Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Kết hợp phương pháp thuyết trình với trực quan trong bồi dưỡng lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:154

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm BDCT huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, đề tài đề xuất quy trình và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT tại Trung tâm BDCT huyện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Kết hợp phương pháp thuyết trình với trực quan trong bồi dưỡng lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG THỊ HỒNG VÂN KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI TRỰC QUAN TRONG BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM DƯƠNG THỊ HỒNG VÂN KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI TRỰC QUAN TRONG BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: LL&PPDH bộ môn Lý luận Chính trị Mã số: 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ MINH TUYÊN THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sĩ “Kết hợp phương pháp thuyết trình với trực quan trong bồi dưỡng lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên” do học viên Dương Thị Hồng Vân thực hiện nghiên cứu dưới sự hướng dẫn của TS. Vũ Minh Tuyên, Khoa Giáo dục Chính trị, trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên trong thời gian từ tháng 11 năm 2019 đến tháng 8 năm 2020 một cách nghiêm túc, độc lập. Tôi xin cam đoan các kết quả nghiên cứu và số liệu được nêu ra trong luận văn này là trung thực, chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nào khác. Tôi xin cam đoan các thông tin được tác giả trích dẫn trong luận văn đều có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, ngày 10 tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Dương Thị Hồng Vân i
LỜI CẢM ƠN Luận văn “Kết hợp phương pháp thuyết trình với trực quan trong bồi dưỡng lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên” được hoàn thiện, trước hết tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Vũ Minh Tuyên, người đã hướng dẫn và tạo mọi điều kiện để tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn đúng tiến độ. Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy cô giáo Khoa Giáo dục Chính trị, đặc biệt là các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy các chuyên đề của toàn khoá học đã giúp tôi có nền tảng kiến thức để hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn tới Khoa Giáo dục Chính trị, phòng Đào tạo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều kiện, giúp đỡ, để tôi hoàn thành luận văn này. Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới anh em, bạn bè, gia đình đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Dương Thị Hồng Vân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................... vii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn ............................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài ................................................................. 4 6. Đóng góp mới của tác giả ................................................................................ 5 7. Kết cấu của đề tài............................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI TRỰC QUAN TRONG BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỐI TƯỢNG KẾT NẠP ĐẢNG TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN ............................................................................................................ 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài ...................................................... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ...................................................... 8 1.2. Cơ sở lý luận việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ ............. 11 1.2.1. Khái lược PPTT và PPTQ ....................................................................... 11 1.2.2. Mối quan hệ giữa PPTT và TQ theo hướng đổi mới PPDH ................... 24 iii
