Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào Lào giai đoạn 2011 - 2015

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung Luận văn tập trung nghiên cứu những nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, CHDCND Lào, thực trạng nông nghiệp tỉnh Champasak trong giai đoạn 2011 - 2015. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển nông nghiệp của tỉnh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Địa lý học: Phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào Lào giai đoạn 2011 - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM WILAWONE SAYPHANYA PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CHAMPASAK CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO GIAI ĐOẠN 2011 - 2015 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM WILAWONE SAYPHANYA PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CHAMPASAK, CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO GIAI ĐOẠN 2011 - 2015 Chuyên ngành: Địa lí học Mã số: 60.31.05.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ VÂN ANH THÁI NGUYÊN - 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do chính bản thân tôi thực hiện, dưới sự hướng dẫn của TS.Vũ Vân Anh. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn trung thực và chưa sử dụng đẻ bảo vệ một công trình khoa học nào, mọi sự trích dẫn được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả chịu hoàn toàn trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn. Thái Nguyên, ngày 09 tháng 6 năm 2016 Tác giả Wilawone SAYPHANYA i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài của mình tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của tập thể và cá nhân. Trước hết em xin chân thành cảm ơn tới các thầy cô giáo trong khoa sau đại học, khoa địa lí tại Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyện. Qua khóa luận này, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc tới TS.Vũ Vân Anh, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi suốt quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài này. Đồng thời, trong quá trình thực hiện đề tài em còn nhận được sự giúp đỡ của trường Cao Đẳng sư phạm PakSe, UBND tỉnh Champasak (CHDCND Lào), sở nông nghiệp - lâm nghiệp tỉnh Champasak, Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh Champasak, thư viện trường Đại học Sư phạm thái nguyên, thư viện tỉnh Champasak, gia đình, bạn bè và người thân đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho em hoàn thành khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 09 tháng 6 năm 2016 Tác giả Wilawone SAYPHANYA ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................ vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................................... 1 3. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu ............................................................. 4 4. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ................................................................... 5 5. Những đóng góp của luận văn .................................................................................. 7 6. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 8 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP .............................................................................................. 9 1.1. Cơ sở lí luận ........................................................................................................... 9 1.1.1. Một số khái niệm ...................................................................................... 9 1.1.2. Vai trò và đặc điểm của nông nghiệp ......................................................... 9 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển nông nghiệp. ............................. 15 1.1.4. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp (TCLTNN) ...................... 18 1.1.5. Các tiêu chí đánh giá sự phát triển nông nghiệp ....................................... 21 1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển nông nghiệp ........................................................... 22 1.2.1. Phát triển nông nghiệp ở CHDCND Lào .................................................. 22 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho phát triển nông nghiệp cấp tỉnh ......................... 27 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................................. 33 Chương 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CHAMPASAK, CHDCND LÀO GIAI ĐOẠN 2011 - 2015 .................................................................................................... 34 iii
2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak ................. 34 2.1.1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ ............................................................... 34 2.1.2. Các nhân tố tự nhiên ............................................................................... 37 2.1.3. Các nhân tố kinh tế - xã hội ..................................................................... 40 2.1.4. Đánh giá chung ...................................................................................... 51 2.2. Thực trạng nông nghiệp tỉnh Champasak, CHDCND Lào .................................. 55 2.2.1. Khái quát chung ..................................................................................... 55 2.2.2. Ngành trồng trọt ..................................................................................... 59 2.2.3. Ngành chăn nuôi..................................................................................... 68 2.2.3. Ngành dịch vụ nông nghiệp..................................................................... 72 2.3. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp tỉnh Champasak ....................... 72 2.3.1. Hộ gia đình (nông hộ) ............................................................................. 73 2.3.2. Trang trại ............................................................................................... 73 2.3.3. Hợp tác xã .............................................................................................. 74 2.3.4. Các vùng chuyên canh ............................................................................ 75 2.4. Đánh giá chung .................................................................................................... 76 2.4.1. Những kết quả và thành tựu đạt được ...................................................... 76 2.4.2. Những tồn tại và hạn chế ........................................................................ 77 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ............................................................................................. 78 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH CHAMPASAK - CHDCND LÀO ĐẾN NĂM 2025 .................. 79 3.1. Định hướng phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak đến năm 2025 .................. 79 3.1.1. Quan điểm.............................................................................................. 79 3.1.2. Quan điểm phát triển nông nghiệp ........................................................... 79 3.2. Các giải pháp chủ yếu để phát triển nông nghiệp ở tỉnh Champasak .................. 88 3.2.1. Tổ chức sản xuất và sử dụng đất .............................................................. 88 3.2.2. Giải pháp về khoa học - công nghệ .......................................................... 89 3.2.3. Thu hút và huy động vốn đầu tư .............................................................. 89 3.2.4. Tăng cường xây dựng cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ sản xuất nông nghiệp ............................................................................................ 91 iv
3.2.5. Công tác khuyến nông ............................................................................ 92 3.2.6. Sử dụng nguồn nhân lực hợp lý và có hiệu quả ........................................ 92 3.2.7. Xúc tiến thương mại và tiêu thụ sản phẩm của tỉnh Champasak ................ 93 3.2.8. Tổ chức và thực hiện cơ chế chính sách phù hợp với tỉnh Champasak ....... 94 3.2.9. Giải pháp về môi trường của tỉnh Champasak ........................................ 108 TIÊU KẾT CHƯƠNG 3 ........................................................................................... 110 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 111 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 113 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CNH- HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSHT Cơ sở hạ tầng CSVCKT Cơ sở vật chất kĩ thuật CHDCND Lào Cộng Hoa Dân Chủ Nhân Dân Lào ĐKTN Điều kiện tự nhiên ĐV Đơn vị FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Tổng sản phẩm quốc nội GTSX Giá trị sản xuất GTVT Giao thông vận tải HTX Hợp tác xã HTXNN Hợp tác xã nông nghiệp KT - XH Kinh tế - Xã hội KHKT Khoa học kĩ thuật NXB Nhà xuất bản :K ODA Hỗ trợ phát triển chính thức SKH-ĐT Sở kế hoạch và đầu tư SNN-LN Sở nông nghiệp- Lâm nghiệp :H TCLT Tổ chức lãnh thổ TCLTNN Tổ chức lãnh thổ nông nghiệp UBND Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Tổng sản phẩm GDP của ngành nông nghiệp và tỉ trọng nông nghiệp trong tổng GDP của cả nước giai đoạn 2011 - 2015 ........... 22 Bảng 1.2. Sự chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế của Lào theo giai đoạn 2011 - 2015 ...................................................................................... 23 Bảng 2.1. Đơn vị hành chính, diện tích, dân số và mật độ dân số tỉnh Champasak năm 2015 ..................................................................... 36 Bảng 2.2. Dân số và dân số theo giới tính tỉnh Champasak năm 2015 ............. 41 Bảng 2.3. Cơ cấu sử dụng lao động phân theo ngành kinh tế của tỉnh Champasak giai đoạn 2011 - 2015 ................................................. 43 Bảng 2.4. Tổng sản phẩm và cơ cấu GDP tỉnh Champasak, CHDCND Lào phân theo ngành kinh tế giai đoạn 2011-2015 (theo giá thực tế).... 55 Bảng 2.5. Giá trị sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp giai đoạn 2011 - 2015 (theo giá thực tế).............................................................................. 57 Bảng 2.6. Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp tỉnh Champasak, giai đoạn 2011 - 2015 (theo giá thực tế) ......................................................... 59 Bảng 2.7. Giá trị sản xuất ngành trồng trọt phân theo nhóm cây trồng giai đoạn 2011 - 2015 (theo giá thực tế) ................................................ 60 Bảng 2.8. Diện tích một số loại cây trồng của ngành trồng trọt giai đoạn 2011 - 2015 ...................................................................................... 60 Bảng 2.9. Sản lượng một số loại cây trồng của ngành trồng trọt trong giai đoạn 2011 - 2015 ............................................................................. 61 Bảng 2.10. Diện tích, sản lượng, năng suất lúa tỉnh Champasak giai đoạn 2011- 2015 ....................................................................................... 62 Bảng 2.11. Diện tích, sản lượng, năng suất lúa của tỉnh Champasak phân theo mùa vụ giải đoạn 2011 - 2015 ................................................. 63 Bảng 2.12. Diện tích, sản lượng, năng suất ngô giai đoạn 2011 - 2015............ 63 v
Bảng 2.13. Diện tích, sản lượng, năng suất khoai lang và sắn giai đoạn 2011 - 2015 ...................................................................................... 64 Bảng 2.14. Diện tích, sản lượng một số cây công nghiệp hàng năm của tỉnh Champasak giai đoạn 2011 - 2015 ........................................... 65 Bảng 2.15. Diện tích, sản lượng cây công nghiệp lâu năm tỉnh Champasak giai đoạn 2011 - 2015 ...................................................................... 66 Bảng 2.16. Diện tích, sản lượng một số cây ăn quả tỉnh Champasak giai đoạn 2011 - 2015 ............................................................................. 66 Bảng 2.17. Số lượng đàn gia cầm tỉnh Champasak trong giai đoạn 2011- 2015 ................................................................................................. 70 Bảng 3.1. Định hướng phát triển sản xuất cây lương thực có hạt đến năm 2025 ................................................................................................. 82 Bảng 3.2. Định hướng phát triển sản xuất cây công nghiệp lâu năm đến năm 2025 ......................................................................................... 83 Bảng 3.3. Định hướng phát triển sản xuất cây rau, đậu thực phẩm đến năm 2025 ................................................................................................. 84 Bảng 3.4. Định hướng phát triển sản xuất cây ăn quả đến năm 2025 ............... 84 Bảng 3.5. Định hướng một số ngành chăn nuôi đến năm 2025 ........................ 85 Bảng 3.6. Dự báo nhu cầu tiêu dùng một số nông sản chủ yếu của tỉnh Champasak, CHDCND Lào năm 2020 - 2025 ................................ 86 vi
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Vị trí của Champasak trên đất nước Lào .................................................... 35 Hình 2.2. Bản đồ hành chính tỉnh ChamPaSak, CHDCND Lào ................................ 35 Hình 2.3. Cơ cấu sử dụng lao động phân theo ngành kinh tế của tỉnh Champasak giai đoạn 2011-2015 ............................................................. 43 Hình 2.4. Cơ cấu GDP tỉnh Champasak, CHDCND Lào phân theo ngành kinh tế giai đoạn 2011 - 2015 (theo giá thực tế) ............................................... 56 Hình 2.5. Hiện trạng sử dụng đất tỉnh Champasak, CHDCND Lào 2015.................. 56 Hình 2.6. Giá trị sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp giai đoạn 2011 - 2015 (theo giá thực tế) ................................................................................................. 58 Hình 2.7. Diện tích, sản lượng lúa tỉnh Champasak giai đoạn 2011- 2015 ................ 62 Hình 2.8. Tình hình phát triển ngành Chăn nuôi tỉnh Champasak giai đoạn 2011-2015 .................................................................................................. 68 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nông nghiệp, nông dân và nông thôn có vai trò quan trọng trong suốt quá trình xây dựng và phát triển đất nước Lào. Tỉnh Champasak là tỉnh nằm ở phía Nam của nước Lào, nằm ở khu vực đồng bằng, cao nguyên có điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên phong phú, điều kiện kinh tế - xã hội và môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế nông nghiệp. Nông nghiệp chiếm một vị trí chủ đạo trong cơ cấu kinh tế của Champasak. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, diện tích đất nông nghiệp ngày càng giảm, thị trường nông sản có nhiều biến động, những rủi ro trong nông nghiệp do chịu ảnh hưởng của thiên tai đang gây ra những khó khăn cho phát triển nông nghiệp của Champasak. Để khai thác có hiệu quả hơn các nguồn lực phát triển nông nghiệp cần có những nghiên cứu đánh giá khách quan về nguồn lực và nhân tố ảnh hưởng cũng như hiện trạng sản xuất nông nghiệp của tỉnh Champasak. Xuất phát từ thực tế phát triển nông nghiệp của tỉnh, đề tài “Phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, CHDCND Lào giai đoạn 2011 - 2015” được lựa chọn làm đề tài luận văn thạc sỹ nhằm góp phần luận giải quá trình phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak từ 2011 đến nay dưới tác động của nhân tố bên ngoài và bên trong. Từ đó đề xuất những giải pháp có cơ sở khoa học cho quá trình phát triển nông nghiệp của tỉnh trong giai đoạn tiếp theo. 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 2.1. Trên thế giới Trong hệ thống lí luận về phát triển kinh tế trên thế giới, những nghiên cứu lí luận về giai đoạn phát triển kinh tế chiếm một vị trí quan trọng. Tiêu biểu cho hướng nghiên cứu này là nhà kinh tế người Mỹ, Walter W. Rostow. Theo lí thuyết của W. Rostow: quá trình phát triển kinh tế của mối quốc gia được chia thành 5 giai đoạn: xã hội truyền thống, chuẩn bị cất cánh, cất cánh, tăng trưởng và mức tiêu dùng cao và ứng với mỗi giai đoạn là một dạng cơ cấu kinh tế đặc trưng thể hiện bản chất phát triển của giai đoạn ấy. Theo mô hình này, then chốt nhất là giai đoạn “cất cánh”. Học thuyết Keynes: ra đời trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế cuối những năm đầu những năm 30 của thế kỷ XX. Nội dung của học thuyết rất rộng, bao hàm nhiều vấn đề khác nhau để giải quyết các vấn đề của chủ nghĩa tư bản lúc bấy giờ, 1
trong đó có một số điều có thể vận dụng như là cơ sở lí luận cho việc hoạch định chiến lược phát triển kinh tế nói chung và nông nghiệp nói riêng. Nhìn nhận vai trò của thị trường lao động nông thôn và quá trình công nghiệp hóa nông nghiệp như một tiến trình chuyển dịch lao động giữa hai lĩnh vực chính nông nghiệp và công nghiệp, Lewis đưa ra mô hình nguồn lao động vô hạn và thị trường không hoàn hảo. Theo Lewis, một nền kinh tế nông nghiệp ở giai đoạn đầu phát triển, lao động nông thôn sống chủ yếu bằng nghề nông rất đông. Trong quá trình công nghiệp hóa, lao động chuyển sang lĩnh vực công nghiệp, phần đóng góp về GDP và tỷ lệ lao động của lĩnh vực nông nghiệp đến một thời điểm nhất định sẽ giảm xuống. Với công trình đoạt giải Nobel năm 1993 “Áp dụng lý thuyết kinh tế và phương pháp định lượng trong giải thích các thay đổi về kinh tế và tổ chức” của Douglass C.North, Ông chia quá trình phát triển của mỗi nền kinh tế thành 4 thời kỳ tùy theo chi phí thông tin và cưỡng chế thực hiện hợp đồng của mỗi thời kỳ: đó là thời kì tự cung, tự cấp trong quy mô nông nghiệp làng xã; thời kỳ sản xuất hàng hóa nhỏ, quan hệ sản xuất kinh doanh vươn ra ngoài phạm vi làng xã, tới mức vùng; thời kì sản xuất hàng hóa quy mô trung bình và thời kì sản xuất hàng hóa với quy mô lớn. Vấn đề phân bố không gian của ngành nông nghiệp (Tổ chức lãnh thổ nông nghiệp) đã có sức thu hút mạnh mẽ sự chú ý của nhiều nhà khoa học. Người đầu tiên đưa ra ý tưởng về tổ chức lãnh thổ sản xuất nông nghiệp là nhà khoa học người Đức J.H.Von Thunen (1783 - 1850). Đầu những năm 1800, Ông đã đề xuất "lí thuyết vành đai giữa trung tâm và ngoại vi". Dựa trên các kết quả tính toán của mình, Thunen kết luận về vai trò của thành phố đối với sự phát triển nông nghiệp. Theo ông, xung quanh một thành phố trung tâm (với giả thiết là hoàn toàn cô lập với các trung tâm khác) có thể tồn tại và phát triển 5 vành đai sản xuất chuyên môn hóa nông nghiệp theo nghĩa rộng liên tục từ trong ra ngoài, gồm: vành đai 1 là thực phẩm tươi sống; vành đai 2 là lương thực, thực phẩm; vành đai 3 là cây ăn quả; vành đai 4 là lương thực và chăn nuôi; vành đai 5 là vành đai lâm nghiệp. Tùy theo điều kiện cụ thể về điều kiện tự nhiên, tập quán sản xuất của cư dân và quy mô của thành phố trung tâm mà xác định số lượng vành đai, cũng như bán kính của mỗi vành đai nông nghiệp. Một trong những chuyên gia Xô Viết hàng đầu nghiên cứu về tổ chức lãnh thổ sản xuất nông nghiệp là K.I.Ivanov. Trong luận án tiến sĩ với đề tài "Tổ chức lãnh thổ sản xuất các sản phẩm nông nghiệp và việc tính toán điều kiện của địa phương" 2
(1967), ông đã phát triển tư tưởng của N.N.Kôlôxôvxki về các thể tổng hợp lãnh thổ sản xuất và đưa nó vào lĩnh vực nông nghiệp. Về phương diện lí thuyết, K.I.Ivanov xây dựng cơ sở cho phương pháp dòng (băng chuyền) trong việc tổ chức sản xuất của nhiều phân ngành nông nghiệp. Nhiều tư tưởng và quan niệm mới của ông đã được ứng dụng trong lĩnh vực lập mô hình các hệ thống lãnh thổ. 2.2. Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào Ở Lào đặc biệt là sau khi tiến hành đổi mới (1975) thì ngành nông nghiệp nói chung là đã được nhiều cơ quan và các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, bên cạnh đó có nhà nghiên cứu, nhà khoa học như: Keanchanh SINSAMPHAN và Sitha PHANTHABA “Địa lí Lào” NXB Thanh niên (1998) [12] đã đưa ra lí thuyết về nông nghiệp Lào và các hình thức nông nghiệp của Lào. Sinuk THILAVONG trong “Khu vực và các hoạt động kinh tế của con người trên thế giới ” NXB NUOL (1998) [19], đã đưa ra vai trò và tầm quan trọng của nông nghiệp trên thế giới, hệ thống của nông nghiệp và các hình thức nông nghiệp trên thế giới. Amphonmali KHEOLA và Cheung SOMBUON KHAN đã nghiên cứu về “Kinh tế và tổ chức sản xuất nông nghiệp” với lí luận về vai trò của nông nghiệp trong nền kinh tế quốc gia, NXB Thanh niên (1985). PGS.TS. Khammany SULIDED “Địa lí kinh tế Lào” đã đưa ra vai trò của nông nghiệp và điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế nông nghiệp của Lào, NXB Giáo dục (2010) [13]. Bunthong BUAHOM (2010), khuyến nông là nhiệm vụ của toàn dân [3] Nội dung của cuốn sách này đề cập tới vấn đề phát triển nông thôn, vai trò của kinh tế hộ gia đình trong phát triển nông nghiệp hàng hóa và vai trò của các cơ quan có liên quan giúp nhân dân thực hiện nhiệm vụ hoạt động khuyến nông ở các địa phương. Bunthong BUAHOM (2012), phát triển nông nghiệp một cách bền vững [4]. Cuốn sách này đi sâu phân tích về các khái niệm phát triển nông nghiệp bền vững, phân tích thực trạng sự phát triển nông- lâm nghiệp của Lào những năm qua; đã đưa ra các chiến lược và kế hoạch của chính phủ Lào về phát triển nông nghiệp đến năm 2020 đề ra phương hướng và một số giải pháp cơ bản nhằm đưa nền nông nghiệp của Lào đạt được những mục tiêu đã được xác định. Ngoài ra còn có các công trình nghiên cứu đề cập đến phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak như: Báo cáo tổng hợp quy hoạch tổng thể phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak và định hướng đến năm 2020, Sở nông nghiệp - lâm nghiệp tỉnh 3
Champasak, tháng 10 năm 2010. Báo cáo tổng hợp quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Champasak đến năm 2025, tháng 7 năm 2015. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đã đề cập đến những vấn đề lý thuyết về phát triển nông nghiệp, chỉ ra vị trí, tầm quan trọng của các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp, tình hình phát triển nông nghiệp ở Lào và Việt Nam. Tuy nhiên, một loạt vấn đề mà các công trình nghiên cứu đã công bố chưa được đề cập hoặc được đề cập nhưng chưa có hệ thống và là nhiệm vụ mà chủ đề luận văn này cần giải quyết là: - Tiêu chí đánh giá nông nghiệp ở Lào và vận dụng ở cấp tỉnh. - Thực trạng phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak hiện nay qua cơ cấu ngành và cơ cấu lãnh thổ; thành tựu và hạn chế trong thời gian qua. - Quan điểm, phương hướng và những giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak nói riêng và CHDCND Lào nói chung. Các công trình trên là những tiền đề cần thiết định hướng cho luận văn trong quá trình nghiên cứu. 3. Mục tiêu, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu 3.1. Mục tiêu Vận dụng cơ sở lí luận, thực tiễn phát triển nông nghiệp trên thế giới, Việt Nam và Lào, luận văn tập trung nghiên cứu những nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, CHDCND Lào, thực trạng nông nghiệp tỉnh Champasak trong giai đoạn 2011 - 2015. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển nông nghiệp của tỉnh. 3.2.Nhiệm vụ - Tổng quan có chọn lọc cơ sở lí luận, thực tiễn về phát triển nông nghiệp. - Lựa chọn các tiêu chí đánh giá sự phát triển nông nghiệp cho phù hợp với lãnh thổ cấp tỉnh. -Phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, CHDCND Lào giai đoạn 2011 - 2015. - Đề xuất các giải pháp cho phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak đến năm 2025. 3.3.Giới hạn nghiên cứu đề tài -Về nội dung: Nghiên cứu sự phát triển ngành nông nghiệp theo các nhóm tiêu chí về cơ cấu, giá trị sản xuất, tỷ trọng... Phân tích các nhân tố (tự nhiên kinh tế-xã hội) tác động đến sự phát triển, phân bố nông nghiệp và thực trạng phát triển, cơ cấu 4
ngành, sự phân hóa lãnh thổ sản xuất nông nghiệp tỉnh Champasak CHDCND Lào, phân tích các hình thức tổ chức lãnh thổ nông nghiệp điển hình. -Về lãnh thổ: Nghiên cứu lãnh thổ toàn tỉnh có sự phân hóa tới cấp huyện. -Về thời gian nghiên cứu: các vấn đề được nghiên cứu chủ yếu trong khoảng thời gian 2011 - 2015. 4. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 4.1. Quan điểm nghiên cứu - Quan điểm tổng hợp - lãnh thổ Quan điểm này xuất phát từ đối tượng của địa lý học là một thể tổng hợp, bao giờ cũng gắn liền khía cạnh không gian và thời gian nhất định. Vấn đề phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Champasak được xem xét như một tổng thể theo chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Nó lại bao hàm nhiều vấn đề lớn nhỏ khác nhau, trong đó phát triển nông nghiệp và nâng cao đời sống xã hội là các bộ phận quan trọng. Chúng có mối quan hệ nhân quả chặt chẽ lẫn nhau, phát triển nông nghiệp là nhân, nâng cao mức sống dân cư là quả. Chúng được xem xét trong mặt phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Champasak với nhiều “nhân” và “quả” khác. Xuất phát từ quan điểm tổng hợp - lãnh thổ, vấn đề phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Champasak trong mối quan hệ với các cấp lãnh thổ cao hơn: vùng và các cấp lãnh thổ thấp hơn: cụm xã, thôn… Những đặc điểm, những giải pháp vừa mang tính chất thống nhất vừa mang tính dị biệt đặc trưng cho từng khu vực nghiên cứu cụ thể. - Quan điểm hệ thống Mỗi đối tượng nghiên cứu đều là một chỉnh thể thống nhất, đồng thời nó lại là một bộ phận của một chỉnh thể lớn hơn. Vì vậy, khi nghiên cứu phải đặt đối tượng nghiên cứu trong chỉnh thể lớn - nhỏ của nó để thấy được bản chất sâu sắc và toàn diện. Tính hệ thống trong nghiên cứu còn thể hiện ở sự nhất quán trong cách nhìn nhận sự đồng bộ của hệ thống số liệu, tài liệu, đảm bảo tính hợp lý và logic của đề tài nghiên cứu. - Quan điểm lịch sử - viễn cảnh Bất cứ một sự vật nào đều tồn tại một hoàn cảnh lịch sự cụ thể, vì thế muốn hiểu rõ bản chất phải hiểu được cả cội nguồn của nó để giải thích những đặc điểm có trong hiện tại và dự báo xu hướng phát triển trong tương lai. Phát triển nông nghiệp ở địa phương đã được áp dụng từ lâu song kĩ thuật sử dụng, hiệu quả kinh tế không 5
phải bao giờ cũng như nhau. Xem xét đối tượng trong tiến trình phát triển không những thấy được quy luật mà còn có thể phát triển tối đa những kinh nghiệm, những bài học có giá trị. - Quan điểm phát triển bền vững Phát triển có mối quan hệ chặt chẽ với việc khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, vì vậy những biện pháp phát triển nông nghiệp của con người vừa xem xét trên khía cạnh hiệu quả kinh tế vừa đánh giá tác động của chúng đến môi trường sinh thái, đảm bảo sự phát triển bền vững của thiên nhiên. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập tài liệu Nông nghiệp thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Tư liệu về nông nghiệp rất đa dạng và phong phú, việc lựa chọn tài liệu, về cơ bản được nhìn nhận theo góc độ địa lý kinh tế - xã hội. Đối với địa bàn tỉnh Champasak, tài liệu được thu thập từ một số dự án có liên quan, từ Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh, Sở nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện và các phòng ban của Ủy ban. - Phương pháp thống kê Trên cơ sở những số liệu đã thu thập, phương pháp thống kê được sử dụng để xử lí các số liệu phục vụ mục đích nghiên cứu. Dựa trên các nguồn tài liệu để tìm ra bản chất của vấn đề, tránh sự chênh lệch giữa các nguồn số liệu. Sản phẩm của việc xử lý này được phân tích, tổng hợp hay hệ thống hóa bằng bảng số liệu, trực quan hóa thành biểu đồ. Việc xử lý số liệu còn kết hợp với các phương pháp phân tích, tổng hợp và so sánh để tìm ra những nhận định, đánh giá của bản thân về vấn đề cần nghiên cứu. Đồng thời, những ý kiến đánh giá của các chuyên gia, những cán bộ nghiên cứu cũng được tiếp thu, học hỏi. - Phương pháp thực địa Những thông tin từ các tài liệu hiện có không thể có giá trị cao nếu không gắn liền với thực tế trong cuộc sống. Trên cơ sở đó, thực địa trên địa bàn được tiến hành nhiều lần, nhằm tìm hiểu các hình thức sản xuất nông nghiệp, từ đó tìm ra những đặc điểm chung cũng như sự khác nhau giữa các hình thức này. Đồng thời, có thể hiểu hơn đời sống dân cư địa phương. 6
- Phương pháp chuyên gia Tác giả xin ý kiến các nhà khoa học, các chuyên viên ở Sở Nông nghiệp, Sở kế hoạch đầu tư, những người am hiểu sâu sắc về lĩnh vực nông nghiệp nói chung, các ngành chăn nuôi, trồng trọt, lâm nghiệp, thủy sản nói riêng để đề tài được hoàn thiện và có giá trị khoa học - Phương pháp bản đồ - GIS Trong quá trình nghiên cứu, bản đồ được sử dụng như một loại tài liệu tham khảo hữu dụng. Đồng thời, một trong những sản phẩm nghiên cứu là bản đồ. Thông qua phần mềm Mapinfo, các kết quả nghiên cứu được thể hiện một cách trực quan và rõ rệt. - Phương pháp dự báo +Phương pháp dự báo định tính Phương pháp này dựa trên cơ sở nhận xét của những yếu tố liên quan, dựa trên những ý kiến về các khả năng có liên hệ của những yếu tố liên quan này trong tương lai. Phương pháp định tính có liên quan đến mức độ phức tạp khác nhau, từ việc khảo sát ý kiến được tiến hành một cách khoa học để nhận biết các sự kiện tương lai hay từ ý kiến phản hồi của một nhóm đối tưởng hưởng lợi (chịu tác động) nào đó. +Phương pháp dự báo định lượng Mô hình dự báo định lượng dựa trên số liệu quá khứ, những số liệu này giả sử có liên quan đến tương lai và có thể tìm thấy được. Tất cả các mô hình dự báo theo định lượng có thể sử dụng thông qua chuỗi thời gian và các giá trị này được quan sát đo lường các giai đoạn theo từng chuỗi . Tuy nhiên hiện nay thông thường khi dự báo người ta thường hay kết hợp cả phương pháp định tính và định lượng để nâng cao mức độ chính xác của dự báo. Bên cạnh đó, vấn đề cần dự báo đôi khi không thể thực hiện được thông qua một phương pháp dự báo đơn lẻ mà đòi hỏi kết hợp nhiều hơn một phương pháp nhằm mô tả đúng bản chất sự việc cần dự báo. 5. Những đóng góp của luận văn - Luận văn đã đúc kết, bổ sung, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp để vận dụng vào cấp tỉnh, lựa chọn một số tiêu chí cơ bản đánh giá sự phát triển nông nghiệp để áp dụng cho tỉnh Champasak. - Luận văn đã đánh giá đúng vai trò của các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak. 7
- Luận văn đã đánh giá được sự phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak trong giai đoạn 2011 - 2015 xét theo cơ cấu ngành và cơ cấu lãnh thổ trên cơ sở vận dụng các tiêu chí đã được lựa chọn. - Luận văn đưa ra được một số giải pháp cụ thể nhằm góp phần đẩy nhanh quá trình phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak trong giai đoạn tiếp theo. 6. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, phụ lục, các biểu đồ và bảng biểu, nội dung của luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề phát triển nông nghiệp. Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak,CHDCND Lào giai đoạn 2011 - 2015. Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển nông nghiệp tỉnh Champasak, CHDCND Lào đến năm 2025. 8
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Một số khái niệm Nông nghiệp theo nghĩa hẹp là sự hợp thành của trồng trọt và chăn nuôi, còn theo nghĩa rộng bao gồm cả lâm nghiệp và ngư nghiệp. Tựu chung lại, toàn bộ nền kinh tế có thể được chia thành 3 khu vực, trong đó khu vực 1 bao gồm nông - lâm- ngư nghiệp. Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội, được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm các ngành nông, lâm và ngư nghiệp. Nông nghiệp phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa được hiểu là sản phẩm của nông nghiệp được mang ra trao đổi trên thị trường và chịu sự chi phối của quy luật cung, cầu và quy luật cạnh tranh. So với nền nông nghiệp tự cung, tự cấp, nông nghiệp hàng hóa có những ưu thế nổi bật. Vì trong nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa, nông sản chịu sự chi phối của các quy luật giá trị, quy luật cung cầu và quy luật cạnh tranh buộc các tổ chức, các tập thể và các cá nhân sản xuất phải tổ chức lại, cải tiến kĩ thuật, tăng năng suất, chất lượng, hạ giá thành, thay đổi mẫu mã cho phù hợp với người tiêu dung. Từ đó, thúc đẩy nông nghiệp phát triển.[18] [22] Nền nông nghiệp hội nhập cũng được hiểu là quá trình chủ động gắn kết nền nông nghiệp và thị trường nông sản của từng nước với nền nông nghiệp khu vực và thế giới thông qua các hiệp định thương mại trong lĩnh vực nông nghiệp ở các cấp độ đơn phương, song phương và đa phương. 1.1.2. Vai trò và đặc điểm của nông nghiệp Nông nghiệp cung cấp lương thực, thực phẩm phục vụ nhu cầu cơ bản của con người. Nông nghiệp là một trong những ngành quan trọng cung cấp nguyên liệu để phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và tạo thêm việc làm cho dân cư. Nông nghiệp và nông thôn là thị trường tiêu thụ sản phẩm hàng hóa lớn của nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Nông nghiệp là ngành cung cấp khối lượng hàng hóa lớn để xuất khẩu mang lại nguồn ngoại tệ cho đất nước. Nông nghiệp là khu vực cung cấp lao động phục vụ công nghiệp và các lĩnh vực hoạt động khác của xã hội. Nông nghiệp trực tiếp tham gia vào việc giữ gìn cân bằng sinh thái, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường.[22] 9