Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, đề xuất một số biện pháp quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRỊNH XUÂN DƯƠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRỊNH XUÂN DƯƠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Trịnh Xuân Dương i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019 Tác giả luận văn Trịnh Xuân Dương ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết nghiên cứu...................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA CẤP THCS............................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài ....................................................................... 6 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước........................................................................ 7 1.2. Các khái niệm chính của đề tài ..................................................................... 9 1.2.1. Quản lý....................................................................................................... 9 1.2.3. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 10 1.2.3. Quản lý chất lượng giáo dục.................................................................... 11 1.2.4. Trường trung học cơ sở đạt chuẩn Quốc gia ........................................... 15 1.3. Quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia .......... 16 1.3.1. Quản lý các yếu tố đầu vào...................................................................... 16 iii
1.3.2. Quản lý chất lượng các yếu tố quá trình giáo dục ................................... 20 1.3.3. Quản lý chất lượng các yếu tố đầu ra ...................................................... 23 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia ................................................................... 25 1.4.1. Chủ trương chính sách, cơ chế quản lý của Bộ Giáo dục & Đào tạo với các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia ........................................... 25 1.4.2. Yếu tố kinh tế, văn hóa, xã hội địa phương ............................................. 26 1.4.3. Yếu tố thuộc về các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia ........... 26 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 28 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC Ở CÁC TRƯỜNG THCS ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, HẢI DƯƠNG ...................................................... 29 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, xã hội, giáo dục ở thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ......................................................................................................... 29 2.2. Khái quát quá trình tổ chức khảo sát .......................................................... 31 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 31 2.2.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 31 2.2.3. Nội dung khảo sát .................................................................................... 31 2.2.4. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu .............................. 31 2.3. Thực trạng quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .......................... 32 2.3.1. Quản lý các yếu tố đầu vào ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .................................................... 32 2.3.2. Quản lý chất lượng quá trình giáo dục ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ................ 36 2.3.3. Quản lý chất lượng các yếu tố đầu ra ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh ................................................ 45 iv
2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng giáo dục các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương......................................................................................... 51 2.6. Đánh giá chung ........................................................................................... 53 2.6.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 53 2.6.2. Mặt hạn chế.............................................................................................. 56 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 59 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC CÁC TRƯỜNG THCS ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG .................................................... 60 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 60 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu............................................................................. 60 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 60 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 60 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 61 3.2. Các biện pháp quản lý chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ........... 