Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:129

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng phù hợp với bối cảnh hiện nay từ đó nâng cao chất lượng hoạt động tham vấn học đường ở các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ BÍCH DIỆP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC THAM VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ BÍCH DIỆP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC THAM VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CAO BẰNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ ÚT SÁU THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Bích Diệp i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Út Sáu, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Bích Diệp ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ ............................................................................ ix MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3 8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC THAM VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .............. 5 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................... 5 1.1.1. Trên thế giới ........................................................................................................ 5 1.1.2. Việt Nam ............................................................................................................. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................... 10 1.2.1.Quản lý ............................................................................................................... 10 1.2.2. Bồi dưỡng ......................................................................................................... 11 1.2.3. Năng lực tham vấn học đường của giáo viên Trung học cơ sở ........................ 11 1.2.4. Bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên trung học cơ sở ........ 12 1.2.5. Quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 12 1.3. Lý luận về bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 13 1.3.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 13 iii
1.3.2. Nội dung bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở ............................................................................................... 13 1.3.3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ..................................................................................... 14 1.3.4. Hình thức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 14 1.3.5. Quy trình bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 15 1.3.6. Đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ............................................................................... 16 1.3.7. Năng lực tham vấn học đường của giáo viên các trường trung học cơ sở ....... 16 1.4. Lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ..................................................................................... 18 1.4.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ..................................................................................... 18 1.4.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 19 1.4.3. Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ................................................................................................. 20 1.4.4. Đánh giá công tác bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ............................................................................... 21 1.4.5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên trung học cơ sở ............................................................... 21 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên trung học cơ sở .......................................................................... 22 1.5.1. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 22 1.5.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 23 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 25 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC THAM VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CAO BẰNG ............................................................................... 26 2.1. Một vài nét về các trường THCS thành phố Cao Bằng ....................................... 26 iv