1.3. Khái quát chương trình bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng .... 33 1.3.1. Mục đích, yêu cầu.................................................................................... 33 1.3.2. Đối tượng của chương trình..................................................................... 33 1.3.3. Nội dung của chương trình ...................................................................... 34 1.3.4. Phương pháp, hình thức tổ chức và thời gian thực hiện .......................... 34 Kết luận chương 1.............................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI TRỰC QUAN TRONG BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỐI TƯỢNG KẾT NẠP ĐẢNG TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN ...................................................................................................... 37 2.1. Khái quát chung về Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................................... 37 2.2. Thực trạng việc kết hợp PPTT với TQ trong Bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ...................................................................................................... 39 2.2.1. Khái quát tình hình dạy học chương trình Bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ ............. 39 2.2.2. Đánh giá chung về thực trạng của việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ ...................................................................................................... 42 2.3. Quy trình của việc kết hợp PPTT và PPTQ theo hướng đổi mới ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ ............................................................. 49 2.3.1. Quy trình thiết kế ..................................................................................... 49 2.4. Điều kiện để thực hiện kết hợp PPTT với TQ theo hướng đổi mới ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ................................................... 58 2.4.1. Đối với đội ngũ giảng viên ...................................................................... 59 2.4.2. Đối với học viên ...................................................................................... 60 2.4.3. Đối với các cấp quản lý ........................................................................... 60 Kết luận chương 2.............................................................................................. 62 iv
Chương 3. THỰC NGHIỆM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI PHƯƠNG PHÁP TRỰC QUAN TRONG BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỐI TƯỢNG KẾT NẠP ĐẢNG TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN ĐẠI TỪ ....................................................................... 63 3.1. Kế hoạch thực hiện ..................................................................................... 63 3.1.1. Giả thuyết thực nghiệm ........................................................................... 63 3.1.2. Mục đích thực nghiệm ............................................................................. 63 3.1.3. Địa điểm thực nghiệm ............................................................................. 63 3.1.4. Thời gian tiến hành thực nghiệm ............................................................. 63 3.1.5. Đối tượng thực nghiệm và đối chứng ...................................................... 64 3.1.6. Phương pháp thực nghiệm ....................................................................... 64 3.2. Nội dung thực nghiệm ................................................................................ 65 3.2.1. Thiết kế các bài giảng thực nghiệm ......................................................... 65 3.2.2. Quy trình thực nghiệm ............................................................................. 65 3.3. Kết quả thực nghiệm và trưng cầu ý kiến................................................... 66 3.3.1. Kết quả thực nghiệm và phân tích kết quả thực nghiệm ......................... 66 3.3.2. Kết quả và phân tích kết quả trưng cầu ý kiến học viên ......................... 67 3.3.3. Kết luận thực nghiệm .............................................................................. 68 3.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc kết hợp PPTT với PPTQ theo hướng đổi mới ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ ............... 69 3.4.1. Giải pháp đối với việc thực hiện quy trình thiết kế bài giảng ................. 69 3.4.2. Giải pháp đối với quá trình thực hiện bài giảng trên lớp của giảng viên ......... 