61 3.2.1. Đổi mới quản lý chất lượng các yếu tố đầu vào ở các trường trung học cơ sở đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ........ 61 3.2.2. Đổi mới quản lý chất lượng quá trình giáo dục ....................................... 66 3.2.3. Chỉ đạo đổi mới quản lý chất lượng đầu ra ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .......................... 72 3.2.4. Đổi mới kiểm tra việc thực hiện và đánh giá chất lượng đã đạt được ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương......................................................................................... 74 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 76 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất......... 78 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 78 v
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 78 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 78 3.4.4. Nội dung và cách tiến hành ..................................................................... 78 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 82 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 83 1. Kết luận .......................................................................................................... 83 2. Khuyến nghị................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 85 PHẦN PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Bộ GD & ĐT Bộ Giáo dục & Đào tạo CBQL Cán bộ quản lý CL Chất lượng ĐTB Điểm trung bình GV Giáo viên HS Học sinh QL Quản lý QLCLGD Quản lý chất lượng giáo dục QLGD Giáo dục THCS Trung học cơ sở iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đánh giá của CBQL, GV về chất lượng các yếu tố đầu vào ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh ........ 33 Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL,GV về QL chương trình dạy học ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .................................................................................. 37 Bảng 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của học sinh ......................... 40 Bảng 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của GV ............................. 41 Bảng 2.5. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh .............................................................................................. 43 Bảng 2.6. Quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .......... 44 Bảng 2. 7. Thực trạng chỉ đạo đánh giá giáo viên ............................................. 46 Bảng 2.8. Thực trạng đánh giá chất lượng HS .................................................. 47 Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL, GV về kiểm tra, đánh giá việc thực hiện và đánh giá chất lượng đã đạt được ....................................................... 48 Bảng 2.10. Xếp loại học lực và hạnh kiểm của HS ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh ..................................... 49 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL, GV về ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương........................................... 51 Bảng 3.1. Đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ................................................................. 79 Bảng 3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ................................................................. 80 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã chỉ rõ: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế” [14]. Bởi vậy, duy trì nâng cao chất lượng giáo dục đối với giáo dục phổ thông nói chung và các trường THCS đạt chuẩn quốc gia nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng. Chất lượng giáo dục của một nhà trường, đó là chất lượng của HS - sản phẩm của quá trình đào tạo, mặt khác, còn phải kể đến cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, chất lượng giảng dạy thông qua bài học của giáo viên, những sản phẩm tri thức mới bồi dưỡng cho giáo viên qua các khoá bồi dưỡng dài hạn, ngắn hạn…Tất cả những sản phẩm trên, vừa vô hình vừa hữu hình đều phải gắn với chất lượng. Hiện nay, các nhà trường đã thực hiện tốt các cuộc vận động và phong trào thi đua của ngành, quản lý chất lượng giáo dục đáp ứng tiêu chí trường chuẩn quốc gia về quy mô, mạng lưới trường, lớp được mở rộng, phù hợp hơn; chất lượng giáo dục được nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội; cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục trong các nhà trường được đầu tư quy mô hơn, theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa; công nghệ thông tin đã được ứng dụng trong giảng dạy và soạn giáo án điện tử ngày càng phổ biến. Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương hiện nay có 14 phường và 5 xã, trong đó 5 xã là miền núi với điều kiện kinh tế khó khăn, là nơi sinh sống của 15 dân tộc. Về giáo dục và đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã đã chỉ đạo các nhà trường ngay từ các đầu năm học phải xây dựng kế hoạch cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Không chỉ vậy, chất lượng đội ngũ CBQL, GV cũng được chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực nghề nghiệp. Đối với các trường THCS, đến năm 2018, toàn thị xã có 19/19 trường đạt chuẩn quốc gia, các trường đã nỗ lực không ngừng trong thực hiện tốt các chỉ đạo của cấp trên, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới PPDH… nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. 1