2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................................................ 27 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 27 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 27 2.2.3. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát ............................................................ 27 2.2.4. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 27 2.3. Tự đánh giá năng lực tham vấn học đường của giáo viên trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................................................................................................... 28 2.4. Thực trạng bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ............................................................... 39 2.4.1. Thực trạng mục tiêu bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ............................................. 39 2.3.2. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ............................................. 39 2.3.3. Thực trạng phương pháp bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng.................................... 42 2.3.4. Thực trạng hình thức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ........................................... 45 2.3.5. Thực trạng quy trình bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ........................................... 48 2.3.6. Thực trạng đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ............................ 50 2.4. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng ................................................ 53 2.4.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng ................................................ 53 2.4.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng ............................................................ 55 2.4.3. Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng ............................................................ 58 2.4.4. Đánh giá công tác bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng .......................................... 61 v
2.4.5. Thực trạng nhận thức về vai trò của hiệu trưởng trong bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng .... 65 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng...................................... 67 2.6. Đánh giá chung .................................................................................................... 69 2.6.1. Kết quả đạt được ............................................................................................... 69 2.6.2. Tồn tại, hạn chế ................................................................................................. 70 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 73 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC THAM VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ CỞ THÀNH PHỐ CAO BẰNG........................................................................ 74 3.1. Các nguyên tắc thực hiện biện pháp .................................................................... 74 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học................................................................... 74 3.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..................................................................... 74 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 74 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 74 3.2. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn tâm lý cho giáo viên tại các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng .................................................. 75 3.2.1. Chỉ đạo thực hiện quy trình bồi dưỡng năng lực tham vấn tâm lý cho giáo viên tại các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng phù hợp điều kiện thực tiễn ........................................................................................................... 75 3.2.2. Xây dựng nội dung, chương trình bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ...................... 79 3.2.3. Chỉ đạo thực hiện đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường đáp ứng nhu cầu của giáo viên trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng ................. 88 3.2.4. Chỉ đạo xây dựng công cụ đánh giá năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ..................................... 90 3.2.5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở ............................... 94 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 96 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................ 98 vi
3.4.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 98 3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát .................................................................. 98 3.4.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................................ 98 3.4.4. Kết quả khảo sát ................................................................................................ 98 Kết luận chương 3 ..................................................................................................... 103 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................... 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 107 PHỤ LỤC....................................................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý GD & ĐT Giáo dục & Đào tạo GV Giáo viên HĐTN Hoạt động trải nghiệm HS Học sinh THCS Trung học cơ sở viii
