Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu cơ sở lí luận và đánh giá thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn, trên cơ sở đề xuất các biện pháp quản lí của hiệu trưởng các trường Trung học phổ thông nhằm từng bước nâng cao hiệu quả bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông tại địa bàn nghiên cứu và có thể vận dụng vào các địa phương khác có điều kiện, hoàn cảnh tương tự.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUỐC VINH QUẢN LÍ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN QUỐC VINH QUẢN LÍ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. MAI QUỐC KHÁNH THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn:“Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Quốc Vinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trải qua quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện luận văn tốt nghiệp, tôi xin gửi lời cảm ơn tới: Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Khoa Tâm lí giáo dục cùng với các thầy cô tham gia giảng dạy chuyên ngành Cao học Quản lí giáo dục khóa 25. TS. Mai Quốc Khánh - Cán bộ hướng dẫn, người luôn cảm thông, chia sẻ những khó khăn của học viên, khích lệ, động viên, nhiệt tình hướng dẫn học viên trong quá trình nghiên cứu luận văn tốt nghiệp. Sở GD&ĐT tỉnh Bắc Kạn, Ban Giám hiệu, cán bộ giáo viên trường THPT huyện Na Rì đã tạo những điều kiện, ủng hộ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp luôn nhiệt tâm ủng hộ tôi trong suốt chặng đường đã qua. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Quốc Vinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Các phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 13 1.2.1. Giáo viên chủ nhiệm lớp.......................................................................... 13 1.2.2. Năng lực và năng lực giáo dục ................................................................ 14 1.2.3. Bồi dưỡng và quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp .................................................................................................... 16 1.3. Vị trí, vai trò, chức năng và hệ thống năng lực của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ......................................................... 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3.1. Vị trí, vai trò và chức năng của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông.......................................................................................... 18 1.3.2. Hệ thống năng lực giáo dục của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông.......................................................................................... 23 1.4. Hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông ............................................................................ 28 1.4.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ........................................................................... 28 1.4.2. Nội dung bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ........................................................................... 28 1.4.3. Hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông .................................................................... 29 1.4.4. Đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ......................................................... 29 1.5. Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông ............................................................................... 31 1.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông .................................................................... 31 1.5.2. Tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ......................................................... 32 1.5.3. Chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ......................................................... 33 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông........................................... 34 1.5.5. Quản lí các nguồn lực phục vụ bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông ................................... 34 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông .................................... 35 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 2: THỰC TRẠNG BỒI DƯỠNG VÀ QUẢN LÍ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN .............................................................................................. 40 2.1. Khái quát về huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn ................................................... 40 2.1.1. Điều kiện tự nhiên và tình hình kinh tế, xã hội ....................................... 40 2.1.2. Trường Trung học phổ thông huyện Na Rì ............................................. 41 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ....................................................................... 42 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng ........................................................................ 