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được về chất lượng giáo dục, song đối với các yêu cầu về quản lý chất lượng giáo dục ở các trường chuẩn quốc gia thì hiện nay vẫn còn tồn tại những hạn chế. Chất lượng đội ngũ GV đã có bước phát triển, năng lực của một bộ phận GV đã tiếp cận được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, việc quản lý quá trình giáo dục như thực hiện chương trình dạy học; hoạt động giảng dạy của GV và học tập của HS theo chương trình giáo dục phổ thông mới còn nhiều lúng túng. Trong quản lý quá trình dạy học: Phương pháp dạy học tích cực và dạy học tích hợp vẫn chưa có sự vận dụng một cách phổ biến, vẫn theo cách dạy truyền thống một chiều, không phát huy được tư duy sáng tạo của HS và sự chủ động trong học tập của HS. Trong quản lý kiểm tra, đánh giá HS còn chậm đổi mới, không kích thích được hứng thú học tập, còn một bộ phận GV tạo ra tâm lý dạy và học để đối phó với thi cử, gây căng thẳng cho người học. Quản lý chất lượng đầu ra như kiến thức cơ bản về kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn của HS THCS còn yếu. Một trong những nguyên nhân dẫn tới yếu kém nêu trên là do hoạt động quản lý chưa theo kịp với thực tiễn và nhu cầu xã hội, chậm đổi mới tư duy và phương thức quản lý trong nhà trường. Người Hiệu trưởng hiện nay thường quản lý theo thực hiện các chức năng quản lý hoặc theo kinh nghiệm của bản thân. Để nâng cao quản lý chất lượng giáo dục cần phải đưa ra một hệ thống biện pháp quản lý chất lượng có tính khả thi. Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài “Quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương” làm luận văn cao học của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, đề xuất một số biện pháp quản lý chất lượng giáo dục ở các trường 2
THCS đạt chuẩn quốc gia nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Chất lượng giáo dục của các trường THCS đạt chuẩn quốc gia. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương. 4. Giả thuyết nghiên cứu Chất lượng giáo dục tại các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương hiện nay đang là vấn đề được toàn xã hội quan tâm, nhưng đang bộc lộ nhiều bất cập nhất định. Có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chủ yếu là hệ thống quản lý truyền thống đang tỏ ra không thích ứng kịp với tác động của bối cảnh mới. Quản lý chất lượng, trong đó quản lý chất lượng đầu vào, quản lý quy trình giáo dục và quản lý đầu ra chắc chắn sẽ tạo ra một hệ thống quản lý tốt trong nhà trường phổ thông nói chung, trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương nói riêng, yếu tố quyết định tới chất lượng giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng cơ sở giáo dục đạt chuẩn quốc gia cấp trung học cơ sở.. 5.2. Đánh giá thực trạng quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Khách thể điều tra: 80 giáo viên, 64 CBQL gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn, Bí thư chi đoàn, Tổng phụ trách và Chủ tịch công đoàn ở 9 trường THCS: - Địa bàn: thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 3
- Thời gian nghiên cứu: Từ đầu tháng 02/2018 đến hết tháng 3 năm 2019. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận từ các tài liệu, giáo trình, luận văn, luận án…để tiến hành phân tích, khái quát hóa các vấn đề lý luận có liên quan đến phạm vi nghiên cứu của đề tài: - Sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp các tài liệu, các văn bản, các quy định của Bộ GD & ĐT liên quan đến quản lý chất lượng trường THCS. - Các sách, tài liệu, giáo trình về quản lý chất lượng giáo dục, các quan điểm, cách tiếp cận hiện đại của các nhà khoa học, nhà quản lý về quản lý chất lượng giáo dục. - Các công trình nghiên cứu về quản lý chất lượng giáo dục như các luận án, luận văn và bài báo có liên quan đến đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra: tiến hành điều tra nhằm thống kê thực trạng về quy mô, chất lượng HS THCS, quy mô và chất lượng đội ngũ CBQL, GV, chất lượng thiết bị dạy học, chất lượng hoạt động dạy, học đảm bảo cho thực hiện chất lượng giáo dục. - Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi về thực trạng chất lượng giáo dục và quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. - Tiến hành phỏng vấn, trao đổi với CBQL, GV về quản lý chất lượng giáo dục với các nội dung: quản lý đầu vào, quản lý quá trình giáo dục, quản lý đầu ra. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: tiến hành tổng kết kinh nghiệm về quản lý chất lượng giáo dục, làm cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý chất lượng giáo dục. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Dùng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu. 4
