Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS thành phố Hà Giang để tìm ra các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực nâng cao chất lượng của dạy học môn Toán trong thực hiện dạy học theo chương trình Giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐẶNG THỊ THÙY LINH QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ GIANG, TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐẶNG THỊ THÙY LINH QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ GIANG, TỈNH HÀ GIANG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ TÍNH THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu đƣợc trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã đƣợc công bố trƣớc đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận văn Đặng Thị Thùy Linh i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo của Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên, trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Hà Giang, các cấp lãnh đạo, các bạn đồng nghiệp và gia đình. Với tình cảm chân thành, em xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lí Giáo dục, Phòng Sau Đại học trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên đã giảng dạy, hƣớng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình, trách nhiệm, tạo điều kiện để em hoàn thiện Luận văn của mình. Đặc biệt, em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thị Tính - Ngƣời hƣớng dẫn khoa học, đã tận tình hƣớng dẫn em trong quá trình hoàn thành luận văn. Em xin chân thành cảm ơn đến các cấp lãnh đạo Phòng GD&ĐT TP Hà Giang; cán bộ quản lí, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên và học sinh của các trƣờng THCS TP Hà Giang, Tỉnh Hà Giang đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Mặc dù rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận đƣợc sự góp ý chân thành của quý thầy giáo, cô giáo cùng các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020 Tác giả luận văn Đặng Thị Thùy Linh ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................. 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 4 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................................... 4 8. Cấu trúc luận văn ....................................................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ............................................................................... 6 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................................ 6 1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học ........................................................................... 6 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Toán .......................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................................... 8 1.2.1. Hoạt động dạy học và quản lý dạy học ................................................................ 8 1.2.2. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ..................................... 10 1.2.3. Quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ....... 11 1.3. Dạy học môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ............................................................................................................. 13 1.3.1. Đặc điểm của dạy học môn Toán theo chƣơng trình giáo dục trung học cơ sở năm 2018 ................................................................................................................. 13 iii
1.3.2. Mục tiêu, nội dung dạy học môn Toán phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................................................. 14 1.3.3. Phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Toán ..................................... 17 1.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................ 22 1.3.5. Yêu cầu đối với giáo viên trong dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ........................................................ 26 1.4. Quản lý dạy học môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trung học cơ sở ............................................................................................................. 26 1.4.1. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ............................................................................... 26 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................ 27 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................ 30 1.4.4. Kiểm tra đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................ 31 1.5. Yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ......................................................................................................... 32 1.5.1. Yếu tố khách quan ............................................................................................. 32 1.5.2. Yếu tố chủ quan ................................................................................................. 33 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................................ 34 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở THÀNH PHỐ HÀ GIANG, TỈNH HÀ GIANG .......... 36 2.1. Khái quát chung về giáo dục Trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang và tổ chức khảo sát ............................................................................................ 36 2.1.1. Tình hình dạy học môn Toán các trƣờng Trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ................................................................................................... 38 2.1.2. Tổ chức khảo sát ................................................................................................ 42 iv
2.2. Thực trạng dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học Cơ sở trên địa bàn Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ...... 44 2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mục tiêu dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ................................................................... 44 2.2.2. Chƣơng trình, nội dung dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ..................... 45 2.2.3. Phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang .............................................................................................................. 50 2.2.4. Kiểm tra - đánh giá kết quả dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ..... 53 2.3. Thực trạng Quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng Phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ............ 54 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ...... 54 2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn toán theo định hƣớng Phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ............. 57 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang .............. 60 2.3.4. Kiểm tra đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn toán ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ................................................................... 63 2.4. Thực trạng yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ............................................................................................................... 65 2.5. Đánh giá chung ..................................................................................................... 68 2.5.1. Những kết quả đạt đƣợc ..................................................................................... 68 2.5.2. Những tồn tại và nguyên nhân ........................................................................... 69 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................ 70 v
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ Ở THÀNH PHỐ HÀ GIANG, TỈNH HÀ GIANG ........................... 72 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................................... 72 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ...................................................................................... 72 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn....................................................................................... 72 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa ......................................................................................... 73 3.1.4. Đảm bảo tính toàn diện ...................................................................................... 73 3.2. Biện pháp quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học.............................................................................. 73 3.2.1. Phân cấp quản lí, phát huy vai trò của tổ chuyên môn trong quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ..................... 73 3.2.2. Tổ chức, chỉ đạo sinh hoạt tổ chuyên môn nghiên cứu bài học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh.............................................................. 77 3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng nâng cao năng lực dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh cho giáo viên ở các trƣờng trung học cơ sở ................... 81 3.2.4. Hƣớng dẫn tổ chuyên môn chỉ đạo giáo viên đổi mới phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở ......................................................................................... 85 3.2.5. Tổ chức đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực Học sinh ............................................................................. 89 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................ 92 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ................ 93 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ...................................................................................... 93 3.3.2. Nội dung và phƣơng pháp khảo nghiệm ............................................................ 93 3.3.3. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................... 93 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................................ 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................ 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................100 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BGH Ban Giám hiệu CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CBQL Cán bộ quản lí CNTT Công nghệ thông tin CTGD Chƣơng trình giáo dục DH Dạy học ĐDDH Đồ dùng dạy học GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên HĐDH Hoạt động dạy học HT Hiệu trƣởng HS Học sinh HSG Học sinh giỏi PHHS Phụ huynh học sinh PPCT Phân phối chƣơng trình PPDH Phƣơng pháp dạy học PHT Phó hiệu trƣởng QLGD Quản lí giáo dục SGK Sách giáo khoa TBDH Thiết bị dạy học THCS Trung học cơ sở TTCM Tổ trƣởng chuyên môn vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tổng hợp các trƣờng THCS Thành phố Hà Giang ...........................................36 Bảng 2.2. Số lƣợng và chất lƣợng đội ngũ giáo viên dạy Toán.........................................38 Bảng 2.3. Kết quả học tập môn toán kỳ I năm học 2019 - 2020 trong các trƣờng THCS ................................................................................. 40 Bảng 2.4. Danh sách phòng giáo dục và các trƣờng tiến hành khảo sát ...........................42 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát mục tiêu dạy học môn Toán trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ................................................................................................44 Bảng 2.6. Chƣơng trình dạy học môn toán đã triển khai theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ........................................................................46 Bảng 2.7. Nội dung dạy học môn toán đã triển khai theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang ......................48 Bảng 2.8. Phƣơng pháp dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang .........................50 Bảng 2.9. Hình thức tổ chức dạy môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang .........................52 Bảng 2.10. Kiểm tra - đánh giá kết quả dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang .......................................................................................53 Bảng 2.11. Thực trạng lập kết hoạch dạy học môn toán theo định hƣớng Phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ........................................................................................................55 Bảng 2.12. Tổ chức dạy học môn toán theo định hƣớng Phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang...............57 Bảng 2.13. Chỉ đạo dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang..................60 Bảng 2.14. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ..................................................63 Bảng 2.15. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang............................................................................................66 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................94 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dạy học là con đƣờng cơ bản, thuận lợi nhất để hình thành phẩm chất năng lực cần đạt đƣợc ở học sinh THCS, bởi hoạt động dạy học là hoạt động chủ yếu, chiếm quỹ thời gian nhiều nhất ở trƣờng THCS có mục tiêu hình thành các phẩm chất, năng lực cho học sinh. Hoạt động dạy học môn Toán ở trƣờng THCS có mục tiêu hình thành ở học sinh các phẩm chất: Yêu nƣớc, nhân ái, trung thực, chăm chỉ, trách nhiệm cùng các năng lực chung: Tự chủ, tự học; Giải quyết vấn đề và sáng tạo; Giao tiếp và hợp tác; Đặc biệt là hình thành cho học sinh năng lực tính toán và các năng lực khác. Để thực hiện hiện các mục tiêu trên, Nghị quyết 29 TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, ngành Giáo dục đã triển khai các nội dung đổi mới mục tiêu, nội dung chƣơng trình giáo dục chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phát triển giáo dục và đào tạo gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Trọng tâm là ... đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đạo tạo phát triển nguồn nhân lực, phấn đấu trong những năm tới, tạo ra chuyển biến căn bản, mạnh mẽ chất lƣợng, hiệu quả giáo dục đào tạo làm cho giáo dục đào tạo thật sự là quốc sách hàng đầu, đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân, là yêu cầu bức thiết của toàn xã hội, yêu cầu của hội nhập quốc tế trong k nguyên toàn cầu hóa . Thực hiện quan điểm chỉ đạo nêu trên, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã ban hành chƣơng trình giáo dục phổ thông mới theo hƣớng tiếp cận năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nƣớc. Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới tháng 12/2018 đòi hỏi giáo viên phải thay đổi cách dạy, cách đánh giá học sinh theo định hƣớng phát triển năng lực ngƣời học. Với sự thay đổi đó giúp cho giáo viên tiến hành dạy học dựa vào năng lực của học sinh và phát huy những năng lực sẵn có của ngƣời học hoặc khắc phục những hạn chế về năng lực học tập của học sinh, học sinh sẽ đƣợc học tập dựa vào năng lực và dựa trên nhu cầu để phát triển. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực sẽ phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, hình thành phát triển năng lực giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức, kỹ năng của ngƣời học; khắc phục lối truyền thụ áp 1
đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Giáo viên tập trung thay đổi cách dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu học trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa,nghiên cứu khoa học thông qua đó hình thành phát triển kỹ sống cho ngƣời học. Chƣơng trình Giáo dục phổ thông mới nói chung và chƣơng trình môn Toán trung học cơ sở nói riêng đƣợc xây dựng theo tiếp cận theo cách phát triển năng lực học sinh đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phƣơng pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học vv.... Trong những năm qua, cùng với sự phát triển của giáo dục phổ thông, hoạt động đổi mới hình thức, phƣơng pháp dạy học môn Toán ở các trƣờng THCS theo định hƣớng phát triển năng lực đƣợc quan tâm thông qua việc tổ chức các hội thảo, các lớp bồi dƣỡng, tập huấn, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo cụm, miền, dựa trên nghiên cứu bài học, tổ chức hội thi giáo viên giỏi các cấp, triển khai áp dụng phƣơng pháp Bàn tay nặn bột … các hoạt động trên đã từng bƣớc thay đổi nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về hình thức tổ chức, phƣơng pháp dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực. Việc dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực và quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực đã triển khai song còn nhiều bất cập do nhiều nguyên nhân khác nhau vì vậy sự cần thiết phải có những nghiên cứu về quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực để tìm ra các biện pháp nâng cao chất lƣợng thực hiện chƣơng trình giáo dục THCS mới. Các trƣờng THCS của Thành phố Hà Giang đã có nhiều cố gắng nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, 8/8 trƣờng đã đƣợc công nhận trƣờng chuẩn quốc gia, một số đƣợc kiểm định chất lƣợng và công nhận chuẩn chất lƣợng giáo dục. Tuy nhiên, với cƣơng vị là một cán bộ trực tiếp quản lí, chỉ đạo công tác chuyên môn từ thực tiễn công tác của mình, với góc nhìn khoa học quản lí tôi nhận thấy: Hoạt động quản lí dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng Trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà Giang vẫn còn những vấn đề bất cập, các biện pháp quản lí của Hiệu trƣởng chƣa đƣợc khoa học, đồng bộ, kém năng động, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển chung, cần phải trao đổi, bổ sung, rút kinh nghiệm để kịp 2
thời đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi cấp thiết của sự phát triển của kinh tế, văn hoá, giáo dục. Đặc biệt là quản lí dạy học nói chung và quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực HS nói riêng. Đó là lí do tôi lựa chọn đề tài: “Quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang để tìm ra các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực nâng cao chất lƣợng của dạy học môn Toán trong thực hiện dạy học theo chƣơng trình Giáo dục phổ thông mới. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 4. Giả thuyết khoa học Chất lƣợng dạy học môn toán của trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang những năm gần đây đã thu đƣợc nhiều kết quả tốt. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn những vƣớng mắc và bất cập trong quản lý với nhiều nguyên nhân khác nhau. Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực một cách hệ thống sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học môn toán cho các trƣờng THCS nói chung và các trƣờng THCS thành phố Hà Giang nói riêng trong thực hiện dạy học theo chƣơng trình Giáo dục phổ thông mới. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THCS. - Khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh các trƣờng THCS ở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 3
- Đề xuất các biện pháp quản lý quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh các trƣờng THCS ở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về nội dung, đối tượng nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu hoạt động dạy học môn Toán và quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực, tổ chức khảo sát thực trạng của đối tƣợng đƣợc tiến hành ở 08 trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài tiến hành khảo sát trên các khách thể: - Lãnh đạo, chuyên viên THCS Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. - Cán bộ quản lý, giáo viên Toán các trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận nhƣ phƣơng pháp xã hội học, Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp, Phƣơng pháp trừu tƣợng khoa học, Phƣơng pháp so sánh để nghiên cứu và phân tích các nguồn tƣ liệu, số liệu sẵn có về khoa học giáo dục, khoa học quản lý giáo dục và các tài liệu có liên quan đến quản lý dạy học môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực để xây dựng cơ sở lý luận chủ yếu của đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra Sử dụng phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi để khảo sát đánh giá về thực trạng dạy học môn Toán và thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo tiếp cận năng lực học sinh ở các trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu Phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên THCS ở các trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang để làm rõ các kết quả khảo sát về thực trạng dạy 4