44 2.3.1. Thực trạng năng lực giáo dục của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn ............................................. 44 2.3.2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn ........................ 46 2.3.3. Thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn .............. 53 2.3.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường Trung học phổ thông huyện Na Rì ....................................................................................................... 60 2.4. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 61 2.4.1. Thuận lợi và khó khăn ............................................................................. 61 2.4.2. Kết quả đạt được và hạn chế.................................................................... 63 2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng .................................................................... 65 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 66 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN ............................. 68 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 68 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 68 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa............................................................................... 69 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 70 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 71 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 71 3.2. Các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn .............. 72 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí, giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp .... 72 3.2.2. Chỉ đạo thực hiện công tác khảo sát nhu cầu bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên chủ nhiệm ..................................................................... 74 3.2.3. Chỉ đạo tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề về nội dung, phương pháp giáo dục của giáo viên chủ nhiệm lớp ...................................................... 79 3.2.4. Chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm lớp tăng cường tính tích cực trong quá trình rèn luyện, hoàn thiện năng lực tìm hiểu đối tượng giáo dục, năng lực lập kế hoạch và năng lực giải quyết tình huống giáo dục ................................. 80 3.2.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp, tiếp tục điều chỉnh, bổ sung cho chu kỳ bồi dưỡng tiếp theo ............................................................................................................. 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn .............................................. 87 3.4.1. Khái quát chung về quá trình khảo nghiệm ............................................. 87 3.4.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm ................................................................ 89 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 93 1. Kết luận .......................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị................................................................................................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 97 PHỤ LỤC 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lí CMHS : Cha mẹ học sinh CNL : Chủ nhiệm lớp GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo HS : Học sinh NL : Năng lực NXB : Nhà xuất bản THPT : Trung học phổ thông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê số lớp và số HS năm học 2017 - 2018 và 2018 - 2019 ..... 41 Bảng 2.2. Thống kê xếp loại học lực của học sinh các trường THPT huyện Na Rì trong 2 năm học (2016 - 2018) ............................................... 42 Bảng 2.3. Thống kê xếp loại hạnh kiểm của HS trường THPT huyện Na Rì trong 2 năm học (2016 - 2018) .......................................................... 42 Bảng 2.4. Thống kê đội ngũ CBQL, giáo viên trường THPT huyện Na Rì ...... 42 Bảng 2.5. Thực trạng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ....................................................................................... 44 Bảng 2.6. Thực trạng nhận thức về ý nghĩa của việc bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ................. 46 Bảng 2.7. Thực trạng mục tiêu bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ....................................................... 47 Bảng 2.8. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ....................................................... 49 Bảng 2.9. Thực trạng các hình thức bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ............................................... 51 Bảng 2.10. Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ............................................... 53 Bảng 2.11. Thực trạng tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ....................................... 55 Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ....................................... 56 Bảng 2.13. Thực trạng kiểm tra hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ................................ 