Luận văn Thạc sĩ Địa lí học: Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:219

Thêm vào BST

Báo xấu

159
lượt xem 37
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn Thạc sĩ Địa lí học: Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên là nhằm xác định các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên và các định hướng, giải pháp phát triển chủ yếu, có tính khả thi cho vấn đề này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lí học: Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trần An Vinh TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trần An Vinh TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH TỈNH PHÚ YÊN Chuyên ngành: Địa lí học Mã số: 60 31 05 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Đặng Văn Phan Thành phố Hồ Chí Minh – 2014
i LỜI CÁM ƠN Tôi xin chân thành bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn, PGS.TS Đặng Văn Phan, trong thời gian qua đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng chân thành gửi lời cám ơn đến thầy Phạm Đỗ Văn Trung, giảng viên Khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh vì đã giúp đỡ tôi trong quá trình tìm kiếm tài liệu. Tôi xin gửi lời cám ơn đến Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Yên vì đã nhiệt tình cung cấp cho tôi những tài liệu quý giá về du lịch tỉnh nhà. Xin chân thành cám ơn Khoa Địa lí, Phòng Sau Đại học trường Đại học Sư Phạm TP Hồ Chí Minh vì đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin được nói lời cám ơn đến gia đình, bạn bè vì đã không ngừng quan tâm, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và làm luận văn. Tác giả
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực. Các trích dẫn khoa học và tài liệu tham khảo đều có nguồn gốc xác thực. Tác giả luận văn Trần An Vinh
iii MỤC LỤC Lời cám ơn ........................................................................................................................ i Lời cam đoan ...................................................................................................................ii Mục lục .......................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ..................................................................................................... vi Danh mục các bảng........................................................................................................vii Danh mục các hình vẽ, đồ thị ...................................................................................... viii MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................... 1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn đề tài ..................................................................... 1 3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................................................... 2 4. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu ........................................................... 7 5. Những đóng góp của luận văn ............................................................................... 10 6. Cấu trúc luận văn ................................................................................................... 11 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH ...................................................................................................................... 12 1.1. Cơ sở lí luận của tổ chức lãnh thổ du lịch .......................................................... 12 1.1.1. Các khái niệm liên quan .............................................................................. 12 1.1.2. Các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch ........................................................ 18 1.1.3. Hệ thống phân vị trong phân vùng du lịch .................................................. 22 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức lãnh thổ du lịch .................................. 24 1.1.5. Vai trò và mục tiêu của tổ chức lãnh thổ du lịch ......................................... 28 1.1.6. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch cấp tỉnh ........................................................................................................... 30 1.2. Cơ sở thực tiễn của tổ chức lãnh thổ du lịch ...................................................... 48 1.2.1. Tổ chức lãnh thổ du lịch ở Việt Nam .......................................................... 48
