Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang, đề xuất được một số biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang; góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bậc tiểu học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN NGỌC CHI QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN NGỌC CHI QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Tuân THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả khảo sát, nghiên cứu trong luận văn được thực hiện trên phạm vi, địa bàn nghiên cứu triển khai chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Ngọc Chi i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Văn Tuân đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành công trình nghiên cứu này. Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, Phòng Sau Đại học, Khoa Tâm lí Giáo dục đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin cảm ơn Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lục Nam, các trường Tiểu học huyện Lục Nam và đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân, các bạn đồng nghiệp, những người luôn động viên, khuyến khích và giúp đỡ về mọi mặt để tôi có thể hoàn thành công việc nghiên cứu của mình. Trong quá trình nghiên cứu, dù đã rất cố gắng, song luận văn này chắc vẫn còn có thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm tới đề tài. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Ngọc Chi ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ viii MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 5 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 6 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC ................. 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................................. 7 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài.................................................................................... 7 1.1.2. Nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài.................................................................... 11 1.2.1. Kĩ năng sống ..................................................................................................... 11 1.2.2. Kĩ năng tự bảo vệ bản thân ............................................................................... 13 1.2.3. Hoạt động giáo dục ........................................................................................... 14 1.2.4. Hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ............ 15 1.2.5. Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học .............................................................................................................. 16 1.3. Giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học trong bối cảnh hiện nay .............................................................................................................. 17 1.3.1. Bối cảnh hiện nay và những vấn đề đặt ra đối với việc giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ............................................................... 17 1.3.2. Hoạt động Giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ........... 24 1.4. Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh của trường tiểu học ................................................................................................... 33 iii
1.4.1. Xác định mục tiêu quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học .......................................................................................... 33 1.4.2. Lập kế hoạch giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học........ 34 1.4.3. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ....................................................................................................... 35 1.4.4. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ....................................................................................................... 36 1.4.5. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học .......................................................................................... 37 1.5. Các yếu tố tác động đến quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở trường tiểu học ................................................................... 37 1.5.1. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 37 1.5.2. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 39 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 41 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Ở HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG ..................................................... 42 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang ........................................................................................................... 42 2.1.1. Vài nét về điều kiện kinh tế, chính trị xã hội của huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang .......................................................................................................... 42 2.1.2. Một số thành tựu của giáo dục huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang..................... 43 2.2. Thực trạng giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang .......................................................... 46 2.2.1. Khái quát chung về khảo sát thực trạng............................................................ 