72 Kết luận chương 3.............................................................................................. 73 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 78 PHỤ LỤC v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BDCT : Bồi dưỡng chính trị CNXHKH : Chủ nghĩa xã hội khoa học ĐC : Đối chứng ĐHSP : Đại học sư phạm GDCD : Giáo dục công dân GV : Giảng viên HV : Học viên LLCT : Lý luận chính trị Nxb : Nhà xuất bản PPDH : Phương pháp dạy học PPTQ : Phương pháp trực quan PPTT : Phương pháp thuyết trình THPT : Trung học phổ thông TN : Thực nghiệm TQ : Trực quan vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng Bảng 2.1: Đánh giá của học viên về việc thực trạng giảng dạy bồi dưỡng LLCT của giảng viên ................................................................... 42 Bảng 2.2. Mức độ hứng thú của học viên khi giáo viên giảng dạy ............. 43 Bảng 2.3. Đánh giá của giảng viên về thực trạng sử dụng PPDH trong giảng dạy Bồi dưỡng LLCT ........................................................ 45 Bảng 2.4. Kết quả học tập của học viên đầu năm 2020 ............................... 46 Bảng 2.5. Kết quả học tập của học viên năm 2019...................................... 46 Bảng 3.1. Kết quả kiểm tra của lớp thực nghiệm ........................................ 66 Bảng 3.2. Kết quả kiểm tra của lớp đối chứng ............................................ 66 Biểu Biểu đồ 2.1. Tỉ lệ hứng thú của học viên khi giáo viên giảng dạy .................. 44 Biểu đồ 2.2. Kết quả học tập của học viên đầu năm 2020 .............................. 46 Biểu đồ 2.3. Kết quả học tập của học viên năm 2019 ..................................... 47 Biểu đồ 3.1. So sánh kết quả kiểm tra của lớp thực nghiệm và đối chứng ..... 66 vii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giảng viên là người có vai trò quan trọng trong việc định hướng phương pháp học tập cho học viên. Để nâng cao chất lượng giảng dạy của giảng viên và học tập của học viên, người giảng viên cần không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực, lấy học viên làm trung tâm. Phương pháp giảng dạy của giảng viên có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng bài giảng của giảng viên và kết quả học tập của học viên. Đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị phải xuất phát từ yêu cầu của sự hội nhập giáo dục và đào tạo khi Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng hơn với khu vực và thế giới. Đặc biệt việc học lý luận chính trị sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức hơn, bởi thế giới, nhất là các nước phát triển hầu như không dạy và học các môn này, mà nếu có học cũng chỉ học triết học và kinh tế chính trị học nói chung; đổi mới phương pháp giảng dạy còn xuất phát từ đối tượng người học - là những cán bộ, công chức, viên chức có thâm niên công tác, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ ngày càng được nâng cao; đổi mới phương pháp giảng dạy xuất phát từ mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị hiện nay. Đổi mới PPDH nói chung được Đảng, Nhà nước rất quan tâm, là nhiệm vụ hết sức quan trọng nhằm biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Nghị quyết 02 Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII chỉ rõ: Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thói quen nền nếp sáng tạo của người học đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học. Tại Hội nghị cán bộ toàn quốc học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, ngày 20/4/2016, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: Các cơ quan nghiên cứu, giảng dạy lý luận chính trị căn cứ vào nội dung của Nghị quyết để xây dựng các chương trình, đề tài nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn triển khai Nghị quyết Đại hội XII, khẩn trương cập nhật bổ sung, hoàn thiện chương trình, giáo trình giảng dạy lý luận chính trị sát với từng đối tượng cụ thể. 1