58 Bảng 2.14. Thực trạng quản lí các nguồn lực phục vụ bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì .................. 59 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Bảng 2.15 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục của giáo viên CNL trường THPT huyện Na Rì ............ 60 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL ở trường THPT huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................. 89 Bảng 3.2. Đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL ở trường THPT huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn ................................................................................ 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xã hội hiện đại với sự bùng nổ thông tin khoa học, công nghệ sản xuất đổi mới, nền kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển nhanh chóng, đòi hỏi tất cả các quốc gia, trong đó có Việt Nam phải có một chiến lược giáo dục nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng được các yêu cầu của thực tiễn. Trong chiến lược giáo dục đó, hạt nhân quan trọng là “Phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, trí sáng tạo của người học; chuyển quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học” [13]. Trên cơ sở đó, hình thành cho người học khát vọng học tập và năng lực thực hành, đặc biệt là năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp. Trong nền giáo dục hiện đại vai trò của người giáo viên đã có những thay đổi cơ bản, thay vì là người truyền đạt kiến thức, họ phải là nhà giáo dục, nhà văn hóa và quan trọng nhất là chuyên gia về tự học. Nghị quyết 29 của Ban chấp hành trung ương Đảng khóa XI đã xác định trọng tâm của việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam [30] là hướng đến mục tiêu phát triển năng lực cho người học, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho chiến lược phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Ở các trường Trung học phổ thông (THPT), ”giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò đặc biệt quan trọng” [43], vì lứa tuổi này các em học sinh với vốn kiến thức và kinh nghiệm sống còn ít ỏi đang rất cần có sự trợ giúp và định hướng của cha mẹ, của các thầy, cô giáo để phát triển, trưởng thành, để tránh khỏi những ảnh hưởng không lành mạnh do mặt trái của cơ chế thị trường. Để thực hiện thành công các hoạt động chủ nhiệm lớp ở các trường THPT, người giáo viên CNL phải có năng lực (NL) giáo dục làm công tác chủ nhiệm, bao gồm: NL tìm hiểu học sinh; NL xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục; NL phát hiện và giải quyết vấn đề nảy sinh trong thực tiễn giáo dục; Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Năng lực tổ chức và phát triển tập thể lớp chủ nhiệm; NL vận dụng các nguyên tắc, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục; NL đánh giá kết quả rèn luyện đạo đức của học sinh; NL giải quyết các tình huống giáo dục; NL giáo dục học sinh cá biệt; NL tư vấn cho học sinh; NL phối hợp với các lực lượng giáo dục ở trong và ngoài nhà trường; NL xây dựng, sử dụng và quản lí hồ sơ giáo dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, giáo viên CNL ở trường THPT còn hạn chế về NLCNL [6], do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhân thuộc về những tồn tại của hoạt động phát triển năng lực chủ nhiệm lớp và quản lí phát triển năng lực chủ nhiệm lớp của đội ngũ cán bộ quản lí giáo dục các cấp mà trực tiếp là Hiệu trưởng nhà trường. Đặc biệt, chương trình giáo dục phổ thông mới do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) công bố (2018) đã nhấn mạnh đến việc dạy chữ, dạy khoa học và dạy làm người. Chương trình giáo dục phổ thông có hai nội dung chính đó là hoạt động dạy các môn học và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, rất cần đến đội ngũ giáo viên có năng lực để thực hiện. Hiện nay, những nghiên cứu về quản lí công tác chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông đã có nhà khoa học quan tâm, điều đó được thể hiện qua số lượng các công trình đã được công bố ở các cấp độ bài báo khoa học, đề tài luận văn, luận án... Tuy nhiên, những nghiên cứu về bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp còn ít được quan tâm nghiên cứu, đặc biệt, theo vốn hiểu biết của người nghiên cứu, cho đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trường THPT. Xuất phát từ những lí do nêu trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn” để tiến hành nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận và đánh giá thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Na Rì, tỉnh Bắc Kạn, trên cơ sở đề xuất các biện pháp quản lí của hiệu trưởng các trường Trung học phổ thông nhằm từng bước nâng cao hiệu quả bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông tại địa bàn nghiên cứu và có thể vận dụng vào các địa phương khác có điều kiện, hoàn cảnh tương tự. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. 