46 2.2.2. Nội dụng điều tra, khảo sát ............................................................................... 48 2.3. Thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh của trường tiểu học ..................................................................................... 54 2.3.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh .............................................................................................................. 54 2.3.2. Thực trạng tổ chức thực hiện giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh .............................................................................................................. 56 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện các nội dung giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh................................................................................................ 57 iv
2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc tổ chức thực hiện giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ............................................................................. 59 2.3.5. Thực trạng quản lí các nguồn lực phục vụ giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh................................................................................................ 60 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân ............................................................................................................. 62 2.5. Đánh giá chung về giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân và quản lí giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang .................................................................................................................. 63 2.5.1. Ưu điểm và hạn chế .......................................................................................... 63 2.5.2. Nguyên nhân của những yếu kém .................................................................... 65 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 66 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Ở HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG .................................................................... 67 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................................ 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thống nhất giữa dạy học và giáo dục ....................... 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp ..................................... 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng giáo dục... 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của các biện pháp ........................................ 68 3.2. Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ....................................................................................................... 69 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức tập huấn nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, phụ huynh học sinh về nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh Tiểu học trong bối cảnh hiện nay .............................................................................................................. 69 3.2.2. Biện pháp 2: Đầu tư cơ sở vật chất và tạo nguồn kinh phí phục vụ giáo dục KNTBVBT cho học sinh.................................................................................... 70 3.2.3. Biện pháp 3: Kế hoạch hoá hoạt động giáo dục KNTBVBT cho học sinh tiểu học .............................................................................................................. 72 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường tham gia hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ............. 73 3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng và quản lí hệ thống tiêu chí đánh giá và tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh tiểu học ............................................................................................................... 77 v
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................ 83 3.4. Kết quả thăm dò ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................... 83 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 86 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 87 1. Kết luận ................................................................................................................... 87 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 88 2.1. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lục Nam ......................................... 88 2.2. Đối với BGH các trường Tiểu học ...................................................................... 88 2.4. Đối với giáo viên ................................................................................................. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 90 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT TT TỪ VIẾT TẮT NGHĨA TIẾNG VIỆT 1 BGH Ban Giám hiệu 2 CBQL Cán bộ quản lí 3 CMHS Cha mẹ học sinh 4 CNH Công nghiệp hoá 5 GD Giáo dục 6 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 7 GV Giáo viên 8 GVCN Giáo viên chủ nhiệm 9 HĐGD Hội đồng giáo dục 10 HĐH Hiện đại hoá 11 HS Học sinh 12 HT Hiệu trưởng 13 KN Kĩ năng 14 KNS Kĩ năng sống 15 KNTBVBT Kĩ năng tự bảo vệ bản thân 16 LLGD Lực lượng giáo dục 17 LLXH Lực lượng xã hội 19 PH Phụ huynh 20 PHHS Phụ huynh học sinh 21 QL Quản lí 22 MN Mầm non 23 TH Tiểu học 24 THCS Trung học cơ sở 25 THPT Trung học phổ thông 26 TTCM Tổ trưởng chuyên môn vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô, mạng lưới trường lớp, học sinh năm học 2019-2020 ............... 44 Bảng 2.2: Quy mô phát triển trường lớp, học sinh cấp Tiểu học ............................ 44 Bảng 2.3: Chất lượng GD đại trà cấp Tiểu học (Đánh giá về NL, PC) ................... 45 Bảng 2.4: Tình hình chung về mẫu nghiên cứu ....................................................... 48 Bảng 2.5: Kết quả thực hiện mục tiêu giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân ........... 48 Bảng 2.6: Kết quả thực hiện nội dung giáo dục kĩ năng tự bảo vệ.......................... 49 Bảng 2.7: Kết quả các hình thức giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân ................... 50 Bảng 2.8: Thực trạng kết quả sử dụng phương pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân ................................................................................................... 51 Bảng 2.9: Đánh giá mức độ tham gia của các lực lượng giáo dục .......................... 52 Bảng 2.10: Kết quả hình thành kĩ năng tự bảo vệ của học sinh tiểu học .................. 53 Bảng 2.11: Thực trạng lập kế hoạch giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh ......... 54 Bảng 2.12: Kết quả tổ chức thực hiện giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh....... 56 Bảng 2.13: Chỉ đạo thực hiện giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh ................... 58 Bảng 2.14: Mức độ thực hiện các phương thức đánh giá kết quả giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh .................................................................... 59 Bảng 2.15: Kết quả đánh giá về quản lí các nguồn lực phục vụ giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh tiểu học ............................................................... 61 Bảng 2.16: Ý kiến của CBQL, GV về những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh ........................................ 62 Bảng 3.1: Tiêu chí đánh giá công tác quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống ở trường tiểu học ..................................................................................... 80 Bảng 3.2: Ý kiến đánh giá về tính cấp thiết của các biện pháp ............................... 84 Bảng 3.3: Ý kiến đánh giá về tính khả thi của các biện pháp.................................. 85 viii
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Sự nghiệp Giáo dục có vị trí quan trọng trong chiến lược xây dựng con người, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Chăm lo phát triển GD&ĐT là chìa khoá để phát huy nguồn nhân lực con người, là yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh, bền vững. Trong giai đoạn hiện nay, Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu”, là yếu tố quan trọng quyết định sự phát triển xã hội. Điều 2 Luật giáo dục 2005 đã xác định, “Mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Do vậy, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là rất cần thiết, phù hợp với mục tiêu giáo dục [22]. Ngoài ra, Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban chấp hành trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT cũng đặt ra mục tiêu: Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lí tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời [5]. Con người khi sinh ra đều không có khả năng làm được mọi thứ một cách ngẫu nhiên. Đó là kết quả của quá trình tiếp thu, thích nghi với các tri thức, kinh nghiệm xã hội lâu dài. Trẻ em khi sinh ra không thể tự nhiên có được kĩ năng sống như: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng trình bày ý kiến, kĩ năng tự chăm sóc và bảo vệ bản thân... Càng có những kĩ năng này sớm bao nhiêu thì trẻ càng có nền tảng để phát triển toàn diện bấy nhiêu. Mặt khác, khi trẻ lớn dần, nhu cầu hòa nhập xã hội, tiếp xúc với thế giới bên ngoài càng cao. Thông tin ngoại cảnh không chỉ có những cái tốt đẹp mà còn bao 1
gồm cả những cái xấu, cái không tốt, có ảnh hưởng tiêu cực và thậm chí còn có thể nguy hiểm đến tính mạng của trẻ em. Vì vậy, việc dạy và rèn luyện kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh là vô cùng cần thiết. Rèn kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh giúp cho các em có thể thích ứng nhanh chóng với môi trường xã hội, tự giải quyết được một số vấn đề thiết thực trong cuộc sống và đặc biệt là để các em có thể tự tin, chủ động không bị quá phụ thuộc vào người lớn. Các em có thể tự bảo vệ mình, có kĩ năng để phòng, tránh những mối nguy hiểm có thể đến, tự đem lại lợi ích chính đáng, điều kiện thuận lợi để học tập, rèn luyện, phấn đấu nhằm đạt được các mục tiêu của bản thân mình. Tiểu học là cấp học đầu tiên, là nền tảng của giáo dục phổ thông, giáo dục tiểu học có tầm quan trọng đặc biệt trong việc hình thành nhân cách của trẻ. Giáo dục kĩ năng tự bảo vệ ngay từ cấp học này sẽ giúp học sinh hình thành những cơ sở vững chắc cho sự phát triển nhân cách [6]. Bắt đầu từ năm học 2010 - 2011, Bộ GD&ĐT đã đưa nội dung giáo dục kĩ năng sống lồng ghép vào một số môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở bậc tiểu học. Đây là một chủ trương cần thiết và đúng đắn. Tuy nhiên, hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học ở nhiều trường vẫn còn nhiều bất cập; giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân còn chưa được quan tâm đúng mức; song song với hoạt động giáo dục là công tác quản lí, tổ chức triển khai hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh ở rất nhiều trường còn lúng túng, mang tính hình thức, đối phó với cơ quan quản lí cấp trên; năng lực tổ chức, quản lí hoạt động này của CBQL trường học chưa đáp ứng được những yêu cầu mà xã hội đặt ra; công tác tổ chức, quản lí còn nhiều hạn chế và chưa có các chính sách khuyến khích việc tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh… Chính vì vậy, kết quả hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học chưa cao. Nhận thấy vai trò quan trọng của giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh, trong những năm qua, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang đã chỉ đạo các trường Tiểu học chú trọng, quan tâm lồng ghép giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh vào từng tiết học và các hoạt động giáo dục trong nhà trường. Công tác giáo dục kĩ năng sống nói chung và kĩ năng tự bảo vệ bản thân nói riêng cho học sinh tiểu học 2
đã có nhiều chuyển biến đáng ghi nhận. Các nhà trường đã quan tâm tổ chức nhiều hơn các hoạt động ngoại khóa nhằm trang bị cho các em những kĩ năng cần thiết để bảo vệ bản thân. Học sinh được tự trải nghiệm, tự rút ra bài học cho bản thân và được rèn luyện những kĩ năng cần thiết để ứng dụng vào từng trường hợp cụ thể trong cuộc sống. Đa số các em học sinh đều rất hứng thú với các hoạt động nhà trường tổ chức. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tại một số trường Tiểu học, việc giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh chưa được nhận thức một cách nhất quán, mục tiêu của giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân chưa được cán bộ, GV các trường nhận thức một cách đầy đủ; các nội dung giáo dục ít được đổi mới; hình thức và phương pháp tổ chức còn nghèo nàn, đặc biệt các hạn chế được thể hiện rõ trong việc quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân ở các trường điều này đã ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân nói riêng và giáo dục toàn diện cho học sinh Tiểu học nói chung. Từ những vấn đề lí luận và thực tiễn trên, tác giả chọn vấn đề nghiên cứu: “Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang” làm đề tài luận văn của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang, đề xuất được một số biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang; góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bậc tiểu học và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 3
4. Giả thuyết khoa học Giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang trong những năm gần đây mặc dù đã được quan tâm tuy nhiên vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định, trong đó có nguyên nhân thuộc về quản lý. Do đó, nếu đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học dựa trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn thì hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang sẽ có chất lượng và hiệu quả cao hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích, tổng hợp và khái quát hoá các vấn đề lí luận về hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân và quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học. - Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân và thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường Tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. - Đề xuất được một số biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường Tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang trong bối cảnh hiện nay. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu lí luận và thực tiễn về quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp quản lí nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở trường tiểu học. 6.2. Về khách thể khảo sát Khảo sát cán bộ, giáo viên tại 05 trường Tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Cụ thể: Trường Tiểu học Bảo Sơn, Trường Tiểu học Thị trấn Đồi Ngô, trường tiểu học Lan Mẫu, Trường Tiểu học Phương Sơn, trường Tiểu học Bảo Đài. Tổng số khách thể điều tra: Dự kiến 233 người, trong đó có 23 cán bộ quản lí, 210 giáo viên ở các trường Tiểu học. 4
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu - Tiếp cận mục tiêu: Luận văn sử dụng phương pháp tiếp cận mục tiêu để phân tích làm rõ mục tiêu của quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân, mục tiêu giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân; phân tích thực trạng thực hiện các nội dung quản lí. Trên cơ sở đó, xây dựng nội dung các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân phù hợp. - Tiếp cận chức năng: Luận văn sử dụng phương pháp tiếp cận chức năng để phân tích các chức năng quản lí hoạt động giáo dục và quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân, từ đó xác định được nội dung của quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở trường tiểu học, phân tích thực trạng thực hiện các nội dung quản lí, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân hợp lí. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận - Phân tích hoá, tổng hợp hoá, hệ thống hóa, khái quát hóa các văn bản chỉ thị, các tài liệu, các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài… nhằm xác định nội hàm của các khái niệm cơ bản, xây dựng những nguyên tắc, xác định đường lối và phương tiện nghiên cứu, hình thành giả thuyết khoa học, xây dựng khung lí luận của đề tài nghiên cứu. - Sử dụng mạng Internet trong tra cứu, tìm tài liệu. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra: Sử dụng bảng hỏi, phiếu hỏi để điều tra thực trạng quản lí và tổ chức hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh ở các trường tiểu học của huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. - Phương pháp quan sát: Tiến hành dự các buổi học (chính khóa, ngoại khóa) có liên quan đến hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ở các trường Tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang nhằm trực tiếp tìm hiểu thông tin về đối tượng nghiên cứu. 7.2.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học Sử dụng bảng tính Excel để xử lí, tính toán số liệu thu được của đề tài. 5
8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị. Luận văn được trình bày trong 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Chương 3: Một số biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh tiểu học ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang trong bối cảnh hiện nay. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG TỰ BẢO VỆ BẢN THÂN CHO HỌC SINH TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài a. Hướng nghiên cứu về hoạt động giáo dục kĩ năng sống trong đó có kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh Thế kỷ XIX, C.Mác (1818-1883) và Ph.Ăngghen (1820-1895) đã xây dựng học thuyết mới trong lịch sử phát triển loài người. C.Mác và Ph.Ăngghen đã xác định mục đích nền giáo dục xã hội chủ nghĩa là tạo ra "con người phát triển toàn diện". Quan điểm giáo dục của hai ông là phát triển nhân cách con người về mọi mặt theo "phương thức giáo dục kết hợp với lao động sản xuất". Chính quan điểm này đã được V.I.Lênin kế thừa và phát triển thành hiện thực nền giáo dục xã hội chủ nghĩa. Theo quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, kết quả của giáo dục là con người có sức khoẻ, biết làm và có khả năng thích ứng với sự biến đổi của nghề nghiệp đặc biệt biết có kĩ năng biết tự bảo vệ mình. Trong những nghiên cứu về giáo dục, Lênin đã đánh giá rất cao vai trò của kĩ năng tự bảo vệ trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách con người mà trong đó kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh chính là phương tiện dẫn đến việc hình thành, phát triển nhân cách con người trong xã hội [1]. Các chương trình, dự án về kĩ năng sống nói chung trong đó có kĩ năng tự bảo vệ đã được triển khai bởi nhiều tổ chức trên thế giới thực hiện như Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tổ chức Giáo dục Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO),... Công ước của Liên Hiệp Quốc về quyền trẻ em khẳng định vai trò và tầm quan trọng của giáo dục kĩ năng sống nói chung và kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh nói riêng: “Các bậc cha mẹ có nghĩa vụ bảo vệ con cái của mình,... đồng thời có các biện pháp giáo dục phù hợp nhằm hình thành kĩ năng tự bảo vệ cho trẻ em” [27]. Như vậy, có thể khẳng định rằng, việc giúp cho trẻ em trong đó có học sinh tiểu học được bảo vệ và được giáo dục để có kĩ năng tự bảo vệ là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Giáo dục cho trẻ em nói chung và học sinh nói riêng các kĩ năng sống đặc biệt là các kĩ năng tự bảo vệ bản thân tránh xâm hại tình dục, tránh được hiểm họa từ tự nhiên, đời sống xã hội. 7
b. Hướng nghiên cứu về quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống trong đó có kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh Các nghiên cứu về quản lí giáo dục kĩ năng sống trên thế giới được nghiên cứu lồng ghép trong các nghiên cứu về quản lí hoạt động giáo dục trong nhà trường với tư cách là hoạt động giáo dục cơ bản trong trường học. Đại diện cho hướng nghiên cứu này là tác giả V.P.Xtrêzicodin, Jaxapob, Xvecxlerơ. Các tác giả này đã xác định việc quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống trong nhà trường của Hiệu trưởng như: Phải phân công nhiệm vụ cho cán bộ, nhân viên trong nhà trường một cách hợp lí và có những biện pháp quản lí cụ thể thì sẽ đạt hiệu quả cao; phải xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên có đủ năng lực và trình độ tổ chức các hoạt động dạy học, giáo dục trong nhà trường; phải tổ chức hội thảo khoa học trong đội ngũ giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục; phải tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm bài dạy. Đây là biện pháp hữu hiệu nhất trong công tác quản lí của lãnh đạo nhà trường [24]. Đồng quan điểm về vấn đề này, cũng có rất nhiều nhà nghiên cứu và tổ chức nghiên cứu, tiêu biểu như: ullivan và Glanz (2000), Tổ chức Alberta Learning (2002), Hill (2006), Visser (2005), Prinsloo (2007), họ đều nhận mạnh vai trò của công tác quản lí của Hiệu trưởng với các giáo viên, của giáo viên với các học sinh trong việc quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh [12]. 1.1.2. Nghiên cứu trong nước a. Hướng nghiên cứu về hoạt động giáo dục kĩ năng sống trong đó có kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh Unicef đã hỗ trợ thực hiện chương trình thực nghiệm giáo dục “Sống khỏe mạnh và kĩ năng sống”. Chương trình tập trung vào việc tổ chức giáo dục cho học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 tại 20 trường của tỉnh Lạng Sơn, Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh, An Giang, Kiên Giang về kiến thức và kĩ năng tự bảo vệ bản thân khỏi các tệ nạn xã hội như nghiện thuốc lá, rượu bia; phòng tránh xâm hại tình dục; phòng tránh và ứng phó với tình huống căng thẳng [27]. Vụ thể chất thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo hợp tác với Unicef triển khai dự án “Giáo dục kĩ năng sống trong giáo dục sức khỏe cho học sinh ”. Đây là chương trình dành cho học sinh tiểu học miền núi. Chương trình này hướng đến việc hỗ trợ xây dựng tài liệu giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học miền núi. Trong đó hướng nhiều tới việc xây dựng các tài liệu giáo dục các kĩ năng sống mà học sinh miền núi 8
cần để thích ứng được với môi trường sống khắc nghiệt (nhiều thiên tại hạn hán, bão lụt,...), giúp các em biết tránh hoặc xử lí những tai nạn về sông nước, điện giật, sét đánh, động vật cắn, bom mìn; giáo dục kĩ năng ăn uống vệ sinh, an toàn [25]. Dưới đây là một số nghiên cứu của các tác giả Việt Nam về vai trò và tầm quan trọng của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh cũng được công bố. Cụ thể: Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đinh Thị Kim Thoa, Đặng Hồng Minh (2011), với quyển sách có tựa đề: “Giáo dục giá trị sống và kĩ năng sống cho học sinh tiểu học” [21]. Trong sách này, nhóm tác giả đã chỉ rõ vai trò và tầm quan trọng của giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà trường. Các tác giả cũng khẳng định, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh là cơ sở quan trọng, nền tảng vững chắc để giúp học sinh tạo dựng giá trị sống cho bản thân. Tác giả Lục Thị Nga đã phân tích tầm quan trọng của kĩ năng sống trong việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh tiểu học và cho rằng: Nhân cách được hình thành qua hai con đường cơ bản trong nhà trường: con đường dạy học và con đường giáo dục ngoài giờ lên lớp. Bên cạnh việc làm rõ những vấn đề cơ bản về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học, phương pháp dạy học tích hợp kĩ năng sống vào môn khoa học tác giả đưa ra phương pháp dạy học tích hợp kĩ năng sống vào hoạt động ngoài giờ lên lớp và phân tích ý nghĩa thực tiễn của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh tiểu học và chỉ ra những yếu tố cần thiết, hiệu quả của hoạt động ngoài giờ lên lớp trong việc nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học [25]. b. Hướng nghiên cứu về quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống trong đó có kĩ năng tự bảo vệ cho học sinh Trương Thị Ngọc Loan, với bài viết “Quản lí hoạt động phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em trong các trường mầm non quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội ”. Kết quả nghiên cứu khẳng định: Hoạt động phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em về nội dung, hình thức, các nguồn lực cho hoạt động được đánh giá ở mức độ khá tốt. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em bao gồm nhiều yếu tố và mức độ ảnh hưởng rất nhiều được xếp theo thứ bậc: 1) Yếu tố thuộc về giáo viên mầm non; Yếu 9
tố thuộc về gia đình và xã hội; 2) Yếu tố thuộc về môi trường quản lí; 3) Yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường mầm non [20]. Tiếp đến là rất nhiều công trình nghiên cứu khác: Ví dụ như: Hoàng Thúy Nga (2016), với luận án tiến sĩ quản lí giáo dục “Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tiểu học thành phố Hà Nội”; Phạm Thị Nga (2016),với luận án “Quản lí hoạt động giáo dục giá trị sống và kĩ năng sống cho học sinh các trường trung học cơ sở trong bối cảnh đổi mới giáo dục”; Trần Lưu Hoa (2018), với luận án “Quản lí giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh các trường Tiểu học thành phố Hà Nội trong bối cảnh hiện nay”;… Các luận án đều đồng hướng nghiên cứu về hoạt động giáo dục kĩ năng sống và quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho trẻ em ở các trường phổ thông. Gần đây nhất, Nguyễn Lê Thy Giang (2019), với luận án tiến sĩ “Quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh tiểu học ở các xã miền núi thành phố Hà Nội”, tác giả Thy Giang đã xây dựng cơ sở lý luận về quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh tiểu học; Đã khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh tiểu học của các xã miền núi trực thuộc thành phố Hà Nội; Đã đề xuất được một số biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh tiểu học ở các xã miền núi thành phố Hà Nội [12]. Khái quát hóa kết quả của các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước tác giả luận văn nhận thấy: Vấn đề kĩ năng sống, giáo dục kĩ năng sống và quản lí giáo dục kĩ năng sống nói chung cho học sinh được khá nhiều các tác giả trên thế giới và trong nước nghiên cứu. Các nghiên cứu về kĩ năng tự bảo vệ bản thân, giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân, quản lí giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân của học sinh chủ yếu là được lồng ghép trong các nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống. Các nghiên cứu tập trung vào các hướng như: nghiên cứu về vai trò, tầm quan trọng của hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ của học sinh; Nghiên cứu về nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ của học sinh; Các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động giáo dục kĩ năng tự bảo vệ của học sinh. Các nghiên cứu được triển khai bài bản, công phu và được tiến hành trên nhiều quốc gia khác nhau, các nghiên cứu triển khai trên tất cả các cấp học từ mẫu giáo, tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông,... 10