học và quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực ở các trƣờng THCS trên địa bàn thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 7.2.3.Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và nghiên cứu sản phẩm Tham khảo các bản kế hoạch năm học, báo cáo tổng kết năm học của các trƣờng, của ngành và một số báo cáo hội thảo về công tác chuyên môn nhằm tổng kết các kinhng hiệm quản lý dạy học môn toán; Nghiên cứu hồ sơ quản lý dạy học và hồ sơ dạy học của giáo viên ở các trƣờng THCS. 7.2.4. Phương pháp bổ trợ Phƣơng pháp xử lý số liệu thống kê. Phƣơng pháp so sánh để xử lý các kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục luận văn đƣợc trình bày trong ba chƣơng. Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng THCS Chƣơng 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh các trƣờng THCS Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh các trƣờng THCS Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang. 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học A.Pôpốp, một nhà sƣ phạm và QLGD của Liên Xô cũ (1956), nghiên cứu về quản lý trƣờng học, chỉ dẫn cho các hoạt động thực tiễn của những ngƣời làm công tác QLGD, đặc biệt là quản lý trƣờng học; trong đó có quản lý HĐDH. Các tác giả Jacob W. Getzels, Tames M. Lipham. Roald F. Campbell( 1968) đã nghiên cứu về quản lý dạy học theo tiếp cận của lý thuyết hành vi và đề xuất các biện pháp quản lý nhà trƣờng nói chung và quản lý dạy học nói riêng. Tác giả Peter Earley và Dick Weindling với Understanding School Leadership đã dẫn dắt ngƣời đọc hiểu về sự lãnh đạo trong nhà trƣờng, lãnh đạo trong giáo dục [20]. Jack Dunham với Developing Effective School Management , nghiên cứu về quản lý theo tiếp cận vai trò của lãnh đạo giáo dục, các nguyên tắc và phƣơng pháp QLGD hiệu quả trong đó có đề cập đến quản lý dạy học. Nguyễn Ngọc Quang nghiên cứu về quản lý dạy học trong mối quan hệ với các hoạt động khác của nhà trƣờng: “Dạy học và giáo dục trong sự thống nhất là hoạt động trung tâm của nhà trường [40, tr.8]. Bùi Minh Hiền và Vũ Ngọc Hải nghiên cứu về quản lý dạy học trong mối quan hệ của quản lý nhà trƣờng là nhiệm vụ cơ bản của quản lý trƣờng học. “Quản lý các trường và quản lý các cơ quan trong hệ thống giáo dục có vai trò rất quan trọng cho sự thành bại của sự nghiệp giáo dục” [21, tr.14]. Dƣơng Trần Bình, nghiên cứu về Quản lý HĐDH ở Trƣờng tiểu học tại Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục [5];…. Đã xây dựng cơ sở lý luận cho quản lý dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đề xuất các biện pháp quản lý dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới chƣơng trình giáo dục tiểu học. 6
Võ Tâm Đan nghiên cứu Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng HĐDH ở các trƣờng tiểu học huyện Nhƣ Thanh, Thanh Hóa [14]; Lê Tiến Đạt nghiên cứu Một số giải pháp quản lý HĐDH ở các trƣờng tiểu học huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dƣơng [18]. Các công trình này đã tập trung đề cập nghiên cứu về HĐDH và quản lý HĐDH ở các trƣờng tiểu học, theo đặc thù của từng địa phƣơng và đề xuất các biện pháp nâng cao chất lƣợng dạy học ở trƣờng tiểu học. 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Toán Tác giả Phạm Văn Hoàn nghiên cứu về quản lý dạy học môn Toán với nội dung nghiên cứu quản lý bồi dƣỡng học sinh giỏi môn Toán, thông qua bồi dƣỡng cho học sinh tác phong, phƣơng pháp nghiên cứu và thói quen tự đọc sách trong quá trình học môn Toán. Tác giả Nguyễn Cảnh Toàn nghiên cứu về Khơi dậy tiềm năng sáng tạo cho học sinh thông qua học tập môn Toán. Nguyễn Bá Kim, nghiên cứu về Phƣơng pháp DH môn Toán của tác giả đã khai thác khá sâu về nội dung của môn Toán, định hƣớng quá trình DH toán, phƣơng pháp DH môn Toán nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh. Tác giả Phạm Thị Diệu Hƣờng, nghiên cứu Thay đổi nội dung, giáo trình và phƣơng pháp DH phần toán Giải tích 1 cho sinh viên các ngành học Toán cao cấp A đã góp phần hiện đại hoá giáo trình, từng bƣớc tiếp cận thực sự với các giáo trình và phƣơng pháp giảng dạy tiên tiến, nâng tầm đội ngũ giáo viên thông qua các hoạt động chuyên môn đi vào thực chất. Gần đây có một số luận văn, luận án nghiên cứu về quản lý dạy học môn Toán ở các trƣờng Tiểu học, THCS, THCS, nhƣ luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục Khổng Thị Kim Dung, thành phố Hà Nội đã nghiên cứu về Quản lý HĐDH môn Toán tại Trƣờng tiểu học Bồ Đề, Quận Long Biên, Thành phố Hà Nội [12]. Đỗ Thị Mai Lê nghiên cứu Một số biện pháp quản lý DH môn Toán của Hiệu trƣởng các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hải Dƣơng, tỉnh Hải Dƣơng theo định hƣớng phát triển năng lực ngƣời học [32] đã khái quát về thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý DH môn Toán của hiệu trƣởng các trƣờng trung học cơ sở TP. Hải Dƣơng, tỉnh Hải Dƣơng theo định hƣớng phát triển năng lực ngƣời học; 7
Nguyễn Thị Vân Anh nghiên cứu Thực trạng quản lý đổi mới phƣơng pháp DH ớ các trƣờng trung học cơ sở quận Hà Đông theo định hƣớng phát triển năng lực HS [1], tác giả đã đề cập những yêu cầu mới về dạy học môn Toán hiện nay, đánh giá thực trạng quản lý đổi mới phƣơng pháp DH. trên cơ sở thực tiễn giúp các trƣờng trung học cơ sở đề xuất biện pháp quản lý đổi mới phƣơng pháp DH môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh. Vũ Thị Ngân nghiên cứu về Quản lý HĐDH môn Toán ở các trƣờng Trung học Phổ thông huyện Hƣng Hà, tỉnh Thái Bình theo định hƣớng giáo dục trung học phổ thông sau năm 2015 [35] đã xác định những yêu cầu đổi mới trong dạy học môn Toán ở trƣờng THCS và nội dung, biện pháp quản lý của Hiệu trƣởng. Các công trình trên trên đã nghiên cứu nhiều vấn đề, nhiều mặt của HĐDH và quản lý HĐDH môn Toán, nhƣ quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh; quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng đổi mới; Chƣa có công trình nào nghiên cứu quản lý HĐDH môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực ở trƣờng THCS theo chƣơng trình giáo dục 2018. Do đó tác giả chọn vấn đề nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Hoạt động dạy học và quản lý dạy học 1.2.1.1. Hoạt động dạy học môn Toán Dạy học là một quá trình sƣ phạm, với nội dung khoa học, đƣợc thực hiện theo một phƣơng pháp sƣ phạm đặc biệt do nhà trƣờng tổ chức, GV thực hiện nhằm giúp HS nắm vững hệ thống kiến thức khoa học và hình thành hệ thống kiến thức khoa học và hình thành hệ thống kỹ năng hoạt động, nâng cao trình độ học vấn, phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách. Hoạt động dạy học, nhìn từ cách tiếp cận hệ thống, là một hệ thống tƣơng tác chặt chẽ với nhau giữa các thành tố cơ bản bên trong hệ thống (Mục đích, nhiệm vụ, nội dung, phƣơng pháp, phƣơng tiện, hình thức tổ chức, ngƣời dạy, ngƣời học) và tƣơng tác chặt chẽ với môi trƣờng tự nhiên, môi trƣờng xã hội bên ngoài nó. Các thành tố này tƣơng tác với nhau, thâm nhập vào nhau để thực hiện mục đích, nhiệm vụ dạy học, nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả dạy học. 8
Việc nhìn nhận hoạt động dạy học nhƣ một hệ thống động luôn luôn tƣơng tác với môi trƣờng cho thấy hoạt động này phải thay đổi khi môi trƣờng thay đổi. Có nhƣ vậy hoạt động dạy học mới đảm bảo thực hiện tốt đƣợc chức năng của nó. Hoạt động dạy học gắn liền với hoạt động giáo dục. Cả hai hoạt động này đều hƣớng tới một mục tiêu chung là phát triển toàn diện nhân cách ngƣời học. Hoạt động dạy học, nhìn dƣới góc độ hoạt động sống tích cực, có ý thức của con ngƣời, là quá trình mà trong đó dƣới sự tổ chức, điều khiển, lãnh đạo của ngƣời GV làm cho ngƣời học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức - học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ dạy học. Bản chất của hoạt động dạy học thể hiện tính thống nhất của hoạt động dạy và hoạt động học, có sự thống nhất biện chứng giữa các thành tố của hoạt động dạy và hoạt động học trong quá trình triển khai hoạt động dạy học. Dạy học là một quá trình tƣơng tác, cộng tác giữa thầy và trò. Chủ thể hoạt động dạy là GV, chủ thể hoạt động học là HS. Quá trình vận động tích cực, sáng tạo của chủ thể này làm cho chủ thể kia phát triển, hoàn thiện về phẩm chất,năng lực đồng thời chính chủ thể này cũng hoàn thiện mình hơn thông qua việc soi mình vào chủ thể kia, nhận phản hồi từ chủ thể kia để điều chỉnh. Chúng tôi chọn khái niệm sau là khái niệm công cụ của đề tài: Dạy học là hoạt động có mục đích, có kế hoạch được tổ chức dưới vai trò chủ đạo của giáo viên (tổ chức, lãnh đạo, điều khiển) học sinh tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức của bản thân nhằm lĩnh hội tri thức, kỹ xảo, kỹ năng và hình thành, phát triển nhân cách [42]. Toán học là một môn khoa học nghiên cứu về các số, cấu trúc, không gian và các phép biến đổi.... nó là môn học nghiên cứu về các cấu trúc trừu tƣợng định nghĩa từ các tiên đề, bằng cách sử dụng lý luận học và ký hiệu toán học, trên cơ sở đó hình thành các năng lực nói chung và năng lực tính toán cho ngƣời học. Tác giả cho rằng: Dạy học môn Toán là quá trình được tổ chức một cách có mục đích, có kế hoạch của người giáo viên trong đó dưới vai trò tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn, điều khiển của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực chủ động, tự tổ chức hoạt động học tập nhằm hình thành phát triển phẩm chất năng lực chung và hình thành phát triển năng lực toán học cho học sinh. 9
1.2.1.2. Quản lý dạy học Quản lí hoạt động dạy học là quản lí việc chấp hành các quy định (Điều lệ, Quy chế, nội quy…) về hoạt động giảng dạy của GV và hoạt động học tập của HS, bảo đảm cho các hoạt động đó đƣợc diễn ra một cách tự giác, có nề nếp, có chất lƣợng và đạt hiệu quả. Nhƣ vậy, ta có thể khẳng định quản lí hoạt động dạy học là một hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lí tới khách thể quản lí trong quá trình dạy học nhằm đạt mục tiêu đề ra [24]. Tác giả chọn khái niệm sau làm khái niệm của đề tài: Quản lý dạy học là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch,hợp quy luật của chủ thể quả lý nhà trƣờng tới quá trình dạy học, giáo viên, học sinh và các lực lƣợng liên đới nhằm đạt đƣợc mục tiêu quản lý đề ra. 1.2.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh Từ điển bách khoa Việt Nam: “Năng lực là đặc điểm của cá nhân, thể hiện mức độ thông thạo - tức là có thể thực hiện một cách thành thục và chắc chắn một hay một số dạng hoạt động nào đó” [23]. Từ điển Tiếng Việt: Năng lực là phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con ngƣời khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó với chất lƣợng cao [45]. Nói đến năng lực là nói đến những việc cá nhân con ngƣời làm đƣợc, thực hiện đƣợc một cách hiệu quả. Chúng tôi chọn khái niệm sau làm khái niệm cơ bản của đề tài: “Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể” [22]. Theo khái niệm trên năng lực đƣợc đánh giá bằng hiệu quả hoạt động. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh là lấy năng lực cần đạt làm mục tiêu dạy học để tổ chức thực hiện hoạt động dạy học đạt mục tiêu đề ra. Dạy học theo tiếp cận năng lực là quá trình thiết kế, tổ chức và phối hợp giữa hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò, tập trung vào kết quả đầu ra của quá 10