iv 1.2.2. Tổ chức lãnh thổ du lịch vùng Duyên hải Nam Trung Bộ .......................... 51 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 56 Chương 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH TỈNH PHÚ YÊN ................................................................ 57 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên ................... 57 2.1.1. Vị trí địa lí ................................................................................................... 57 2.1.2. Tài nguyên du lịch ....................................................................................... 58 2.1.3. Cơ sở hạ tầng ............................................................................................... 70 2.2. Thực trạng phát triển và tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên ........................ 72 2.2.1. Thực trạng phát triển du lịch theo ngành .................................................... 72 2.2.2. Thực trạng phát triển du lịch theo lãnh thổ ................................................. 85 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 109 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG TỔ CHỨC LÃNH THỔ DU LỊCH TỈNH PHÚ YÊN ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030 VÀ CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN .............................................................................................................. 110 3.1. Định hướng tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030........................................................................................................... 110 3.1.1. Các cơ sở của định hướng ......................................................................... 110 3.1.2. Định hướng phát triển du lịch Phú Yên theo ngành .................................. 112 3.1.3. Định hướng phát triển du lịch Phú Yên theo lãnh thổ ............................... 122 3.2. Các giải pháp phát triển du lịch tỉnh Phú Yên .................................................. 134 3.2.1. Các giải pháp về xây dựng CSHT và CSVCKT ....................................... 134 3.2.2. Các giải pháp về vốn đầu tư ...................................................................... 134 3.2.3. Giải pháp về nguồn nhân lực ..................................................................... 135 3.2.4. Các giải pháp về tổ chức quản lý............................................................... 136 3.2.5. Các giải pháp tôn tạo tài nguyên và bảo vệ môi trường du lịch ................ 136
v 3.2.6. Các giải pháp về quảng bá, xúc tiến du lịch .............................................. 137 3.2.7. Tăng cường hợp tác liên ngành và quốc tế ................................................ 137 3.2.8. Các giải pháp khác..................................................................................... 138 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 139 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 141 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 144 PHỤ LỤC .................................................................................................................... 149
vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CSHT Cơ sở hạ tầng CSVCKT Cơ sở vật chất kỹ thuật KTXH Kinh tế - xã hội QL Quốc lộ TB Trung bình TCLT Tổ chức lãnh thổ TCLTDL Tổ chức lãnh thổ du lịch TNDL Tài nguyên du lịch TP Thành phố TX Thị xã
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Bảng đánh giá tổng hợp điểm du lịch ........................................................... 39 Bảng 1.2. Bảng điểm đánh giá mức độ thuận lợi của các điểm du lịch ........................ 39 Bảng 1.3. Bảng đánh giá tổng hợp cụm du lịch ............................................................ 43 Bảng 1.4. Bảng tổng hợp ý nghĩa của cụm du lịch........................................................ 43 Bảng 1.5. Bảng đánh giá tổng hợp tuyến du lịch .......................................................... 47 Bảng 1.6. Bảng đánh giá mức độ thuận lợi của các tuyến du lịch ................................ 47 Bảng 1.7. Dự báo các chỉ tiêu phát triển du lịch vùng Duyên hải Nam Trung Bộ ....... 53 Bảng 2.1. Đánh giá tài nguyên sinh khí hậu phục vụ du lịch tỉnh Phú Yên .................. 62 Bảng 2.2. Diễn biến khách du lịch đến Phú Yên giai đoạn 2000 – 2013 ...................... 72 Bảng 2.3. Doanh thu ngành du lịch Phú Yên giai đoạn 2000 - 2013 ............................ 76 Bảng 2.4. Cơ cấu doanh thu du lịch Phú Yên phân theo loại hình du lịch giai đoạn 2001 – 2010 ................................................................................................................... 78 Bảng 2.5. Hiện trạng cơ sở lưu trú du lịch tỉnh Phú Yên .............................................. 79 Bảng 2.6. Cơ cấu lao động ngành du lịch Phú Yên, giai đoạn 2000 - 2013 ................. 81 Bảng 2.7. Kết quả tổng điểm đánh giá các điểm du lịch tỉnh Phú Yên ......................... 95 Bảng 2.8. Kết quả đánh giá mức độ thuận lợi của các điểm du lịch tỉnh Phú Yên ....... 97 Bảng 2.9. Kết quả tổng hợp điểm đánh giá các cụm du lịch tỉnh Phú Yên ................. 102 Bảng 2.10. Kết quả đánh giá mức độ thuận lợi của các cụm du lịch tỉnh Phú Yên .... 103 Bảng 2.11. Kết quả tổng hợp điểm đánh giá các tuyến du lịch nội tỉnh Phú Yên....... 105 Bảng 2.12. Kết quả đánh giá mức độ thuận lợi của các tuyến du lịch tỉnh Phú Yên .. 106 Bảng 3.1. Dự báo khách du lịch đến Phú Yên giai đoạn 2010 – 2030 ........................ 115 Bảng 3.2. Dự báo doanh thu du lịch Phú Yên giai đoạn 2010 – 2030 ........................ 117 Bảng 3.3. Dự báo GDP du lịch Phú Yên giai đoạn 2010 – 2030 ................................ 118 Bảng 3.4. Dự báo nhu cầu buồng lưu trú giai đoạn 2010 –2030 ................................. 120 Bảng 3.5. Dự báo nhu cầu lao động ngành du lịch Phú Yên giai đoạn 2010 – 2030 .. 121
viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1. Sơ đồ hệ thống lãnh thổ du lịch (M.Bưchơvarốp, 1975) ............................... 19 Hình 2.1. Bản đồ Hành chính tỉnh Phú Yên năm 2013 ................................................. 57 Hình 2.2. Bản đồ Tài nguyên du lịch tỉnh Phú Yên ...................................................... 69 Hình 2.3. Biểu đồ thể hiện lượt khách du lịch đến Phú Yên giai đoạn 2000 - 2013 ..... 74 Hình 2.4. Biểu đồ thể hiện tổng doanh thu du lịch Phú Yên giai đoạn 2000 - 2013..... 77 Hình 2.5. Biểu đồ thể hiện tổng số lao động du lịch Phú Yên giai đoạn 2000 - 2013 .. 82 Hình 2.6. Bản đồ Thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Yên..................................... 108 Hình 3.1. Bản đồ Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên đến năm 2020, tầm nhìn năm 2030 ..................................................................................................................... 133
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay du lịch đã trở thành nhu cầu không thể thiếu và là một trong những ngành kinh tế quan trọng. Trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, hoạt động du lịch không chỉ đem lại lợi nhuận về kinh tế mà còn có ý nghĩa sâu sắc về xã hội và môi trường. Nhận thức được vai trò quan trọng đó, Chiến lược Phát triển Du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã nêu: “Đến năm 2020, du lịch cơ bản trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tính chuyên nghiệp với hệ thống cơ sở vật chất - kỹ thuật đồng bộ, hiện đại; sản phẩm du lịch có chất lượng cao, đa dạng, có thương hiệu, mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc, cạnh tranh được với các nước trong khu vực và thế giới. Đến năm 2030, Việt Nam trở thành quốc gia có ngành du lịch phát triển” [30, trang 44]. Quy hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Yên giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025 đã được Viện nghiên cứu phát triển du lịch và UBND tỉnh Phú Yên phê duyệt, trong đó mục tiêu tổng quát là: “Xây dựng Phú Yên thành trung tâm du lịch, dịch vụ lớn trong khu vực và cả nước. Phấn đấu đưa du lịch Phú Yên trở thành một điểm nhấn quan trọng trong liên kết phát triển du lịch giữa các tỉnh Tây Nguyên và Duyên hải Miền Trung, là ngành kinh tế mũi nhọn, công nghiệp "sạch" mang màu sắc độc đáo của Phú Yên và khu vực” [20, trang 2]. Ngành du lịch Phú Yên đã bắt đầu khởi sắc và đạt được những kết quả bước đầu. Tuy nhiên, trong điều kiện tỉnh còn nhiều khó khăn, hoạt động du lịch hiện còn nhiều yếu kém mà một trong những nguyên nhân của tình trạng đó là việc tổ chức lãnh thổ (TCLT). Lãnh thổ du lịch nếu được tổ chức tốt sẽ mang lại hiệu quả cao về kinh tế - xã hội - môi trường trên cơ sở khai thác tốt nguồn lực của tỉnh, tận dụng tối đa các nguồn lực bên ngoài. Từ những điều trên, tôi đã chọn đề tài cho luận văn Thạc sĩ Địa lí học: “Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên”. 2. Mục đích, nhiệm vụ và giới hạn đề tài 2.1. Mục đích Xác định các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch (TCLTDL) tỉnh Phú Yên và các định hướng, giải pháp phát triển chủ yếu, có tính khả thi.
2 2.2. Nhiệm vụ - Tổng quan có chọn lọc cơ sở lí luận và thực tiễn về TCLTDL, xây dựng hệ thống tiêu chí để xác định các hình thức TCLTDL áp dụng vào địa bàn nghiên cứu. - Kiểm kê và bước đầu đánh giá tài nguyên phục vụ TCLTDL ở tỉnh Phú Yên. - Đánh giá hiện trạng phát triển du lịch và các hình thức TCLTDL ở Phú Yên trên cơ sở các tiêu chí đã được xây dựng. - Xác định các hình thức TCLTDL của tỉnh Phú Yên và đưa ra các định hướng, giải pháp phát triển. 2.3. Giới hạn nghiên cứu - Về không gian: Lãnh thổ nghiên cứu là địa bàn tỉnh Phú Yên, ưu tiên nghiên cứu các địa bàn trọng điểm, đồng thời xem xét mối quan hệ của Phú Yên với vùng du lịch Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. - Về thời gian: Nghiên cứu chủ yếu từ năm 2000 đến nay và định hướng đến năm 2020, tầm nhìn 2030. - Về nội dung: Xây dựng hệ thống lãnh thổ du lịch ở các cấp điểm, cụm, tuyến, đồng thời đánh giá tiềm năng cũng như thực trạng phát triển du lịch ở Phú Yên; đưa ra các giải pháp khả thi để phát triển du lịch bền vững. 3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 3.1. Ở Việt Nam Ngày 09.07.1960, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 26 thành lập Công ty Du lịch Việt Nam trực thuộc Bộ Ngoại thương. Đây là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự ra đời của ngành du lịch nước ta. Trải qua hơn 50 năm hình thành và phát triển, ngành du lịch đã thu được nhiều kết quả quan trọng. Ngày nay, trong công cuộc đổi mới và xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế, du lịch được xác định là ngành mũi nhọn. Trong tiến trình đó, các nhà khoa học đã có những đóng góp không nhỏ qua nhiều công trình nghiên cứu về du lịch nói chung và về TCLTDL nói riêng. Những đề tài lớn phục vụ cho phát triển du lịch cả nước như: “Chiến lược phát triển Du lịch Việt Nam 2001 - 2010”, “Chiến lược phát triển Du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. Những nghiên cứu trên đã tiến hành đánh giá điều kiện, hiện trạng khai thác du lịch Việt Nam, đưa ra các phương hướng, giải pháp
3 và kế hoạch hành động để phát triển du lịch cho các thời kỳ. Đề tài cũng đã nghiên cứu các vấn đề về tổ chức lãnh thổ du lịch: hệ thống phân vùng, xây dựng tuyến, điểm, đô thị du lịch, xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng… Đây là cơ sở định hướng cho việc phát triển du lịch cả nước nói chung và địa phương nói riêng. Chiến lược của từng thời kỳ được cụ thể hóa bằng các quy hoạch: “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam thời kỳ 1995 - 2010”, “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. Những quy hoạch về lãnh thổ đã chia ra các vùng du lịch cho cả nước. Giai đoạn năm 1995 – 2010 là 3 vùng du lịch, giai đoạn từ nay đến 2020, tầm nhìn 2030 là 7 vùng du lịch gắn liền với 7 vùng kinh tế. Mỗi vùng phân biệt với nhau về tài nguyên, cơ sở hạ tầng (CSHT), cơ sở vật chất kỹ thuật (CSVCKT), có hướng khai thác du lịch khác nhau… Theo quy hoạch mới nhất, Phú Yên nằm trong vùng du lịch Nam Trung Bộ với trung tâm du lịch là Đà Nẵng. Ở cấp vùng, mỗi vùng đều có các quy hoạch phát triển du lịch riêng như: “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Đồng Bằng Sông Hồng và duyên hải Đông Bắc đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Vùng Tây Nguyên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, “Đề án Phát triển du lịch Đồng bằng Sông Cửu Long đến 2020”... Đối với vùng du lịch Nam Trung Bộ, ngày 16.05.2014, Viện Nghiên cứu phát triển du lịch đã tổ chức “Hội thảo tham vấn về Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng duyên hải Nam Trung Bộ đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030” tại TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Đây là bước chuẩn bị để thực hiện quy hoạch tổng thể. TCLTDL tỉnh Phú Yên được hình thành căn cứ trên những hoạch định chiến lược cũng như những mục tiêu trong quy hoạch tổng thể. TCLT cho du lịch một tỉnh không thể tách khỏi định hướng chung của vùng và quốc gia. Nhiều cuốn sách có giá trị liên quan đến du lịch và TCLTDL có thể kể đến như: Nguyễn Minh Tuệ (1992) với “Phương pháp xác định mức độ tập trung các di tích lịch sử, văn hoá theo lãnh thổ trong nghiên cứu địa lý du lịch” và “Nghiên cứu đánh giá tài nguyên nhân văn phục vụ mục đích du lịch biển Việt Nam”. Hai tác phẩm trên đã đề
4 cập đến cách thức xác định mức độ tập trung tài nguyên du lịch và việc khai thác chúng; việc phát triển du lịch biển, nơi mà Phú Yên cũng có thế mạnh. Một số cuốn sách khác có giá trị tham khảo cao về cơ sở lý luận cho luận văn như: Vũ Tuấn Cảnh và Lê Thông (1995): “Một số vấn đề về phương pháp luận và phương pháp quy hoạch du lịch”. Lê Thông, Nguyễn Minh Tuệ, Phạm Trung Lương: “Tài nguyên du lịch”, “Tổ chức lãnh thổ du lịch”. Phạm Trung Lương (1999): “Tài nguyên và môi trường du lịch Việt Nam”, Phạm Trung Lương và nnk (2002): “Du lịch sinh thái, những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam”. Nguyễn Đình Hòe (2001): “Du lịch bền vững”. Trần Văn Thông (2005): “Quy hoạch du lịch”. Nguyễn Minh Tuệ (2010): “Địa lí du lịch Việt Nam”… Những tài liệu trên đã đặt nền móng cho việc nghiên cứu du lịch ở nước ta. Chúng đã đề cập đến nhiều nội dung liên quan đến những nghiên cứu trong luận văn như hệ thống các khái niệm về du lịch, du lịch bền vững, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, tài nguyên du lịch, các nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển du lịch, tổ chức lãnh thổ du lịch, các bước tiến hành quy hoạch du lịch… Nhiều bài báo khoa học có giá trị như: Đặng Duy Lợi (1992): “Xây dựng cảnh quan văn hoá phục vụ du lịch” đã đề cập đến việc xây dựng các cảnh quan văn hóa; Phạm Xuân Hậu (2000): “Du lịch sinh thái ở Việt Nam, tiềm năng và triển vọng” đã đi sâu vào phân tích những tiềm năng và triển vọng để phát triển du lịch sinh thái ở Việt Nam. Hiện nay, du lịch sinh thái cũng là một trong những loại hình du lịch mà Phú Yên quan tâm phát triển nhằm khai thác hợp lý lợi thế về tự nhiên và văn hóa bản địa. Nguyễn Thị Sơn (2000): “Phương pháp tính sức chứa du lịch cho các tuyến, điểm tham quan ở các vườn quốc gia”; Nguyễn Thu Nhung (2013): “Xác định khả năng chịu tải thực tế vùng du lịch sinh thái quốc gia Măng Đen phục vụ công tác quản lý du lịch”; Nguyễn Văn Hoàng (2012): “Đánh giá sức tải trong hoạt động du lịch - sự cần thiết cho quy hoạch và quản lí phát triển du lịch biển”. Các bài báo đã sử dụng các phương pháp tính toán định lượng và định tính để đánh giá sức tải của các điểm du lịch. Hiện nay, đánh giá sức tải du lịch là một trong những công cụ hữu hiệu để quản lý phát triển du lịch bền vững. Du lịch Phú Yên không thể tách khỏi xu hướng phát triển chung đó.
5 Trương Quang Hải, Nguyễn Cao Huần, Trần Thanh Hà (2013): “Liên kết vùng giữa Nam Trung Bộ và Tây Nguyên cho phát triển du lịch” đề cập đến mối liên kiết trong phát triển du lịch. Liên kết vùng là một trong những vấn đề thời sự trong phát triển du lịch hiện nay, trong đó có du lịch Phú Yên. Là một tỉnh có vai trò là cầu nối Bắc – Nam, Đông – Tây, du lịch Phú Yên sẽ phát triển mạnh mẽ nếu biết khai thác các mối liên kết với tỉnh bạn. Phạm Trung Lương, Nguyễn Thanh Tưởng (2013): “Phát triển du lịch bền vững ở các đảo từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi”; Hoàng Thị Kiều Oanh, Nguyễn Khanh Vân (2013) với “Đánh giá tài nguyên sinh khí hậu cho du lịch nghỉ dưỡng tiểu vùng Tây Nam Bộ, Việt Nam”. Trong luận văn, tác giả đã tham khảo và tiến hành đánh giá tài nguyên sinh khí hậu phục vụ du lịch tỉnh Phú Yên thông qua các chỉ tiêu đơn lẻ và chỉ tiêu tổng hợp. Đặng Duy Lợi, Nguyễn Văn Bình, Nguyễn Đức Hoa Cương, Nguyễn Thục Nhu (2013) với “Xác định hệ thống tiêu chí của điểm khu du lịch sinh thái ở Việt Nam”… Nhìn chung, những bài báo đã đề cập đến nhiều vấn đề khác nhau trong lĩnh vực du lịch đồng thời cung cấp những cơ sở lý luận và thực tiễn cho các nghiên cứu liên quan. Một số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ địa lí về đề tài du lịch đã được thực hiện góp phần giải quyết một số vấn đề lí luận và thực tiễn phát triển du lịch Việt Nam. Các luận án tiến sĩ như Đặng Duy Lợi (1992) với đề tài: “Đánh giá và khai thác các điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên huyện Ba Vì (Hà Tây) phục vụ mục đích du lịch”, Nguyễn Thị Sơn (2000) với đề tài “Cơ sở khoa học cho việc định hướng phát triển du lịch sinh thái ở vường quốc gia Cúc Phương”, Trương Phước Minh (2003) với đề tài “Tổ chức lãnh thổ du lịch Quảng Nam - Đà Nẵng”, Phạm Lê Thảo (2003) với đề tài: “Tổ chức lãnh thổ du lịch Hòa Bình trên quang điểm phát triển bền vững”, Đỗ Thị Mùi (2010) với đề tài “Nghiên cứu tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Sơn La”… Những luận án tiến sĩ nêu trên là nguồn tài liệu tham khảo quý giá. Trong luận văn của mình, tác giả đã tham khảo cách xây dựng các tiêu chí, chỉ tiêu, thang điểm đánh giá đối với các điểm, cụm, tuyến du lịch và áp dụng cho Phú Yên; cách tổ chức lãnh thổ cho ngành du lịch trên địa bàn một tỉnh, định hướng phát triển du lịch theo hướng bền vững… Một số luận văn thạc sĩ như Nguyễn Văn Hoàng (2007) với “Đánh giá sức tải
6 sinh thái cho các điểm du lịch ven bờ và hải đảo trong vịnh Nha Trang - Khánh Hòa”. Trong luận văn của mình, Nguyễn Văn Hoàng đã tiến hành đánh giá sức chứa cho các điểm du lịch khu vực vịnh Nha Trang một cách bài bản và chi tiết. Có thể nói, đây là một công trình nghiên cứu nghiêm túc của tác giả về sức chứa du lịch. Ngoài ra còn có một số tác giả khác: Nguyễn Quốc lập (2009) với đề tài “Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Hà Tĩnh”; Đoàn Thị Thơm (2009) với đề tài “Xây dựng một số điểm, tuyến du lịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong tiến trình hội nhập”… Nhìn chung, các công trình nghiên cứu kể trên đã có những đóng góp quan trọng về lý thuyết cũng như thực tiễn phục vụ phát triển du lịch. Nó không chỉ có tầm quan trọng trong chiến lược công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của đất nước mà còn góp phần cho khoa học địa lí gắn mình với thực tiễn cuộc sống, đem lại cơ hội cho địa lí học đổi mới và phát triển. Những công trình trên là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị liên quan đến đề tài TCLTDL. Tuy nhiên, từ những công trình lớn như