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng Bảng 2.1. Quy mô học sinh các khối lớp tại các trường THCS ở thành phố Cao Bằng ............................................................................................... 26 Bảng 2.2. Trình độ GV, CBQL các trường THCS ở thành phố Cao Bằng ........... 26 Bảng 2.8. Tự đánh giá của GV về năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng......................... 29 Bảng 2.3. Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 40 Bảng 2.4. Thực trạng phương pháp bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 43 Bảng 2.5. Thực trạng hình thức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 46 Bảng 2.6. Thực trạng quy trình bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 49 Bảng 2.7. Thực trạng đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 51 Bảng 2.9. Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng...................... 54 Bảng 2.10. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 56 Bảng 2.11. Thực trạng chỉ đạo bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 58 Bảng 2.12. Thực trạng đánh giá bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 62 Bảng 2.13. Thực trạng nhận thức về vai trò của hiệu trưởng trong bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng ............................................................................ 66 Bảng 2.14. Thực trạng đánh giá bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ................. 68 ix
Bảng 3.1. Nội dung chương trình bồi dưỡng năng lực TVHĐ cho GV các trường THCS......................................................................................... 80 Bảng 3.2. Thang đánh giá các mức độ năng lực tham vấn học đường của giáo viên các trường trung học cơ sở ............................................................ 90 Bảng 3.3. Mức độ đánh giá các mức độ năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở .................................................... 92 Bảng 3.4. Tính cần thiết của các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ........................................................................................ 99 Bảng 3.5. Tính khả thi của các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng ...................................................................................... 101 Sơ đồ Sơ đồ 3.1. Quy trình bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở .................................................................... 75 Sơ đồ 3.2. Kế hoạch bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho GV các trường THCS .....................................................................................................77 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bước sang thế kỷ thứ XXI, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục có những bước đột phá, tạo sự chuyển biến nhanh về mọi mặt trong đời sống của người Việt Nam. Tuy nhiên, những biến động của nền kinh tế thị trường mở cửa cũng gây ra không ít tác động tiêu cực đến đời sống tinh thần của nhiều người, đặc biệt là giới trẻ nói chung và học sinh Trung học cơ sở nói riêng. Ở độ tuổi 11 đến 15, lứa tuổi này còn được gọi là lứa tuổi thiếu niên và nó có một vị trí đặc biệt trong thời kỳ phát triển của trẻ em. Vị trí đặc biệt này được phản ánh bằng các tên gọi: “thời kỳ quá độ”, “tuổi khó bảo”, “tuổi bất trị”, “tuổi khủng hoảng”... Những tên gọi đó nói lên tính phức tạp và tầm quan trọng của lứa tuổi này trong quá trình phát triển của trẻ em. Sự phát triển tâm lý ở lứa tuổi này diễn ra không đồng đều về mọi mặt. Điều đó quyết định sự tồn tại song song “vừa tính trẻ con, vừa tính người lớn”. Giai đoạn này chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các điều kiện văn hoá, giáo dục, kinh tế của gia đình, nhà trường và xã hội. Bên cạnh đó, áp lực học hành thi cử, việc thích ứng với cuộc sống ngày càng biến động, tiếp thu nhiều nền văn hoá khác nhau khiến nhiều học sinh gặp không ít khó khăn trong học tập, trong việc tìm và định hướng lý tưởng sống cho mình.Trong những trường hợp như thế, học sinh rất cần đến sự chia sẻ, sự thông hiểu từ người thân: gia đình, bạn bè…Công tác tham vấn học đường có vai trò vô cùng quan trọng, hỗ trợ học sinh rèn luyện kỹ năng sống, tăng cường ý chí, niềm tin, bản lĩnh, có thái độ ứng xử phù hợp trong các mối quan hệ xã hội và hoàn thiện nhân cách; đồng thời phát hiện, tham vấn giúp học sinh có hướng giải quyết phù hợp, giảm thiểu tác động tiêu cực có thể xảy ra. Thành phố Cao Bằng thuộc tỉnh Cao Bằng là một thành phố thuộc tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, thành phố