4. Giả thuyết khoa học Thực tiễn quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn trong những năm qua đã đạt được một số kết quả, song còn tồn tại những bất cập, năng lực chủ nhiệm lớp của giáo viên đã được cải thiện, song chưa thực đáp ứng được những yêu cầu mới của công tác giáo dục học sinh trong bối cảnh mới. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn mang tính phù hợp thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông tại địa bàn nghiên cứu. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về hoạt động và quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5.3. Đề xuất biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. 5.4. Khảo nghiệm các biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Về khách thể khảo sát Chúng tôi tiến hành khảo sát trên một số nhóm khách thể sau: - Cán bộ quản lí giáo dục: 21 người (03 cán bộ quản lí nhà trường và 18 cán bộ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bắc Kạn). - Giáo viên: 49 người. 6.2. Về thời gian nghiên cứu Từ tháng 9 năm 2018 đến tháng 6 năm 2019 7. Các phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc và phân tích các tài liệu văn bản có liên quan đến giáo viên chủ nhiệm lớp; năng lực chủ nhiệm lớp, bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông và quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông để xây dựng khung lí luận của đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng các phương pháp: Điều tra bằng phiếu; Nghiên cứu sản phẩm hoạt động; Tổng kết kinh nghiệm nhằm thu thập những thông tin về thực trạng bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông và quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. 7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu: Dùng các công thức toán thống kê… để xử lý kết quả điều tra, định lượng kết quả nghiên cứu của đề tài luận văn để rút ra các nhận xét khoa học khái quát về hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông và quản lí Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận văn được thể hiện qua 3 chương: Chương 1. Lí luận về quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông. Chương 2. Thực trạng bồi dưỡng và quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. Chương 3. Biện pháp quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIÁO DỤC CHO GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Những nghiên cứu về giáo viên CNL đã có tập trung vào các vấn đề như: vị trí, vai trò của giáo viên CNL; chức năng, nhiệm vụ của giáo viên CNL trong trường phổ thông; những hoạt động cụ thể của giáo viên CNL. Về vị trí, vai trò của giáo viên CNL: Người giáo viên CNL giữ một vị trí quan trọng và có ý nghĩa trong nhà trường phổ thông. Ở Nhật, giáo viên CNL không chỉ cần thiết trong phạm vi nhà trường và học sinh, mà còn được cả xã hội coi trọng, và thậm chí được xem như những người cha, mẹ thứ hai đối với HS [dẫn theo 37]. Ngoài việc phụ trách một môn học nhất định và thực hiện các nhiệm vụ thông thường khác của một giáo viên môn học, giáo viên CNL còn phải đảm nhận rất nhiều vai trò đa dạng và phức tạp khác như: người dạy dỗ, chăm sóc, người tham vấn, nhà trị liệu tâm lý, và người bạn tin cậy của HS. Nghiên cứu của Qi Shi và Leuwerke (2010) còn chỉ ra rằng, ở Trung Quốc, đối với những trường học không có cán bộ tư vấn hoặc nhà tâm lý học đường, giáo viên CNL thực hiện gần như toàn bộ các chức năng, nhiệm vụ của một cán bộ tư vấn cho HS trong trường [dẫn theo 37]. Ở các nước có hệ thống giáo dục phát triển như Mỹ và Úc, mặc dù trong mỗi trường phổ thông đều có các vị trí như cán bộ tư vấn, ban trợ giúp HS, cán bộ xã hội, giáo viên CNL vẫn có vai trò to lớn trong việc làm cầu nối đầu tiên và quan trọng giữa HS, gia đình, các giáo viên và Ban giám hiệu nhà trường [dẫn theo 37]. Do tính phân cấp cao trong giáo dục, vị trí và vai trò cụ thể của các giáo viên CNL ở Mỹ, Úc tùy thuộc vào chiến lược, chính sách giáo dục của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
từng bang, từng trường. Song về cơ bản, giáo viên CNL vẫn là người hướng dẫn, hỗ trợ mọi hoạt động chung của HS, giám sát và khuyến khích sự tham gia của HS trong các hoạt động của nhà trường. Về những hoạt động cụ thể của giáo viên CNL: Các nghiên cứu đã chỉ ra những hoạt động của giáo viên CNL bao gồm: Các hoạt động chủ nhiệm thường xuyên hàng ngày/tuần; hoạt động của giáo viên CNL trong tiết sinh hoạt chủ nhiệm hàng ngày; các hoạt đông về quản lý, giảm sát lớp học; các hoạt dộng liên quan đến việc hướng dẫn, hỗ trợ học tập; các hoạt động trợ giúp cá nhân HS về tâm lý, tình cảm; các hoạt động liên quan đến mối quan hệ với CMHS; các hoạt động xây dựng tỉnh thần tập thể; các hoạt động phối hợp với cả nhân, đơn vị khác trong trường. Như vậy, việc tìm hiểu về người giáo viên CNL và công tác chủ nhiệm của họ ở một số nước và qua một số công trình nghiên cứu cho thấy: dù ở đâu vai trò và nhiệm vụ của người giáo viên CNL cũng rất quan trọng, có ảnh hưởng to lớn đến HS cũng như chất lượng giáo dục của nhà trường. Trong những năm qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu về hình thành, phát triển năng lực sư phạm của các nhà khoa học trên thế giới. Các công trình nghiên cứu đã có chủ yếu tập trung vào việc xác định năng lực, phẩm chất của người giáo viên, làm cơ sở cho quá trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Trong tác phẩm “Những phẩm chất tâm lí của người giáo viên”, Ph.N.Gônôbôlin (1976) cho rằng: “Năng lực sư phạm không phải là loại năng lực chung, không nhất thiết là năng lực chuyên biệt, chuyên môn. Năng lực sư phạm là một loại năng khiếu đặc biệt bao gồm một số yếu tố của cả hai loại năng lực trên” [23, tr.121]. Theo tác giả, người giáo viên có các NL sau: NL hiểu học sinh, NL truyền đạt tài liệu học tập, NL thu hút học sinh, NL thuyết phục mọi người, NL tổ chức, NL xử lý tình huống sư phạm, NL dự báo kết quả, NL sáng tạo trong công tác dạy học, NL điều khiển quá trình hoạt động. Bên cạnh đó, N.V Kuzơmina (1982) cho rằng, NLSP của giáo viên có ảnh hưởng rất lớn đến quá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
trình giáo dục hình thành và phát triển NL của HS. Trên cơ sở nghiên cứu các thành tố cấu trúc và chức năng, cũng như các mối quan hệ chi phối lẫn nhau, tác giả đã phân thành bốn nhóm NL cơ bản đó là: NL truyền đạt, NL tổ chức, NL nhận thức và các NL sáng tạo [dẫn theo 32]. Theo G.L Abdulgalimov NL của người giáo viên bao gồm: NL xã hội, NLSP và NL chuyên môn. Trong đó, NL xã hội đóng vai trò là cơ sở cho NLSP và NL chuyên môn. Tác giả cho rằng, ở trình độ tối ưu, ba loại NL này tạo thành một tam giác và nếu trạng thái cân bằng này bị phá vỡ, thì cấu trúc NL của người giáo viên sẽ bị lệch đi theo các hướng khác nhau [dẫn theo 37]. Theo Bernd Meier (2005), mô hình cấu trúc NL gồm 4 thành phần: NL chuyên môn, NL phương pháp, NL xã hội, NL tự hoàn thiện. Trên cơ sở đó, tác giả đã đưa ra mô hình NLSP của người giáo viên bao gồm: NL dạy học, NL giáo dục, NL chẩn đoán, đánh giá, NL tư vấn, NL đổi mới và phát triển nghề nghiệp [4]. Tuy nhiên, vẫn còn rất ít những công trình nghiên cứu về năng lực giáo dục của giáo viên CNL và bồi dưỡng, quản lí bồi dưỡng năng lực giáo dục cho giáo viên CNL ở trường phổ thông. 1.1.2. Ở Việt Nam Nghiên cứu về người giáo viên CNL ở nhà trường phổ thông tuy không phải là mới, song nếu xem xét trên những yêu cầu của sự phát triển xã hội thì vấn đề người giáo viên CNL cần phải có cách nhìn nhận mới cho phù hợp hơn, đặc biệt là những yêu cầu về phẩm chất và NL của họ trong giai đoạn hiện nay. Con người là trung tâm, là mục tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội, phát triển đất nước. Các văn kiện của Đảng và Nhà nước ta luôn đề cao vai trò của con người. Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương khóa VII về "tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo”; đề tài KX- 07-08 "Vai trò của nhà trường trong sự hình thành và phát triển nhân cách con người Việt Nam bằng con đường giáo dục và đào tạo" nhấn mạnh đến vai trò của nhà trường mà trong đó giáo viên CNL là người trực tiếp tác động đến sự hình thành và phát triển nhân cách thế hệ trẻ. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Mặc dù vậy, nghiên cứu về người giáo viên CNL ở nhà trường nói chung, ở trường THPT nói riêng cũng chưa có nhiều công trình đề cập đến. Luận án tiện sĩ của Nguyễn Thúy Nga đã phân tích về những nội dung công tác của người giáo viên CNL trường Trung học cơ sở (THCS) nhưng không nói về năng lực giáo dục của họ. Một trong những công việc cụ thể hàng tuần của người giáo viên CNL, đó là tổ chức giờ sinh hoạt lớp. Xuất phát từ thực tế còn lúng túng trong việc tổ chức giờ sinh hoạt lớp cuối tuần của người giáo viên CNL, nãm 1999, nhóm tác giả gồm Nguyễn Đức Thạc, Nguyễn Dục Quang, Lê Thanh Sử và Nguyễn Gia Thụy đã biên soạn Tài liệu tham khảo bồi dưỡng nghiệp vụ dành cho giáo viên CNL “ Đổi mới tiết sinh hoạt lớp ở trường THCS và trường THPT”. Tài liệu đã giới thiệu một số mô hình tổ chức tiết sinh hoạt lớp theo hướng cải tiến cả về nội dung và hình thức tổ chức, giúp cho giáo viên CNL có thể vận dụng vào tình hình cụ thể của lớp mình, trường mình. Năm 2000, Nguyễn Dục Quang và tập thể tác giả đã hoàn thành công trình nghiên cứu về "Cải tiến nội dung và phương pháp công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp trường THPT trong giai đoạn hiện nay Trong công trình này, các tác giả đã hệ thống hóa nội dung và phương pháp công tác của người giáo viên CNL ở trường THPT, phân tích tính hợp lý và những hạn chế của nội dung và phương pháp để từ đó đưa ra những cải tiến cho phù hợp với tình hình thực tế. Kết quả nghiên cứu của đề tài đã được xuất bản thành cuốn sách "Phương pháp công tác của người giáo viên chủ nhiệm ở trường THPT”. Cùng với kết quả nghiên cứu này, các tác giả đã xây dựng một số tình huống giáo dục học sinh của người giáo viên CNL và đã cho ra đời cuốn “Những tình huống giáo dục học sinh của người giáo viên chủ nhiệm”. Ngoài ra, cũng theo hướng nghiên cứu về người giáo viên CNL ở trường phổ thông còn có một số công trình khác nữa. Chẳng hạn như: Hà Nhật Thăng và các cộng sự trong cuốn “Công tác giáo viên CNL ở trường phổ thông” đã trình bày những vấn đề về chức năng nhiệm vụ, về nội dung công tác chủ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn