Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Đánh giá nghèo đa chiều trên địa bàn phường Đông Hồ, thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

HUỲNH CÔNG MINH

ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH NGHÈO ĐA CHIỀU TRÊN ĐỊA BÀN PHƯỜNG ĐÔNG HỒ, THỊ XÃ HÀ TIÊN, TỈNH KIÊN GIANG

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. TRẦN TIẾN KHAI TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các kết quả, số

liệu sử dụng trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Các số liệu, kết quả do trực tiếp cá nhân tôi thu thập, thống kê và xử lý. Các nguồn

dữ liệu khác được tôi sử dụng trong luận văn đều có ghi nguồn trích dẫn và xuất xứ.

Kiên Giang, ngày 15 tháng 1 năm 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả luận văn

HUỲNH CÔNG MINH

MỤC LỤC

MỤC LỤC .................................................................................................................. ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................. iv

DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................ v

DANH MỤC SƠ ĐỒ - HÌNH .................................................................................. vii

Chương 1 GIỚI THIỆU .............................................................................................. 1

1. Vấn đề nghiên cứu .................................................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 3

2.1. Mục tiêu chung ................................................................................................ 3

2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................................ 3

3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................. 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3

4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 3

4.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4

5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 4

6. Kết cấu luận văn ..................................................................................................... 5

Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ............................................................................... 6

Giới thiệu .................................................................................................................... 6

2.1. Khái niệm về nghèo ............................................................................................. 6

2.2. Phương pháp đo lường nghèo .............................................................................. 8

2.2.1. Phương pháp đánh giá nghèo có sự tham gia của cộng đồng PPA .............. 9

2.2.2. Phương pháp tính chỉ số phát triển con người HDI...................................... 9

2.2.3. Phương pháp chỉ số nghèo chon người HPI ................................................. 9

2.2.4. Phương pháp đo lường nghèo bằng chỉ số nghèo đa chiều MPI ................ 10

2.3. Các nghiên cứu thực tiễn ................................................................................... 17

2.3.1. Các nghiên cứu liên quan trên thế giới ....................................................... 17

2.3.2. Các nghiên cứu liên quan trong nước ......................................................... 19

2.4. Tổng quan về kinh tế xã hội tại Hà Tiên ........................................................... 21

2.4.1. Tình hình kinh tế xã hội tại Hà Tiên .......................................................... 21

2.4.2. Tổng quan về phường Đông Hồ. ................................................................ 25

Tóm tắt chương 2 ...................................................................................................... 26

Chương 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................... 28

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i

3.1. Thiết kế nghiên cứu ........................................................................................... 28

3.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 28

3.2.1. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 28

3.2.2. Phương pháp chọn mẫu .............................................................................. 29

3.2.3. Phương pháp thu thập dữ liệu ..................................................................... 30

3.2.4. Phương pháp phân tích dữ liệu ................................................................... 31

3.3. Kết quả tham vấn chuyên gia ............................................................................ 33

Tóm tắt chương 3 ...................................................................................................... 36

Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................... 37

Giới thiệu .................................................................................................................. 37

4.1. Thực trạng nghèo tại phường Đông Hồ từ năm 2013 đến 2016 ........................ 37

4.1.1. Thực trạng hộ nghèo ................................................................................... 37

4.1.2. Kết quả đạt được trong giai đoạn 2013-2016 ............................................. 38

4.2. Mô tả mẫu khảo sát ............................................................................................ 38

4.3. Phân loại hộ nghèo theo các tiêu chí đa chiều ................................................... 45

4.3.1. Kết quả nghèo theo chiều Thu nhập ........................................................... 45

4.3.2. Kết quả nghèo theo chiều Giáo dục ............................................................ 46

4.3.3. Kết quả nghèo theo chiều Y tế ................................................................... 47

4.3.4. Kết quả nghèo theo chiều Nhà ở ................................................................ 47

4.3.5. Kết quả nghèo theo chiều Nước sạch & vệ sinh ........................................ 48

4.3.6. Kết quả nghèo theo chiều Tiếp cận thông tin ............................................. 49

4.4. So sánh kết quả nghèo đa chiều với kết quả nghèo đơn chiều .......................... 50

4.5. Đánh giá thực trạng nghèo đa chiều và so sánh với nghèo đơn chiều .............. 55

4.6. So sánh sự khác nhau về hộ nghèo đa chiều theo tiêu chí địa lý ....................... 59

4.7. Phân tích ưu nhược điểm của quá trình đánh giá hộ nghèo tại phường ............ 60

Tóm tắt chương 4 ...................................................................................................... 62

Chương 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ............................................... 63

5.1 Kết luận ............................................................................................................... 63

5.2. Hàm ý chính sách .............................................................................................. 64

5.2.1. Một số hàm ý chính sách cho phường Đông Hồ. ....................................... 64

5.2.2. Gợi ý giải pháp cải thiện tình hình nghèo đa chiều tại địa phương ............ 64

5.3. Hạn chế của đề tài .............................................................................................. 67

5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo .............................................................................. 67

Tài liệu tham khảo

LĐTB&XH

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

UBND

: Ủy ban nhân dân

MDG

: Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, là chương trình nghị sự phát

triển chung của thế giới nhằm giảm các khía cạnh chính của đói

nghèo

: Lao động – Thương binh và Xã hội

Bảng 1.1 Tổng hợp thành viên hộ nghèo và cận nghèo tại Hà Tiên ......................... 2

Bảng 2.1 So sánh chỉ số HPI-1 và chỉ số HPI-2 ..................................................... 10

Bảng 2.2. Chỉ số nghèo đa chiều MPI tham khảo Alkire et al. (2014a) .................. 12

Bảng 2.3: Tỷ trọng giữa các chỉ tiêu trong chỉ số MPI ........................................... 16

Bảng 2.4: Xác định nghèo đa chiều ở Việt Nam ..................................................... 20

Bảng 2.5. Diện tích tự nhiên thị xã Hà Tiên theo đơn vị hành chính ...................... 22

Bảng 2.6. Tình hình dân số trung bình thường trú tại Thị xã Hà Tiên .................... 23

Bảng 2.7. So sánh tình hình nghèo ở phường Đông hồ với phường xã còn lại của thị

xã Hà Tiên (năm 2016) ............................................................................................ 26

Bảng 4.1 Thống kê hộ nghèo phường Đông Hồ từ 2013 đến 2016 ........................ 37

Bảng 4.2. Mô tả tình hình thu thập dữ liệu sơ cấp năm 2017 ................................. 39

Bảng 4.3. Thống kê số hộ nghèo phường Đông Hồ từ năm 2012 đến 2017 ........... 39

Bảng 4.4. Hộ nghèo năm 2017 phân theo khu phố ................................................. 40

Bảng 4.5. Hộ nghèo năm 2017 phân theo số nhân khẩu trong hộ ........................... 41

Bảng 4.6. Hộ nghèo năm 2017 phân theo nhóm tuổi của chủ hộ ............................ 42

Bảng 4.7. Hộ nghèo 2017 phân theo nhóm dân tộc ................................................ 42

Bảng 4.8. Hộ nghèo 2017 phân theo diện hộ .......................................................... 43

Bảng 4.9. Hộ nghèo 2017 phân theo nghề nghiệp ................................................... 44

Bảng 4.10 Hộ nghèo năm 2017 phân theo thu nhập ............................................... 45

Bảng 4.11 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều giáo dục ...................................... 47

Bảng 4.12 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Y tế ............................................. 47

Bảng 4.13 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Nhà ở (Loại nhà) ........................ 48

Bảng 4.14 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Nhà ở (diện tích bình quân) ....... 48

Bảng 4.15 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều nước sạch & vệ sinh ................... 49

Bảng 4.16 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Tiếp cận thông tin ..................... 49

Bảng 4.17 Thống kê các tiêu chí thiếu hụt của hộ gia đình (năm 2017) ................. 50

Bảng 4.18 Thống kê số hộ nghèo ........................................................................... 52

Bảng 4.19. Thống kê số tiêu chí nhu cầu xã hội cơ bản bị thiếu hụt đối với 241 hộ

nghèo đa chiều (K≥3) .............................................................................................. 53

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 4.20. Bảng tỷ lệ thiếu hụt của các chỉ tiêu nhu cầu xã hội cơ bản ................. 54

Bảng 4.21. Nguyên nhân nghèo của hộ nghèo phường Đông Hồ năm 2016 .......... 56

Bảng 4.22. Số hộ có thu nhập trên 900.000 thuộc diện nghèo đa chiều ................. 57

Bảng 4.23. Thống kê số hộ có thu nhập dưới 900.000 nhưng không thuộc diện

nghèo đa chiều ......................................................................................................... 58

Bảng 4.24. So sánh hộ nghèo đa chiều theo tiêu chí địa lý ..................................... 59

Sơ đồ 3.1: Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 28

Hình 2.1 Bản đồ Thị xã Hà Tiên ............................................................................. 24

Hình 2.2. So sánh tình hình nghèo giữa các phường, xã tại Hà Tiên ...................... 26

Hình 4.1 Biến thiên tỷ lệ hộ nghèo từ 2012 đến 2016 ............................................. 38

Hình 4.2. Tỷ lệ hộ nghèo từ năm 2012 đến 2017 .................................................... 40

Hình 4.3. Số hộ nghèo năm 2017 tại phường Đông Hồ (theo khu phố) ................. 40

Hình 4.4. Mô tả số hộ nghèo theo số nhân khẩu trong mội hộ gia đình ................. 41

Hình 4.5. So sánh hộ nghèo theo nhóm tuổi ........................................................... 42

Hình 4.6. So sánh hộ nghèo theo dân tộc ................................................................ 43

Hình 4.7. So sánh hộ nghèo theo diện hộ ................................................................ 44

Hình 4.8 So sánh hộ nghèo theo ngành nghề .......................................................... 45

Hình 4.9. Thống kê các tiêu chí thiếu hụt của hộ gia đình năm 2017 ..................... 51

DANH MỤC SƠ ĐỒ - HÌNH

Chương 1 GIỚI THIỆU

1. Vấn đề nghiên cứu

Đói nghèo là một trong những rào cản lớn làm giảm khả năng phát triển

con người, cộng đồng cũng như mỗi quốc gia. Người nghèo thường không có

điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội như việc làm, giáo dục, chăm sóc sức

khỏe, thông tin, v.v…và điều đó khiến cho họ ít có cơ hội thoát nghèo. Do vậy,

mở rộng cơ hội lựa chọn và nâng cao năng lực cho người nghèo là phương thức

tốt nhất để giảm nghèo bền vững. Ở Việt Nam, qua nhiều thập niên, cách đo

lường và đánh giá nghèo chủ yếu thông qua thu nhập. Chuẩn nghèo được xác

định dựa trên mức chi tiêu đáp ứng những nhu cầu tối thiểu và được quy thành

tiền. Nếu người có thu nhập thấp dưới mức chuẩn nghèo thì được đánh giá

thuộc diện hộ nghèo. Đây chính là chuẩn nghèo đơn chiều do Chính phủ quy

định. Tuy nhiên, chuẩn nghèo theo thu nhập của Việt Nam được đánh giá là

thấp so với thế giới. Trên thực tế, nhiều hộ dân thoát nghèo nhưng mức thu

nhập vẫn nằm cận chuẩn nghèo. Do đó số lượng hộ cận nghèo vẫn rất lớn, tỷ lệ

tái nghèo còn cao, hàng năm cứ 3 hộ thoát nghèo thì lại có 1 hộ trong số đó tái

nghèo. Thực tế cho thấy sử dụng tiêu chí thu nhập để đo lường nghèo đói là

không đầy đủ. Về bản chất, đói nghèo đồng nghĩa với việc bị khước từ các

quyền cơ bản của con người, bị đẩy sang lề xã hội chứ không chỉ là thu nhập

thấp. Có nhiều nhu cầu tối thiểu không thể đáp ứng bằng tiền. Nhiều trường

hợp không nghèo về thu nhập nhưng lại khó tiếp cận được các dịch vụ cơ bản

về y tế, giáo dục, thông tin. Mặc dù một số hộ không có tên trong danh sách hộ

nghèo nhưng lại thiếu thốn các dịch vụ y tế, nước sạch. Ở vùng sâu vùng xa,

vẫn cò nhiều trường hợp học sinh phải học trong những căn nhà lá đơn sơ, bốn

bề gió lùa.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Kiên Giang năm 2015, toàn tỉnh có 41.202

hộ nghèo, chủ yếu tập trung nhiều nhất là ở vùng sâu, vùng có đông đồng bào

dân tộc thiểu số. Thị xã Hà Tiên thuộc Kiên Giang, tiếp giáp với Campuchia,

có 3 dân tộc chính đang sinh sống là Việt – Hoa – Khmer. Trong đó, tỷ lệ người

dân tộc khá đông. Thị xã có 4 phường gồm phường Bình San, Đông Hồ, Pháo

Đài, Tô Châu và 03 xã: Mỹ Đức, Thuận Yên, Tiên Hải. Dân số có 18.312 hộ

dân (gồm 42.056 người)1. Những năm gần đây, UBND Thị xã Hà Tiên đã có

nhiều cố gắng trong việc thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo, tuy nhiên

kết quả đạt được chưa cao, tỷ lệ thoát nghèo còn thấp, tình trạng tái nghèo còn

diễn ra, số hộ nghèo theo chuẩn nghèo mới có chiều hướng gia tăng mạnh, tỷ

lệ hộ nghèo năm 2016 chiếm 1,17% (bảng 1.1).

Bảng 1.1 Tổng hợp thành viên hộ nghèo và cận nghèo tại Hà Tiên

(đến tháng 10/2016)

STT

Xã, phường

Số hộ cận nghèo

Nhân khẩu nghèo

Tỷ trọng hộ nghèo (%)

Phường Đông Hồ

225

27,17

Phường Bình San

7,85

Phường Pháo Đài

132

18,00

Phường Tô Châu

11,96

Xã Thuận Yên

160

19,32

Xã Mỹ Đức

114

13,77

Xã Tiên Hải

1,93

828

100 Tổng cộng

214

Nguồn: Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội thị xã Hà Tiên.

Từ những kết quả trên cho thấy, nghiên cứu đánh giá tình hình nghèo đa

chiều để đề ra các chính sách nhằm giúp người dân thoát nghèo bền vững là

cần thiết. Chính vì thế, tôi chọn đề tài: “Đánh giá nghèo đa chiều trên địa bàn

phường Đông Hồ, thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang” để nghiên cứu làm luận

1 Phòng Lao động Thương binh và Xã hội Thị xã Hà Tiên (2016)

văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá thực trạng nghèo đa chiều, thông qua đó đề xuất các giải pháp

giảm nghèo đa chiều hiệu quả hơn và toàn diện hơn so với chính sách giảm

nghèo theo chiều thu nhập.

2.2. Mục tiêu cụ thể

1) Xác định hộ nghèo theo các tiêu chí nghèo đa chiều.

2) Đánh giá thực trạng nghèo đa chiều.

3) So sánh nghèo đa chiều với nghèo đơn chiều.

4) So sánh sự khác nhau về hộ nghèo đa chiều theo tiêu chí địa lý.

5) Phân tích ưu nhược điểm của quá trình đánh giá hộ nghèo nhằm đề xuất

cách thức đánh giá hiệu quả hơn.

3. Câu hỏi nghiên cứu

1) Thực trạng nghèo đa chiều ở phường Đông Hồ đang như thế nào? So

với cách đánh giá nghèo đơn chiều trước đây thì có thay đổi gì và tại

sao thay đổi?

2) Nếu phân tích theo nghèo đa chiều thì những yếu tố nào góp phần quan

trọng vào cấu trúc nghèo đa chiều của hộ gia đình trên địa bàn phường

Đông Hồ?

3) Thực trạng hộ nghèo đa chiều giữa các khu vực địa lý trong phường

như thế nào?

4) Các giải pháp nào để đánh giá nghèo đa chiều một cách hiệu quả?

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là đánh giá thực trạng nghèo đa chiều trên

địa bàn thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nội dung: nghiên cứu cách đo lường nghèo đa chiều tại phường

Đông Hồ, thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang.

Phạm vi không gian: nghiên cứu các hộ gia đình trên địa bàn phường Đông

Hồ, thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang.

Phạm vi thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu trong thời gian từ 2013 –

2016 và khảo sát thực trạng nghèo năm 2017 làm cơ sở so sánh và đánh giá

tình hình nghèo đa chiều theo từng tiêu chí.

5. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá nghèo đa chiều

và kết quả giảm nghèo trong giai đoạn 2013-2016 và đánh giá điểm thiếu hụt

theo các chỉ tiêu nghèo đa chiều.

Dữ liệu thứ cấp: đề tài sử dụng dữ liệu trong 4 năm, từ năm 2013 – 2016,

trích từ báo cáo của UBND phường Đông Hồ; báo cáo của UBND thị xã Hà

Tiên và của phòng Lao động – Thương binh và Xã hội Hà Tiên; các văn bản

báo cáo kết quả tình hình kinh tế xã hội của phường Đông Hồ; các bài báo, tạp

chí, đề tài nghiên cứu khoa học liên quan.

Dữ liệu sơ cấp: tác giả tiến hành điều tra, thực hiện thu thập dữ liệu thực

tế của 280 hộ gia đình trên địa bàn phường Đông Hồ (danh sách hộ dân do

UBND phường Đông Hồ cấp) qua bảng câu hỏi khảo sát. Thời gian thực hiện

thu thập dữ liệu tháng 10-12/2017.

Phương pháp phân tích số liệu: sử dụng phương pháp thống kê mô tả,

phương pháp đánh giá nghèo đa chiều MPI, phương pháp phân tích, tổng hợp,

so sánh để làm rõ vấn đề nghiên cứu.

Dữ liệu sơ cấp được phân tích bằng phần mềm Excel và SPSS 20.0.

6. Kết cấu luận văn

Chương 1. Giới thiệu. Chương này tập trung trình bày lý do chọn đề tài,

câu hỏi nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và kết

cấu luận văn.

Chương 2. Cơ sở lý thuyết và nghiên cứu liên quan. Chương này trình bày

các khái niệm về nghèo và nghèo đa chiều, các phương pháp tính nghèo đa

chiều và các lý thuyết nghiên cứu thực tiễn liên quan.

Chương 3. Phương pháp nghiên cứu. Chương này trình bày phương pháp

nghiên cứu, thiết kế nghiên cứu, phương pháp chọn mẫu phương pháp thu thập

dữ liệu và phương pháp phân tích dữ liệu.

Chương 4. Kết quả nghiên cứu. Chương này tổng quan về tình hình kinh

tế - xã hội và thực trạng nghèo đa chiều trên địa bàn phường Đông Hồ và kết

quả xác định hộ nghèo đa chiều.

Chương 5. Kết luận và hàm ý chính sách. Chương này trình bày tóm tắt

những kết quả mà đề tài đạt được, các hàm ý chính sách giúp hộ dân thoát

nghèo, đồng thời chỉ ra các hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo.

Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT

Giới thiệu

Trọng tâm của chương này là cơ sở lý thuyết về nghèo và phương pháp đo

lường nghèo được lựa chọn phục vụ cho quá trình nghiên cứu, khảo sát và đánh

giá nghèo đa chiều tại phường Đông Hồ. Chương này cũng sẽ giới thiệu tổng

quan về tình hình kinh tế xã hội tại Hà Tiên và mô tả khái quát về phường Đông

Hồ để từ đó tiến hành đo lường nghèo đa chiều tại địa bàn một cách phù hợp.

2.1. Khái niệm về nghèo

Nghèo là một từ mà nhiều người từng sử dụng trong giao tiếp hằng ngày

để chỉ sự phân biệt với giàu. Tuy từ này được sử dụng phổ biến trong xã hội,

nhưng thế nào được xem là nghèo? hay nghèo được đo lường như thế nào? vẫn

còn là một vấn đề đang tranh luận trong giới khoa học hiện nay. Rowntree

(1910) là một trong những người tiên phong tìm cách đo lường khái niệm

nghèo. Ông đã tập trung vào đo lường nghèo bằng số tiền có được của một

người để có thể đáp ứng được những thứ cần thiết cho việc duy trì thể chất

thuần túy. Với cách này, các quốc gia có thể đề xuất được mức giới hạn giữa

nghèo và giàu thông qua số tiền mà một người có được trong một ngày. Những

người nào có ít thu nhập thấp hơn mức giới hạn này được xem là người nghèo.

Để đơn giản hóa khái niệm nghèo, Hội nghị Thượng đỉnh thế giới và phát triển

xã hội tổ chức tại Copenhagen, Đan Mạch năm 1995 đã thống nhất “Người

nghèo là tất cả những ai mà thu nhập thấp hơn 1 đô la (USD) một ngày cho

mỗi người, số tiền được coi như đủ để mua những sản phẩm thiết yếu để tồn

tại” Tuy nhiên sẽ khó có thể chỉ ra một người nghèo thông qua số tiền họ kiếm

được như trên. Vì có nhiều trường hợp thu nhập một ngày hầu như không có

nhưng họ khai thác được nguồn tài nguyên thiên nhiên xung quanh đảm bảo tốt

cho việc duy trì và phát triển thể chất. Hoặc theo lập luận của Đặng Nguyên

Anh (2015) thì tiêu chí thu nhập không thể đo lường được nghèo và bản chất

của nghèo đồng nghĩa với việc bị khước từ các quyền cơ bản của con người, bị

đẩy sang lề xã hội, khó tiếp cận với những dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục,

thông tin.

Để chỉ ra được một người nghèo, Wilson (1987) đã bổ sung thêm nhiều

yếu tố khác ngoài tiền, “người nghèo là người không có trình độ, kỹ năng, luôn

chịu sự tách biệt về xã hội, không có khả năng tiếp cận hoặc không có được

mối liên hệ với các cá nhân khác, với những thể chế đem lại cho họ nguồn lợi

kinh tế và các vị thế xã hội”. Với xu hướng này, Hội nghị chống nghèo đói khu

vực Châu Á Thái Bình Dương do ESCAP tổ chức tại Băng Cốc (Thái Lan,

tháng 9/1993) đã thống nhất rằng “Nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư

không được hưởng và thỏa mãn các nhu cầu cơ bản của con người mà những

nhu cầu này được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế xã hội

và phong tục tập quán của địa phương” hay Ngân hàng thế giới quan niệm

“nghèo đói là tình trạng thiếu thốn các sản phẩm và dịch vụ thiết yếu như giáo

dục, y tế, dinh dưỡng; người nghèo dễ bị tổn thương trước những sự kiện bất

thường nằm ngoài khả năng kiểm soát của họ; bị gạt ra bên lề xã hội và không

có tiếng nói và quyền lực trong các thể chế của Nhà nước”.

Tại Việt Nam, khái niệm nghèo cũng được nhiều tác giả đề cập đến. Tuy

nhiên, các tác giả đều đề cập đến khái niệm nghèo do Bộ Lao động Thương

binh và Xã hội ban hành “nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư chỉ có điều

kiện thoả mãn một phần các nhu cầu tối thiểu cơ bản của cuộc sống và có mức

sống thấp hơn mức sống trung bình của cộng đồng xét trên mọi phương diện”.

Để thực hiện thống nhất theo quan điểm chung, đề tài này cũng thống nhất theo

khái niệm của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội.

Nhìn chung, những khái niệm trên chỉ dừng lại ở khía cạnh nhu cầu vật

chất và nhu cầu tinh thần đảm bảo mức sống mà vẫn chưa chỉ rõ ai là người

nghèo và làm sao để đo lường một cách chính xác khái niệm nghèo.

2.2. Phương pháp đo lường nghèo

Nỗ lực đầu tiên để đo lường nghèo đói được thực hiện bởi Rowntree. Ông

đã thực hiện đo lường nghèo đói ở York thuộc Anh vào năm 1902. Kể từ đó,

có rất nhiều nỗ lực đo lường nghèo đói ở các quốc gia và vùng lãnh thổ khác

trên thế giới. Mặc dù giảm đói nghèo là một mục tiêu rất phổ biến ở mỗi quốc

gia và rất được quan tâm bởi giới học giả, nhưng vẫn chưa có cách nào được

chấp nhận rộng rãi để xác định ai là người nghèo.

Cách đo lường nghèo chỉ với một chiều thu nhập hay chi tiêu không thể

mô tả được toàn cảnh bức tranh nghèo đói của hộ gia đình (Boltvinik, 1998).

Chính vì vậy cần thiết phải có phương pháp đo lường nghèo theo nhiều chiều

để có cái nhìn về nghèo của hộ gia đình rõ ràng hơn (Townsend, 1979; Streeten;

1981; Sen; 1992; Bossert, 2009). Khái niệm đa chiều dùng để đo lường nghèo

được mô tả với 7 chiều: hệ thống nước sạch, nhà ở, nhà vệ sinh, giáo dục, điều

kiện sống, dinh dưỡng cho trẻ em và người lớn, môi trường của khu vực sinh

sống (Boltvinik, 1998).

Các chỉ báo đo lường và trọng số đo lường nghèo đa chiều nêu trên được

thực hiện với từng thành viên trong hộ gia đình. Nếu một hộ gia đình (tổng số

thành viên đã có tính trọng số) bị tước đoạt từ 60% chỉ báo trở lên thì gọi là

nghèo. Trong đó, trọng số của từng thành viên trong gia đình được quy định

như sau: 1,0 đối với người lớn, 0,5 đối với trẻ vị thành niên trong độ tuổi từ 14-

18 và 0,3 với trẻ em dưới 14 tuổi.

Một số phương pháp đã được sử dụng nhiều trên thế giới với mục tiêu đo

lường mức sống và nghèo đa chiều như: Phương pháp đánh giá nghèo có sự

tham gia của cộng đồng (Participatory Poverty Assessment – PPA), chỉ số phát

triển con người (Human Development Index – HDI), chỉ số nghèo con người

(Human Poverty Index – HPI) và chỉ số nghèo đa chiều (Multidimensional

Poverty Index – MPI).

2.2.1. Phương pháp đánh giá nghèo có sự tham gia của cộng đồng PPA

Phương pháp PPA thường được sử dụng để tiến hành việc nghiên cứu tại

thực địa nhằm đánh giá mức nghèo đói của một quốc gia (Reardon & Vosti,

1995). Phương pháp này nghiên cứu chính sách gắn với chính sách của chính

phủ, đánh giá mức độ nghèo đói theo quan điểm của người nghèo và các ưu

tiên mà người nghèo nêu ra nhằm cải thiện đời sống của họ. Phương pháp phân

tích mang tính định tính trên dữ liệu thu thập được qua bảng câu hỏi điều tra hộ

gia đình nhằm đánh giá đói nghèo có sự tham gia của cộng đồng là một công

cụ để đưa quan điểm của người nghèo vào các phân tích nghèo đói để xây dựng

chiến lược xoá đói giảm nghèo cho quốc gia.

2.2.2. Phương pháp tính chỉ số phát triển con người HDI

Chỉ số Phát triển con người HDI (Haq, 1990) là một thước đo tổng quát

về phát triển con người, là trung bình cộng của (1) sức khoẻ, thể hiện một cuộc

sống lâu dài và khoẻ mạnh, đo bằng tuổi thọ trung bình; (2) tri thức, được đo

bằng tỷ lệ số người lớn biết chữ và tỷ lệ nhập học các cấp giáo dục (tiểu hoc,

trung học, đại học); (3) thu nhập được đo bằng GDP bình quân đầu người tính

theo giá trị ngang bằng sức mua (PPP).

2.2.3. Phương pháp chỉ số nghèo chon người HPI

Chỉ số Nghèo con người HPI được đề cập trong Báo cáo phát triển con

người năm 1997 (Jahan, 2002). HPI là một chỉ số tổng hợp nghèo đa chiều dựa

trên đo lường sự thiếu hụt trong khả năng tiếp cận các yếu tố phát triển cơ cản

của con người. Chỉ số HPI được xây dựng năm 1997 còn được gọi là chỉ số

HPI-1, được sử dụng đo lường tại các nước đang phát triển. Năm 1998 chỉ số

HPI-2 được phát triển để đo lường cho các nước phát triển. Bảng 2.1 so sánh

chỉ số HPI-1 và chỉ số HPI-2.

Bảng 2.1 So sánh chỉ số HPI-1 và chỉ số HPI-2

HPI-1

HPI-2

Chỉ số đo lường

Tử vong trước tuổi 40

Tử vong trước tuổi 60

Sự thiếu thốn liên quan đến sự tồn tại: bị chết sớm

Tỷ lệ người lớn mù chữ

Liên quan đến tri thức: bị loại trừ khỏi thế giới đọc và giao tiếp

Chất lượng cuộc sống tốt

Tỷ lệ người tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ, tiếp cận với nước sạch, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị thiếu cân và suy sinh dưỡng.

Sự loại trừ xã hội.

Tỷ lệ người lớn trong độ tuổi 16 – 65 thiếu các kỹ năng biết chữ thiết thực, có thể dùng để làm việc Tỷ lệ người tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ, tiếp cận với nước sạch, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị thiếu cân và suy dinh dưỡng. Tỷ lệ người dân bị thất nghiệp lâu dài (từ 12 tháng trở lên)

Nguồn: Jahan (2002).

2.2.4. Phương pháp đo lường nghèo bằng chỉ số nghèo đa chiều MPI

Một số tranh luận về khái niệm nghèo đa chiều, như là "nghèo về nhà ở"

hoặc "nghèo về sức khoẻ" hoặc “nghèo về cơ hội tiếp cận xã hội”, được coi là

nghèo trong xã hội đang được diễn ra. Các nhà nghiên cứu về cách thức đo

lường nghèo đã tranh luận rằng, nếu chỉ đo lường nghèo qua mức thu nhập thì

đã giả định rằng thu nhập từ tiền là một đại diện tốt cho phúc lợi hay tiện ích

của xã hội trong khi đó, con người có thể gặp nhiều khó khăn trong nhiều lĩnh

vực như giáo dục, nhà ở, thực phẩm, cơ hội tiếp cận xã hội, an ninh, tiện nghi

môi trường (Robert, 2001). Alkire & Foster (2007) đã đề xuất cách thức đo

lường nghèo đa chiều theo nhiều tiêu chí để đo lường một cách đầy đủ hơn về

thế nào là người nghèo. Ông đã đề xuất chỉ số MPI để đo lường nghèo theo ba

chiều gồm giáo dục, y tế và chất lượng cuộc sống. Cụ thể ba chiều được đo

lường với 10 chỉ tiêu. Trong Báo cáo quốc gia về phát triển con người Việt

Nam năm 2011 (UNDP, 2012) cũng đã đề cập đến ứng dụng chỉ số MPI để đo

lường tại Việt Nam. UNDP đã có sự linh động trong các chỉ báo để áp dụng

vào đo lường tại Việt Nam một cách phù hợp với 9 chỉ tiêu sau:

(1) Hộ phải bán tài sản, vay nợ để chi trả chăm sóc y tế hoặc ngưng điều trị;

(2) Có thành viên trong hộ chưa hoàn thành bậc tiểu học;

(3) Trẻ em trong độ tuổi đi học không được đến trường;

(4) Sử dụng điện thắp sáng;

(5) Tiếp cận nguồn nước uống vệ sinh;

(6) Tiếp cận vệ sinh;

(7) Tiếp cận nhà vệ sinh;

(8) Hộ có nhà cố định;

(9) Hộ có sở hữu tài sản lâu bền.

Theo đó, những người bị tước đoạt ít nhất 2 trong số 9 chỉ tiêu trên được

cho là người nghèo trong khi đó phiên bản gốc của Alkire et al. (2014a) đề xuất

10 chỉ tiêu đo lường nghèo đa chiều và một người nghèo được xác định khi bị

tước đoạt một phần ba các chỉ số về tỷ lệ phần trăm trọng số.

Chỉ số nghèo đa chiều MPI đã được sử dụng phổ biến trên toàn cầu, đặc

biệt, chỉ số này được sử dụng như một thước đo nghèo đói tại hơn 100 quốc gia

đang phát triển (Alkire et al, 2017). Các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Oxford

trong dự án Oxford Poverty and Human Development Initiative (Sáng kiến về

chuẩn nghèo và phát triển con người) cũng đã sử dụng Chỉ số nghèo đa chiều

MPI để đo lường tại các nước, trong đó có Việt Nam. Lợi ích của MPI là nhờ

xét đến nhiều yếu tố cùng lúc nên dễ dàng chỉ ra yếu tố nào là nguyên nhân gây

nghèo lớn nhất. Các chỉ số của MPI sẽ rất hữu ích vì các nguyên tắc của MPI

thì đơn giản và dễ áp dụng. Cụ thể, đối với các quốc gia có thu nhập trung bình,

mặc dù người dân đã có nước sạch và ăn uống đầy đủ, vẫn cần phải tiếp tục

phấn đấu để xóa nghèo trong nhiều lĩnh vực khác.

Vì những lợi điểm trên, Thủ tướng chính phủ cũng đã ban hành quyết định

số 59/2015/QĐ-TTg, ngày 19 tháng 11 năm 2015, về việc ban hành chuẩn

nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016-2020. Trong đó giao cho

Bộ kế hoạch và Đầu tư cùng Tổng cục thống kê công bố tỷ lệ nghèo chung theo

chỉ số nghèo đa chiều MPI (xem chi tiết tại Phụ lục 1). Chính vì những lợi điểm

trên và sự phổ biến của MPI đối với các nước đang phát triển cùng với điều

kiện Việt Nam hiện nay và những văn bản pháp quy được ban hành áp dụng

cho giai đoạn 2016-2020, đề tài này sẽ kế thừa Chỉ tiêu MPI của Alkire et al.

(2014a) áp dụng đánh giá nghèo đa chiều kết hợp với nội dung của quyết định

số 59/2015/QĐ-TTg của thủ tướng chính phủ và 10 chỉ tiêu xác định nghèo đa

chiều do Bộ Lao động Thương binh và Xã hội ban hành năm 2015 để tiến hành

nghiên cứu và đo lường nghèo đa chiều tại địa bàn phường Đông Hồ, thị xã Hà

Tiên, tỉnh Kiên Giang.

Bảng 2.2. Chỉ số nghèo đa chiều MPI tham khảo Alkire et al. (2014a)

Bị thiếu hụt nếu

10 chỉ tiêu đo lường

Các chiều đo lường nghèo

Số năm học

Giáo dục

Không có thành viên nào trong hộ gia đình đã hoàn thành 5 năm học Có bất cứ trẻ em nào trong độ tuổi đi học không đến trường cho đến độ tuổi mà họ phải hoàn thành lớp 8

Có bất kỳ trẻ em nào đã chết trong gia đình

Sức khỏe

Số trẻ em đi học Tỷ lệ tử vong ở trẻ em Chế độ dinh dưỡng Điện

Vệ sinh được cải thiện

Nước uống được cải thiện

Mức sống

Sàn nhà Nhiên liệu nấu nướng

Những tài sản sở hữu

Có bất kỳ người lớn hoặc trẻ em nào có thông tin chế độ dinh dưỡng ở mức suy dinh dưỡng Hộ gia đình không có điện Cơ sở hạ tầng vệ sinh của hộ gia đình không được cải thiện (theo hướng dẫn MDG2) hoặc được cải thiện nhưng phải chia sẻ với hộ gia đình khác Hộ gia đình không tiếp cận được nước uống được cải thiện (theo hướng dẫn MDG) hoặc phải mất 30 phút để tiếp cận được nguồn nước uống được cải thiện Sàn nhà của hộ có chất bẩn, cát, hoặc phân chuồng Hộ gia đình nấu ăn bằng nguồn phân chuồng, gỗ hoặc than củi Hộ gia đình không có sở hữu nhiều hơn 1 đài phát thanh, tivi, điện thoại, xe đạp, xe gắn máy, hoặc tủ lạnh và không sở hữu bất cứ xe hơi hay xe tải nào

Nguồn: Alkire et al. (2014a)

2 MDG: Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, là chương trình nghị sự phát triển chung của thế giới nhằm giảm các khía cạnh chính của đói nghèo

Chiều đo lường mức độ nghèo liên quan đến giáo dục

Các nước thuộc khối OECD tuyên bố rằng mặc dù giá trị xã hội và văn

hoá giáo dục vẫn là nền tảng, các xã hội đòi hỏi tri thức ngày nay phải có sự

chú trọng ngày càng tăng về giáo dục như một đầu tư quan trọng và tiếp tục cân

bằng cân bằng với sự phát triển cá nhân của từng cá nhân song song với phát

triển nguồn nhân lực trong một viễn cảnh suốt đời (OECD, 1993: trang 9)3. Sự

cân bằng giữa lợi ích xã hội, cá nhân và kinh tế được tìm thấy trong các tuyên

bố như sau, coi đầu tư giáo dục là đầu tư có thể giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh

tế, góp phần phát triển cá nhân và xã hội và giảm bất bình đẳng xã hội. Như

vậy, giáo dục vừa là nhân tố thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, vừa là nhân tố

giảm nghèo đói, tăng năng suất, gia tăng thu nhập và cải thiện cuộc sống. Căn

cứ mục tiêu Thiên niên kỷ, Việt Nam đã đề ra đến năm 2015 phải đảm bảo cho

mọi trẻ em hoàn thành đầy đủ chương trình giáo dục tiểu học. Với những lý do

nêu trên, hai chỉ tiêu về giáo dục dưới đây được chọn để xác định rằng một hộ

được xem là nghèo về giáo dục, nếu thiếu hụt một mức tối thiểu về giáo dục cơ

bản:

Chỉ tiêu thứ nhất về giáo dục: Trình độ học vấn của chủ hộ (Alkire &

Santos, 2010). Chỉ tiêu này phản ánh mức học vấn trung bình của những người

lao động chính trong hộ gia đình. Mức học vấn trung bình của người lao động

chính trong hộ càng thấp thì khả năng cải thiện thu nhập và cải thiện cuộc sống

trong hộ sẽ càng ít. Khả năng nghèo hoặc tái nghèo của hộ theo đó sẽ rất cao.

Chỉ tiêu này có trọng số là 1/6.

Chỉ tiêu thứ hai về giáo dục: Tuổi từ 6 đến 15 không được đi học (UNDP,

2010). Chỉ tiêu này phản ánh tình trạng nhập học của trẻ. Mặc dù trẻ em không

là nguồn lực tạo ra thu nhập cho hộ gia đình, tuy nhiên, đây sẽ là một nguồn

lực quan trọng trong tương lai giúp cải thiện mức sống và thu nhập của hộ.

3 OECD, 1993. Education at a Glance: OECD Indicators. OECD, Paris.

Công ước quyền trẻ em đã khẳng định rằng Giáo dục là một nhu cầu và là quyền

cơ bản của mọi trẻ em. Giáo dục chính là hành trang cho mỗi trẻ em để hoàn

thiện bản thân và phát triển. Chỉ tiêu này có trọng số là 1/6.

Chiều đo lường mức độ nghèo liên quan đến sức khỏe

Theo Alkire & Santos (2010) thì “Sức khoẻ là khía cạnh khó nhất để đo

lường. Các chỉ số sức khoẻ tương đương cho tất cả các thành viên trong gia

đình nhìn chung không có trong cuộc điều tra hộ gia đình. Tuy nhiên, khả năng

sống một cuộc sống lâu dài và lành mạnh là một năng lực cơ bản và cũng là

điều kiện tiên quyết cho sự phát triển của con người”. Ông cho rằng, xác định

một hộ gia đình bị thiếu dinh dưỡng nếu bất cứ ai trong gia đình họ bị suy dinh

dưỡng. Ông lý giải mối liên quan giữa sức khỏe với nghèo đói như sau: Suy

dinh dưỡng đối với trẻ em có thể có những ảnh hưởng lâu dài về mặt phát triển

nhận thức và thể chất; có thể bị rối loạn sức khoẻ khác; suy giảm khả năng học

hỏi và tập trung và có thể không làm tốt công việc. Trong cách đo lường sức

khỏe với sự đói nghèo này, chúng ta không đề cập đến suy dinh dưỡng kỹ thuật

(suy dinh dưỡng không phải do đói nghèo mà là do bệnh lý rối loạn dinh dưỡng

hoặc họ muốn giữ cho cơ thể ở trạng thái gầy để hợp thời trang).

Với khía cạnh này sức khỏe, đề tài sẽ sử dụng 2 chỉ tiêu để phản ánh tình

hình chăm sóc sức khỏe của hộ gia đình.

Chỉ tiêu thứ 1 về Y tế: Quyền tiếp cận chăm sóc y tế của hộ gia đình. Khi

bị bệnh, người bệnh cần được chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh tại các cơ

sở y tế. Hộ gia đình bị xem là thiếu hụt chỉ tiêu này khi có thành viên trong hộ

(trong 12 tháng gần nhất) không được chăm sóc y tế khi bị bệnh (Ramya, 2014).

Chỉ tiêu này có trọng số là 1/6

Chỉ tiêu thứ 2 về Y tế : Tình trạng suy dinh dưỡng. Hộ gia đình bị xem

là thiếu hụt chỉ tiêu này khi có thành viên bị suy dinh dưỡng (Alkire & Santos,

2010). Chỉ tiêu này có trọng số là 1/6

Chiều đo lường mức độ nghèo liên quan đến mức sống

Điều kiện sống tối thiểu mà con người cần phải có và được hưởng chính

là những tiện ích cơ bản nhất của xã hội. Khía cạnh mức sống được đo lường

bởi 6 chỉ tiêu.

Chỉ tiêu thứ 1 về mức sống: Vệ sinh (Alkire & Santos, 2010). Nhà vệ

sinh hợp lý góp phần đảm bảo vệ sinh môi trường. Việc sở hữu một nhà vệ sinh

riêng là cần thiết vì nó giúp ngăn ngừa bệnh cho các thành viên trong hộ gia

đình và tạo sự thuận tiện trong sinh hoạt cuộc sống. Hộ gia đình vị xem là thiếu

hụt chỉ tiêu này nếu hộ gia đình không có nhà vệ sinh riêng. Chỉ tiêu này có

trọng số là 1/18.

Chỉ tiêu thứ 2 về mức sống: Nước sạch (nước máy, nước giếng) (Alkire

& Santos, 2010). Nhu cầu nước sạch là cần thiết để đảm bảo sức khỏe cho các

thành viên trong gia đình. Hộ gia đình bị xem là thiếu hụt chỉ tiêu này khi họ

không thể có nước uống sạch. Chỉ tiêu này có trọng số là 1/18.

Chỉ tiêu thứ 3 về mức sống: Điện (Alkire & Santos, 2010). Điện là điều

kiện cơ bản để thắp sáng và cho phép con người làm việc ban đêm, giải trí hay

học tập và nâng cao năng suất lao động. Hộ gia đình bị xem là thiếu hụt chỉ tiêu

này khi không có khả năng kết nối lưới điện. Tuy nhiên trong nghiên cứu này,

tôi không đề cập đến sự thiếu điện vì hiện tại, lưới điện đã phủ 100% các hộ

gia đình tại phường Đông Hồ, thị xã Hà Tiên. Cũng vì vậy, trong bảng câu hỏi

khảo sát, câu hỏi về nhu cầu điện chiếu sáng không được đề cập đến và hiển

nhiên được hiểu rằng chỉ tiêu này không một gia đình nào bị thiếu hụt. Chỉ tiêu

này có trọng số là 1/18.

Chỉ tiêu thứ 4 về mức sống: Tình trạng nhà ở (Alkire & Santos, 2010).

Những hộ gia đình có nhà riêng sẽ là điều kiện cơ bản để giúp họ phát triển tốt

hơn. Trong trường hợp này, họ chỉ cần tạo ra thu nhập để đáp ứng nhu cầu ăn

mặc và giải trí là đủ thay vì phải chi phí cho thuê nhà. Hộ gia đình bị xem là

thiếu hụt chỉ tiêu này nếu tình trạng nhà ở là dột nát, nền nhà bằng đất, vật liệu

tạm bợ. Chỉ tiêu này có trọng số là 1/18.

Chỉ tiêu thứ 5 về mức sống: Nhiên liệu đun nấu (Alkire & Santos, 2010).

Nhiên liệu đung nấu phản ánh mức sống và ảnh hưởng đến sức khỏe của con

người. Những nguồn nhiên liệu như bếp gas sẽ giúp đun nấu nhanh hơn và

thuận tiện hơn trong khi những nhiên liệu như củi hay than sẽ không thuận tiện

và không an toàn cho sức khỏe của con người. Hộ gia đình bị xem là thiếu hụt

chỉ tiêu này nếu gia đình vẫn sử dụng nhiên liệu chính là củi, than. Chỉ tiêu này

có trọng số là 1/18.

Bảng 2.3: Tỷ trọng giữa các chỉ tiêu trong chỉ số MPI

Chỉ tiêu

Chuẩn nghèo

Trọng số của MPI

Chiều đo lường nghèo đa chiều

1/6 = 16,7%

Trình độ giáo dục của người lớn

Giáo dục

Đi học của trẻ

1/6 = 16,7%

Tiếp cận dịch vụ y tế

Y tế

Bảo hiểm y tế

1/6 = 16,7%

Chất lượng nhà ở

1/18 = 5,6%

Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên đủ 15 tuổi không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không đi học. Hộ gia đình có ít nhất 1 trẻ em trong độ tuổi đi học hiện không đi học. Hộ gia đình có người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên hiện tại không có bảo hiểm y tế. Hộ gia đình đang ở trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà đơn sơ.

Nhà ở

1/18 = 5,6%

Diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ gia đình nhỏ hơn 8m2

1/18 = 5,6%

Diện tích nhà ở bình quân đầu người Nguồn nước sinh hoạt

Điều kiện sống

Hố xí/nhà vệ sinh

1/18 = 5,6%

Sử dụng dịch vụ viễn thông

Tiếp cận thông tin

1/18 = 5,6%

Tài sản phục vụ tiếp cận thông tin

Hộ gia đình không được tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh. Hộ gia đình không sử dụng hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh. Hộ gia đình không có thành viên nào sử dụng thuê bao điện thoại và internet. Hộ gia đình không có tài sản nào trong số các tài sản: Tivi, đài, máy vi tính; và không nghe được hệ thống loa đài truyền thanh.

Nguồn: Tổng hợp từ Alkire & Santos (2010), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (2010)

Chỉ tiêu thứ 6 về mức sống: Sở hữu tài sản (Alkire & Santos, 2010). Các

tài sản như tivi, xe máy, điện thoại, máy vi tính có thể được xem là những tài

sản thiết yếu mà hộ gia đình cần có để có thể tiếp cận thông tin và tạo thuận lợi

trong công việc. Hộ gia đình bị xem là thiếu hụt chỉ tiêu này nếu hộ gia đình sở

hữu ít hơn một trong những tài sản trên. Chỉ tiêu này có trọng số là 1/18.

Một hộ gia đình bị cho là nghèo nếu bị tước đoạt một phần ba trong 10 chỉ

tiêu (các chỉ tiêu được trình bày trong Bảng 2.3).

Ngoài 10 tiêu chí đo lường nghèo đa chiều MPI, đề tài này cũng nghiên

cứu thêm các biến định tính về nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, trình độ

học vấn, nghề nghiệp, dân tộc, diện hộ gia đình, số nhân khẩu, khu vực sinh

sống, mức thu nhập. Những biến định tính này góp phần làm phong phú nội

dung phân tích và mô tả rõ hơn bức tranh về tình hình nghèo tại phường Đông

Hồ. (xem Phụ lục 2 – Bảng câu hỏi phỏng vấn hộ gia đình)

2.3. Các nghiên cứu thực tiễn

2.3.1. Các nghiên cứu liên quan trên thế giới

Townsend (1979), Streeten (1981) và Sen (1992) được xem là tiên phong

và tạo ra những ảnh hưởng rất lớn đến việc nghiên cứu nghèo đa chiều (Bossert,

2009). Các công trình này đã cho rằng nghèo nên được xem xét qua rất nhiều

chiều khác nhau, như nhà ở, sự thụ hưởng giáo dục, tuổi thọ, và thụ nhập chỉ là

một trong các chiều thể hiện. Boltvinik (1998) cũng đồng ý với quan điểm đo

lường nghèo từ nhiều chiều khác nhau và giải thích rằng, nhiều hộ gia đình có

mức thu nhập cao vẫn có thể không thoả mãn những nhu cầu cơ bản. Có thể

thấy rằng, cách đo lường nghèo thông qua chỉ tiêu thu nhập hay chi tiêu của hộ

gia đình khó có thể xác định được ai là người nghèo. Nên tiếp cận nhiều khía

cạnh hơn trong nhu cầu cuộc sống để có thể trả lời một cách thuyết phục được

ai là người nghèo.

Boltvinik (1998) đã đề xuất rằng, có thể đo lường nghèo đa chiều bằng

các chỉ báo liên quan đến các nhu cầu cơ bản của cuốc sống con người thông

qua 7 chiều đo lường với các chỉ báo liên quan đến các lĩnh vực hệ thống nước

sạch, nhà ở, nhà vệ sinh, giáo dục, điều kiện sống, dinh dưỡng cho trẻ em và

người lớn, môi trường của khu vực sinh sống.

Bossert (2009) đã đề xuất một bộ tiêu chí đo lường nghèo đa chiều như

sau: (1) Nhà ở có mái/cửa chính/cửa sổ/nền bị hư hỏng nặng, nền/tường nhà

ẩm thấp; (2) Không có thiết bị sưởi ấm; (3) Không có nhà tắm; (4) Không có

nhà vệ sinh; (5) Trong vòng 12 tháng liền trước trước thời điểm khảo sát hộ gia

đình còn thiếu tiền chi trả cho các dịch vụ sinh hoạt gia đình; (6) Trong vòng

12 tháng liền trước thời điểm khảo sát hộ gia đình còn thiếu tiền thuê nhà; (7)

Trong vòng 12 tháng liền trước thời điểm khảo sát hộ gia đình còn phải trả tiền

cho các sản phẩm mua trả góp hoặc vẫn còn các khoản nợ phải trả; (8) Bữa ăn

của hộ gia đình không có thịt heo, thịt gà, cá, rau xanh hoặc các loại thực phẩm

tương đương; (9) Hộ gia đình không có khả năng chi trả cho những tình huống

bất trắc; (10) Hộ gia đình không có điện thoại (kể cả điện thoại di động); (11)

Hộ gia đình không có máy thu hình màu; (12) Hộ gia đình không có máy vi

tính; (13) Hộ gia đình không có máy giặt; (14) Hộ gia đình không có xe hơi;

(15) Hộ gia đình bị ảnh hưởng nhiều bởi tiếng ồn của khu vực sinh sống hoặc

tiếng ồn từ đường phố. (16) Hộ gia đình sống trong khu vực ô nhiễm, bị nhiễm

bụi than hoặc gặp phải các vấn đề về môi trường khác do sản xuất công nghiệp

gây ra.

Ngoài những nghiên cứu được đề cập trên, vấn đề nghèo đa chiều được

nhiều tác giả tiếp cận và đo lường tại rất nhiều nước trên thế giới. Trong giới

hạn khả năng lược khảo tài liệu, tôi đã tìm thấy những nghiên cứu sau:

Chỉ số nghèo đa chiều (MPI) đã được Alkire & Santos (2014) xây dựng

cho Báo cáo phát triển con người 2010. Đó là một chỉ số nghèo đa chiều cấp và

dựa trên phương pháp xác định nghèo đói của Alkire & Foster (2011a). Alkire

& Santos (2014) xác định ba khía cạnh cần được đưa vào MPI: y tế, giáo dục,

và mức sống. Những chiều hướng phản ánh chỉ số phát triển con người (HDI).

Trong năm 2010, MPI đã được tính toán cho 104 nước đang phát triển chỉ

sử dụng 3 loại dữ liệu (DHS, MICS, và WHS) và từ đó có thêm vài chục quốc

gia nữa áp dụng MPI. Đối với một số quốc gia đang phát triển, đói nghèo đa

chiều ở cấp hộ gia đình đã được tính toán với hai điểm nổi trội (UNDP 2014).

Thứ nhất, MPI có thể đưa ra các tuyên bố về mức độ đói nghèo đa chiều toàn

cầu theo cách tương tự như chuẩn nghèo của Ngân hàng Thế giới với mức

nghèo đói công bố mỗi năm một lần. Thứ hai, MPI, thông qua cơ sở thông tin

điều tra từ hộ gia đình, là một chỉ số có thể thực hiện và phù hợp với chính sách

của nhiều quốc gia hơn so với HDI. Người ta có thể ứng dụng chỉ số MPI theo

vùng, theo các nhóm người, qua đó cho phép các quốc gia trực tiếp xem những

nhóm nào phù hợp nhất. MPI cũng phù hợp với Chỉ số đo lường nghèo đói do

UNDP đề xuất năm 1996 (Ravallion, 1997).

2.3.2. Các nghiên cứu liên quan trong nước

Một vài năm trước năm 2015, một số nghiên cứu về nghèo đa chiều đã bắt

đầu được quan tâm và áp dụng vào thực tế. Một số địa phương đã áp dụng có

thể kể tên như Hà Nội, UBND Thành phố Hồ Chí Minh. Năm 2010, UNDP

cũng đã áp dụng chỉ số MPI công bố kết quả nghiên cứu nghèo đói ở nhiều

quốc gia trong đó có Việt Nam. Một số tác giả đã nghiên cứu về nghèo có thể

kể đến như Giàng Thị Dung, Thái Văn Hoạt (2007). Nhóm tác giả đã chỉ ra

rằng nghèo nói chung ở Việt Nam gồm: nghèo theo khu vực, dân tộc, quy mô

nhân khẩu, lao động và sử dụng thời gian lao động, trình độ văn hóa và chăm

sóc sức khỏe; tình trạng nhà ở, đất sản xuất, nước và điện sinh hoạt. Nghiên

cứu của Trần Thị Cẩm Trang (2011) về “Các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo

trên địa bàn quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh”, đã phân tích nghèo theo các

biến định tính như giới tính, quy mô hộ, trình độ học vấn, nghề nghiệp, tình

trạng việc làm, khả năng tiếp cận tín dụng. Tác giả cũng đã liên hệ một số

nguyên nhân chính gây nên tình trạng nghèo của trên địa bàn nghiên cứu là do

thiếu việc làm, bệnh nan y, nhiều người ăn theo, trình độ học vấn thấp, không

có tay nghề lao động. Trần Minh Sang (2012) đã đánh giá tình hình nghèo đa

chiều của các hộ gia đình tại khu vực Đông Nam Bộ bằng hai phương pháp tiếp

cận: nghèo đơn chiều và nghèo đa chiều (áp dụng chỉ số MPI). Nguyễn Văn

Cương (2012) đã ước lượng nghèo đô thị đa chiều ở các thành phố trực thuộc

Trung ương Việt Nam với 5 chiều bao gồm giáo dục, sức khỏe, tiêu chuẩn sống,

giàu có kinh tế và tình trạng việc làm và 15 chỉ số (số năm đi học, trẻ em 6-15

tuổi không được đi học, nạn mù chữ ở người lớn, khả năng chi trả tiền viện phí,

thời gian làm việc, bệnh mãn tính, điện, vệ sinh, nguồn nước sử dụng cho nấu

ăn và uống, tài sản, diện tích nhà ở, sở hữu nhà, loại nhà ở, chi tiêu trung bình

và thất nghiệp).

Bảng 2.4: Xác định nghèo đa chiều ở Việt Nam

Chỉ số đo lường

Mức độ thiếu hụt

Chiều nghèo

Trình độ giáo dục của người lớn

Giáo dục

Tình trạng đi học của trẻ em

Tiếp cận các dịch vụ y tế

Y tế

Bảo hiểm y tế

Chất lượng nhà ở

Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên đủ 15 tuổi sinh từ năm 1986 trở lại không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không đi học Hộ gia đình có ít nhất 1 trẻ em trong độ tuổi đi học (5 - 14 tuổi) hiện không đi học. Hộ gia đình có người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh (ốm đau được xác định là bị bệnh/ chấn thương nặng đến mức phải nằm một chỗ và phải có người chăm sóc tại giường hoặc nghỉ việc/học không tham gia được các hoạt động bình thường). Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên hiện tại không có bảo hiểm y tế. Hộ gia đình đang ở trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà đơn sơ (Nhà ở chia thành 4 cấp độ: nhà kiên cố, bán kiên cố, nhà thiếu kiên cố, nhà đơn sơ).

Nhà ở

Diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ gia đình nhỏ hơn 8m2.

Hộ gia đình không được tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh.

Điều kiện sống

Diện tích nhà ở bình quân đầu người Nguồn nước sinh hoạt Hố xí/nhà vệ sinh Sử dụng dịch vụ viễn thông

Tiếp cận thông tin

Tài sản phục vụ tiếp cận thông tin

Hộ gia đình không sử dụng hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh. Hộ gia đình không có thành viên nào sử dụng thuê bao điện thoại và internet. Hộ gia đình không có tài sản nào trong số các tài sản: Tivi, đài, máy vi tính; và không nghe được hệ thống loa đài truyền thanh xã/thôn. Nguồn: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, 2015

Đến năm 2015, theo xu hướng chung của thế giới, Việt Nam cũng đã ban

hành văn bản quy định chung về cách thức đo lường nghèo đa chiều. Ngày 19

tháng 11 năm 2015, Thủ Tướng chính phủ đã ban hành Quyết định số

59/2015/QĐ-TTg về Chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn

2016-2020 (xem phụ lục 1). Sau đó, tất cả các địa phương đã tiến hành đo lường

nghèo theo hướng tiếp cận đa chiều áp dụng chỉ số MPI. Trên cơ sở đó, Bộ Lao

động Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) đã xây dựng và đề xuất 10 chỉ số

đo lường mức độ thiếu hụt trong nghèo đa chiều là: giáo dục người lớn, giáo

dục trẻ em, khám chữa bệnh, bảo hiểm y tế, nhà ở, nước sạch, hố xí, dịch vụ

viễn thông, tài sản phục vụ tiếp cận thông tin. Các chỉ số đo lường này được

trình bày trong Bảng 2.4.

2.4. Tổng quan về kinh tế xã hội tại Hà Tiên

2.4.1. Tình hình kinh tế xã hội tại Hà Tiên

Thị xã Hà Tiên ở phía Tây Bắc tỉnh Kiên Giang, phía Bắc giáp Campuchia

với đường biên giới dài 13,7km, phía Đông giáp huyện Giang Thành, phía Nam

giáp huyện Kiên Lương, phía Tây giáp huyện Phú Quốc và vịnh Thái Lan, với

đường bờ biển dài 22km. Hà Tiên cách thành phố Hồ Chí Minh 340km về phía

Tây-Nam; cách thành phố Cần Thơ 220km về phía Tây; cách thành phố Rạch

Giá 90km về phía Bắc và cách đảo Phú Quốc 40km về phía Đông. Tổng diện

tích đất tự nhiên (năm 2016) của Hà Tiên: 10.048,83 ha (100,49 km2), gồm có

04 phường thuộc khu vực nội thị: Bình San, Đông Hồ, Pháo Đài và Tô Châu;

và 03 xã ngoại thị: Mỹ Đức, Thuận Yên và xã đảo Tiên Hải. Trong đó, diện

tích phường Đông Hồ là 34,48 km vuông, chiếm tỷ trọng hơn một phần ba thị

xã Hà Tiên (34,4%) (xem chi tiết bảng 2.5).

Đất nông nghiệp 7.472,7 ha; đất sản xuất nông nghiệp 2.245,4 ha; đất lâm

nghiệp 1.015,3 ha; đất phi nông nghiệp 2.373,1 ha; đất ở: 349,95 ha; đất trụ sở

cơ quan, công trình sự nghiệp 61,9 ha; đất quốc phòng, an ninh 236,2 ha; đất

sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp 288,0 ha; đất công cộng 440,5 ha; đất tôn

giáo, tín ngưỡng 11,96 ha; đất nghĩa trang, nghĩa địa 17,76 ha; đất sông suối và

mặt nước chuyên dùng 966,8 ha; đất chưa sử dụng 203,1 ha.

Tên gọi

Diện tích (km2)

Bảng 2.5. Diện tích tự nhiên thị xã Hà Tiên theo đơn vị hành chính

SỐ LIỆU NĂM 2016

100,49

Tỷ trọng diện tích (%) 100,0

A Nội thị:

50,82

50,6

Phường Đông Hồ Phường Tô Châu Phường Bình San Phường Pháo Đài

1 2 3 4 B Ngoại thị: 5 Xã Thuận Yên 6 Xã Mỹ Đức 7 Xã đảo Tiên Hải

34,48 5,35 1,68 9,31 49,67 30,19 16,96 2,52

34,4 5,3 1,6 9,3 49,4 30,0 16,9 2,5

Nguồn: Chi cục thống kê thị xã Hà Tiên

Đến năm 2016, dân số của Hà Tiên là 12.162 hộ với 49.496 nhân khẩu,

trong đó dân tộc Kinh chiếm tỷ trọng cao nhất 84,8%, kế đến là dân tộc Khmer

12,1%, thứ ba là dân tộc Hoa 3%, còn lại là những người dân tộc khác khoảng

0,1%. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên năm 2016 là 1,01%. Cơ cấu dân số thành thị

chiếm khoảng hai phần ba với tỷ trọng 67,4% hơn gấp đôi so với dân số sống

tại nông thôn (32,6%). Cơ cấu độ tuổi trong độ tuổi lao động chiếm 52,8% và

ngoài độ tuổi lao động chiếm 47,2% (gồm 39,7% dưới 18 tuổi và 7,6% người

quá tuổi lao động).

So sánh giữa các năm, nhìn chung có dấu hiệu suy giảm ở nhiều chỉ tiêu.

Cụ thể, tỷ lệ tăng dân số trung bình giảm từ 1,03% xuống 0,99%. Tỷ lệ tăng

dân số thành thị có xu hướng giảm từ tăng 0,97% năm 2015 xuống tăng 0,86%

năm 2016 trong khi đó tỷ lệ này đối với dân số ngoại thị thì tăng lên từ tỷ lệ

tăng 1,15% trong năm 2015 lên 1,25% trong năm 2016. Tỷ lệ người trong độ

tuổi lao động biến động thuận lợi cho địa phương với xu hướng tăng từ năm

2014 đến 2016. Cụ thể, năm 2015 tốc độ tăng là 2,42%, đến năm 2016 thì tốc

độ tăng 2,6%. Ngoài ra, tỷ lệ tăng dân số trung bình lớn hơn tỷ lệ tăng số hộ gia

đình (0,99% so với 0,7% trong năm 2016). (xem chi tiết bảng 2.6).

Nhìn chung, tốc độ tăng dân số có xu hướng chậm lại. Trong khi đó tốc

độ tăng số hộ gia đình tăng chậm hơn tốc độ tăng dân số trung bình. Điều này

cho thấy số thành viên trong hộ gia đình có xu hướng tăng lên. Ngoài ra, một

dấu hiệu tích cực về dân số đó là tốc độ tăng số người trong độ tuổi lao động

ngày càng nhanh. Điều này có thể giúp tăng nguồn thu cho hộ gia đình.

Bảng 2.6. Tình hình dân số trung bình thường trú tại Thị xã Hà Tiên

Dân số thường trú qua các năm

Tỷ lệ tăng dân số

TT

CHỈ TIÊU

Đơn vị tính

2014

2015

2016

Tỷ trọng

2015 2014

2016 2015

Người 48.512

49.011

49.496

1,03

0,99

1

‰

11,78

11,72

11,74

-0,51

0,17

Dân số trung bình Tỷ lệ sinh

‰

10,1

0,00

Người 48.512

49.011

49.496

1,03

0,99

2

32.778

67,6 33.096

67,5 33.382

67,4

0,97

0,86

15.734

32,4 15.915

32,5 16.114

32,6

1,15

1,25

Người 48.512

49.011

49.496

1,03

0,99

3

Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên Dân số nội thị, ngoại thị Dân số thành thị Dân số ngoại thị Dân số chia theo dân tộc

41.976 6.011 1.480 29

84,8 12,1 3,0 0,1

" " " "

Kinh Khmer Hoa Khác

48.512

49.011

49.496

1,03

0,99

4

5.739 8.129 3.258

11,8 16,8 6,7

7.502 8194 3.358

15,3 16,7 6,9

7.727 8.441 3.459

15,6 30,72 0,80 17,1 3,07 7,0

3,00 3,01 3,01

" " "

24.858

51,2 25.460

51,9 26.122

52,8

2,42

2,60

Dân số chia theo độ tuổi Từ 1 - 6 tuổi Từ 6-14 tuổi Từ 15-17 tuổi Trong độ tuổi lao động

6.528

13,5

4.497

9,2

3.747

7,6

Còn lại

Hộ

11.708

12.077

12.162

- 31,11 3,15

- 16,68 0,70

5 Hộ gia đình

Nguồn: Chi cục thống kê thị xã Hà Tiên

Nguồn: UBND thị xã Hà Tiên

Hình 2.1 Bản đồ Thị xã Hà Tiên

Thị xã Hà Tiên được công nhận là đô thị loại IV năm 1997 và đến tháng

9 năm 2012 được công nhận là đô thị loại III4.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) bình quân hàng năm tăng trên 18%

(kế hoạch 17%); tổng sản phẩm (GDP) đạt 11.305,20 tỷ đồng, đạt 108,0% kế

hoạch; thu nhập bình quân đầu người đến năm 2016 đạt 65,656 triệu đồng/năm;

tăng trưởng thương mại - dịch vụ bình quân đạt 23,4% (kế hoạch 23,09%),

Công nghiệp – xây dựng bình quân đạt 28,69 % (kế hoạch 21,40%), nông - lâm

4 Theo Quyết định số: 839/QĐ-BXD ngày 17/9/2012 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng.

- ngư nghiệp bình quân đạt 16,1 % (kế hoạch 11,15%). Năm 2016 GDP theo

giá hiện hành của toàn thị xã là 3.707,152 tỷ đồng (tăng 18,08% so với năm

2015). Trong đó, Thương mại - Dịch vụ là 2.507,564 tỷ đồng, Nông - Lâm -

Thủy sản là 579,480 tỷ đồng, Công nghiệp - Xây dựng là 620,108 tỷ đồng. Thu

nhập bình quân đầu người đạt 65,656 triệu đồng/người (tương đương 3.156

USD), tăng 6,37% so với năm 2015, bằng 1,43 lần cả nước.5

2.4.2. Tổng quan về phường Đông Hồ.

Phường Đông Hồ là địa bàn trung tâm hành chính, văn hóa của thị xã Hà

Tiên, vừa có vị trí chiến lược về quốc phòng - an ninh; vừa có điều kiện để phát

triển kinh tế, xã hội. Diện tích tự nhiên 3.448,65 ha và 5,6 km đường biên giới

giáp với Vương quốc Campuchia (từ cột mốc 306 đến cột mốc 308). Toàn

phường có 05 khu phố cấu trúc thành 52 tổ nhân dân tự quản; đặc biệt, khu phố

5 là một cù lao nằm trên bãi đất bồi ờ giữa dòng sông Đông Hồ, phương tiên

giao thông đi lại bằng đường thủy. Tổng dân số trên toàn phường Đông Hồ là

2.382 hộ (8.612 nhân khẩu). Trong đó, dân tộc Kinh chiếm 92,3%; dân tộc Hoa

chiếm 5,4%; dân tộc Khmer chiếm 1,87%. Tỷ lệ dân số nữ chiếm 47,9% trong

tổng số dân của Phường Đông Hồ. Tỷ lệ hộ nghèo chiếm 2,26%; hàng năm tỷ

lệ giảm nghèo chiếm từ 1-1.5%. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng

mạnh, cụ thể: lĩnh vực thương mại - dịch vụ - du lịch tỷ trọng chiếm 80,74%;

công nghiệp - xây dựng chiếm 7,86%; nông, lâm, ngư nghiệp chiếm 11,40%.

Theo thống kê trong Bảng 2.7 được đề cập trên, tỷ lệ hộ cận nghèo của

phường Đông Hồ chiếm khoảng một phần tư (27,2%) trong tổng số hộ cận

nghèo tại Hà Tiên. Tỷ trọng dân số cận nghèo chiếm 29,2% trong tổng số nhân

khẩu cận nghèo tại Hà Tiên. Với tỷ lệ này cho thấy phường Đông Hồ đặc biệt

5 Nghị quyết UBND thị xã Hà Tiên

nổi trội về tình hình dân số nghèo của thị xã Hà Tiên.

Bảng 2.7. So sánh tình hình nghèo ở phường Đông hồ với phường xã

còn lại của thị xã Hà Tiên (năm 2016)

TT

Xã, phường

Số hộ cận nghèo

Tỷ trọng (%)

Nhân khẩu cận nghèo

Phường Đông Hồ Phường Bình San Phường Pháo Đài Phường Tô Châu

1 2 3 4 5 Xã Thuận Yên 6 Xã Mỹ Đức 7 Xã Tiên Hải

25,7 7,9 16,8 13,1 21,0 13,1 2,3 100,0

225 65 149 99 160 114 16 828

27,2 7,8 18 12,0 19,3 13,8 1,9 100,0

55 17 36 28 45 28 5 214

Tổng cộng

Nguồn: Nguồn: Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội thị xã Hà Tiên

Hình 2.2. So sánh tình hình nghèo giữa các phường, xã tại Hà Tiên

Tóm tắt chương 2

Chương 2 đã trình bày một số khái niệm về nghèo được làm rõ đồng thời

chỉ ra được các cách đo lường nghèo đã và đang được áp dụng hiện nay. Trong

các chỉ tiêu đo lường nghèo, để đảm bảo tính kế thừa, cập nhật và phù hợp với

tình hình thực tế tại địa phương, đề tài đã chọn phương pháp đo lường nghèo

đa chiều bằng chỉ số MPI kết hợp giữa lý thuyết của Alkire et al. (2014a) với

quyết định số 59/2015/QĐ-TTg của thủ tướng chính phủ để tiến hành nghiên

cứu và đo lường nghèo đa chiều tại địa bàn phường Đông Hồ, thị xã Hà Tiên,

tỉnh Kiên Giang. Chương này cũng tổng quan về tình hình kinh tế xã hội tại Hà

Tiên và mô tả khái quát phường Đông Hồ.

Chương 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Giới thiệu

Chương này trình bày hai nội dung chính là thiết kế nghiên cứu và phương

pháp nghiên cứu. Trong đó, làm rõ quy trình nghiên cứu và các phương pháp

chọn mẫu, thu thập dữ liệu và phân tích dữ liệu.

3.1. Thiết kế nghiên cứu

Quy trình nghiên cứu của đề tài được thực hiện theo mô tả của sơ đồ 3.1,

Tổng hợp dữ liệu

Xác định mục tiêu nghiên cứu

cụ thể như sau:

Nghiên cứu chính thức

Cơ sở lý thuyết

Phân tích dữ liệu

Xác định các biến

Thu thập dữ liệu

Điều chỉnh

Viết báo cáo

Nghiên cứu sơ bộ

Nguồn: Tổng hợp của tác giả

Sơ đồ 3.1: Quy trình nghiên cứu

3.2. Phương pháp nghiên cứu

3.2.1. Phương pháp nghiên cứu

Quá trình nghiên cứu được tiến hành qua hai giai đoạn chính: Giai đoạn

1, nghiên cứu sơ bộ sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính là chủ yếu. Giai

đoạn này, các dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn khác nhau để mô tả

tổng quan tình hình kinh tế xã hội tại địa bàn nghiên cứu và lược khảo tài liệu

để làm cơ sở lý thuyết cho nghiên cứu. Kết thúc giai đoạn 1 này, bảng câu hỏi

khảo sát được giới thiệu để thu thập dữ liệu định lượng cho giai đoạn 2. Tuy

nhiên, để đảm bảo tính thống nhất, tác giả đã tiến hành tham vấn ý kiến các

chuyên gia, những người đang thực hiện nhiệm vụ thu thập thông tin và xử lý

thông tin về tình hình đói nghèo tại địa phương. Giai đoạn 2, nghiên cứu chính

thức: thực hiện một số công việc như điều chỉnh bảng câu hỏi thông qua khảo

sát sơ bộ 12 hộ gia đình. Tác giả kế thừa kết quả của UBND phường Đông Hồ

đã khảo sát toàn bộ các hộ gia đình tại phường Đông Hồ bằng phiếu rà soát xác

định hộ nghèo, cận nghèo (phụ lục 6) (có 280 hộ có tổng điểm trong phiếu rà

soát từ 1406 điểm trở xuống). Kết quả kế thừa này sẽ được tác giả tiến hành

khảo sát lần hai bằng bảng khảo sát chỉ tiêu về các nhu cầu xã hội cơ bản (phụ

lục 7). Kết quả khảo sát lần hai này được phân tích bằng phần mềm Excel và

SPSS 20.0. Những hộ nào thiếu hụt từ 3 chỉ tiêu trở lên trong 10 chỉ tiêu về nhu

cầu xã hội cơ bản được khảo sát thì xác định là hộ nghèo đa chiều.

3.2.2. Phương pháp chọn mẫu

Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được sử dụng. Do giới hạn về thời gian

nghiên cứu, tác giả đã chọn mẫu khảo sát gồm 280 hộ gia đình. Những hộ gia

đình này được cung cấp bởi UBND phường Đông Hồ vì họ đã rà soát toàn bộ

các hộ gia đình trong phường và lọc ra 280 hộ có điểm số dưới 140 để tiến hành

đánh giá nghèo đa chiều. Chính vì vậy, thay vì tiến hành rà soát toàn bộ hộ gia

đình trong phường và lọc ra những hộ có điểm số dưới 140 điểm để tiến hành

khảo sát và đánh giá nghèo đa chiều như cách nhân viên của phường Đông Hồ

vừa làm, tác giả nhận thấy rằng tự thực hiện sẽ không khả thi bằng kế thừa kết

6 Cách tính điểm này được Bộ Lao động Thương binh và Xã hội quy định thống nhất trên toàn quốc

quả rà soát của họ.

3.2.3. Phương pháp thu thập dữ liệu

Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ những nguồn đáng tin cậy như Sở Lao

động Thương binh và Xã hội tỉnh Kiên Giang; Cục thống kê tỉnh Kiên Giang,

phòng Lao động Thương binh và Xã hội Hà Tiên; các báo cáo của UBND thị

xã Hà Tiên, phường Đông Hồ, các văn bản báo cáo kết quả tình hình kinh tế xã

hội của thị xã Hà Tiên, phường Đông Hồ; các bài báo, tạp chí, đề tài nghiên

cứu khoa học liên quan.

Dữ liệu sơ cấp được thu thập như sau: Tác giả kế thừa danh sách 280 hộ

có điểm quy đổi dưới 140 điểm (theo cách tính của Bộ lao động thương binh

và xã hội). Danh sách này được cung cấp bởi UBND phường Đông Hồ. Sau đó,

280 hộ này được phỏng vấn bằng bảng câu hỏi với các tiêu chí nghèo đa chiều

(phụ lục 7). Người phỏng vấn sẽ tiếp cận từng hộ gia đình để thu thập thông tin

qua bảng câu hỏi và thu về ngay. Quá trình thu thập thông tin dự tính cần 3 tuần

với sự hỗ trợ của cộng tác viên. Những cộng tác viên sẽ được tập huấn kỹ thuật

thu thập dữ liệu và cách thức giao tiếp với người dân để đảm bảo thu thập được

thông tin một cách hiệu quả nhất. Dữ liệu sơ cấp thu thập được sẽ được sử dụng

để phân tích tình hình nghèo đa chiều. Những hộ nào thiếu hụt từ 3 tiêu chí

trong 10 tiêu chí nghèo đa chiều sẽ được xem là hộ nghèo đa chiều.

Để đảm bảo nội dung bảng khảo sát được thiết kế phù hợp với người dân

địa phương và đúng với quy định của nhà nước về nội dung điều tra cũng như

cách thức điều tra, bảng câu hỏi sẽ được tham vấn chuyên gia và khảo sát thử

trên 12 hộ gia đình trước khi tiến hành khảo sát 280 hộ gia đình.

Tiêu chí chọn chuyên gia: chuyên viên phụ trách công tác điều tra hộ

nghèo của phường Đông Hồ, chuyên viên phụ trách công tác xử lý số liệu điều

tra hộ nghèo của phường Đông Hồ. Các chuyên gia này sẽ được tham vấn

những nội dung sau: (1) Cách thức tiến hành điều tra hộ nghèo của phường

hằng năm? (2) Nội dung điều tra trong bảng câu hỏi có phù hợp với nội dung

điều tra hằng năm của phường không? Nếu không thì cần xem xét và điều chỉnh

những nội dung nào? (3) Những khó khăn trong quá trình điều tra hộ nghèo?

(4) Những đề xuất và kinh nghiệm trong quá trình khảo sát (xem chi tiết Phụ

lục 4 – Danh sách chuyên gia).

Những người trong hộ gia đình được chọn để khảo sát sơ bộ nhằm điều

chỉnh câu chữ phù hợp với cách hiểu của người dân địa phương. Danh sách 12

người đại diện cho 12 hộ gia đình trong phường Đông Hồ với các đặc điểm

mẫu như sau: Dân tộc (Kinh, Hoa, Khmer) và trình độ học vấn (mù chữ, cấp 1;

cấp 2 trở lên). Quá trình phỏng vấn thử được tiến hành như sau: Người phỏng

vấn sẽ yêu cầu người trả lời đọc và trả lời bảng câu hỏi nhanh nhất có thể và

đánh dấu những câu hỏi nào khó trả lời. Đối với những người mù chữ, người

phỏng vấn sẽ đọc câu hỏi và xem xét sự hiểu biết về câu hỏi và đề nghị trả lời

để từ đó điều chỉnh câu hỏi và câu trả lời. Sau đó trao đổi xem người trả lời

hiểu như thế nào về câu hỏi từ đó điều chỉnh lại câu hỏi để đảm bảo người trả

lời hiểu đúng như ý định của người nghiên cứu. (Xem phụ lục 5 – Danh sách

hộ gia đình được khảo sát sơ bộ)

3.2.4. Phương pháp phân tích dữ liệu

3.2.4.1. Phương pháp thống kê mô tả

Phương pháp thống kê mô tả được sử dụng phần lớn trong quá trình phân

tích dữ liệu định lượng thu thập từ phỏng vấn qua bảng câu hỏi. Kết quả phân

tích mô tả sẽ cho phép hình dung toàn bộ tình hình nghèo tại phường Đông Hồ.

Ngoài ra, chúng tôi còn áp dụng phương pháp so sánh để đối chiếu số liệu theo

các biến nhân khẩu và làm nổi bật sự giống nhau và khác nhau giữa các nhóm

hộ gia đình.

3.2.4.2. Phương pháp đo lường nghèo đa chiều

Quá trình áp dụng MPI được tiến hành như sau:

Tỷ lệ hộ nghèo theo phương pháp MPI được đại diện bởi chỉ số nghèo M0

hay còn gọi là chỉ số nghèo đếm đầu hiệu chỉnh. Chỉ số nghèo đa chiều MPI

chính là giá trị M0 tương ứng với từng trường hợp cụ thể về số chiều, số chỉ

tiêu và trọng của của từng chỉ tiêu. Giá trị M0 đo lường tỷ lệ hộ nghèo ở d chỉ

tiêu cho n hộ gia đình. Quá trình tính toán M0 được thực hiện qua 8 bước sau:

Bước 1: Lựa chọn đơn vị phân tích: hộ gia đình tại phường Đông Hồ.

Bước 2: Chọn chiều phân tích: 3 chiều gồm y tế, giáo dục và mức sống.

Bước 3: Xác định ngưỡng nghèo. Mỗi chỉ tiêu xác định một ngưỡng, Mỗi

đơn vị được xác định là thiếu hụt hay không thiếu hụt, xây dựng ma trận thiếu

hụt của các chỉ tiêu. Ma trận thiếu hụt này bao gồm các dòng là các quan sát

của hộ, các cột là các chỉ tiêu mà hộ đang thiếu hụt. Giá trị của các ô trong ma

trận chính là trọng số của các chỉ tiêu, ứng với trường hợp hộ đang thiếu hụt

chỉ tiêu tương ứng. Từ ma trận thiếu hụt này, tính được vectơ đến mức thiếu

hụt. Đó chính là tổng mức thiếu hụt mà mỗi hộ gia đình gặp phải. Xác định các

hộ gia đình bị thiếu hụt ở mỗi chỉ tiêu bằng cách so sánh với chuẩn nghèo ở

mỗi chỉ tiêu. Chuẩn nghèo này là các chuẩn nghèo về thu nhập hoặc các chuẩn

nghèo về mức sống (Theo quyết định 59/2015/QĐ-TTg của Thủ tướng chính

phủ). Giá trị của các chuẩn nghèo này gọi là mức giới hạn thiếu hụt. Đây là

mức giới hạn thiếu hụt đầu tiên trong quy trình tính toán tỷ lệ nghèo đa chiều.

Hộ được xem là thiếu hụt ở chỉ tiêu nào, nếu giá trị thực tế thu thập được của

chỉ tiêu đó nhỏ hơn chuẩn nghèo ứng với nó.

Bước 4: Chọn chỉ tiêu phân tích (chọn các chỉ tiêu không có mối tương

quan cao với nhau). Chỉ số MPI được sử dụng bao gồm 10 chỉ tiêu (chiều y tế:

2 chỉ tiêu; chiều giáo dục: 2 chỉ tiêu; chiều mức sống: 6 chỉ tiêu). (Xem bảng

2.3)

Bước 5: Áp dụng ngưỡng nghèo đa chiều: Nếu k=3, có nghĩa là có ít nhất

3 chỉ tiêu bị thiếu hụt thì hộ đó được gọi là hộ nghèo đa chiều.

Bước 6: Tính tỷ lệ hộ nghèo.

Bước 7: Tính mức độ thiếu hụt trung bình A mà một hộ nghèo đa chiều

đang gánh chịu (A được tính bằng tổng tỷ lệ của các thiếu hụt của mỗi hộ nghèo

đa chiều chia cho tổng số hộ nghèo đa chiều).

Bước 8: Tính toán chỉ số nghèo đa chiều như sau: Mo=H.A

Trong đó: Chỉ số nghèo đếm đầu (H) được tính bằng tổng số hộ nghèo đa

chiều trên tổng số hộ trong khảo sát. Chỉ số đếm đầu cho biết phạm vi, độ lớn

của tình trạng nghèo trong phạm vi khảo sát, chứ chưa đề cập đến các mức thiếu

hụt mà hộ nghèo phải gánh chịu. Mức thiếu hụt trung bình hay mật độ nghèo

trong tổng số người nghèo (A) được tính bằng tổng tỷ lệ thiếu hụt của mỗi hộ

nghèo đa chiều chia cho tổng số hộ nghèo đa chiều. Mật độ nghèo trong tổng

số người nghèo cho biết cường độ hay mức độ mà mỗi người nghèo phải gánh

chịu. Giá trị M0 cho biết phạm vi và mức độ nghèo, do vậy, đôi khi nó còn được

gọi là tỷ lệ chỉ số nghèo đếm đầu hiệu chỉnh.

Phương pháp đo lường nghèo đa chiều được thực hiện sau khi có kết quả

thống kê mô tả dữ liệu sơ cấp thu thập từ phỏng vấn các hộ gia đình trên địa

bàn phường Đông Hồ. Mười chỉ tiêu đo lường nghèo đa chiều được thống kê

và sau đó tính toán các trọng số như sau: Mỗi chiều được tính trọng số là

33,33% (Giáo dục 33,33%; Sức khỏe 33,33% và Mức sống 33,33%). Mỗi chiều

gồm nhiều chỉ tiêu đo lường thì mỗi chỉ tiêu đều có tỷ trọng như nhau (Mỗi chỉ

tiêu về giáo dục có tỷ trọng là 0,5*33,33% = 16,67%; Mỗi chỉ tiêu về sức khỏe

có tỷ trọng là 0,5*33,33% = 16,67% và mỗi chỉ tiêu về mức sống có tỷ trọng là

(1/6)*33,33% = 5,6%). Những hộ nào có kết quả trọng số từ 66,67% trở lên là

hộ không nghèo, còn ngược lại là nghèo vì bị khước từ trên 33,33% trong các

chỉ tiêu đo lường nghèo đa chiều.

3.3. Kết quả tham vấn chuyên gia

(1) Cách thức tiến hành điều tra hộ nghèo của phường hằng năm?

Quá trình tiến hành nghiên cứu được tiến hành qua 3 công đoạn chính với

3 mẫu khảo sát hộ gia đình theo sự hướng dẫn của Sở lao động – Thương binh

và Xã hội tỉnh Kiên Giang.

Công đoạn 1: Thu thập thông tin toàn bộ các hộ trong phường theo mẫu

3B. Mỗi đặc trưng hộ được tính theo thang điểm quy định chung của từng tiêu

chí. Những hộ gia đình đạt mức điểm dưới 140 điểm sẽ được đưa vào diện hộ

nghèo để tiến hành tiếp công đoạn 2. Những hộ gia đình có điểm từ 140 điểm

trở lên không thuộc diện nghèo. (xem phụ lục 6)

Công đoạn 2: Theo kết quả xử lý từ công đoạn 1 các hộ gia đình nghèo

được tiến hành khảo sát lần 2 theo mẫu B2. Nội dung mẫu B2 đề cập đến 5

chiều đo lường nghèo đa chiều (Giáo dục; Y tế; Nhà ở; Nước sạch và vệ sinh;

Tiếp cận thông tin). Mỗi chiều gồm 2 câu hỏi đóng với đáp án là Có hoặc

Không. Mỗi tiêu chí trả lời có tương đương 10 điểm và không tương đương 0

điểm. Nếu hộ nào có tổng điểm từ 30 điểm trở lên thì được xem là hộ nghèo.

(xem phụ lục 7).

Công đoạn 3: Những hộ được xét là hộ nghèo thông qua mẫu B2 sẽ được

yêu cầu kê khai thông tin vào mẫu C. Mẫu C này được sử dụng để xây dựng cơ

sở dữ liệu phục vụ cho quản lý hộ nghèo, hộ cận nghèo theo tiêu chuẩn đa chiều

áp dụng cho giai đoạn 2016-2020.

(2) Nội dung điều tra trong bảng câu hỏi có phù hợp với nội dung điều tra

hằng năm của phường không? Nếu không thì cần xem xét và điều chỉnh những

nội dung nào?

Nội dung điều tra trong bảng câu hỏi gần như tương đồng với nội dung

trong mẫu 3B và mẫu B2. Tuy nhiên có một số câu hỏi sau đây là không cần

thiết để điều tra hộ nghèo đa chiều vì theo các tiêu chí xác định hộ nghèo đa

chiều thì không cần những câu hỏi này. Đó là các câu: Hiện trạng của người

bệnh (câu 2, tiêu chí tiếp cận các dịch vụ y tế mục 2); Nguyên nhân không đi

khám bệnh khi ốm đau (câu 3, tiêu chí tiếp cận các dịch vụ y tế mục 2); tất cả

mọi người trên 6 tuổi đều có bảo hiểm y tế; Nguyên nhân không đi học.

(3) Những khó khăn trong quá trình điều tra hộ nghèo?

Do ở địa phương nên chúng tôi biết hộ nào nghèo và hộ nào không thuộc

diện nghèo và từ đó, hằng năm vào tháng 10, chúng tôi tiến hành điều tra lại

những hộ nghèo xem có thoát nghèo hay không. Chính vì vậy nếu điều tra toàn

bộ số hộ gia đình trong phường, thì rất mất thời gian và chi phí. Ngoài ra, một

số hộ gia đình mặc dù thoát nghèo nhưng họ vẫn kê khai sao cho vẫn giữ mức

điểm dưới 140 và duy trì tình trạng nghèo để được hưởng chính sách của nhà

nước. Đặc biệt là các hộ tại khu phố 5.

(4) Những đề xuất và kinh nghiệm trong quá trình khảo sát?

Quá trình khảo sát nên tuân thủ theo quy định nhà nước để đảm bảo tính

khoa học và tính pháp lý.

Quá trình khảo sát chỉ nên khảo sát những hộ gia đình nghèo thuộc diện

nghèo được cơ quan nhà nước cung cấp vì nếu khảo sát toàn bộ hộ dân trong

phường sẽ tốn nhiều thời gian và công sức, thậm chí có nhiều hộ gia đình không

thể tiếp cận được vì đi vắng hoặc không có mặt ở nhà trong thời gian người

phỏng vấn tiếp cận hoặc không đồng ý hợp tác vì họ không cần thuộc diện

nghèo để được hỗ trợ.

Nếu hỏi về thu nhập của hộ gia đình thì không thể thu thập được thông tin

chính xác vì tính riêng tư. Chính vì vậy, thay vì hỏi về thu nhập của hộ gia đình

thì nên tham khảo cách tính điểm của Sở lao động – Thương bình và Xã hội

tỉnh để quy ra mức thu nhập bình quân của hộ gia đình (xem phụ lục 8). Tuy

nhiên, cần lưu ý là đối với hộ gia đình ở thành thị thì mức thu nhập từ 900.000

đồng/tháng/người là mức nghèo. Phường Đông Hồ được xác định là thành thị

nên phải áp dụng mức thu nhập quy đổi này.

Sau khi tham vấn chuyên gia, kết hợp với khảo sát sơ bộ một số hộ gia

đình, mẫu phiếu khảo sát được điều chỉnh theo quy định của nhà nước để đảm

bảo tính thống nhất và tính khả thi trong quá trình nghiên cứu. Cụ thể là, chúng

tôi sẽ kế thừa kết quả rà soát các hộ nghèo do phường Đông Hồ vừa thu thập

được qua công đoạn 1 gồm 220 hộ nghèo và 60 hộ cận nghèo. Tác giả sẽ tiến

hành công đoạn kế tiếp là sử dụng bảng hỏi (phụ lục 7) để phỏng vấn các hộ

nghèo vừa được lọc ra đó. Nội dung thu thập thông tin lúc này tập trung vào 10

chỉ tiêu về các nhu cầu xã hội của những hộ được lọc ra này. Nếu hộ nào bị

thiếu hụt (trong luận văn này chúng tôi gọi là vi phạm tiêu chí) từ 3 tiêu chí trở

lên thì được xem là nghèo đa chiều.

Tóm tắt chương 3

Chương 3 đã mô tả rõ quy trình nghiên cứu được tiến hành và quá trình

thu thập thông tin thứ cấp, sơ cấp cũng như nguồn cung cấp thông tin. Do giới

hạn về thời gian và nguồn lực tài chính nên, thay vì đề tài sẽ tiến hành thu thập

dữ liệu sơ cấp trên toàn bộ tổng thể là tất cả các hộ gia đình tại phường Đông

Hồ bằng phiếu rà soát xác định hộ nghèo sau đó mới đo lường nghèo đa chiều

từ những hộ được lọc ra với số điểm thấp hơn 140 điểm, đề tài sẽ kế thừa kết

quả rà soát toàn bộ các hộ gia đình do phường Đông Hồ vừa thực hiện xong để

tiến hành đo lường nghèo đa chiều. Làm như vậy sẽ đúng với cách thức đo

lường nghèo đa chiều của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Việt Nam quy

định đồng thời vẫn đảm bảo đo lường nghèo đa chiều theo 10 tiêu chí của MPI.

Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Giới thiệu

Chương này tổng quan về tình hình kinh tế - xã hội và thực trạng nghèo

đa chiều trên địa bàn phường Đông Hồ và kết quả xác định hộ nghèo đa chiều.

Phân tích đánh giá tình hình nghèo đa chiều tại phường Đông Hồ và so sánh

kết quả đo lường nghèo đa chiều với kết quả đo lường nghèo đơn chiều của địa

phương để làm cơ sở đề xuất hàm ý chính sách cho quá trình đo lường nghèo

đa chiều của địa phương trong thời gian tới.

4.1. Thực trạng nghèo tại phường Đông Hồ từ năm 2013 đến 2016

4.1.1. Thực trạng hộ nghèo

Trước năm 2015, phường Đông Hồ xác định hộ nghèo thông tư đo lường

thu nhập (đơn chiều). Từ năm 2015, phường Đông Hồ xác định hộ nghèo theo

5 tiêu chí của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (đa chiều). Tính đến tháng

10/2012 hộ nghèo trên địa bàn phường Đông Hồ là 28 hộ chiếm 1,22%; tháng

10/2013 hộ nghèo còn 23 hộ chiếm 0,97% (so với năm 2012 giảm 05 hộ) đến

tháng 10/2014 hộ nghèo còn 14 hộ chiến 0,58% so với năm 2013 giảm 09 hộ).

Tuy nhiên, số hộ nghèo kể từ năm 2015 trở đi tăng rất mạnh so với những năm

trước đó. Lý do là có sự thay đổi cách thức đo lường tiêu chuẩn hộ nghèo. Trước

năm 2015, phường Đông Hồ đo lường hộ nghèo theo thu nhập (đơn chiều). Từ

năm 2015 đến nay, thang đo đa chiều được áp dụng theo yêu cầu của Sở Lao

động – Thương binh và Xã hội Kiên Giang.

Bảng 4.1 Thống kê hộ nghèo phường Đông Hồ từ 2013 đến 2016

TT Tháng/Năm Đo lường Tổng số hộ Số hộ nghèo Tỷ lệ (%) 1 2 3 4 5

Đơn chiều Đơn chiều Đơn chiều Đa chiều Đa chiều

1,22% 0,97% 0,58% 9,91% 9,27%

2.295 2.371 2.414 2.452 2.428

28 23 14 243 225

10/2012 10/2013 10/2014 10/2015 10/2016 Nguồn: UBND phường Đông Hồ

Hình 4.1 Biến thiên tỷ lệ hộ nghèo từ 2012 đến 2016

4.1.2. Kết quả đạt được trong giai đoạn 2013-2016

Qua thời gian thực hiện chương trình giảm nghèo năm 2013 và 2014, tình

hình khó khăn của phường đã giảm 50% từ 28 hộ xuống còn 14 hộ nghèo. Tuy

nhiên năm 2015 và 2016 do đo lường đa chiều nên số hộ nghèo phát sinh thêm

rất nhiều đã làm tăng số lượng nghèo từ 14 hộ lên 243 hộ năm 2015 và sau đó

giảm xuống còn 225 hộ năm 2016. Đa phần hộ nghèo tăng thêm là do các tiêu

chí về nhà ở, giáo dục và y tế tạo nên. Ngoài ra, số dân di cư từ nơi khác đến

đã góp phần làm gia tăng số hộ nghèo do không có nhà ở, không đầu tư cho

con cái học tập và không có sự ổn định nghề nghiệp. Một số trường hợp tiêu

cực như không muốn thoát nghèo vì không muốn mất đi những chính sách ưu

đãi của nhà nước.

4.2. Mô tả mẫu khảo sát

Toàn phường Đông Hồ có 2.428 hộ gia đình, bằng với số hộ năm 2016

(theo báo cáo của UBND phường Đông Hồ). Kết quả rà soát xác định hộ nghèo

năm 2017 do phường Đông Hồ thực hiện tháng 10 năm 2017 là có 280 hộ trong

số 2.428 hộ có số điểm từ 140 điểm trở xuống. Danh sách 280 hộ này được tác

giả kế thừa và tiến hành đo lường nghèo đa chiều bằng 10 chỉ tiêu về nhu cầu

xã hội cơ bản đối với mẫu này. Kết quả khảo sát cho thấy, có 241 hộ thiếu hụt

từ 3 tiêu chí trở lên trong 10 tiêu chí về nhu cầu xã hội cơ bản theo nhiều mức

khác nhau (bảng 4.2).

Bảng 4.2. Mô tả tình hình thu thập dữ liệu sơ cấp năm 2017

TT

Nội dung thu thập dữ liệu

Người thực hiện

Số hộ được thu thập

Số hộ có mức điểm từ 140 điểm trở xuống

2.428

280

Rà soát xác định hộ nghèo

280

UBND phường Đông Hồ Huỳnh Công Minh

241

Huỳnh Công Minh

Đo lường 10 chỉ tiêu về các nhu cầu xã hội cơ bản Số hộ thiếu hụt ≥3 trong 10 tiêu chí về nhu cầu xã hội cơ bản

So sánh với kết quả được phường Đông Hồ công bố từ năm 2012 đến 2016

thì số hộ nghèo đa chiều năm 2017 tăng 16 hộ với tỷ lệ tăng là 0,65% so với

năm 2016, chiếm 9,92% trong tổng số hộ hiện sinh sống tại phường. (xem bảng

4.3)

Bảng 4.3. Thống kê số hộ nghèo phường Đông Hồ từ năm 2012 đến 2017

TT Đo lường Tháng/năm

Số hộ nghèo

Tỷ lệ (%)

1 Đơn chiều 2 Đơn chiều 3 Đơn chiều 4 Đa chiều 5 Đa chiều 6 Đa chiều

10/2012 10/2013 10/2014 10/2015 10/2016 10/2017

Tổng số hộ 2.295 2.371 2.414 2.452 2.428 2.428

28 1,22% 23 0,97% 14 0,58% 243 9,91% 225 9,27% 241 9,92%

Hình 4.2. Tỷ lệ hộ nghèo từ năm 2012 đến 2017

Mô tả số hộ nghèo theo khu phố: Đa phần hộ nghèo tập trung tại hai khu

phố 4 và 5. Trong đó, tỷ lệ hộ nghèo khu phố 5 chiếm 75,93%, kế đến là khu

phố 4 với tỷ lệ hộ nghèo là 12,03%. Tỷ lệ hộ nghèo tại các khu phố còn lại

chiếm tỷ lệ không đáng kể và tỷ lệ này tại các khu phố 3, khu phố 2 và khu phố

1 lần lượt là 9,96%; 1,66% và 0,41%. (xem bảng 4.4)

Bảng 4.4. Hộ nghèo năm 2017 phân theo khu phố

Stt Khu phố 1 Khu phố 1 2 Khu phố 2 3 Khu phố 3 4 Khu phố 4 5 Khu phố 5 Tổng cộng

Số hộ nghèo Tỷ trọng 0,41 1 1,66 4 9,96 24 12,03 29 75,93 183 100,00 220

Hình 4.3. Số hộ nghèo năm 2017 tại phường Đông Hồ (theo khu phố)

Mô tả hộ nghèo theo số nhân khẩu đang sinh sống trong mỗi hộ: Kết

quả khảo sát cho thấy số hộ nghèo tập trung nhiều ở những hộ có số người sinh

sống 4 người/1 hộ. Nếu tính chung các hộ nghèo có số nhân khẩu từ 3 đến 5

người sinh sống chung thì tỷ lệ hộ nghèo loại này chiếm hơn hai phần ba trong

tổng số hộ nghèo của phường Đông Hồ (khoảng 68,46%). Trong đó hộ nghèo

có 4 nhân khẩu ở chung là 88 hộ, chiếm tỷ trọng hơn một phần ba (36,51%)

tổng số hộ nghèo của phường Đông Hồ; kế đến là hộ nghèo có 5 nhân khẩu, 46

hộ tương đương 19,09%; hộ nghèo có 3 thành viên là 12,86%. Những hộ có

nhiều thành viên hơn 5 hoặc ít thành viên hơn 3 cộng chung lại chiếm tỷ trọng

không đáng kể. Nhìn chung, số hộ nghèo tập trung quanh những hộ có 4 nhân

khẩu. (xem bảng 4.3)

Bảng 4.5. Hộ nghèo năm 2017 phân theo số nhân khẩu trong hộ

Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Tỷ trọng hộ nghèo 5,39 6,22 12,86 36,51 19,09 9,13 4,98 2,90 1,66 0,83 0,41 100

Số nhân khẩu trong hộ 1 người 2 người 3 người 4 người 5 người 6 người 7 người 8 người 9 người 10 người 11 người Tổng cộng

Số hộ nghèo 13 15 31 88 46 22 12 7 4 2 1 241

Hình 4.4. Mô tả số hộ nghèo theo số nhân khẩu trong mội hộ gia đình

Mô tả hộ nghèo theo tuổi của chủ hộ: Kết quả khảo sát cho thấy, số hộ

nghèo có chủ hộ ở độ tuổi từ 31 trở lên chiếm đa số với tỷ trọng 93,78%, trong

đó độ tuổi của chủ hộ nghèo từ 31 đến 50 tuổi chiếm tỷ trọng cao nhất, 126 hộ

tương đương 52,28% và kế đến là nhóm tuổi trên 50, với 100 hộ tương đương

41,49% trong tổng số hộ nghèo. Trong khi đó, chỉ có 6,22% hộ nghèo thuộc

nhóm tuổi trẻ dưới 30 tuổi.

Bảng 4.6. Hộ nghèo năm 2017 phân theo nhóm tuổi của chủ hộ

Từ 20 đến 30 Từ 31 đến 50 Trên 50

Stt Độ tuổi của chủ hộ nghèo 1 2 3

Tổng cộng

Tỷ trọng hộ nghèo 6,22 52,28 41,49 100

Số hộ nghèo 15 126 100 241

Hình 4.5. So sánh hộ nghèo theo nhóm tuổi

Mô tả hộ nghèo theo dân tộc: Kết quả khảo sát cho thấy, số hộ nghèo

thuộc nhóm dân tộc kinh chiếm tỷ trọng rất cao trong các dân tộc đang sinh

sống tại phường Đông Hồ, với 211 hộ tương đương 95,9%. Kế đến là nhóm hộ

nghèo dân tộc Khmer với 5 hộ tương đương 2,3%. Số hộ nghèo người Hoa và

nhóm dân tộc khác chiếm tỷ trọng không đáng kể, dưới 1%.

Bảng 4.7. Hộ nghèo 2017 phân theo nhóm dân tộc

Dân tộc

Kinh Hoa Khmer Dân tộc khác

Stt 1 2 3 4

Tổng cộng

Số hộ nghèo 233 2 5 1 241

Tỷ trọng hộ nghèo (%) 96,68 0,83 2,07 0,41 100

Hình 4.6. So sánh hộ nghèo theo dân tộc

Mô tả hộ nghèo theo diện hộ nghèo được cấp trong năm trước đó:

Trong tổng số 241 hộ nghèo được xác định qua khảo sát thì số hộ nghèo thuộc

diện hộ có thành viên hưởng trợ cấp xã hội chiếm tỷ trọng rất cao, 226 hộ tương

đương 93,78%. 15 hộ còn lại gồm 11 hộ thuộc diện hộ được hưởng chính sách

trợ cấp xã hội, 3 hộ có thành viên là người hưởng trợ cấp người có công và 1

hộ thuộc diện khác.

Bảng 4.8. Hộ nghèo 2017 phân theo diện hộ

Số hộ nghèo Tỷ trọng hộ nghèo (%)

Diện hộ

Stt 1 Hộ có thành viên hưởng trợ

1,24

cấp người có công

2 Hộ thuộc chính sách trợ cấp

4,56

xã hội

3 Hộ có thành viên hưởng trợ

226

93,78

1 241

cấp xã hội 4 Diện khác

Tổng cộng

0,41 100

Hình 4.7. So sánh hộ nghèo theo diện hộ

Mô tả hộ nghèo theo nghề nghiệp chính của hộ gia đình: Trong 4 nhóm

ngành nghề được khảo sát gồm nhóm công chức viên chức; nhóm nông lâm

thủy sản; nhóm phi nông lâm thủy sản và nhóm khác thì số hộ nghèo làm nghề

phi nông lâm thủy sản chiếm tỷ trọng rất cao, 200 hộ nghèo trong số 241 hộ

nghèo tương đương 83%. Số hộ nghèo còn lại thuộc nhóm ngành khác. Trong

đó không có hộ nghèo là công chức, viên chức hay nhóm nông lâm thủy sản.

Bảng 4.9. Hộ nghèo 2017 phân theo nghề nghiệp

Nghề nghiệp

Phi nông lâm thủy sản

Stt 1 Công chức, viên chức 2 Nông lâm thủy sản 3 4 Khác

Tổng cộng

Số hộ nghèo 0 0 200 41 241

Tỷ trọng hộ nghèo (%) 0 0 82,99 17,01 100

Hình 4.8 So sánh hộ nghèo theo ngành nghề

4.3. Phân loại hộ nghèo theo các tiêu chí đa chiều

4.3.1. Kết quả nghèo theo chiều Thu nhập

Theo phân loại của UBND thị xã Hà Tiên thì các hộ dân sinh sống tại

phường Đông Hồ thuộc khu vực thành thị 100%. Chính vì vậy, chiếu theo tiêu

chí thu nhập được quy định trong Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg về Các tiêu

chí tiếp cận đo lường nghèo đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016-2020 thì mức

thu nhập bình của hộ gia đình trong khu đô thị phải từ 900 ngàn

đồng/người/tháng trở xuống được xem là nghèo theo chiều thu nhập.

Kết quả khảo sát trong bảng 4.9 cho thấy, trong số 241 hộ nghèo đa chiều

thì chỉ có 187 hộ nghèo có mức thu nhập bình quân đầu người một tháng từ 900

ngàn đồng trở xuống, chiếm tỷ trọng 77,59% trong tổng số hộ nghèo đa chiều.

Bảng 4.10 Hộ nghèo năm 2017 phân theo thu nhập

Số hộ nghèo

Tỷ trọng hộ nghèo (%)

Stt

Thu nhập bình quân đầu người một tháng (đồng/người/tháng)

Từ 900.000 đồng trở xuống Từ 901.000 đến 1.300.000 Từ 1.301.000 đến 1.500.000 Tổng cộng

1 2 3

187 1 53 241

77,59 0,41 21,99 100

Tuy nhiên mức thu nhập này được tính theo mức điểm quy đổi của Bộ Lao

động – Thương binh và Xã hội chứ không phải mức thu nhập bình quân đầu

người được hộ gia đình khai báo trong quá trình khảo sát. Lý giải cho điều này,

chuyên viên của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Kiên Giang giải

thích rằng, do khó khăn trong việc xác định mức thu nhập tổng cộng mỗi tháng

của hộ gia đình, mức thu nhập bất ổn định của hộ trong suốt một năm và thiếu

minh chứng về thu nhập của hộ gia đình nên câu trả lời cho câu hỏi về mức thu

nhập bình quân đầu người của hộ hầu như không đáng tin cậy. Chính vì vậy

cần thiết phải có cách quy đổi từ những thông tin về đặc điểm của hộ gia đình

sang mức thu nhập bình quân và phải thống nhất trong toàn quốc để đảm bảo

các địa phương đều đo lường chiều thu nhập giống nhau.

4.3.2. Kết quả nghèo theo chiều Giáo dục

Theo tiêu chí nghèo đa chiều MPI nói chung và theo quyết định

59/2015/QĐ-TTg về Các tiêu chí tiếp cận đo lường nghèo đa chiều áp dụng cho

giai đoạn 2016-2020 nói riêng thì nếu trong hộ gia đình có ít nhất 1 người ở độ

tuổi từ 15 tuổi đến dưới 30 tuổi không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không

đi học hoặc từ 5 tuổi đến dưới 15 tuổi hiện không đi học thì được xem là vi

phạm tiêu chí về giáo dục và được xem như là một cơ sở để xem xét hộ nghèo

đa chiều.

Theo đó, từ kết quả khảo sát cho thấy, có 72 hộ gia đình (tương đương

29,88% trong tổng số hộ nghèo đa chiều) vi phạm chiều giáo dục này so với

tổng số 241 hộ nghèo đa chiều. Điều này có thể lý giải rằng, 169 hộ còn lại mặc

dù không vi phạm tiêu chí chiều giáo dục nhưng có thể vi phạm ít nhất 3 tiêu

chí khác để được xem là nghèo đa chiều.

Bảng 4.11 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều giáo dục

Stt

Tiêu chí về giáo dục

Số hộ nghèo

Tỷ trọng hộ nghèo (%)

1 Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên

18,67

từ 15 tuổi đến dưới 30 tuổi không tốt nghiệp THCS và hiện không đi học

9,96

2 Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 5 tuổi đến dưới 15 tuổi hiện không đi học

3 Có cả hai trường hợp trên 4 Không có trường hợp nào

Tổng cộng

3 169 241

1,24 70,12 100

4.3.3. Kết quả nghèo theo chiều Y tế

Chiều y tế được xem xét với 2 tiêu chí gồm Hộ gia đình có người ốm đau

nhưng không đi khám chữa bệnh và Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6

tuổi trở lên không có bảo hiểm y tế. Nếu câu trả lời là có thì vi phạm chiều y tế

và được xem là cơ sở để xác định hộ nghèo đa chiều. Kết quả khảo sát cho thấy,

tất cả các hộ nghèo (241 hộ) đều không có bảo hiểm Y tế tự mua. Có 121 hộ có

trường hợp người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh.

Bảng 4.12 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Y tế

Stt

Có

Không

121

120

241

Tiêu chí về y tế Hộ gia đình có người ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên không có BHYtế

Tổng cộng

361

120

4.3.4. Kết quả nghèo theo chiều Nhà ở

Chiều Nhà ở được xem xét với 2 tiêu chí gồm loại nhà và diện tích bình

quân. Về tiêu chí loại nhà, nếu loại nhà là thiếu kiên cố hay đơn sơ hay chưa có

nhà thì vi phạm tiêu chí về loại nhà. Về diện tích bình quân đầu người, nếu từ

8 mét vuông trở xuống là vi phạm tiêu chí diện tích bình quân. Kết quả phân

tích trong 2 bảng dưới đây cho thấy chỉ có 13 hộ tương đương 5,39% tổng số

hộ nghèo đa chiều đang sinh sống trong căn nhà tốt, số hộ còn lại đang sống

trong những căn nhà thiếu hụt về tiêu chí nhà ở. Tuy nhiên, diện tích nhà ở bình

quân đầu người hầu như lớn hơn 8 mét vuông (199 hộ tương đương 82,57%

tổng số hộ nghèo đa chiều). Như vậy có thể thấy rằng, mặc dù được xem là hộ

nghèo đa chiều nhưng đa phần trong số họ đang sinh sống trong những ngôi

nhà có diện tích khá rộng. Sau khi quan sát thực địa, chúng tôi nhận thấy rằng,

những hộ sống tại khu phố 5 đa phần làm nghề liên quan đến nuôi thủy sản và

họ sinh sống tại nơi nuôi trồng trong những căn nhà tạm bợ vì đặc thù nghề

nghiệp của họ. Trong số họ, phần đông di cư từ các tỉnh lân cận như Cà Mau,

Bạc liêu, An Giang, Cần Thơ.

Bảng 4.13 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Nhà ở (Loại nhà)

TT

Tiêu chí về Nhà ở

Số hộ nghèo

1 Nhà kiên cố 2 Nhà bán kiên cố 3 Nhà thiếu kiên cố 4 Nhà đơn sơ Chưa có nhà 5 Tổng cộng

3 10 26 200 2 241

Tỷ trọng hộ nghèo (%) 1,24 4,15 10,79 82,99 0,83 100

Bảng 4.14 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Nhà ở (diện tích bình quân)

TT

Tiêu chí về Nhà ở

Số hộ nghèo

Từ 8 mét vuông trở xuống Trên 8 mét vuông

1 2

Tổng cộng

Tỷ trọng hộ nghèo (%) 17,43 82,57 100

42 199 241

4.3.5. Kết quả nghèo theo chiều Nước sạch & vệ sinh

Xét về tiêu chí nước sạch trong chiều nước sạch & vệ sinh thì 100% các

hộ nghèo đa chiều này đều có nguồn nước sạch sử dụng.

Xét tiêu chí vệ sinh thì chỉ có 49 hộ trong số 241 hộ nghèo đa chiều là sử

dụng hố xí hợp vệ sinh. Còn lại 192 hộ chiếm 79,67% tổng số hộ nghèo đa

chiều đang sử dụng hố xí không hợp vệ sinh. Nhìn chung, số hộ nghèo đa chiều

không bị thiếu nước sạch sử dụng tuy nhiên phần lớn trong số họ sống trong

những căn nhà có vệ sinh không đảm bảo. Nếu so sánh với chiều nhà ở thì có

sự tương đồng giữa nhà tạm bợ với tình trạng vệ sinh không đảm bảo.

Bảng 4.15 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều nước sạch & vệ sinh

Stt Tiêu chí nước sạch và vệ sinh

Số hộ nghèo

Tỷ trọng hộ nghèo (%)

Tiêu chí nước sạch 1 Nước máy, nước mưa 2 Nước giếng khoan 3 Nước giếng đào, Nước mưa 4 Nước khác (sông, rạch, ao hồ ...)

241 0 0 0 241

100 0 0 0 100

Tự hoại, bán tự hoại

Tổng cộng Tiêu chí vệ sinh 1 2 Hố xí thấm, dội nước 2 ngăn 3 Khác

12,03 8,30 79,67 100

Tổng cộng

29 20 192 241

4.3.6. Kết quả nghèo theo chiều Tiếp cận thông tin

Chiều tiếp nhận thông tin được phân ra thành 2 tiêu chí: Tiêu chí sử dụng

thuê bao điện thoại & internet và tiêu chí tài sản phục vụ tiếp cận thông tin.

Trong tổng số 241 hộ nghèo đa chiều thì chỉ có 16 hộ (tương đương 6,64%

trong tổng hộ nghèo đa chiều) không có thuê bao điện thoại nhưng 100% số hộ

nghèo đa chiều đều không có thuê bao internet. Xét tiêu chí tài sản phục vụ tiếp

cận thông tin, hộ gia đình bị xem là thiếu hụt chỉ tiêu này nếu sở hữu ít hơn một

trong những tài sản trên. Như vậy có 51 hộ gia đình thuộc diện thiếu hụt phương

tiện tiếp cận thông tin.

Bảng 4.16 Hộ nghèo năm 2017 phân theo chiều Tiếp cận thông tin

Số hộ nghèo Tỷ trọng hộ nghèo (%)

Tiêu chí tiếp cận thông tin

93,36 6,64

Stt Tiêu chí sử dụng thuê bao điện thoại và internet 1 Có thuê bao 225 2 Không thuê bao 16 Tiêu chí phương tiện tiếp nhận thông tin 1 Sở hữu ít hơn 1 phương tiện 2 Sở hữu từ 2 phương tiện trở lên

51 190

21,16 78,84

4.4. So sánh kết quả nghèo đa chiều với kết quả nghèo đơn chiều

Xét trong 280 hộ có mức điểm từ 140 trở xuống thì số hộ nghèo đơn chiều

(tháng 10/ 2017) là 194 hộ. Tuy nhiên, kết quả đo lường nghèo đa chiều năm

2017 cho thấy có đến 241 hộ nghèo đa chiều (hộ thiếu hụt ít nhất 3 tiêu chí

trong 10 tiêu chí về nhu cầu xã hội cơ bản). Đo lường nghèo đa chiều làm phát

sinh tăng số hộ nghèo đơn chiều lên, tăng 47 hộ so nghèo so với tiêu chí đơn

chiều theo thu nhập. Trong số hộ nghèo đa chiều thì các tiêu chí y tế (280 hộ),

nhà ở (240 hộ), vệ sinh (193 hộ) bị khước từ chiếm phần lớn. Đặc biệt là tiêu

chí về mua bảo hiểm Y tế (280 hộ với tỷ trọng 100%). (xem bảng 4.17).

Bảng 4.17 Thống kê các tiêu chí thiếu hụt của hộ gia đình (năm 2017)

Stt Chiều

Tiêu chí đo lường

Số hộ

Tỷ trọng (%)

280

100 Tổng số hộ sau rà soát xác định hộ nghèo có mức điểm từ 140 điểm trở xuống

Từ 900.000 đồng trở xuống

194

69,29

Thu nhập

19,64

Giáo dục

8,57

121

43,21

Y tế

280

100

240

85,71

3 Nhà ở

16,79

Nước sạch & vệ sinh

193

68,93

6,43

18,57

Tiếp cận thông tin

Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 15 đến dưới 30 tuổi không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không đi học Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 5 tuổi đến dưới 15 tuổi hiện không đi học Hộ gia đình có người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh trong vòng 12 tháng qua Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên không có BHYT Hộ gia đình đang ở trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà ở đơn sơ Diện tích nhà bình quân dưới 8 mét vuông Hộ gia đình không được tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh Hộ gia đình không sử dụng hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh Hộ gia đình không có thành viên nào sử dụng thuê bao điện thoại & internet Hộ gia đình không có tivi, radio, máy vi tính, và không nghe được hệ thống loa đài truyền thanh xã.thôn

Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Phụ lục 16

Hình 4.9. Thống kê các tiêu chí thiếu hụt của hộ gia đình năm 2017

Hộ nghèo đa chiều được xác định bằng hệ số K. Mỗi chỉ tiêu về nhu cầu

xã hội cơ bản ứng với 1 hệ số K. Nếu K lớn hơn hoặc bằng 3 thì hộ đó được

xác định là hộ nghèo đa chiều. Do mỗi hộ có sự thiếu hụt nhu cầu xã hội cơ bản

khác nhau nên việc xác định một hộ là nghèo với K lớn hơn bằng 3 sẽ được

tính riêng cho từng hộ, sau đó đếm tổng số hộ thiếu hụt từ 3 tiêu chí trở lên sẽ

được số hộ nghèo.

Kết quả thống kê trong bảng 4.18 cho thấy, với k=1, tức là những hộ gia

đình thiếu hụt duy nhất 1 tiêu chí trong 10 tiêu chí đa chiều chiếm 3,93% tương

đương 11 hộ. Những hộ thiếu hụt 2 tiêu chí là 28 hộ tương đương 10%; Số hộ

thiếu hụt 3 tiêu chí là 73 hộ chiếm 26,07%. Số hộ thiếu hụt 4 tiêu chí là 111 hộ,

chiếm 39,64%. Số hộ thiếu hụt 5 tiêu chí là 42 hộ, chiếm 15%. Số hộ thiếu hụt

6 tiêu chí là 15 hộ, chiếm 5,36%. Số hộ thiếu hụt từ 7 đến 10 tiêu chí chiếm 0%

Bảng 4.18 Thống kê số hộ nghèo

Hệ số K Số hộ thiếu hụt Tỷ lệ (%)

3,93 K=1 11

10 K=2 28

26,07 K=3 73

39,64 K=4 111

15 K=5 42

5,36 K=6 15

0 K=7 0

0 K=8 0

0 K=9 0

0 K=10 0

86,07 K ≥ 3 241

69,29 Chiều thu nhập 194

Như vậy, với những hộ nghèo đa chiều, tức K≥3, thì trong tổng số 280 hộ,

có 241 hộ đạt tiêu chí nghèo đa chiều. Trong khi đó, nếu chỉ xét chiều thu nhập

thì chỉ có 194 hộ có thu nhập thuộc diện nghèo (thu nhập bình quân đầu người

dân thành thị từ 900.000/tháng/người). Có thể thấy rằng, vẫn còn 47 hộ có thu

nhập cao hơn mức thu nhập chuẩn nghèo (cao hơn 900.000 đồng/người/tháng)

vẫn thuộc diện nghèo đa chiều. Điều này có thể lý giải rằng, mặc dù thu nhập

cao nhưng nhu cầu xã hội cơ bản của họ vẫn chưa được đáp ứng theo chuẩn

của xã hội.

Để tìm hiểu rõ hơn, trong số 241 hộ nghèo đa chiều vừa xác định trên thì

những nhu cầu xã hội cơ bản nào mà hộ gia đình bị thiếu hụt nhiều nhất, số liệu

thống kê được trình bày trong bảng 4.19.

Bảng 4.19. Thống kê số tiêu chí nhu cầu xã hội cơ bản bị thiếu hụt đối với

241 hộ nghèo đa chiều (K≥3)

Stt

Tiêu chí đo lường

Số hộ

Tỷ trọng (%)

Chiều đo lường

19,92

Giáo dục

9.96

121

50,21

Y tế

241

100

228

94,61

3 Nhà ở

17,43

Nước sạch & vệ sinh

192

79,67

6,64

21,16

Tiếp cận thông tin

Kết quả thống kê trong bảng 4.18 cho thấy, các hộ nghèo đa chiều bị thiếu

hụt nhiều nhất ở những chiều: Y tế; nhà ở; nước sạch và vệ sinh. Trong đó,

100% hộ nghèo đa chiều có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên không có bảo

hiểm y tế; 94,61% hộ nghèo đa chiều sống trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà ở

đơn sơ; 79,67% hộ nghèo đa chiều có mức sống thấp ở điều kiện sử dụng hố xí

nhà vệ sinh không đảm bảo và thứ tư là có đến 50,21% hộ gia đình nghèo đa

chiều đang phải gánh nặng vì ốm đau bệnh tật.

Tính mức độ thiếu hụt trung bình A mà một hộ gia đình đang gánh chịu

(A được tính bằng tổng tỷ lệ của các thiếu hụt của mỗi hộ nghèo đa chiều chia

cho tổng số hộ nghèo đa chiều).

Các điều kiện tính A: K≥3 ; Tổng số hộ nghèo đa chiều được xác định là

241 hộ; các tỷ lệ thiếu hụt được tính trong bảng 4.20.

Trong tổng số 280 hộ:

Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều là (H): H = 241/280 = 86%

Mật độ nghèo đa chiều (A): A = Tổng các chiều nghèo của từng hộ/ tổng

số hộ = 96,3/241 = 0,399585 = 39,96% (hàm ý là nói một cách bình quân, mỗi

hộ nghèo ở mức gần 4 chiều trên tổng số 10 chiều nghèo).

Chỉ số nghèo đa chiều M = H*A = 86%*39,96% = 0,343929 = 34,39%

Kết luận là:

Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều là 86% trong tổng số hộ nghèo

Nhìn chung, những hộ nghèo đa chiều ở mức độ gần 4 chiều so với 10

chiều đo

Các chiều thiếu hụt chủ yếu là (theo thứ tự quan trọng):

Chiều Y tế: 100% không đạt chiều Bảo hiểm Y tế, 50% không đạt chiều

khám chữa bệnh;

Chiều nhà ở: 95% có nhà ở đơn sơ;

Chiều vệ sinh: 80% không có nhà vệ sinh theo tiêu chuẩn;

Chiều tiếp cận thông tin: 21% thiếu phương tiện tiếp cận thông tin;

Chiều giáo dục: 20% hộ có thành viên không tiếp cận được giáo dục.

Bảng 4.20. Bảng tỷ lệ thiếu hụt của các chỉ tiêu nhu cầu xã hội cơ bản

Chỉ tiêu

Chuẩn nghèo

Chiều đo lường nghèo đa chiều

Trình độ giáo dục của người lớn (K1)

Giáo dục

Đi học của trẻ (K2)

Tiếp cận dịch vụ y tế (K3)

Y tế

Bảo hiểm y tế (K4)

Nhà ở

Chất lượng nhà ở (K5)

Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên đủ 15 tuổi không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không đi học. Hộ gia đình có ít nhất 1 trẻ em trong độ tuổi đi học hiện không đi học. Hộ gia đình có người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên hiện tại không có bảo hiểm y tế. Hộ gia đình đang ở trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà đơn sơ.

Diện tích nhà ở bình quân đầu người (K6)

Nguồn nước sinh hoạt (K7)

Điều kiện sống

Hố xí/nhà vệ sinh (K8)

Sử dụng dịch vụ viễn thông (K9)

Tiếp cận thông tin

Tài sản phục vụ tiếp cận thông tin (K10)

Diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ gia đình nhỏ hơn 8m2 Hộ gia đình không được tiếp cận nguồn nước hợp vệ sinh. Hộ gia đình không sử dụng hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh. Hộ gia đình không có thành viên nào sử dụng thuê bao điện thoại và internet. Hộ gia đình không có tài sản nào trong số các tài sản: Tivi, đài, máy vi tính; và không nghe được hệ thống loa đài truyền thanh.

4.5. Đánh giá thực trạng nghèo đa chiều và so sánh với nghèo đơn chiều

Như kết quả thống kê trên, số hộ nghèo do thiếu hụt thu nhập là 194 hộ;

số hộ nghèo đa chiều (k≥3) là 241 hộ. Như vậy có một số hộ nghèo đa chiều

nhưng không thiếu hụt thu nhập.

Sau khi có số liệu thu thập được, chúng tôi trao đổi với chuyên viên thu

thập thông tin của UBND phường Đông Hồ về vấn đề nghèo cho thấy có một

số điều sau đây đáng lưu ý:

Thứ nhất: Số hộ nghèo phân tán không đồng điều giữa các khu phố. Trong

đó, khu phố 5 tập trung đa số hộ nghèo của phường Đông Hồ. Khu phố 5 có

đặc thù là làm nghề nuôi trồng thủy sản.

Thứ hai: Số hộ nghèo đa phần tập trung ở những hộ người dân tộc kinh và

những người này có đặc điểm là những hộ di cư từ nơi khác đến và tập trung

sinh sống ở khu phố 5 và làm thuê hoặc nuôi tôm tại đây. Những người này họ

không định cư lâu nên không đầu tư nhiều cho nhà ở, vệ sinh cũng như những

tài sản có giá trị đi kèm căn nhà tạm bợ.

Thứ ba: Do đặc thù ngành nghề của dân cư tại khu phố 5 và dân di cư

nhiều nên vấn đề đầu tư cho con cái học tập không được quan tâm nhiều. Họ

thường tập hợp tất cả thành viên để làm nghề thay vì cho con cái đi học.

Thứ tư: Khi chúng tôi đi thu thập thông tin thì hầu như ít thấy tài sản có

giá trị trong nhà trong khi đó một số thông tin nhận được từ những người quản

lý khu phố thì họ thường gửi những tài sản này ở những nơi khác khi vào dịp

thu thập thông tin hằng năm vào tháng 9 và tháng 10. Một số trong họ có nhà

nơi khác và đến đây để thuê nhà ở và vì thế họ không có nhiều tài sản ở địa

phương trong khi tài sản họ tập trung tại nhà khác.

Ngoài những thông tin trên, tôi nhận thấy rằng tất cả những hộ nghèo này

đều không có bảo hiểm y tế vì năm trước đó (năm 2016) họ được xem xét là

diện hộ nghèo đa chiều và được chính quyền địa phương cấp bảo hiểm y tế nên

họ không quan tâm đến việc mua bảo hiểm y tế. Về tiêu chí ốm đau không đi

khám chữa bệnh trong vòng 12 tháng qua, đây là tiêu chí dễ vi phạm nhất vì

những hộ nghèo tại khu phố 5 sống tách biệt trên một cái cồn trên sông và

phương tiện đi lại của họ là ghe, tàu nên khó khăn trong tiếp cận dịch vụ y tế.

Theo dữ liệu cung cấp của phường Đông Hồ trong năm 2016, nguyên nhân

nghèo đa chiều của họ là do thiếu đất sản xuất (16 hộ); không đất sản xuất (15

hộ); già cả ốm đau nên không có thu nhập (29 hộ), nguyên nhân khác là 154

hộ. (xem bảng 4.21).

Bảng 4.21. Nguyên nhân nghèo của hộ nghèo phường Đông Hồ năm 2016

Nguyên nhân nghèo

Stt 1 2 3 4 5 6

Thiếu vốn sản xuất Không đất sản xuất Thiếu lao động Có lao động nhưng không có việc làm Già cả, ốm đau, tai nạn.. Nguyên nhân khác

Tổng cộng

Số hộ 16 15 2 9 29 154 225

Nguồn: UBND phường Đông Hồ

Ngoài ra, từ số liệu thu thập được năm 2017, chúng tôi có một số nhận

định như sau: Có những hộ thu nhập cao hơn mức thu nhập nghèo đơn chiều

nhưng vẫn bị thiếu hụt những nhu cầu xã hội cơ bản và vì vậy được xem là hộ

nghèo đa chiều nhưng vẫn có một số thu nhập thấp thuộc diện nghèo đơn chiều

nhưng khi xét các chỉ tiêu nghèo đa chiều thì những hộ này hoàn toàn không

thiếu hụt đủ 3 tiêu chí để được xét là hộ nghèo đa chiều.

Cụ thể, số hộ không nghèo đơn chiều nhưng nghèo đa chiều tại phường

Đông Hồ được mô tả trong bảng 4.22 sau:

Bảng 4.22. Số hộ có thu nhập trên 900.000 thuộc diện nghèo đa chiều

Chỉ tiêu

Chuẩn nghèo

Số hộ nghèo đa chiều

Chiều đo lường nghèo đa chiều

Trình độ giáo dục của người lớn

Giáo dục

Đi học của trẻ

Tiếp cận dịch vụ y tế

Y tế

Bảo hiểm y tế

Chất lượng nhà ở

Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên đủ 15 tuổi không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không đi học. Hộ gia đình có ít nhất 1 trẻ em trong độ tuổi đi học hiện không đi học. Hộ gia đình có người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên hiện tại không có bảo hiểm y tế. Hộ gia đình đang ở trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà đơn sơ.

Nhà ở

Diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ gia đình nhỏ hơn 8m2

Diện tích nhà ở bình quân đầu người Nguồn nước sinh hoạt

Điều kiện sống

Hố xí/nhà vệ sinh

Sử dụng dịch vụ viễn thông

Tiếp cận thông tin

Tài sản phục vụ tiếp cận thông tin

Từ kết quả thống kê trên, các hộ có thu nhập cao hơn chuẩn nghèo đơn

chiều nhưng vẫn thuộc diện nghèo đa chiều là do các tiêu chí nhu cầu xã hội

sau đây bị thiếu hụt: 53 hộ thiếu hụt bảo hiểm y tế; 43 hộ thiếu hụt chất lượng

nhà ở; 37 hộ thiếu hụt điều kiện sống liên quan đến hố xí/nhà vệ sinh; 18 hộ

thiếu hụt điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế; 15 hộ thiếu hụt về trình độ giáo dục

của người lớn và diện tích nhà ở; 12 hộ thiếu hụt phương tiện tiếp cận thông

tin; 6 hộ thiếu hụt về đưa trẻ đi học và 3 hộ thiếu hụt về sử dụng dịch vụ viễn

thông. Như vậy, bức tranh về những hộ có thu nhập cao hơn mức nghèo đơn

chiếu nhưng vẫn bị nghèo đó là do y tế, nhà ở và vệ sinh. Số liệu này đã phản

ánh được thực tế là nhiều hộ gia đình di cư và do ảnh hưởng của nghề nghiệp

cũng như địa hình sinh sống đã làm tăng những thiết hụt nhu cầu xã hội cơ bản.

Như nhận định trên, sự bất công có thể diễn ra nếu hộ có thu nhập thấp

hơn chuẩn nghèo đơn chiều nhưng không được xem là nghèo đa chiều và vì

vậy không được hưởng những chính sách của địa phương. Cụ thể số liệu thống

kê được mô tả trong bảng 4.23

Bảng 4.23. Thống kê số hộ có thu nhập dưới 900.000 nhưng không thuộc

diện nghèo đa chiều

Chỉ tiêu

Chuẩn nghèo

Số hộ

Chiều đo lường nghèo đa chiều

Trình độ giáo dục của người lớn

Giáo dục

Đi học của trẻ

Tiếp cận dịch vụ y tế

Y tế

Bảo hiểm y tế

Chất lượng nhà ở

Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên đủ 15 tuổi không tốt nghiệp trung học cơ sở và hiện không đi học. Hộ gia đình có ít nhất 1 trẻ em trong độ tuổi đi học hiện không đi học. Hộ gia đình có người bị ốm đau nhưng không đi khám chữa bệnh Hộ gia đình có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên hiện tại không có bảo hiểm y tế. Hộ gia đình đang ở trong nhà thiếu kiên cố hoặc nhà đơn sơ.

Nhà ở

Diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ gia đình nhỏ hơn 8m2

Diện tích nhà ở bình quân đầu người Nguồn nước sinh hoạt

Điều kiện sống

Hố xí/nhà vệ sinh

Sử dụng dịch vụ viễn thông

Tiếp cận thông tin

Tài sản phục vụ tiếp cận thông tin

Từ kết quả thống kê trên, những hộ nghèo đơn chiều này hầu như không

thiếu hụt những chỉ tiêu nhu cầu xã hội cơ bản. Những hộ này chỉ thiếu hụt về

bảo hiểm y tế, một nửa trong số họ thiếu hụt chất lượng nhà ở và chỉ có 1 hộ

thiếu hụt về sử dụng dịch vụ viễn thông.

Tóm lại, nếu xét nghèo theo tiêu chí cũ, dựa vào thu nhập dưới chuẩn

nghèo, thì số hộ thiếu hụt thu nhập là rất ít vì chuẩn nghèo thu nhập của Việt

Nam là rất thấp so với chuẩn nghèo của các nước nên cho dù thu nhập cao hơn

chuẩn nghèo Việt Nam, thì các hộ gia đình vẫn chưa thể gọi lạ thoát nghèo

được. Với mức thu nhập 500.000 đồng/người/tháng (Quyết định số 9/2011/QĐ-

TTG của Thủ tướng Chính phủ: Về việc ban hành chuẩn hộ nghèo, hộ cận

nghèo áp dụng cho giai đoạn 2011 - 2015) thì khó có thể có nhà ở kiên cố, khó

có thể chi tiêu cho giáo dục, y tế, vệ sinh. Trong khi đó, số hộ nghèo đa chiều

ở phường Đông Hồ thiếu hụt chủ yếu là bảo hiểm y tế, nhà ở thiếu kiên cố, vệ

sinh không đảm bảo, giáo dục. Chính vì vậy, nếu kết hợp sự thiếu hụt về thu

nhập, và các tiêu chí nghèo đa chiều thì sẽ phát sinh nhiều hộ nghèo đa chiều

hơn so với hộ nghèo đơn chiều.

4.6. So sánh sự khác nhau về hộ nghèo đa chiều theo tiêu chí địa lý

Số liệu thống kê trong bảng dưới đây cho thấy, số hộ nghèo đa chiều tập

trung hầu hết tại khu phố 5. Trong đó, khoảng 76% hộ nghèo đa chiều ở khu

phố 5; 12% hộ nghèo đa chiều ở khu phố 4; khoảng 10% hộ nghèo đa chiều

phân bố ở khu phố 3; hai khu phố 1 và 2 có số hộ nghèo đa chiều rất thấp, lần

lượt là 0,41% và 1,66%. Tuy nhiên, xét về tiêu chí nghèo đơn chiều thì số hộ

nghèo đơn chiều tập trung ở khu phố 5 đến 79,38% trong khi những khu phố

còn lại có số hộ nghèo đơn chiều giảm dần. 13,92% hộ nghèo đơn chiều ở khu

phố 4; 5,15% hộ nghèo đơn chiều ở khu phố 3 và 1,55% hộ nghèo đơn chiều ở

khu phố 2.

Bảng 4.24. So sánh hộ nghèo đa chiều theo tiêu chí địa lý

TT

Số hộ nghèo đơn chiều 0 3 10 27 154

1 2 3 4 5

Số hộ nghèo đa chiều 1 4 24 29 183

Tỷ trọng (%) 0 1,55 5,15 13,92 79,38

Tỷ trọng (%) 0,41 1,66 9,96 12,03 75,93

194

100

241

100 Tiêu chí địa lý Khu phố 1 Khu phố 2 Khu phố 3 Khu phố 4 Khu phố 5 Tổng cộng

4.7. Phân tích ưu nhược điểm của quá trình đánh giá hộ nghèo tại phường

Đông Hồ

Từ kết quả phân tích dữ liệu theo phương pháp MPI kết hợp với cách thức

đánh giá nghèo đa chiều của cơ quan nhà nước tại địa phương, chúng tôi có thể

thấy những ưu điểm và hạn chế sau:

Về ưu điểm

Việc đánh giá nghèo đa chiều thông qua hai công đoạn giúp cho việc đo

lường nghèo được kiểm soát tốt hơn, cụ thể như sau:

Giai đoạn 1, thu thập thông tin về nghèo đa chiều được tiến hành cố định

trong tháng 10 hằng năm và thống kê tất các hộ gia đình trong phường. Kết quả

sẽ được quy thành hệ điểm thống nhất trên toàn quốc do Bộ Lao động – Thương

binh và Xã hội quy định đã tạo sự công bằng giữa các địa phương, giữa các hộ

gia đình trong việc xác định diện nghèo để hưởng chính sách nhà nước.

Giai đoạn 2: Các hộ có mức điểm trong giai đoạn 1 dưới 140 điểm thì

được lọc ra và khảo sát lần thứ hai với 10 tiêu chí của 3 chiều (Giáo dục – Y tế

- Mức sống). Kết quả được quy số điểm bình quân cho từng tiêu chí với mỗi

tiêu chí là 10 điểm và những hộ nào có trên 30 điểm sẽ được xem là hộ nghèo

của địa phương.

Ngoài ra, tình hình nghèo đa chiều của phường Đông Hồ có xu hướng

giảm từ năm 2015 trở lại đây, mặc dù tỷ lệ giảm không đáng kể nhưng đã phần

nào phản ánh được nỗ lực giảm nghèo của phường trong 3 năm qua.

Về hạn chế

Về hai giai đoạn tính điểm trên có thể thấy một sự bất công cho những

người đạt 140 điểm trở lên vì thật sự mức sống của họ không khác gì nhiều so

với hộ dưới 140 điểm. Với cách này, những hộ có điểm gần thuộc mức nghèo

sẽ có suy nghĩ phấn đấu để bị giảm điểm xuống còn dưới 140 điểm. Chính vì

điều này, ngoài việc xem xét điểm số, phường cần bổ sung thêm một số tiêu

chí đánh giá sự phấn đấu thoát nghèo để thông qua đó kích thích tinh thần thoát

nghèo của người dân.

Trong số liêu phân tích cho thấy, 100% hộ nghèo không có bảo hiểm y tế.

Điều này có thể là họ không có thu nhập đủ để mua nhưng cũng có thể họ không

muốn mua để vẫn duy trì mức nghèo và hưởng lợi từ chính sách. Cho nên, cần

phải có cách hạn chế những trường hợp không muốn mua bảo hiểm để trục lợi

chính sách.

Cũng trong kết quả khảo sát cho thấy, số hộ gia đình bị thiếu hụt nhà ở vì

chất lượng nhà ở rất cao. Trong thực tế thì ngoài những hộ có nhà ở thật sự khó

khăn thì vẫn còn nhiều hộ có nhà ở chất lượng thấp là do đặc thù công việc của

họ phải ở ngoài đồng gần với nơi sản xuất hay do vấn đề di cư tạo nên. Như

vậy một số yếu tố về ngành nghề và di cư đã góp phần làm thay đổi tình hình

nghèo. Chính quyền địa phương không thể xác định được họ có nhà ở đâu khác

nữa không. Đây là một sự hạn chế về thông tin quản lý nhà đất.

Đi kèm với chất lượng nhà thấp, tình hình nước sạch và vệ sinh cũng dễ

bị thiếu hụt. Cũng như phân tích trên, nhiều hộ gia đình do sống trong những

căn nhà tạm gần nơi sản xuất nên sẽ khó có thể đầu tư về vấn đề vệ sinh đảm

bảo mức sống được.

Cuối cùng là sự thiếu hụt về phương tiện phục vụ tiếp cận thông tin. Đây

là tiêu chí khó bị thiếu hụt nhất vì hầu như trong một gia đình đều có tivi nhưng

chất lượng tivi thì không giống nhau, có tivi chỉ vài trăm ngàn một cái có tivi

vài triệu trở lên một cái. Điều này cũng có thể gây sự bất công giữa các hộ gia

đình nghèo. Ngoài ra, một cái radio thì rất dễ mua hiện nay vì chỉ vài chục ngàn

là mua được. Chính vì vậy việc đưa thêm radio vào tài sản tiếp cận thông tin

thì không mang nhiều ý nghĩa. Máy vi tính cũng cần phải xem xét. Nếu hộ gia

đình có con cái còn nhỏ đi học thì việc có máy vi tính sẽ dễ dàng hơn. Nhưng

nếu những hộ toàn người lớn và trẻ con kèm theo nghề nghiệp làm nông thì

việc sở hữu máy vi tính không có ý nghĩa gì. Phải chăng người không tiếp cận

được thông tin truyền thông từ đài phát thanh hay truyền hình là thiếu hụt về

mức sống? Nếu vậy thì trong từng con phố của phường đều có loa phóng thanh

phát hằng ngày cho toàn bộ người dân nghe và không cần thiết phải có radio

hay tivi mới có thể tiếp cận thông tin được. Một số hộ gia đình được phổ biến

cách thu thập thông tin xác định hộ nghèo của phường và có xu hướng “tẩu tán”

tài sản phục vụ tiếp cận thông tin để khi đến thu thập thông tin để xác định tình

trạng nghèo thì không thấy tài sản nào.

Vấn đề di cư từ nơi khác đến địa phương sinh sống đã góp phần làm tăng

số hộ nghèo và làm giảm tỷ lệ hộ thoát nghèo ở địa phương. Ngoài ra, số hộ di

cư này ít quan tâm đến đầu tư cho con cái trong vấn đề học tập.

Tóm tắt chương 4

Trong chương này, tác giả đã phân tích số hộ nghèo tại phường Đông Hồ

theo tiêu chí đa chiều. Kết quả cho thấy có 220 hộ nghèo đa chiều, giảm 5 hộ

so với năm 2016. Trong số hộ nghèo đa chiều, hầu như tiêu chí nào cũng có hộ

bị thiếu hụt. Nhưng nổi lên trong các tiêu chí đó là chiều y tế, chiều nhà ở và

chiều nước sạch & vệ sinh. So với nghèo đơn chiều thì nghèo đa chiều tăng

thêm 30 hộ. Sau khi có kết quả phân tích, tác giả đã thảo luận với chuyên viên

phụ trách vấn đề nghèo tại phường Đông Hồ và thu nhận được một số thông tin

về đặc thù tại địa phương như số hộ nghèo tập trung đa số ở khu phố 5 và nhiều

hộ nghèo là hộ di cư từ nơi khác đến, do đó ít đầu tư cho nhà ở cố định và tài

sản phục vụ tiếp cận thông tin. Cũng tại khu phố này, do cuộc sống của người

dân gắn với nghề nghiệp nuôi trồng thủy sản nên ít đầu tư cho con cái ăn học.

Với bức tranh trên cho thấy được tình hình nghèo tại phường Đông Hồ trong

năm 2017, mặc dù số hộ nghèo có giảm nhưng không đáng kể và đặc biệt là ý

thức tự thoát nghèo vẫn chưa tốt.

Chương 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH

5.1 Kết luận

Luận văn đã áp dụng cơ sở lý thuyết nghèo đa chiều MPI kết hợp với quy

trình đo lường nghèo đa chiều của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội để tiến

hành thu thập thông tin các hộ nghèo đa chiều tại Phường Đông Hồ. Quá trình

nghiên cứu trải qua 2 bước chính. Sau khi thiết kế thang đo, bộ câu hỏi được

tham vấn chuyên gia là những người làm công tác thu thập thông tin về hộ

nghèo của UBND phường Đông Hồ. Kết quả đã được tác giả điều chỉnh bảng

câu hỏi của mình theo quy định của nhà nước để đảm bảo tính thống nhất. Qua

quá trình phân tích cho thấy có 241 hộ nghèo đa chiều, tăng 16 hộ so với năm

2016 và tăng 47 hộ so với tiêu chí nghèo đơn chiều đo lường bằng thu nhập.

Các chiều nghèo dễ bị vi phạm nhất là chiều Y tế, nhà ở và nước sạch & vệ

sinh. Địa phương tập trung nhiều hộ nghèo nhất là khu phố 5, với đặc thù địa

hình cách biệt với đất liền và phương tiện đi lại là tàu ghe, dân di cư sinh sống

nhiều ở nơi này và đa phần làm nghề nuôi trồng thủy sản.