8. Cấu trúc luận văn Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng cơ sở giáo dục đạt chuẩn quốc gia cấp trung học cơ sở Chương 2. Thực trạng quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, Hải Dương Chương 3. Biện pháp quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA CẤP TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài Theo nghiên cứu của Tổ chức các Bộ trưởng giáo dục Đông Nam Á (2003), trong công trình “Khung bảo đảm chất lượng trong khu vực” đã chỉ ra: QLCL đào tạo gồm cơ cấu tổ chức, các thủ tục, các quy trình và nguồn lực cần thiết để quản lý tổng thể, đạt được những tiêu chuẩn, tiêu chí và các chỉ số cụ thể do nhà nước ban hành, nâng cao và cải tiến liên tục nhằm thỏa mãn yêu cầu của HS và đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động [dẫn theo 13, tr.23]. Theo Petros Kefalas và các cộng sự (2003), QLCL gồm các tiêu chuẩn: chương trình học tập hiệu quả, đội ngũ GV, khả năng sử dụng cơ sở hạ tầng, phản hồi tích cực từ HS, sự hỗ trợ từ các bên liên quan [Error! Reference source not found., tr.25]. Anna Maria Tammaro (2005), báo cáo về các mô hình QLCL trong LIS: Ba mô hình QLCL của LIS đó là: Định hướng chương trình; Định hướng quá trình giáo dục và Định hướng kết quả học tập [35]. Mô hình QLCL giáo dục ở các nước Đông Nam Á rất đa dạng. Ở Thái Lan là hệ thống kiểm tra chất lượng nhà trường, kiểm toán chất lượng bên ngoài, kiểm định chất lượng (KĐCL) và công nhận (BHES, 2002). Ở Indonesia, mô hình QLCL được xác định thông qua kết quả kiểm tra nội bộ các chương trình theo quy định của Chính phủ, nhu cầu của thị trường, kiểm định chất lượng và công nhận (Tadjudin, 2001). Một số nước đã thành lập cơ quan kiểm định chất lượng quốc gia như: BDAC (Brunei), BAN-PT (Indonesia), LAN (Malaysia), FAAP (Philipines), ONESQA (Thái lan) và Việt Nam [35]. Vấn đề QLCL cũng được các quốc gia khu vực Thái Bình Dương quan tâm. Theo AUQA (2002), mô hình QLCL ở Úc bao gồm: Các chính sách, thái độ, hành động và quy trình cần thiết để duy trì và nâng cao chất lượng. Đáng 6
chú ý là công trình nghiên cứu “Promotion of Likage between Technical and Vocaltion Education and World of 15 Work” do UNESCO- 1997 nêu rõ vai trò của sản xuất liên quan đến hướng nghiệp và đào tạo nghề và đề cập đến trách nhiệm của các bên [dẫn theo 26]. Các nghiên cứu của Green (1994), Sallis,E. (1993) trong tác phẩm “Total Quality Management in Education” phù hợp với quan điểm coi chất lượng như là phương tiện để đánh giá các sản phẩm dịch vụ trong đó có sản phẩm qua giáo dục đào tạo. Việc nghiên cứu và áp dụng các mô hình QLCL của nước ngoài là không thể thiếu trong quá trình nước ta đang xây dựng và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong nước và hội nhập quốc tế, phù hợp với kỳ vọng “Giáo dục đào tạo không có phế phẩm” [dẫn theo 13, tr.31]. 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Theo Phạm Thành Nghị trong tác phẩm “Quản lí chất lượng giáo dục đại học” đã cho rằng quá trình tiến hóa của quản lý nói chung đi từ mô hình quản lý truyền thống (hành chính tập trung - mọi việc được kiểm tra, kiểm soát) đến hình thức hiện đại (phi tập trung hơn - thông qua các quy trình, cơ chế chịu trách nhiệm). QLCL cũng tiến hóa từ kiểm soát chất lượng sang đảm bảo chất lượng và QLCL tổng thể. Đó cũng chính là 03 cấp độ khác nhau của QLCL [29]. Trong “Chất lượng giáo dục - Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nguyễn Hữu Châu đã đưa ra mô hình QLCL coi chất lượng của một mô hình quản lý giáo dục là sự phù hợp với mục tiêu của hệ thống, là chất lượng của những thành tố tạo nên hệ thống (Chất lượng đầu vào - Chất lượng quá trình quản lý - Chất lượng đầu ra). Do vậy, đánh giá chất lượng của một mô hình giáo dục là đánh giá chất lượng của các thành tố tạo nên hệ thống đó [12]. Trong “Quản lý giáo dục” do Bùi Minh Hiển, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo biên soạn đã cho rằng thao tác để xây dựng mô hình QLCL là trừu tượng hóa, nắm bắt một số khía cạnh chính, tạm thời bỏ qua những khía cạnh không 7
quan trọng khác để tìm ra bản chất của sự vật và hiện tượng. Mức độ áp dụng mỗi mô hình thay đổi theo sự việc, tình huống và người tham gia. Giá trị của cách tiếp cận phụ thuộc vào các yếu tố: Quy mô của tổ chức; Cấu trúc của tổ chức; Thời gian hiện hữu để quản lý; Sự hiện hữu của các nguồn lực; Môi trường bên ngoài. Các mô hình trình bày những cách tiếp cận khác nhau trong quản lý chất lượng giáo dục và việc tổng hợp lại tuy chỉ ra mối quan hệ giữa chúng ở mức độ nhất định. Vấn đề đặt ra là cần xây dựng mô hình QLCL phù hợp với thực tiễn chất lượng giáo dục ở Việt Nam [22]. Theo Nguyễn Lộc, chất lượng giáo dục là mức độ đạt được các mục tiêu đề ra nhưng thường đề cập đến các chỉ báo cụ thể về số lượng, tỷ lệ HS lên lớp, lưu ban, tỷ lệ HS khá, giỏi, thời gian, nguồn lực mang đậm ý nghĩa hiệu quả giáo dục [26]. Nguyễn Minh Đường trong công trình “Quản lý chất lượng cơ sở giáo dục” đã nêu trong lĩnh vực dạy nghề, QLCL là quá trình kiểm định các điều kiện đào tạo như chương trình, GV, cán bộ, nhân viên, cơ sở vật chất, tài chính, tổ chức quá trình dạy học [17]. Công trình nghiên cứu của Nguyễn Văn Minh (2015), với đề tài “Quản lý hoạt động đảm bảo chất lượng giáo dục theo tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hải Dương” [28] đã phân tích cơ sở lý luận của đảm bảo chất lượng giáo dục, khảo sát thực trạng đảm bảo chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hải Dương, từ đó đưa ra các giải pháp đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục. Bài báo “Thực trạng quản lý chất lượng giáo dục tại các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học sơ sở ở Tây Nguyên theo tiếp cận mô hình CIPO” [23] của Hồ Xuân Hồng đã nhận định quản lý chất lượng, trong đó có mô hình CIPO, một phương thức quản lý tiên tiến, đã thành công trong nhiều lĩnh vực, chắc chắn sẽ tạo ra một hệ thống quản lý tốt trong nhà trường phổ 8
thông nói chung, trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở ở Tây Nguyên nói riêng, yếu tố quyết định tới chất lượng giáo dục. Các công trình nghiên cứu lý luận nêu trên cho thấy quá trình nghiên cứu của các nhà khoa học một cách nghiêm túc, xuất phát từ thực tiễn của giáo dục, của các nhà trường từ đó làm phong phú thêm vấn đề nghiên cứu về quản lý chất lượng giáo dục. Đây là những vấn đề có ý nghĩa nền tảng về mặt lý luận và thực tiễn để tác giả luận văn triển khai nghiên cứu đề tài “Quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương”. Trong thực tiễn hiện nay của các trường THCS đạt chuẩn quốc gia, chất lượng giáo dục là vấn đề mà Hiệu trưởng các nhà trường rất quan tâm. Để nâng cao chất lượng giáo dục cần phải theo mô hình quản lý chất lượng giáo dục, tuy nhiên, đây là một trong những vấn đề mà hiện nay ở các trường THCS đạt chuẩn quốc gia chưa chú trọng, vì trong công tác quản lý, nhiều Hiệu trưởng chưa hình dung ra phải tác động vào các khâu nào và thực hiện cách làm ra sao để đem lại hiệu quả cao nhất về chất lượng giáo dục. Chính vì vậy, trong khuôn khổ một luận văn, với kết quả nghiên cứu của mình, tác giả mong muốn đưa ra cách tiếp cận về quản lý chất lượng giáo dục các trường THCS đạt chuẩn quốc gia trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương mang lại hiệu quả nhất định. 1.2. Các khái niệm chính của đề tài 1.2.1. Quản lý Có nhiều quan niệm và định nghĩa khác nhau về quản lý, cụ thể: Theo Bùi Minh Hiền, “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra” [21, tr.11]. Theo Harol Koontz thì “Quản lý là một hoạt động thiết yếu; nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm (tổ chức). Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất 9
và sự bất mãn cá nhân ít nhất” [19] hay ông nhấn mạnh “Quản lý là một nghệ thuật nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua việc điều khiển, chỉ huy, phối hợp, hướng dẫn hoạt động của những người khác” [19]. Trên cơ sở tìm ra điểm chung của các quan niệm, định nghĩa khác nhau về quản lý, theo tác giả: Quản lý là tác động có mục đích, có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý và đối tượng quản lý nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra. 1.2.3. Quản lý giáo dục Theo Đặng Quốc Bảo: “QL GD nói chung là thực hiện đường lối GD của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành tiến tới mục tiêu ĐT theo nguyên lý GD” [2]. Phạm Minh Hạc cho rằng “QL GD là QL hoạt động dạy và học nhằm đưa nhà trường từ trạng thái này sang trạng thái khác và dần đạt tới mục tiêu GD đã xác định” [18]. Trần Kiểm lại có cách nhìn khác, ông đưa ra khái niệm “QL GD thực chất là những tác động của chủ thể QL vào quá trình GD (được tiến hành bởi GV và HS, với sự hỗ trợ của các lực lượng xã hội) nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách HS theo mục tiêu ĐT của nhà trường” [24]. Các quan điểm trên, tuy có những cách hiểu khác nhau, nhưng đã có sự thống nhất ở những nội dung cơ bản về QL GD là: QL GD là sự tác động của chủ thể QL GD tới đối tượng QL GD nhằm thực hiện mục tiêu của GD mà xã hội yêu cầu. QL GD là một hệ thống những tác động có mục đích, kế hoạch, hợp quy luật để vận hành cả một hệ thống hoạt động theo đúng yêu cầu đặt ra cho GD. QL GD được thể hiện rõ nhất ở hoạt động GD trong nhà trường. Với sự thống nhất trên, có thể hiểu: QL GD là quá trình tác động có định hướng của người QL GD trong việc vận dụng những nguyên lý, PP chung nhất của khoa học QL vào lĩnh vực GD nhằm đạt được mục tiêu mà GD đề ra. QL GD không những là nhân tố quyết định đến sự phát triển của GD mà còn là yếu tố quan trọng tác động đến chất lượng GD - ĐT. 10