Như vậy, việc đổi mới nội dung và PPDH một cách cơ bản, toàn diện, nhằm phát huy tư duy, năng lực sáng tạo của học viên, tăng cường tính chủ động trong học tập là vấn đề cấp thiết của xã hội, là nhiệm vụ quan trọng của mỗi giảng viên, có ý nghĩa thiết thực trong quá trình học tập của học viên ở các Trung tâm Bồi dưỡng chính trị cấp huyện. Đổi mới PPDH trong tất cả các chương trình đào tạo, bồi dưỡng hiện nay nói chung, trong đó có chương trình bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng nói riêng là nhiệm vụ tất yếu của mỗi giảng viên, nếu người dạy chỉ sử dụng đơn thuần một phương pháp trong giảng dạy sẽ dẫn đến tình trạng người học thụ động, nhàm chán. Do vậy, việc kết hợp PPTT với PPTQ theo tinh thần đổi mới sẽ khắc phục được tình trạng này, đồng thời phát huy tốt hơn ưu thế của việc kết hợp, cũng như khắc phục hạn chế tối đa nhược điểm của hai phương pháp này nhằm nâng cao chất lượng dạy học, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giáo dục LLCT trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Thực tế, việc kết hợp PPTT với PPTQ trong quá trình dạy học các chuyên đề trong chương trình bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm BDCT huyện Đại Từ đã được thực hiện. Tuy nhiên, do PPTT đã ăn sâu vào tiềm thức, ít tiếp cận với PPTQ nên đa phần học viên còn thụ động, ý thức về vị trí - nhiệm vụ môn học chưa cao, việc vận dụng tri thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn còn hạn chế. Bởi vậy, việc kết hợp PPTT với TQ trong dạy học chương trình Bồi dưỡng LLCT nói chung và dành cho đối tượng kết nạp Đảng nói riêng là yêu cầu cấp bách đặt ra, cho nên tôi đã lựa chọn đề tài “Kết hợp phương pháp thuyết trình với trực quan trong bồi dưỡng lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục đích nghiên cứu Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm BDCT huyện Đại 2
Từ, tỉnh Thái Nguyên, đề tài đề xuất quy trình và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT tại Trung tâm BDCT huyện. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, đề tài tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: - Phân tích làm rõ cơ sở lý luận của việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. - Phân tích thực trạng và đề xuất quy trình kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. - Thực nghiệm và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu việc vận dụng PPTT với TQ theo hướng đổi mới trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ với chức năng tổ chức đào tạo, bồi dưỡng về lý luận chính trị - hành chính; các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; kiến thức, kỹ năng và chuyên môn, nghiệp vụ công tác xây dựng Đảng, chính quyền... cho cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị ở cơ sở trong toàn huyện. Nhưng trong khuôn khổ của luận văn thạc sĩ, đề tài tập trung nghiên cứu việc kết hợp phương pháp thuyết trình với trực quan trong bồi dưỡng lý luận chính trị cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2018 - 2020. 3
4. Giả thuyết khoa học Việc nghiên cứu kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đem lại hiệu quả cao sẽ phát huy được tính tích cực, tự giác, năng động của học viên trong học tập; hình thành ở họ năng lực độc lập, tư duy sáng tạo, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy LLCT ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp với việc sử dụng một số nhóm phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: - Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu: Trên cơ sở tổng hợp các tài liệu khoa học từ những công trình nghiên cứu của các nhà khoa học, phân tích thực trạng và kết quả thực nghiệm việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT dành cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng LLCT tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện. - Phương pháp lịch sử và logic: Từ việc nghiên cứu các công trình khoa học về dạy học nói chung và việc kết hợp PPTT và TQ, tác giả vận dụng để xây dựng hệ thống lý thuyết về kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra, khảo sát: Đề tài thực hiện hình thức khảo sát qua các phiếu thăm dò giáo viên và học viên ở các lớp bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên năm học 2018 - 2019; 2019 - 2020. 4
- Phương pháp quan sát: Trong các tiết thực nghiệm, chúng tôi cũng tiến hành quan sát thái độ, tinh thần làm việc của học viên và giáo viên qua việc ghi nhật kí lớp học, hoặc ghi âm, chụp ảnh một số tiết dạy. Thông tin thu được là cơ sở để đánh giá về thực tế sử dụng kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: tiến hành thực nghiệm sư phạm để khẳng định được quy trình đưa ra đã phù hợp chưa và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng ở Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Phương pháp bổ trợ - Sử dụng phương pháp thống kê; để xử lý số liệu kết quả nghiên cứu, xây dựng bảng, biểu... rút ra được các kết luận khoa học đáp ứng được mục tiêu và nhiệm vụ mà đề tài nêu ra. 6. Đóng góp mới của tác giả - Góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả việc bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. - Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho học viên cao học, sinh viên chuyên ngành Giáo dục công dân, Giáo dục chính trị và đặc biệt là có thể áp dụng đối với các lớp Bồi dưỡng LLCT và nghiệp vụ tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị cấp huyện, thành phố, thị xã như: Lớp Bồi dưỡng nhận thức Đảng, Đảng viên mới… 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH VỚI TRỰC QUAN TRONG BỒI DƯỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO ĐỐI TƯỢNG KẾT NẠP ĐẢNG TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài Dạy học là hoạt động chủ đạo của người thầy và tiếp thu, lĩnh hội tri thức là hoạt động của người trò. Trong dạy học, để người thầy truyền tải kiến thức một cách tốt nhất và người trò tiếp thu, lĩnh hội tri thức một cách hiệu quả nhất, đòi hỏi người thầy cần biết sử dụng PPDH phù hợp. Nghiên cứu về việc sử dụng phương pháp thuyết trình và phương pháp trực quan trong dạy học đã có nhiều công trình khoa học của các tác giả trong và ngoài nước. Trong bài viết “Những cách giảng dạy và giáo dục của Khổng Tử”, tác giả Kim Cheng Patrick Low cho rằng: “Khổng Tử là người đề xuất Nho giáo với việc sử dụng PPTT để truyền đạt các quan điểm trong bài giảng của mình. Ông luôn tự coi mình là một người truyền đạt tri thức, truyền đạt những cái đã có tới người nghe. Ông thường sử dụng những câu chuyện cách ngôn chứ không giảng giải trực tiếp cách cư xử cho các môn đồ. Cách dạy “gián tiếp” này được sử dụng rất nhiều trong các bài giảng của ông thông qua những lời ám chỉ, nói bóng gió và thậm chí là sự lặp thừa“ [20; tr.681]. Mặc dù phương pháp được Khổng Tử sử dụng trong dạy học là phương pháp đối thoại gợi mở, nhưng để cung cấp kiến thức cho học trò, Khổng Tử đã sử dụng cách thức truyền đạt tri thức để thực hiện quá trình trao đổi giữa thầy và trò, giữa người dạy và người học. Tác giả Mariatte Denman trong bài “Phương pháp Socrates - sử dụng như thế nào trong lớp học viết về cuộc nói chuyện của giáo sư Khoa học chính trị Rob Reich về PPDH” cho biết giáo sư Reich đã thừa nhận rằng: “Trong những thập kỉ gần đây, phương pháp Socrates là nền tảng của truyền thống sư phạm phương 6
Tây” và “Trong phương pháp Socrates, kinh nghiệm lớp học là một cuộc đối thoại được chia sẻ giữa giáo viên và học sinh trong đó cả hai có trách nhiệm thúc đẩy đối thoại thông qua thẩm vấn, các thầy được coi là lãnh đạo của cuộc đối thoại” [23; tr.1]. Để thực hiện được phương pháp đối thoại, Socrates cũng đã sử dụng cách thức truyền thụ kiến thức kinh nghiệm của mình cho các môn đệ. Đối với PPTQ, đầu tiên thuật ngữ này được sử dụng từ kiểu dạy học sơ khai nhất của Sôcrates và Khổng Tử để con người nhận thức được thế giới. Bởi lẽ theo họ “thế giới hòa tan trong ta và con người có thể nhận thức chính bản thân họ”. Mối quan tâm của Khổng Tử đó là tri thức kinh nghiệm không có sẵn trong mỗi con người, nó được hình thành trong mỗi con người thông qua học tập. Ông khẳng định: “Tính người ta vốn gần nhau”, Khổng Tử rất coi trọng nhận thức cảm tính, con người nhận thức được thế giới phải dựa vào kết quả quan sát các sự vật trực quan và hai ông đã rút ra được nội dung dạy học cho mình trong quá trình giảng dạy. Từ đó “phương pháp trực quan gắn liền với dạy học”. [21; tr.7] Đầu thế kỉ XVII, nhà giáo dục nổi tiếng người Tiệp Khắc J.A. Kômenski (1592 - 1670) đã đưa ra nguyên tắc dạy học, lý luận dạy học và phương pháp dạy học của quá trình nhận thức. Ông cho rằng: Kiến thức càng dựa vào cảm giác thì nó càng xác thực. Nghiên cứu sự vật không chỉ dựa vào cái mà người khác quan sát, chứng minh mà phải căn cứ vào những cái chính mắt mình nhìn, chính tai mình nghe, chính mũi mình ngửi, chính lưỡi mình nếm, chính tay mình sờ, … Theo ông để có tri thức chắc chắn, nhất định phải dùng phương pháp trực quan. Ông được đánh giá là người đầu tiên trong lịch sử dùng trực quan để giải thích từ vựng và được xem là người đặt nền móng cho lý luận dạy học hiện đại. Quan điểm của Kômenski sau này được các nhà giáo dục như Pestalossi (1746-1827), Clsinki (1824-1870) và nhiều người khác tiếp tục nghiên cứu để làm rõ hơn về PPTQ sử dụng trong dạy học. Nhìn chung các ông đều khẳng định vai trò to lớn của dạy học bằng PPTQ thậm chí còn tuyệt đối hóa PPDH này coi nó là “nguyên tắc cao nhất”, là “quy tắc vàng” trong dạy học. 7
Cùng với quan điểm về PPTQ, đến thời cận đại và hiện đại, các nhà khoa học giáo dục đã đưa ra được khái niệm về PPTT trên các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau: Trong công trình nghiên cứu PPTT trong bài giảng, các tác giả Waugh, G. H và Waugh, R. F., cho rằng: “Thuyết trình là một phương pháp giảng dạy mà ở đó giảng viên (GV) đàm phán, thuyết phục, sinh viên (SV) không thảo luận thông tin truyền đạt trong bài thuyết trình hoặc đặt câu hỏi về bài giảng bằng lời nói; là một chiều độc thoại, là bài giảng thẳng không có hoạt động hay lời nói có sự tham gia của SV” [36; tr.36]. Tác giả Frire - nhà xã hội học, nhà giáo dục học nổi tiếng người Braxin - coi việc sử dụng PPTT là “hệ thống ban phát kiến thức”, là quá trình chuyển tải thông tin từ thầy sang trò. Thực hiện lối dạy này, giáo viên là người thuyết trình, diễn giảng, là “kho tri thức” sống, học sinh là người nghe, nhớ, ghi chép và suy nghĩ theo [16; tr.26]. Về cơ bản, các tác giả trên đã có chung quan điểm khi nhận định về PPTT, đó là tính truyền thụ một chiều, giáo viên sử dụng lời nói để truyền đạt thông tin, trong đó sinh viên có trách nhiệm ngồi nghe và ghi chép. Từ những nghiên cứu trên đây đã cho thấy, việc sử dụng PPTT và PPTQ đã được các nhà giáo dục học quan tâm sử dụng nhiều trong quá trình dạy học nhằm truyền thụ tri thức một cách có hiệu quả đến người học. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Ở nước ta, PPTT cũng được các nhà khoa học giáo dục quan tâm: Trong cuốn Lí luận dạy học hiện đại - Cơ sở đổi mới mục tiêu, nội dung và PPDH (dịch giả Nguyễn Văn Cường) đã viết: “Thuyết trình là thông báo của giáo viên và việc tiếp thu mang tính tiếp nhận thụ động của người học, thông qua đó người học tiếp nhận thông tin, xử lí về mặt nhận thức và phát triển các quá trình trí nhớ” [4; tr.117]. Trong cuốn PPDH truyền thống và đổi mới, tác giả Thái Duy Tuyên khẳng định: “Thuyết trình là phương pháp thông tin một chiều. Giáo viên nêu ra các ý tưởng hay khái niệm, phát triển, đánh giá và cuối cùng tóm tắt các ý chính đã nêu trong khi học sinh ngồi nghe và ghi chép” [32; tr.58-59]. Trong 8
cuốn Đổi mới PPDH, chương trình và sách giáo khoa, tác giả Trần Bá Hoành quan niệm: “Thuyết trình là trình bày rõ ràng bằng lời trước nhiều người một vấn đề gì đó” [16; tr.131]. Các quan điểm này cho thấy các nhà khoa học ở nước ta cũng đã đồng quan điểm với các nhà khoa học trên thế giới khi coi PPTT là phương pháp truyền đạt thông tin một chiều của người dạy, người học lĩnh hội thông tin, nghe và ghi chép. Vào những năm đầu thế kỷ XX trở lại đây, nền giáo dục trên thế giới và Việt Nam xuất hiện những quan điểm dạy học mới, bao gồm nhiều phương pháp dạy học khác nhau. Trong Thông báo kết luận của Bộ Chính trị số 242-TB/TW, ngày 15/4/2009 khẳng định: Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học, khắc phục cơ bản lối truyền thụ một chiều. Phát huy phương pháp dạy học tích cực, sáng tạo, hợp tác; giảm thời gian giảng lý thuyết, tăng cường thời gian tự học, tự tìm hiểu cho học sinh, sinh viên; gắn bó chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành…. Nghị quyết 40/2000/QH10 đã khẳng định: Đổi mới nội dung, chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy học phải được thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học. Với phương tiện dạy học phù hợp sẽ hổ trợ tốt cho việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực của người giáo viên, nhất là đối với phương pháp trực quan. Tác giả Lê Tràng Định (2003), Phân loại và sử dụng phương tiện trực quan trong dạy học, giáo dục, số 54 cũng đã đề cập tới khái niệm, cách phân loại phương tiện trực quan khi sử dụng trong dạy học. Tuy nhiên, tác giả chưa làm rõ được ưu điểm và hạn chế của phương pháp dạy học trực quan. Tác giả Vũ Đình Bảy (chủ biên, 2017), Lí luận dạy học môn GDCD ở trường phổ thông đã nêu ra khái niệm, các hình thức trực quan trong dạy học GDCD ở phổ thông chỉ ra được ưu điểm, hạn chế của PPDH này. Tác giả khẳng định: “Sử dụng PPTQ trong dạy học phù hợp với con đường biện chứng của quá trình nhận thức, đó là quá trình đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, đi từ cụ thể đến trừu tượng” [1; tr.91]. 9
Ngoài ra, còn có nhiều công trình nghiên cứu như các giáo trình Giáo dục học của tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt (1987) tập 1, tập 2, Nxb Giáo dục, Hà Nội; Giáo dục học đại cương của Phạm Viết Vượng (1996), Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội; Những vấn đề cơ bản của giáo dục học hiện đại của tác giả Thái Duy Tuyên (1999), Nxb Giáo dục, Hà Nội… Các cuốn sách này đều nhấn mạnh đến vị trí, vai trò của PPTT và PPTQ trong dạy học. Tuy nhiên, PPDH nào khi sử dụng đều có ưu điểm và nhược điểm của nó, việc sử dụng kết hợp hai phương này trong dạy học sẽ góp phần khắc phục nhược điểm của từng PPDH đơn lẻ, phát huy được tính tích cực cho người học. Cũng đã có một số công trình nghiên cứu về việc sử dụng kết hợp của PPTT với PPTQ trong dạy học như: “Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp trực quan trong dạy học môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin phần thế giới quan - phương pháp luận ở trường Đại học Lao động - Xã hội” của tác giả Nguyễn Hữu Đức (2010), trường Đại học sư phạm Hà Nội; “Kết hợp phương pháp thuyết trình với phương pháp trực quan trong dạy học môn GDCD nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh trường THPT Nguyễn Tất Thành, Hà Nội” của tác giả Vũ Tiến Dũng (2012), trường Đại học sư phạm Hà Nội…. một số bài báo khoa học đăng trên các tạp chí chuyên ngành cũng nghiên cứu về sự kết hợp của hai phương pháp này trong dạy học. Những công trình nghiên cứu này đều cho thấy việc kết hợp của PPTT và TQ trong dạy học vào từng nội dung cụ thể sẽ góp phần phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động của người học. Điều này hoàn toàn phù hợp với việc đổi mới PPDH trong giai đoạn hiện nay ở tất cả các cấp, bậc học. Nghiên cứu đề tài này, tôi tiếp tục khẳng định vai trò kết hợp PPTT với PPTQ trong Bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm BDCT huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, trên cơ sở phân tích lý luận và thực tiễn, đồng thời đề xuất quy trình - biện pháp theo hướng đổi mới nhằm phát huy tính tích cực học tập của học viên. 10
1.2. Cơ sở lý luận việc kết hợp PPTT với TQ trong bồi dưỡng LLCT cho đối tượng kết nạp Đảng tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị huyện Đại Từ 1.2.1. Khái lược PPTT và PPTQ 1.2.1.1. Khái niệm về phương pháp và phương pháp dạy học * Khái niệm phương pháp Thuật ngữ phương pháp bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp “Mathod” nghĩa là cách thức, con đường để đạt mục đích. Phương pháp được đề cập dưới nhiều góc độ khác nhau. Phương pháp theo nghĩa chung nhất là cách thức đạt tới mục tiêu, là hoạt động được sắp xếp theo một trật tự nhất định. Theo tác giả Phạm Viết Vượng: “Phương pháp là tổ hợp cách thức mà chủ thể sử dụng để tác động vào đối tượng hoạt động nhằm biến đổi theo mục đích xác định” [35; tr.176]. Phương pháp là phạm trù gắn với hoạt động có ý thức, phản ánh hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người. Bởi vậy, phương pháp là một nhân tố quyết định sự thành công hay thất bại trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người. Có nhiều định nghĩa khác nhau, song xét về bản chất, phương pháp là sự vận động của nội dung dạy học. Theo chúng tôi: phương pháp là con đường, cách thức để thực hiện hoạt động có chủ đích của chủ thể. Để nhận thức được bản chất và quy luật của sự vật hiện tượng cũng như cải tạo hiện thực một cách có hiệu quả đòi hỏi con người cần phải có phương pháp, đây là một yêu cầu mang tính quy luật. Dạy học cũng phải tuân theo quy luật này. * Phương pháp dạy học PPDH là một yếu tố quan trọng của quá trình dạy học. Có nhiều định nghĩa khác nhau về PPDH. Theo quan niệm của Iu. Babanxki, PPDH là cách thức tương tác giữa thầy và trò nhằm giải quyết các nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển trong quá trình dạy học. Theo tác giả M.Danilop và M.Seatkin trong cuốn “Lí luận dạy học trường trung học” quan niệm: “PPDH đòi hỏi có sự tương 11