Cụ thể, đề tài đã trả lời được những câu hỏi nghiên cứu đề ra như: Hộ

nghèo đa chiều là gì và làm cách nào để xác định hộ nghèo đa chiều? Thực

trạng nghèo đa chiều ở phường Đông Hồ đang như thế nào? So với cách đánh

giá nghèo đơn chiều trước đây thì có thay đổi gì và tại sao thay đổi? Nếu phân

tích theo nghèo đa chiều thì những yếu tố nào góp phần quan trọng vào cấu trúc

nghèo đa chiều của hộ gia đình trên địa bàn phường Đông Hồ như thế nào?

Thực trạng hộ nghèo đa chiều giữa các khu vực địa lý trong phường như thế

nào?

5.2. Hàm ý chính sách

5.2.1. Một số hàm ý chính sách cho phường Đông Hồ nhằm kiểm soát tốt hơn

tình hình nghèo tại địa phương và từ đó đánh giá đúng thực trạng nghèo theo

các chiều đo lường.

Thứ nhất, phường cần theo dõi riêng những hộ gia đình di cư đến địa

phương để đề xuất giải pháp cải thiện tình hình và giúp họ thoát nghèo. Việc

tách riêng như vậy tuy sẽ khó khăn hơn cho việc đề xuất chính sách thoát nghèo,

tuy nhiên, chính sách đặc thù như vậy sẽ bám sát vào những nguyên nhân nghèo

của những nhóm nghèo đa số này để họ nhanh chóng thoát nghèo. Nhóm nghèo

đa số này được giải quyết sẽ giúp giảm tỷ lệ hộ nghèo đáng kể.

Thứ hai, việc thu thập thông tin nghèo nên tham khảo thêm thông tin của

tổ trưởng dân phố để nắm chắc hơn tình hình nghèo và tình hình sở hữu tài sản

phục vụ tiếp cận thông tin của từng hộ để có cách đánh giá thực trạng nghèo

chính xác hơn. Ngoài ra, đề xuất chế tài đối với những hộ có ý định khai báo

không đúng sự thật để được hưởng chế độ nghèo.

Thứ ba, về chiều nhà ở, cần cho những hộ nghèo, đặc biệt là những hộ di

cư ký vào cam kết về những khai báo của mình để làm căn cứ xử lý trước pháp

luật nếu việc khai báo không phản ánh đúng sự thật.

Thứ tư, trong 10 tiêu chí đo lường nghèo đa chiều thì cần xác định tiêu chí

nào là quan trọng nhất để giúp người nghèo thoát nghèo thật sự. Đối với những

tiêu chí về mức sống thì việc hỗ trợ cho người nghèo thoát nghèo không khó

trong khi chiều y tế và chiều giáo dục thì phụ thuộc vào nỗ lực và hoàn cảnh

của người nghèo. Chính vì vậy, những chính sách thoát nghèo của địa phương

nên tập trung nhiều vào mức sống để giải quyết trong ngắn hạn và trung hạn

nhằm giảm nhanh chóng tỷ lệ hộ nghèo.

Trong phân tích ở chương 4, kết quả khảo sát thực tế cho thấy, có 241 hộ nghèo

đa chiều và chiều nghèo phổ biến nhất là: Y tế; nhà ở; nước sạch và vệ sinh. Trong

5.2.2. Gợi ý giải pháp cải thiện tình hình nghèo đa chiều tại địa phương

đó, 100% hộ nghèo đa chiều có ít nhất 1 thành viên từ 6 tuổi trở lên không có

bảo hiểm y tế; 94,61% hộ nghèo đa chiều sống trong nhà thiếu kiên cố hoặc

nhà ở đơn sơ; 79,67% hộ nghèo đa chiều có mức sống thấp ở điều kiện sử dụng

hố xí nhà vệ sinh không đảm bảo và thứ tư là có đến 50,21% hộ gia đình nghèo

đa chiều đang phải gánh nặng vì ốm đau bệnh tật.

Một số hàm ý chính sách có thể giúp giải quyết phần nào những thiếu hụt

trên của các hộ nghèo đa chiều tại địa phương.

Chính quyền nên vận động người dân mua bản hiểm y tế bằng cách chỉ ra

các lợi ích của bảo hiểm y tế, đặc biệt là với người lớn tuổi, phụ nữ mang thai,

người có bệnh hiểm nghèo hay người làm việc trong môi trường dễ bị bệnh.

Ngoài ra, nên khuyến khích các hộ gia đình mua bảo hiểm y tế theo hộ để được

hưởng mức giá giảm dần theo số người tăng dần. Đối với những hộ nghèo có

người bệnh tật hiểm nghèo thì nguyên nhân chính có thể là do thiếu bảo hiểm

y tế hay chưa quan tâm nhiều đến việc mua bảo hiểm y tế. Địa phương cũng có

thể vận động người hiến máu tình nguyện đổi bảo hiểm y tế cho người nghèo.

Ngoài ra, chính quyền phát động các phong trào tương trợ trong đoàn

thanh niên, đảng viên, những hộ gia đình khá giả để hỗ trợ trước mắt những

người không có nhà và sau đó là những người có nhà dột nát cần che phủ lại.

Những chính sách này có thể vận động mạnh thường quan trong các tổ chức

như chùa, nhà thờ, hội từ thiện, trường học và các cơ quan nhà nước tại địa

phương.

Đối với những nhà có điều kiện vệ sinh không đảm bảo, điều này có thể

vận động các doanh nghiệp vật liệu xây dựng trong vùng hoặc công ty xi măng

Holcim hay xi măng Hà tiên hỗ trợ vật tư và kêu gọi các đoàn viên, con em của

địa phương đang theo học ngành xây dựng đển tham gia hoạt động công ích

xây dựng hỗ trợ cho những hoàn cảnh khó khăn này.

Những năm vừa qua, phường có cấp thẻ bảo hiểm y tế cho tất cả hộ nghèo.

Tuy nhiên giải pháp này không cải thiện được tình hình mà còn gây sức ì cho

các hộ nghèo vì tâm lý chờ đợi được hưởng. Cách tốt hơn có thể làm đó là bán

với giá ưu đãi hoặc bán theo mức thu nhập của họ và buộc họ phải trích một

phần thu nhập để mua bảo hiểm y tế.

Phường nên vận động và kêu gọi sự hỗ trợ của đoàn thanh niên trong công

tác vệ sinh của nơi cư trú để đảm bảo họ không thiếu hụt về vệ sinh. Những kêu

gọi tài trợ hố xí sẽ không khó thực hiện. Đoàn thanh niên có thể vận động và

làm tốt điều này.

Những khuyến nghị cho các hộ thoát nghèo: Ngoài những trợ lực từ cộng

đồng hảo tâm, đoàn thanh niên, lực lượng tại địa phương, vấn đề thoát nghèo

còn phải được sự hưởng ứng nhiệt tình và quyết liệt từ phía các hộ nghèo. Xem

xét lại các thiếu hụt của hộ nghèo đa chiều đã thống kê được thì các tiêu chí bị

thiếu hụt nhiều nhất tập trung ở nội dung bảo hiểm y tế, nhà ở thiếu kiên cố và

vệ sinh. Ngoài ra, theo báo cáo của UBND phường Đông Hồ trong năm 2016

thì nguyên nhân nghèo không tập trung ở thiếu vốn hay thiếu việc làm hay thiếu

sức khỏe, mà là nguyên nhân khác. Điều này có thể hiểu rằng, những hộ nghèo

này cần phải có một động lực phấn đấu vươn lên, một môi trường để thoát

nghèo và một sự trợ lực mạnh mẽ từ địa phương. Chính vì vậy, công tác tư

tưởng và công tác dân vận tại địa phương cần phải thực hiện thật nhanh và thật

hiệu quả để cải thiện quan điểm và thái độ của những hộ nghèo trước khi tiến

hành trợ lực từ các chính sách hỗ trợ của nhà nước.

Công tác dân vận cần hướng đến chỉ rõ cho những hộ nghèo biết về những

nguyên nhân dẫn đến nghèo và những vấn đề họ phải đối mặt trong cuộc sống

thiếu thốn trong những ngày sắp đến; giải thích rõ những chính sách hỗ trợ của

nhà nước và chỉ ra cách họ cần tận dụng như thế nào để vươn lên thoát nghèo

và thoát khỏi những khó khăn trong cuộc sống với những nội lực hiện có.

Sau khi tư tưởng được khai thông, cần đưa họ vào những câu lạc bộ giúp

nhau thoát nghèo. Đây chính là môi trường nuôi dưỡng những ý chí thoát nghèo

và hỗ trợ họ về mặt kinh tế, tinh thần và điều kiện để họ thoát nghèo. Những

buổi chia sẻ kinh nghiệm, tập huấn sản xuất, đào tạo nghề, cung cấp thông tin

và tư vấn cách thoát nghèo sẽ khiến họ ngày càng hiểu hơn và tập trung thoát

nghèo hơn. Những phong trào thi đua làm ăn của câu lạc bộ sẽ tập họp được

đông đảo hộ nghèo tham gia và tạo thành động lực mạnh mẽ để các hộ nghèo

nhanh chóng thoát nghèo.

5.3. Hạn chế của đề tài

Để tài mặc dù đã trả lời được các câu hỏi nghiên cứu đã đặt ra nhưng vẫn

còn một số hạn chế như sau:

Thứ nhất, Đề tài được thực hiện trong thời gian 3 tháng nên không thể thu

thập số liệu đúng theo quy trình gồm 2 bước theo hướng dẫn của Sở Lao động

– Thương binh và Xã hội tỉnh Kiên Giang. Để khắc phục điều này, tác giả đã

kế thừa danh sách rà soát hộ nghèo của phường Đông Hồ để làm cơ sở tiếp tục

khảo sát hộ nghèo đa chiều theo 10 tiêu chí của 3 chiều nghèo. Chính điều này

có thể dẫn đến hoàn toàn tin tưởng vào kết quả khảo sát của địa phương và

không biết được những khó khăn trong quá trình thu thập thông tin tất cả hộ gia

đình tại phường.

Thứ hai, Đề tài này chỉ đánh giá hộ nghèo tại phường Đông Hồ, là một

phường trong thị xã Hà Tiên, nên không thể hình dung toàn bộ tình hình nghèo

của thị xã Hà Tiên.

Thứ ba, Đề tài áp dụng cách đánh giá nghèo đa chiều và từ kết quả đó quy

ra mức thu nhập theo quy định của nhà nước và xem thu nhập này là một chiều

thu nhập. Trong khi đó, để có thể so sánh cách đánh giá nghèo đa chiều với đơn

chiều thì cần phải thực hiện hai cách đo lường khác nhau và từ đó so sánh số

hộ nghèo giữa hai cách. Giống như số liệu trên, để so sánh số hộ nghèo đơn

chiều với đa chiều thì chỉ có thể so sánh giữa năm 2015 với năm 2014 trước đó

vì năm 2015 áp dụng cách đo lường nghèo đa chiều trong khi năm 2014 áp

dụng cách đo lường nghèo đơn chiều.

5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo

Trong kết quả phân tích trên, rõ ràng, một người được cho là nghèo nều

thiếu hụt từ 3 tiêu chí trong 10 tiêu chí nghèo được xác định. Tuy nhiên, một

số tiêu chí không phản ánh khó khăn trong cuộc sống thông qua thiếu tiền hay

thiếu phương tiện sản xuất mà lại liên quan đến mức sống. Vì vậy, hướng

nghiên cứu tiếp theo có thể là tiêu chí nào quyết định tình trạng nghèo của hộ

nghèo?

Tài liệu tham khảo

Tiếng Việt

1. Đặng Nguyên Anh (2015), ‘Nghèo đa chiều ở Việt Nam: một số vấn đề chính

sách và thực tiễn’.

2. Nguyễn Văn Cương (2012), ‘Ước lượng nghèo đô thị đa chiều ở các thành phố

trực thuộc trung ương Việt Nam’, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trường Đại học

Kinh tế TP. Hồ Chí Minh.

3. Thái Văn Hoạt (2007), ‘Giải pháp xóa đói giảm nghèo tỉnh Quảng Trị’, Luận

văn thạc sĩ kinh doanh và quản lý - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

4. Trần Minh Sang (2012), ‘Đánh giá tình hình nghèo đa chiều của các hộ gia

đình tại khu vực Đông Nam Bộ’.

5. Trần Thị Cẩm Trang (2011), ‘Các nhân tố ảnh hưởng đến nghèo trên địa bàn

quận 9, TPHCM’, Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Kinh tế - Luật TPHCM.

Tiếng Anh

1. AfDB, O. E. C. D., & Undp, U. (2012). African Economic Outlook

2012. Country Note Burundi.

2. AfDB, O. E. C. D. (2014). UNDP (2014). African economic outlook.

3. Alkire, S. & Foster, J. (2007), ‘Counting and Mitidimensional Poverty Measurement’, OPHI working paper No.7. Working paper series. Oxfoxd Poverty and Human Development initiative.

4. Alkire, S. & Santos M. E (2010), ‘Acute Multidimensional Poverty: A New

Index for Developing Coutries’, OPHI working paper series, 38.

1. Alkire, S., & Foster, J. (2011). Counting and multidimensional poverty

measurement. Journal of public economics, 95(7), 476-487.

2. Alkire, S., & Santos, M. E. (2014). Measuring acute poverty in the developing world: Robustness and scope of the multidimensional poverty index. World Development, 59, 251-274.

3. Alkire, S. et al (2017). Changes Over Time in Multidimensional Poverty: for 34 Countries, World Development,

Methodology and Results http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.01.011

4. Boltvinik, J. (1998), Poverty Measurement Methods – An overview

5. Bossert, W., Chakravarty, S. R., & D'Ambrosio, C. (2009). Multidimensional

poverty and material deprivation.

6. Bradley, R. H., Corwyn, R. F., McAdoo, H. P., & García Coll, C. (2001). The home environments of children in the United States part I: Variations by age, ethnicity, and poverty status. Child development, 72(6), 1844-1867.

7. ESCAP, A. (2015). UNDP (2010). Achieving the Millennium Development Goals in an era of global uncertainty-Asia-Pacific Regional Report 2009, 10.

8. Jahan (2002), Measuring Human Development: Evolution of the Human

Development Index

9. OECD, 1993. Education at a Glance: OECD Indicators. OECD, Paris

10. Ramya M. Vijaya (2014), ‘Moving from the Household to the Individual:

Multidimentional Poverty Analysis’.

11. Ravallion, M. (1997). Good and bad growth: The human development

reports. World Development, 25(5), 631-638.

12. Reardon, T., & Vosti, S. A. (1995). Links between rural poverty and the environment in developing countries: asset categories and investment poverty. World development, 23(9), 1495-1506.

the

by means

functional

kidneys

activity

the

13. Rowntree, L. G., & Geraghty, J. T. (1910). An experimental and clinical study of of of phenolsulphonephthalein. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics, 1(6), 579-661.

14. Streeten, P. (1981), First Things First: Meeitng Basic Human Needs in

Developing Countries, Oxford University Press, New York.

15. Sen, A.K. (1992), Inequality Re-examined, Havard University Press,

Cambridge, MA.

(1979), Povertyin

the United Kingdom, Penguin,

16. Townsend, P. Harmondsworth.

17. Ul Haq, M., & Kaul, I. (1990). Human development report. United Nations

Development Programme.

18. Veit-Wilson, J. H. (1987). Consensual approaches to poverty lines and social

security. Journal of Social Policy, 16(2), 183-211.

THỦ TƯỚNG CHÍNH PHỦ

Số: 59/2015/QĐ-TTg

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Hà Nội, ngày 19 tháng 11 năm 2015

QUYẾT ĐỊNH Về việc ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016 – 2020

Căn cứ Luật Tổ chức Chính phủ ngày 25 tháng 12 năm 2001;

Căn cứ Nghị quyết số 76/2014/QH13 ngày 24 tháng 6 năm 2014 của

Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020;

Thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao tại Nghị quyết số 79/NQ-CP ngày 04

tháng 11 năm 2015 Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 10 năm 2015;

Theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội,

Thủ tướng Chính phủ ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng

cho giai đoạn 2016 - 2020.

Điều 1. Các tiêu chí tiếp cận đo lường nghèo đa chiều áp dụng cho

giai đoạn 2016-2020

1. Các tiêu chí về thu nhập

a) Chuẩn nghèo: 700.000 đồng/người/tháng ở khu vực nông thôn và

900.000 đồng/người/tháng ở khu vực thành thị.

b) Chuẩn cận nghèo: 1.000.000 đồng/người/tháng ở khu vực nông thôn và

1.300.000 đồng/người/tháng ở khu vực thành thị.

2. Tiêu chí mức độ thiếu hụt tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản

a) Các dịch vụ xã hội cơ bản (05 dịch vụ): y tế; giáo dục; nhà ở; nước

sạch và vệ sinh; thông tin;

b) Các chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản (10 chỉ số): tiếp cận các dịch vụ y tế; bảo hiểm y tế; trình độ giáo dục của người lớn; tình trạng đi học của trẻ em; chất lượng nhà ở; diện tích nhà ở bình quân đầu người; nguồn nước sinh hoạt; hố xí/nhà tiêu hợp vệ sinh; sử dụng dịch vụ viễn thông; tài sản phục vụ tiếp cận thông tin.

Điều 2. Chuẩn hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ có mức sống trung bình áp

dụng cho giai đoạn 2016-2020

1. Hộ nghèo

a) Khu vực nông thôn: là hộ đáp ứng một trong hai tiêu chí sau:

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ đủ 700.000 đồng trở xuống;

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên 700.000 đồng đến 1.000.000 đồng và thiếu hụt từ 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

b) Khu vực thành thị: là hộ đáp ứng một trong hai tiêu chí sau:

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ đủ 900.000 đồng trở xuống;

- Có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên 900.000 đồng đến 1.300.000 đồng và thiếu hụt từ 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản trở lên.

2. Hộ cận nghèo

a) Khu vực nông thôn: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên 700.000 đồng đến 1.000.000 đồng và thiếu hụt dưới 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.

b) Khu vực thành thị: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên 900.000 đồng đến 1.300.000 đồng và thiếu hụt dưới 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.

3. Hộ có mức sống trung bình

a) Khu vực nông thôn: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên

1.000.000 đồng đến 1.500.000 đồng.

b) Khu vực thành thị: là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng trên

1.300.000 đồng đến 1.950.000 đồng.

Điều 3. Tổ chức thực hiện

1. Mức chuẩn nghèo quy định tại Điều 2 Quyết định này là căn cứ để đo lường và giám sát mức độ thiếu hụt về thu nhập và tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của người dân; là cơ sở xác định đối tượng để thực hiện các chính sách giảm nghèo và an sinh xã hội; hoạch định các chính sách kinh tế - xã hội khác trong giai đoạn 2016-2020.

2. Trách nhiệm của các Bộ, ngành

a) Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội

- Xây dựng kế hoạch, phương pháp, công cụ hướng dẫn các địa phương tổ chức điều tra, xác định các đối tượng thụ hưởng chính sách đầu kỳ, giữa kỳ và cuối kỳ (hai năm/lần);

- Tổng hợp, báo cáo Quốc hội, Chính phủ tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo tiếp cận đa chiều đầu kỳ, giữa kỳ và cuối kỳ của cả nước và các tỉnh, thành phố;

- Xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý đối tượng hộ nghèo, hộ cận nghèo của

cả nước trong giai đoạn 2016-2020.

b) Bộ Kế hoạch và Đầu tư

- Bổ sung hệ thống thu thập số liệu các chiều, chỉ số nghèo đa chiều trong khảo sát mức sống hộ gia đình nhằm phục vụ theo dõi và đánh giá tình trạng nghèo đa chiều của quốc gia và các địa phương;

- Trên cơ sở kết quả điều tra mức sống hộ gia đình hằng năm, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) công bố tỷ lệ nghèo chung (có cập nhật chỉ số giá tiêu dùng - CPI), tỷ lệ hộ thiếu hụt tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, chỉ số nghèo đa chiều (MPI), làm cơ sở để định hướng các chính sách phát triển kinh tế vùng, lĩnh vực, chính sách giảm nghèo và an sinh xã hội;

- Nghiên cứu bổ sung các chỉ số đo lường nghèo đa chiều vào bộ chỉ tiêu khảo sát mức sống hộ gia đình để phản ánh tốt hơn các khía cạnh nghèo của người dân, nhất là những chỉ số phản ánh kết quả và tác động.

c) Bộ Tài chính

Chủ trì phối hợp với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cân đối nguồn lực ngân sách để thực hiện các chính sách giảm nghèo và an sinh xã hội khi chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo sang đa chiều.

d) Bộ Y tế

- Nghiên cứu, thực hiện giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận của người dân về dịch vụ khám chữa bệnh, tăng độ bao phủ tham gia bảo hiểm y tế, nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh;