th n, t tin, m nh d n tìm tòi khám phá và sáng t o. M nh đ t màu m đ ã làm n y n nh ng h t gi ng m i m t cách nhi m màu, tâm h n các nhà thơ như tr l i, tài năng như th c s đ ư c h i sinh h như tìm th y chính mình gi a cu c đ i r ng l n, cu c đ i cách m ng, hoà nh p đ p trái tim nhi t huy t c a mình vào trong ni m vui xây d ng cu c s ng. Ch ng đư ng thơ t sau 1954, đã đem l i cho phong cách ngh thu t c a các nhà thơ nh ng nét m i, nh ng bi n đ i mà ngu n g c sâu xa là t s bi n đ i trong tư tư ng và c m xúc cùng v i s tr i nghi m đ i s ng c a h đ ã t o nên cái nhìn và gi ng đ i u riêng c a m i nhà thơ. Ngư i đ c có th nh n ra s c m nh c a c m xúc, nh ng c m giác tinh t t o nên cách c m nh n th gi i nghiêng v tr c giác, tr c c m c a Xuân Di u qua: Riêng chung (1960), Mũi cà mau - C m tay (1962), M t kh i h ng (1964); s c m nh trí tu trong nh ng suy tư ng tri t lí qua G i các anh (1955), Ánh sáng và phù sa (1960) c a Ch Lan Viên, liên ti p ng i ca đ t nư c Tr i m i ngày l i sáng (1958), Đ t n hoa (1960), Bài thơ cu c đ i (1963) c a H uy C n, xúc đ ng cao đ và th c t n i xót xa, lòng thương nh , ni m tin
15 tư ng c a mi n B c đ i v i Lòng mi n Nam (1956), G i mi n B c (1958), N hân dân m t lòng (1960), Ti ng sóng (1960) Hai n a yêu thương (1963) c a T Hanh, Đ ng tháp mư i (1955), G i ngư i v Mi n Nam (1955), Đ êm sao sáng (1962) c a N guy n Bính… Bên c nh đ i ngũ sáng tác có tên tu i trư c cách m ng, là l p nhà thơ trư ng thành trong phong trào thơ ca kháng chi n ch ng Pháp, đ n đây v n ti p t c phát huy tài năng c a mình. M c dù h có nh ng thành công khác nhau, nhưng m i nhà thơ có nh ng nét riêng v i nh ng v n thơ gi n d chân thành, h n h u, đ m đà tình c m th c c a qu n chúng. H đã h p thành khuôn m t chung c a l p ngư i c m bút, kho kho n và n ng nhi t: Nguy n Đình Thi, Chính H u, V ũ Cao, Hoàng Trung Thông, Quang Dũng, Hoàng C m, Nông Qu c Ch n, Bàn Tài Đoàn, Tr n H u Thung… Nh ng con ngư i này h đư c rèn luy n và trư ng thành t nh ng công tác kháng chi n, t phong trào văn ngh q u n chúng. Th c t l n lao c a kháng chi n, đã thôi thúc h c m bút, h t c đư c nh ng nét ch c kho c a hình nh kháng chi n, d i dào nh ng c m xúc tươi m i c a đ i s ng. N u như chín năm kháng chi n ch ng Pháp đ ã t o s quy t đ nh trong tư tư ng tình c m c a các nhà thơ, thì hi n th c nh ng năm xây d ng hoà bình và đ u tranh th ng nh t đã b i đ p v ng ch c cho tư tư ng, tình c m và m r ng ngu n c m xúc. H đ t đ n m t đ “chín” th c s xét trên c hai phương di n: c m h ng sáng t o và ngh thu t thơ, đ c bi t đ t đ n s hài hoà, nhu n nh gi a hi n th c đ i s ng và hi n th c tâm tr ng, m t s nhà thơ đã xu t b n nh ng t p thơ có giá tr riêng, tiêu bi u như: Nguy n Đình Thi v i Ngư i chi n sĩ (1956) và Bài thơ H c H i (1959), Hoàng Trung Thông v i Q uê hương chi n đ u (1955), Nh ng cánh bu m (1964), Tr n H u Thung có liên t c ba t p thơ: Đ ng tháng tám (1955), Ngày thu y (1957), Gió nam (1962), Nguy n Xuân Sanh h t nghe Ti ng quê ta (1955) l i L ng nghe bư c xuân
16 v (1961). Nông Qu c Ch n nhà thơ Tày, năm 1943 đã k chuy n Vi t B c đánh gi c nay hoà bình đ ư c hân hoan v i Ti ng ca ngư i Vi t B c (1962) và Ngư i núi hoa (1961)… S b sung, ti p n i các th h nhà thơ là quy lu t t nhiên, t t y u c a m i n n thơ. Đ n giai đo n thơ 1954 - 1964, cùng v i hai l c lư ng ch đ o: các nhà thơ trư c cách m ng tháng Tám và các nhà thơ xu t hi n trư ng thành trong cu c kháng chi n ch ng Pháp đã có s b sung đáng quý c a m t l c lư ng sáng tác tr xu t hi n t sau hoà bình: Nguy n Bao, Xuân Quỳnh, B ng Vi t, Ngô Văn Phú, Võ Văn Tr c, Ca Lê Hi n (Lê Anh Xuân), Bùi Minh Qu c, Ph m Ti n D u t, Vân Long… L c lư ng thơ tr dào d t b ay b ng trong c m h ng v cu c s ng m i, h nói đư c m t cách t nhiên, đ m th m lí tư ng m i con ngư i m i, h mang đ n cho thơ hơi th n ng m c a c a cu c s ng d ng xây náo n c trên mi n B c sau hoà b ình. “H trong nhi u ngành ngh , đ a phương khác nhau, đ ng t nhi u góc đ khác nhau đ nhìn cu c s ng. Do đó, g p t t c các cái nhìn riêng c a h l i, ta có m t s thành không đơn đi u, m t cái nhìn chung khá phong phú v cu c đ i [59,6]. Và đây, chính là đ i ngũ ch l c c a thơ ch ng M . Th i kì này, thơ còn đư c ti p s c b ng m t đ i ngũ các nhà thơ tr c ti p s ng trong cu c chi n đ u gian kh mi n Nam. L c lư ng này s mang đ n cho thơ nh ng Ti ng hát mi n Nam v i âm hư ng riêng, đau thương nhưng vô cùng anh dũng, thu chung. S p hát tri n v ng chãi v l c lư ng sáng tác này là cơ s ch c ch n đ t o nên nh ng thành t u xu t s c c a thơ giai đo n 1954 - 1964. 1.1.2. S trư ng thành c a ý th c ngh thu t m i N ăm 1954, mi n B c đư c hoàn toàn gi i phóng đem l i s bi n đ i kì di u cho con ngư i. Các nhà thơ hoà nh p đ p c a trái tim mình trư c hi n th c cu c s ng m i. Khi mà tình c m th m mĩ đã cùng nh p đ p v i lí tư ng cách m ng, h đi sâu xâm nh p vào đ i s ng lao đ ng s n xu t và chi n đ u, h đã tìm th y cho mình m t m nh đ t riêng đ khám phá, đ b c l .
17 1.1.2.1. Trư ng thành trong nh n th c v b n ch t ch c năng c a thơ ca Có th nói, thơ ca th i kì 1954 - 1964 đã mang nh ng d u n đ c s c riêng c a nó khó tr n l n v i b t c giai đo n nào khác trong l ch s thơ ca hi n đ i. Trư c h t, đó là s đ i m i trong quan ni m v b n ch t và ch c năng thơ ca. “Thơ lúc này không còn là ngôi đ n thiêng cách bi t c a cái tôi cô đơn, thu v trong cái v cá nhân v i n i bu n u m chán chư ng mà ch các thi nhân bư c vào mà thơ thu c v qu n chúng, v m i ngư i c trong sáng tác cũng như ti p nh n” [61] N u như thơ ca giai đo n kháng chi n ch ng Pháp, n m trong yêu c u ph c v kháng chi n đ ã xác đ nh đư c nhi m v ch c năng thơ ca “Thơ ca ph i th hi n tính chi n đ u cách m ng, tr thành m t vũ khí tinh th n góp ph n giáo d c đ ng viên qu n chúng kháng chi n” [61,162), “Thơ ca ph i p h c v tr c ti p công cu c cách m ng và kháng chi n, vai trò công dân - chi n sĩ - ngh sĩ c a nhà thơ, thơ ph i b ám ch c đ i s ng hi n th c, ph i tr v cho qu n chúng và hư ng t i qu n chúng”. Vì v y, thơ ca giai đo n ch ng Pháp không quan tâm nhi u đ n s tìm tòi hình th c th hi n ngo i tr m i quan tâm l n là “hình th c y p h i r ng rãi và đ i chúng” [68,28]. Thơ ph i nói ti ng nói đ i chúng, thơ ph i d đ c d nh , d thu c, d ph bi n. V i quá trình tìm tòi, mò m m t bư c nh n đư ng qua ch ng quá đ đ đ n đư c s đ nh hình khuôn m t n n thơ ca m i, đ đ t t i s chân th c ngh thu t. Như giáo sư Hà Minh Đ c đã nh n xét: Thơ ca kháng chi n có m t v đ p chân th c, gi n d , h n nhiên, nhưng chưa phong phú, đa d ng. Phong trào thơ có chi u r ng nhưng chưa có chi u sâu, có thành t u đáng k nhưng chưa đ u. Hình th c trong thơ nhi u lúc còn đơn gi n sơ lư c [22.144] Đ n giai đo n này (Giai đo n 1954 - 1964) cùng v i nh ng chuy n đ i n i dung, các nhà thơ đ ã th t s quan tâm tìm đ n m t hư ng tìm tòi hình th c v n đ ng n i t i c a thơ. Cùng v i cu c s ng xây d ng ch nghĩa xã h i, đ u tranh th ng nh t nư c nhà ti n không ng ng lên
18 m t m c đ cao, đ t cho thơ m t nhi m v l n và sâu, đòi h i các thi sĩ ph i làm thơ hay hơn n a, “t c là đưa thêm cái ph n lãng m n bay b ng k t b n khăng khít v i cái ph n hi n th c v ng vàng…tăng cư ng ch t thơ, ch t suy nghĩ hình tư ng, ch t c m x úc, ch t nh c đi u” [13.172]. “Nh ng con ong hút nhu t n h ng bông hoa c a đ i s ng” [20,169] đ ã ý th c rõ ràng và sâu s c hơn v tính ch t “chuyên nghi p” c a c m t n n thơ. “Nói cho cùng thơ là k t qu c a s nh p tâm” đ i s ng trí tu , tài năng c a nhân dân, nh p tâm đư c bao nhiêu là nh cu c đ i c a mình g n bó đư c bao nhiêu v i nhân dân mình. Nh p tâm t tâm h n, tình c m, đ n d áng đi, gi ng nói, ti ng khóc, ti ng cư i. Nh p tâm đ n m t m c đ nào đó thì thơ y hình thành. Có th nói thơ ch tràn ra khi con tim ta cu c s ng đã th t đ y [42,439]. Có th nói đ n giai đo n thơ này nh ng v n đ r t cơ b n: Tính dân t c và hi n đ i, hi n th c và lãng m n, m i q uan h gi a n i d ung và hình th c đã đư c đ t ra kh n thi t và nghiêm túc. Trên đ nh hư ng l n v đ ư ng l i và văn ngh mà Đ i h i Đ ng Vi t Nam l n th ba (1960) đã v ch ra: “Phát tri n n n văn ngh m i v i n i d ung x ã h i ch nghĩa và tính dân t c, có tính Đ ng và tính nhân dân sâu s c. N m v ng phương pháp hi n th c xã h i ch nghĩa, ph n đ u đ có thêm nhi u tác ph m p h n ánh chân th t cu c s ng m i, con ngư i m i góp ph n giáo d c và đ ng viên nhân dân đ u tranh cho cách m ng xã h i ch nghĩa và cho s nghi p th ng nh t nư c nhà”. Các văn ngh sĩ đã n l c không ng ng “đi lên hàng đ u c a cu c s ng, h c t p và sáng t o không ng ng đ có nhi u hơn n a nh ng tác ph m sâu s c v n i dung đ p đ v ngh thu t nh m đưa m c tư tư ng c a thơ cao hơn n a” [52, 409]. Thư c a ban ch p hành Trung ương g i Đ i h i V ăn ngh toàn qu c l n th hai (1957) cũng nh n m nh: “Giá tr c a tác ph m không ph i ch n i d ung tư tư ng mà còn ph m ch t ngh thu t”. Đ n giai đo n này v n đ cơ b n đư c đ t ra: Các văn ngh s c n chú tr ng nâng cao ch t lư ng ngh thu t.
19 Khi thơ m r ng hư ng c m x úc ôm trùm m i v n đ trong cu c s ng hi n th c thì t t y u ph i m r ng kh năng di n đ t bi u hi n c a thơ. Thơ ph i v a hi n th c v a hàm súc, v a bao quát c th , v a “th c” l i cũng ph i “say”, ph i huy n o, tr tình. Và Ch Lan Viên đã đưa ra quan ni m v s chuy n đ i tính ch t c a thơ: Thơ xưa hát mà bây gi t p nói Ch nói thôi m i nói h t đ ư c đ i Thơ xưa “hát” nhưng thơ nay ph i “nói”, ph i “nói” m i mong “nói h t đư c đ i”. Nói như Xuân Di u: “Nói bao nhiêu cũng còn chưa đ , Nói mãi mãi v n là chưa h t, Nói đ n ch t cũng hãy đang còn”. Trên con đư ng l n đi sâu vào hi n th c, thơ cũng trăn tr tìm m t ti ng nói m t gi ng đi u phù h p, đòi h i nh ng cách nhìn cách nghe và nh ng cách bi u hi n m i. Cách bi u hi n đây không ch có m t cách nói, mà trái l i tìm v cu c s ng th c thơ cũng tìm ra nhi u cách nói c a cu c đ i. T H u, ngày càng quan tâm sâu s c hơn đ n ngh thu t thơ. Ông đòi h i tình c m trong thơ ph i b c l h t v đ p c a nó. “Thơ là ti ng nói h n nhiên nh t c a tâm h n trư c cu c đ i nhưng không ph i l t nhiên”: “Thơ ta c n “ say”m i thích… Tôi r t thèm trong thơ m t ch t lãng m n m i, m t ch t men m i làm sao cho thơ bay bay”. Cái “ch t mem m i” là nh ng c m xúc chín ng t đ s c đ “đ t cháy hi n th c thành nh ng v n thơ óng ánh” (T Hanh). Nh ng ph m ch t trên c a thơ cũng đòi h i m t tư duy thơ ca phù h p. Thơ v n đi theo đư ng l i văn ngh cách m ng c a Đ ng “N n văn ngh ta là n n văn ngh c a nhân dân lao đ ng. Văn ngh sĩ chúng ta ph i là ngư i nói lên cu c đ i và tâm tr ng c a công nông, tr l i đư c nh ng v n đ c a cu c s ng cách m ng đ t ra” [42.31]. B i, “Văn h c là cu c đ i”… “Cu c đ i y là trái tim c a mình c a ngư i ngh sĩ”. Trái tim y nó g n li n v i v i ti ng nói yêu thương, v i l i ca tranh đ u, giàu ư c mơ và khát v ng, g n li n v i lí tư ng bay b ng,
20 ph n cao đ p c a tâm h n và k t tinh l i nh ng c m xúc trong sáng, nh ng suy nghĩ cao đ p tích c c nh t c a ngư i ngh sĩ. T H anh cũng đ ã nêu cho mình phương châm sáng t o qua suy nghĩ: “Câu thơ đ p là câu thơ có ích - U ng t ngu n nh ng su i ban mai”. Câu thơ “đ p”, nh ng câu thơ “có ích” v i cu c s ng cũng đã đư c đ t ra t th i kì kháng chi n ch ng Pháp. Đ n th i kì này thơ v i cu c s ng l i đư c quan ni m m t cách rõ ràng và sâu s c hơn, g n v i yêu c u h t s c l n lao c a th i đ i, thơ đã đư c m r ng c m xúc theo hư ng phong phú, đa d ng đ có th bao quát đư c t nh ng v n đ chung l n lao đ hoà v i nh ng nh p s ng chung g n g n nh t c a m i con ngư i. Thơ không th không đi vào cu c s ng, s ng trong cu c s ng b i n u tách kh i nó thì thơ ca s như “cây nh kh i đ t ”, “cá ra ngoài nư c”. “Thơ là s th hi n con ngư i và th i đ i m t cách cao đ p. Thơ không ch nói lên tình c m riêng c a nhà thơ mà nhi u khi thông qua tình c m đó nói lên… ư c mơ c a nhân dân, v lên nh ng nh p đ p c a trái tim qu n chúng”(Sóng H ng).Các nhà thơ quan ni m thơ không ch là nh ng “h m chông gi t gi c”, “nh ng dòng thơ l a cháy” mà thơ còn là nh ng “dòng thơ tươi xanh” là “nhành hoa mát m t cho đ i” như “thơ gi a cu c đ i” như “hoa gi a n ng”, làm sao cho “M i câu thơ che m t tr n tuy n tâm tình”. Nhà thơ ph i làm sao cho thơ mình th t s “mang cánh l a” bay hoà vào cu c s ng chung. Các nhà thơ đ ã suy nghĩ và th hi n m t cách nghiêm túc và sâu s c nh t v m c đích và nhi m v c a thơ ca th i kì này. V i suy nghĩ đó, đã khi n cho h n thơ o não b c nh t thơ m i c a Huy C n đã nhìn th y Tr i m i ngày l i sáng, Đ t n hoa, Bài thơ cu c đ i. Ch Lan Viên sau bao năm v t l n chuy n đ i b n thân th y Ánh sáng và phù sa k t t . Xu n D i u th y s hài hoà Riêng chung trong nh p đ p M t k h i h ng c a trái tim dân t c. T H u thênh thang trong Gió l ng v i c m xúc “Gió l ng đư ng khơi r ng