gồm có 11 xã, phường. Về công tác giáo dục, toàn thành phố hiện có 35 trường trong đó: 12 trường Mầm non, 14 trường Tiểu học và 09 trường Trung học cơ sở. Trong những năm qua thực hiện sự chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cao Bằng và Ủy ban nhân dân thành phố Cao Bằng, phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Cao Bằng đã triển khai thành lập tổ tham vấn tâm lý hỗ trợ học sinh với thành phần gồm đại diện lãnh đạo nhà trường làm tổ trưởng; thành viên là cán bộ, giáo viên kiêm nhiệm công tác tham vấn tâm lý, nhân viên y tế trường học, cán bộ, giáo viên phụ trách công tác Đoàn, Đội, đại diện cha mẹ học sinh và một số học sinh là cán bộ lớp, cán bộ Đoàn, Đội theo quy định Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ngày 18/2/2017 1
của Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn thực hiện công tác tham vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông. Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Cao Bằng đã chỉ đạo cơ sở giáo dục xây dựng kế hoạch công tác tham vấn tâm lý năm học; xây dựng lịch tham vấn chi tiết từng tuần, tháng, học kỳ, năm học với 2 hình thức tham vấn chính, đó là tham vấn định hướng chung và tham vấn riêng, trực tiếp đến từng đối tượng cần tham vấn, đảm bảo các thông tin tham vấn luôn được giữ bí mật. Tuy nhiên, đội ngũ làm công tác tham vấn là kiêm nhiệm, không có chuyên môn sâu, trong khi đó các tình huống tham vấn đôi khi phát hiện và tham vấn rất phức tạp, đòi hỏi phải có đội ngũ được đào tạo bài bản. Việc bồi dưỡng năng lực tham vấn cho đội ngũ trên còn gặp nhiều khó khăn, trở ngại. Vì vậy, để có được đội ngũ làm công tác tham vấn được đào tạo bài bản, có nghệ thuật nói chuyện, giữ được uy tín với các em cần chú trọng công tác bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên làm công tác tham vấn tại các trường Trung học cơ sở trên địa bàn thành phố. Từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng phù hợp với bối cảnh hiện nay từ đó nâng cao chất lượng hoạt động tham vấn học đường ở các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng. 4. Giả thuyết khoa học Trong những năm qua, các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng đã chú trọng công tác bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo 2
viên. Quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng đã đạt được nhiều kết quả khả quan; tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế ở các khâu: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá… Nếu đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn cho giáo viên Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng một cách khoa học, phù hợp điều kiện thực tiễn nhà trường và đặc điểm tâm lý giáo viên sẽ nâng cao năng lực tham vấn học đường cho giáo viên từ đó nâng cao chất lượng công tác tham vấn học đường ở các Trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên Trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng bồi dưỡng, quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng. 6. Phạm vi nghiên cứu Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài đi sâu nghiên cứu, đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng Giới hạn thời gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở thành phố Cao Bằng trong năm học 2019 – 2020. Giới hạn về khách thể điều tra: Đề tài giới hạn khảo sát 19 CBQL và 188 cán bộ, GV THCS đang trực tiếp làm công tác tham vấn học đường tại 9 trường THCS Thành phố Cao Bằng. 7. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi sử dụng các nhóm phương pháp sau: 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp: phân tích, tổng hợp, hệ thống tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường trung học cơ sở. 3
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát khóa/lớp bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên; Quan sát hoạt động của học sinh trong các giờ học chính khóa, hoạt động trải nghiệm…để đánh giá thực trạng bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng ankét Chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho CBQL, GV, để tìm hiểu thực trạng công tác bồi dưỡng và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng - Tỉnh Cao Bằng. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn cán bộ quản lý trường Trung học cơ sở, cán bộ Phòng Giáo dục và Đào tạo, giáo viên các trường Trung học cơ sở để tìm hiểu rõ hơn về thực trạng bồi dưỡng và thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên các trường Trung học cơ sở Thành phố Cao Bằng. 7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Trưng cầu ý kiến cán bộ quản lý các trường Trung học cơ sở, cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Sở Giáo dục - Đào tạo để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề tài đã đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học nhằm sử lý các số liệu thu được. 8. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên ở trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên ở các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng. Chương 3: Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực tham vấn học đường cho giáo viên ở các trường trung học cơ sở thành phố Cao Bằng. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC THAM VẤN HỌC ĐƯỜNG CHO GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Từ đầu thế kỷ XIX , Small (người Mỹ) đã thấy những hoạt động tâm lí của cá nhân bắt nguồn từ những nhu cầu của nó (về của cải, quyền lực, về sự tán thành của người khác…). Vào giữa thế kỷ XIX, V.Koller, E.Thorndike, N.E.Miller… nghiên cứu các kiểu hành vi động vật được thúc đẩy bởi nhu cầu và đưa ra thuật ngữ “ luật hiệu ứng” để giải thích sự liên hệ giữa kích thích và đáp ứng của cơ thể. Trên cơ sở này, họ đề xướng lý thuyết nhu cầu cơ thể quyết định hành vi. Cuối thế kỷ XIX, S.Freud đã đưa vấn đề nhu cầu vào Lý thuyết bản năng của con người. Theo Freud, lực vận động hành vi con người nằm trong bản năng. Ông khẳng định rằng, tất cả hành vi của con người đều hướng tới việc mong muốn những nhu cầu của cơ thể [1.25]. Từ những năm 1960, tham vấn học đường được chính thức công nhận với nhiệm vụ là tham vấn cho học sinh để giúp họ vượt qua khủng hoảng của lứa tuổi; xây dựng các chương trình tâm lý giáo dục nhằm giúp học sinh phát triển các kỹ năng xã hội cũng như ngăn chặn những tiêu cực trong học đường; cố vấn cho giáo viên, nhà quản lý và cha mẹ học sinh về các vấn đề của học sinh; làm cầu nối giữa nhà trường với cộng đồng. Trên thế giới, việc đào tạo những nhà tâm lý học để làm công tác tham vấn là rất phổ biến, họ phải trải qua quá trình học 2 năm để có bằng cấp của nhà tham vấn đó là thạc sĩ tham vấn và có thời gian thực tập tại cơ sở. Cụ thể tại Pháp, đào tạo nhà tham vấn gắn liền với hướng nghiệp, đó là mô hình của Viện quốc gia Pháp về Khoa học lao động và hướng nghiệp (gọi tắt là INETOP), thuộc đại học CNAM Paris. Ở Canada, các nhà tham vấn được đào tạo qua chương trình đào tạo chính quy ở bậc đại học và sau đại học về tham vấn với các chương trình cụ thể như Tham vấn học đường, tham vấn hướng nghiệp…. Sau khi tốt nghiệp, người học được cấp bằng về tham vấn trong lĩnh vực được đào tạo và trực tiếp tham gia vào các công việc như tham vấn gia đình, tham vấn học đường, tham vấn hướng nghiệp…, môi trường làm 5
việc của họ là ở các trường phổ thông trung học hoặc ở cộng đồng. Trong các chương trình đào tạo thạc sĩ được bảo trợ bởi hội đồng ủy nhiệm về tham vấn cùng với các chương trình giáo dục liên quan trong đó nhấn mạnh đến các khóa học về mối quan hệ trợ giúp và định hướng nghề nghiệp, lối sống, sự trưởng thành của con người. Năm 1909 cuốn sách “Chọn nghề” (Choosing a Vocation) đã có vai trò quan trọng trong công tác tham vấn chọn nghề, sau này sự ra đời của Hiệp hội tham vấn Hướng nghiệp quốc gia Mỹ (NVGA) năm 1913, tổ chức tiền nhiệm của Hiệp hội Tham vấn Mỹ sau này. Trong đó có Franks Parson đã đưa ra 3 quá trình trong chọn nghề: - Sự thấu hiểu về bản thân, về khả năng, về sở thích, hoài bão, cái cản trở bản thân, những hạn chế của bản thân với nghề, động lực thúc đẩy bạn chọn nghề. - Kiến thức, yêu cầu về thành công, những cơ hội và triển vọng trong việc chọn nghề. - Nguyên nhân trong mối liên hệ của hai nhóm thực tế. Parsons chú trọng đến người tham vấn chuyên nghiệp, vì vậy nhà tham vấn nên ân cần, cởi mở và tốt bụng với thân chủ, chính điều này giúp khai thác và phát hiện năng lực của thân chủ trong chọn nghề. Các tác giả như Robert L, Gilson và Marianne H. Michel nhà tham vấn phải hội tụ các kỹ năng cần thiết như: Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng chẩn đoán đánh giá, kỹ năng thuyết phục và kỹ năng quản lý trong đó chú trọng kỹ năng giao tiếp bằng lời và kỹ năng giao tiếp không lời [1.27]. Frank Parsons (1854 - 1908) được xem là cha đẻ của ngành hướng dẫn tư vấn nghề ở Mỹ. Ông đã cho ra đời cuốn sách “Cẩm nang hướng nghiệp” (Vocational Bureau) nhằm trợ giúp các cá nhân trong việc lựa chọn nghề nghiệp, tìm ra cách bắt đầu xây dựng một nghề nghiệp thành công và hiệu quả. Ông thực sự mong muốn công tác hướng dẫn tư vấn nghề nghiệp được đưa vào trường học [dẫn theo 1.12]. Các nghiên cứu trên thế giới đã khẳng định cần có nhà tham vấn chuyên nghiệp, nhà tham vấn cần phải có các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng chẩn đoán đánh giá, kỹ năng thuyết phục và kỹ năng quản lý nhằm trợ giúp các cá nhân trong cuộc sống, học tập và lựa chọn nghề nghiệp. Các nước trên thế giới đã chú trọng đào tạo, bồi dưỡng các nhà tham vấn như Mỹ, Canada, cụ thể ở Mỹ, nhà tham vấn chuyên nghiệp ở Mỹ phải theo học khóa đào tạo 4 năm hoặc chương trình cử nhân 6 năm. Các môn học bắt buộc phải có như sau: a/ Chương trình học bao gồm 8 lĩnh vực: 1/ Quá trình sinh trưởng và phát triển của con 6
người. 2/ Kiến thức nền tảng về xã hội và văn hóa; 3/ Mối quan hệ trợ giúp giữa nhà tham vấn và thân chủ; 4/ Tham vấn nhóm; 5/ Kiến thức về quá trình phát triển nghề nghiệp và đời sống; 6/ Đánh giá; 7/ Nghiên cứu và đánh giá những chương trình tham vấn tâm lý; 8/ Tính chuyên nghiệp và đạo đức trong công tác tham vấn. b/ Chương trình học bao gồm 5 nhóm hoạt động chuyên ngành: 1/ Tham vấn căn bản; 2/ Đánh giá và tham vấn nghề nghiệp; 3/ Tham vấn nhóm; 4/ Các chương trình và can thiệp lâm sàng; 5/ Những vấn đề trong thực hành chuyên nghiệp [dẫn theo 1.9]. Như vậy, các nghiên cứu trên đây là cơ sở lý luận và nguồn thông tin quan trọng để tác giả triển khai chương 1 của luận văn. 1.1.2. Việt Nam Đã có nhiều công trình nghiên cứu về tham vấn học đường và đào tạo, bồi dưỡng tham vấn học đường, cụ thể: Các nghiên cứu về tham vấn học đường Nghiên cứu về Nội dung tham vấn giới tính của học sinh của nhóm tác giả Ngô Đình Qua (2006) đã đưa ra kết luận là cả học sinh THCS và học sinh THPT đều có nhu cầu được tham vấn về tâm lí - giới tính, nhưng số học sinh THPT có nhu cầu chiếm tỉ lệ % cao hơn. Nhu cầu này chưa được người lớn đáp ứng đầy đủ vì vậy cần phải có phòng tham vấn tâm lí giáo dục đặt tại các trường trung học [1.18]. Lê Sơn, Lê Hồng Minh trong cuốn Giáo trình bồi dưỡng nghiệp vụ tham vấn học đường đã cung cấp cơ sở lý luận về Tham vấn học đường ra đời và phát triển nghiệp vụ, trong chương 2 các tác giả đã nhấn mạnh đến Mục tiêu tham vấn học đường ở các cấp học, đặc biệt trong chương 3, các tác giả phân tích yêu cầu về phẩm chất tham vấn viên học đường, trong chương 5 các tác giả phân tích về tham vấn tâm lý và kỹ năng cơ bản gồm: Kỹ năng giao tiếp; Kỹ năng truyền thông; Kỹ năng khởi dậy; Kỹ năng hỗ trợ quyết định của thân chủ [1.21]. Các tác giả Huỳnh Văn Sơn, Nguyễn Thị Tứ, Nguyễn Thị Diễm My, Đặng Hoàng An nghiên cứu về Thực trạng đội ngũ làm công tác tham vấn học đường hiện nay, kết quả nghiên cứu cho thấy số lượng người làm công tác tham vấn học đường/trường tăng không đồng đều trong 5 năm gần đây và số lượng còn hạn chế; phần lớn các trường phổ thông hiện nay đã có phòng dành cho công tác tham vấn học đường nhưng chủ yếu là phòng không chuyên, sử dụng các phòng chức năng khác để thay thế; số lượng người làm công tác tham vấn học đường/trường phân bố không đồng đều theo 7
bậc học và điểm đáng lưu ý ở bậc mầm non và tiểu học số lượng đạt dưới mức tỷ lệ 1; và số lượng người làm công tác tham vấn học đường chủ yếu là kiêm nhiệm [1.20]. Trong Tài liệu tập huấn kỹ năng tham vấn học đường đã trình bày những vấn đề chung về tham vấn học đường như Khái niệm về tham vấn tâm lý, phân biệt giữa tham vấn và tham vấn; Nguyên tắc đạo đức trong tham vấn cho học sinh tại trường học; Trong chương 2 trình bày các kỹ năng tham vấn cơ bản, đó là các kỹ năng: Kỹ năng lắng nghe; Kỹ năng đặt câu hỏi; Kỹ năng phản hồi; Kỹ năng xử lý im lặng; Kỹ năng thấu cảm; Kỹ năng thách thức; Kỹ năng đánh giá và thiết lập mục tiêu; Kỹ năng tìm kiếm giải pháp [1.13]. Trong Tài liệu bồi dưỡng năng lực cho cán bộ, giáo viên làm công tác tư vấn tâm lý trong trường phổ thông đã tập trung vào các vấn đề chính như: Những vấn đề cốt lõi về tư vấn, tham vấn tâm lý, phương pháp, quy trình, kỹ năng cơ bản trong hoạt động tư vấn, tham vấn tâm lý; Những phương pháp, hình thức, quy trình, kỹ năng tham vấn tâm lý trong các lĩnh vực thường gặp khó khăn, trở ngại hay tổn thất, thiệt thòi, lệch lạc của học sinh từ tiểu học đến trung học cơ sở....[1.22]. Bộ giáo dục và Đào tạo đã ra công văn số: 4436/BGDĐT-CTHSSV về việc hướng dẫn thực hiện công tác học sinh, sinh viên, giáo dục thể chất và y tế trường học năm học 2016- 2017. Tại công văn này với những hướng dẫn thực hiện công tác học sinh, sinh viên, giáo dục thể chất và y tế học đường năm học 2016-2017, Bộ đã chỉ ra nội dung quan trọng cho công tác tham vấn học đường: Thành lập bộ phận tham vấn tâm lý cho học sinh trong các trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông; bố trí cán bộ, giáo viên chuyên trách (hoặc kiêm nhiệm) làm công tác tham vấn tâm lý. Tiếp tục đa dạng hóa nội dung, xây dựng và nhân rộng mô hình tham vấn tâm lý nhằm triển khai có hiệu quả công tác tham vấn tâm lý trong nhà trường; Các sở giáo dục và đào tạo tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo, bố trí các nguồn lực để thực hiện tốt công tác tham vấn tâm lý trong các trường phổ thông, đồng thời đẩy mạng xã hội hóa hoạt động các nguồn lực cho công tác tham vấn tâm lý; Các cơ sở giáo dục tổ chức hiệu quả hoạt động đối thoại giữa người học với các thầy giáo, cô giáo và lãnh đạo nhà trường để nắm bắt và xử lý kịp thời tâm tham, nguyện vọng của người học…. Các nghiên cứu về bồi dưỡng tham vấn học đường 8