các chiến lược, quy hoạch tổng thể phát triển du lịch cho cả nước đến những bài báo khoa học, vấn đề TCLTDL cho tỉnh Phú Yên vẫn chưa được đề cập. Nó chỉ được xét đến trong các định hướng về phát triển du lịch về mặt không gian của các vùng và còn mờ nhạt. Có thể thấy, TCLTDL Phú Yên là một mảng còn thiếu trong nghiên cứu. 3.2. Ở Phú Yên Tại Phú Yên, công tác nghiên cứu du lịch đã được tiến hành từ lâu nhưng thực sự mạnh mẽ trong những năm gần đây. Đặc biệt từ năm 2011, khi tỉnh là địa phương đăng cai “Năm du lịch quốc gia 2011 các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ”. Một số tài đề tài có giá trị như “Báo cáo tổng hợp Cơ sở khoa học cho việc định hướng phát triển du lịch sinh thái ở Phú Yên đến năm 2010” (2003) do Nguyễn Thành Tâm (Giám đốc sở Thương mại và Du lịch Phú Yên) làm chủ nhiệm phối hợp với các cán bộ của Viện Nghiên cứu phát triển du lịch Việt Nam như PGS.TS Phạm Trung Lương, TS Nguyễn Ngọc Khánh. Đề tài đã đánh giá tiềm năng và hiện trạng phát triển du lịch sinh thái tỉnh Phú Yên một cách tương đối chi tiết và đầy đủ, đồng thời đưa ra những định hướng đến năm 2010. Đặc biệt, đề tài đã đưa ra định hướng tổ chức không gian phát triển du lịch sinh thái và đề cập đến những trọng điểm cần ưu tiên đầu tư.
7 “Báo cáo tổng hợp quy hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Yên đến năm 2020, tầm nhìn 2025” (2012) đã đánh giá hiện trạng và nguồn lực phát triển, đánh giá kết quả phát triển du lịch tỉnh giai đoạn 2000 - 2010 và đưa ra quy hoạch tổng thể đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025. Trong báo cáo này, việc tổ chức không gian du lịch có điểm đáng lưu ý là đề cập đến tính liên kết vùng trong phát triển du lịch của tỉnh, gắn du lịch Phú Yên với du lịch của các tỉnh lân cận, với vùng Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Tuy nhiên, báo cáo chưa chỉ ra một cách cụ thể và rõ ràng cơ sở cho liên kết vùng, định hướng cũng như giải pháp để thực hiện sự liên kết. Năm 2011, nhân kỷ niệm Phú Yên 400 năm và năm du lịch quốc gia Duyên hải Nam Trung Bộ, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Yên đã cho xuất bản cuốn sách song ngữ Anh - Việt: “Du lịch Phú Yên”. Cuốn sách đã miêu tả một cách chi tiết và hấp dẫn các địa điểm du lịch trong tỉnh, các lễ hội lớn trong năm, nhạc cụ truyền thống, các làng nghề, các đặc sản ẩm thực… Đây thực sự là cuốn cẩm nang quan trọng để quảng bá hình ảnh du lịch tỉnh Phú Yên đến du khách trong và ngoài nước. Cũng trong dịp này, tỉnh cũng đã thành lập “Bản đồ du lịch Phú Yên” phục vụ công tác nghiên cứu cũng như khai thác du lịch tỉnh. Những đề tài nghiên cứu nói trên đã có những đóng góp đáng kể cho công tác quy hoạch phát triển du lịch của tỉnh Phú Yên. Tuy nhiên, dưới góc độ TCLT vẫn chưa có một đề tài nghiên cứu độc lập, có chăng chỉ là một phần trong các nghiên cứu. Trong luận văn “Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên”, tác giả có dịp được nghiên cứu sâu hơn vấn đề này và có sự kế thừa của những tác giả đi trước. 4. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu 4.1 Các quan điểm nghiên cứu - Quan điểm tổng hợp lãnh thổ: Hệ thống lãnh thổ du lịch được tạo thành bởi nhiều yếu tố: tự nhiên, văn hoá, lịch sử, con người. Chúng có mối quan hệ qua lại mật thiết với nhau. Các yếu tố tự nhiên của Phú Yên khá đa dạng từ địa hình, khí hậu, cảnh quan... Các yếu tố văn hoá lịch sử rất độc đáo, mang đặc trưng riêng. Tất cả những yếu tố đó luôn được xem xét, đánh giá trong mối quan hệ tổng thể. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện về du lịch tỉnh Phú Yên.
8 - Quan điểm hệ thống: Mỗi một lãnh thổ du lịch có mối tương quan với cấp phân vị cao hơn và thấp hơn. Du lịch Phú Yên là một bộ phận của du lịch Nam Trung Bộ. Trong khu vực, Phú Yên còn được xem như chiếc cầu nối giữa các tuyến du lịch Bắc - Nam, Đông - Tây. Quan điểm hệ thống cho phép phân tích, tổng hợp và xác định mối quan hệ hữu cơ giữa việc phát triển du lịch trong hoạt động sử dụng tài nguyên và phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) tỉnh Phú Yên, cho thấy mối tương quan giữa lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên với lãnh thổ du lịch ở cấp vùng, quốc gia cũng như ở cấp thấp hơn như cụm, tuyến, điểm. - Quan điểm lịch sử: Vận dụng quan điểm lịch sử trong nghiên cứu lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên để tìm hiểu nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển theo thời gian và không gian trên từng địa bàn cụ thể, trên cơ sở đó hiểu rõ những sự kiện có thật trong lịch sử để rút ra được những bài học kinh nghiệm áp dụng cho hoạt động du lịch. Quán triệt quan điểm lịch sử để có được những nhận định, những dự báo phát triển không sai lệch và TCLTDL mang tính thực tiễn, gắn với xu thế phát triển chung của cả nước. - Quan điểm phát triển bền vững: Quan điểm này được xuyên suốt trong nội dung của luận văn. Giáo sư Raoul Blanchard (Grenoble 1890) cho rằng: “Du lịch là một ngành kinh doanh, kinh doanh các danh lam thắng cảnh của đất nước”[dẫn theo 15, trang 8]. Việc kinh doanh này đã dẫn đến việc gia tăng các thiệt hại về môi trường như ô nhiễm không khí, nước, tiếng ồn, tài nguyên du lịch bị xâm hại… Do đó cần phải tính đến yếu tố phát triển bền vững khi sử dụng tài nguyên du lịch, có nghĩa là phải tính đến hậu quả lâu dài sẽ nảy sinh trong tương lai. Ngày nay, phát triển bền vững là xu thế của nhân loại và du lịch Phú Yên cũng không nằm ngoài xu thế đó. Đứng trên góc độ này, TCLTDL tỉnh Phú Yên cần tính đến cách sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường sao cho hiệu quả nhất. 4.2. Các phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu: Đây là phương pháp quan trọng và xuyên suốt trong quá trình thực hiện luận văn. Việc phân tích, phân loại và tổng hợp tài liệu liên quan sẽ giúp ta hiểu biết về những nghiên cứu trong quá khứ và hiện tại ở phạm vi địa phương và cả nước, phát hiện ra những vấn đề đã nghiên cứu
9 cũng như những vấn đề còn đang bỏ ngỏ. Trên cơ sở những tài liệu phong phú đó, việc tổng hợp sẽ giúp chúng ta có một tài liệu toàn diện, khái quát về vấn đề nghiên cứu. Đặc biệt hiện nay, việc khai thác các nguồn tài liệu qua mạng internet có vai trò quan trọng trong việc tổng hợp các nghiên cứu liên quan. Thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu từ các nguồn đáng tin cậy còn cung cấp cho ta những số liệu, những thông tin có giá trị phục vụ cho đề tài nghiên cứu. Trong luận văn, phương pháp này được tác giả sử dụng nhiều trong Phần mở đầu: Mục 3. Lịch sử nghiên cứu vấn đề; Chương 1: Mục 1.1. Cơ sở lý luận của tổ chức lãnh thổ du lịch. - Phương pháp phân tích số liệu thống kê: Nghiên cứu hoạt động du lịch có rất nhiều số liệu ở nhiều lĩnh vực như lực lượng lao động, số lượng cơ sở lưu trú, lượng khách, doanh thu, vốn đầu tư... Các số liệu đó đều mang tính định lượng. Nghiên cứu, phân tích các số liệu này để có những nhận định, đánh giá khoa học, phù hợp với thực tế. Các số liệu được sử dụng trong luận văn chủ yếu từ Viện Nghiên cứu phát triển du lịch, Tổng cục du lịch, Niên giám Thống kê tỉnh Phú Yên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Phú Yên cung cấp. Trên cơ sở nguồn số liệu đó tác giả tiến hành xử lí, phân tích để có những dự báo phù hợp, đồng thời có thể xây dựng được bản đồ, biểu đồ và đưa ra được những kết luận chân thực, chính xác. Trong luận văn, phương pháp này được tác giả dùng nhiều ở Chương 2: Mục 2.2.1.1. Khách du lịch; 2.2.1.2. Doanh thu du lịch; 2.2.1.3. Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch; 2.2.1.4. Lao động trong ngành du lịch. - Phương pháp nghiên cứu thực địa: Địa lí học nói chung và địa lí du lịch nói riêng luôn gắn mình với thực tiễn. Để hoàn thành luận văn, tác giả đã tiến hành khảo sát hầu hết các điểm du lịch trọng yếu của tỉnh. Đây là cơ sở để đánh giá cụ thể các điểm, cụm, tuyến du lịch bằng điểm số. Phương pháp này giúp người nghiên cứu tiếp cận vấn đề một cách chủ động, sát sao, có hiểu biết thực sự, tránh những ý kiến chủ quan và gắn nghiên cứu với thực tiễn. Phương pháp này được tác giả thể hiện rõ trong Chương 2: Mục 2.2.2 Thực trạng phát triển du lịch theo lãnh thổ. - Phương pháp bản đồ: Việc trình bày những dữ kiện du lịch trên bản đồ là rất cần thiết. Điều này giúp nắm được những thông tin quan trọng, đáp ứng cho việc đi lại, tham quan, giải trí, ăn ở… Để xây dựng được bản đồ cho luận văn, đề tài có sử dụng
10 bản đồ chuyên đề như bản đồ hành chính, bản đồ giao thông vận tải, dân cư, tài nguyên du lịch... và các số liệu nghiên cứu. Phương pháp này được áp dụng với sự trợ giúp của hệ thống thông tin địa lí GIS. Trong luận văn, tác giả đã xây dựng các bản đồ: Bản đồ Hành chính tỉnh Phú Yên; Bản đồ Tài nguyên du lịch tỉnh Phú Yên; Bản đồ Hiện trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Yên; Bản đồ Tổ chức lãnh thổ du lịch tỉnh Phú Yên. - Phương pháp thang điểm tổng hợp: Trong quá trình nghiên cứu tổ chức lãnh thổ du lịch, tác giả đã sử dụng phương pháp thang điểm tổng hợp. Mỗi hình thức TCLTDL cấp tỉnh đều có tiêu chí đánh giá cụ thể. Nghiên cứu đã lựa chọn các tiêu chí phù hợp để đánh giá, mỗi tiêu chí có các thang điểm đánh giá khác nhau. Việc đánh giá bao gồm chọn các tiêu chí đánh giá, xác định thang điểm cho các tiêu chí, xác định trọng số cho các tiêu chí, tính điểm cho các tiêu chí cụ thể và đưa ra thang điểm tổng hợp. Dựa vào phương pháp này, việc đánh giá điểm cho mỗi hình thức TCLTDL đảm bảo tương đối khách quan, dễ thực hiện, có thể nhìn một cách nhanh chóng và toàn diện những tiềm năng của các điểm, cụm, tuyến du lịch. Phương pháp này được tác giả thể hiện rõ trong Chương 1: Mục 1.1.6. Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá các hình thức tổ chức lãnh thổ du lịch cấp tỉnh; Chương 2: Mục 2.2.2.Thực trạng phát triển du lịch theo lãnh thổ. - Phương pháp dự báo: Công tác dự báo dựa trên cơ sở thực tiễn, những tiềm năng du lịch, chiến lược phát triển KTXH của tỉnh, phương hướng, nhiệm vụ phát triển ngành du lịch của Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Phú Yên. Các tính toán dự báo ở 3 phương án: thấp, trung bình và cao. Phương pháp này được tác giả thể hiện rõ trong Chương 3: Mục 3.1.2. Định hướng phát triển du lịch Phú Yên theo ngành. 5. Những đóng góp của luận văn - Tổng quan có chọn lọc các nghiên cứu ở Việt Nam và trong tỉnh liên quan đến TCLTDL và vận dụng chúng vào việc nghiên cứu TCLTDL tỉnh Phú Yên. - Xây dựng được hệ thống tiêu chí đánh giá các hình thức TCLTDL: điểm, tuyến, cụm du lịch để áp dụng vào địa bàn nghiên cứu. - Phân tích nguồn lực và thực trạng phát triển du lịch, đánh giá TCLTDL qua các tiêu chí đã được xây dựng ở địa bàn tỉnh Phú Yên.