Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Trường phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:131

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận, thực tiễn về việc đánh giá kết quả học tập và quản lý hoạt động đánh giá KQHT của học sinh trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Trường phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐINH QUANG HUY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG VÙNG CAO VIỆT BẮC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐINH QUANG HUY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG VÙNG CAO VIỆT BẮC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGÔ GIANG NAM THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, dưới sự hướng dẫn của TS. Ngô Giang Nam. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Đinh Quang Huy i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu, Khoa Tâm lý giáo dục, Bộ phận sau đại học - phòng Đào tạo, thư viện Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong học tập, nghiên cứu, nhất là trong quá trình tiến hành đề tài luận văn. Đặc biệt, tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học: TS. Ngô Giang Nam - thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn Ban Giám hiệu và đồng nghiệp trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc; cảm ơn những người thân trong gia đình và bạn bè thân thiết đã luôn động viên, khuyến kích, tạo điều kiện hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Dù đã cố gắng rất nhiều, song chắc chắn luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người quan tâm đến vấn đề được trình bày trong luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Đinh Quang Huy ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ............................................................. iv DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 7. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ..................................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6 1.1.2. Trong nước ................................................................................................ 8 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................. 12 1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 12 1.2.2. Đánh giá và hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ................ 13 1.2.3. Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ...................... 15 1.2.4. Phát triển năng lực ................................................................................... 17 1.2.5. Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học học tập của người học theo định hướng phát triển năng lực ở trường phổ thông.......................................... 18 1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường PT DTNT theo định hướng phát triển năng lực ................................. 20 iii
1.3.1. Đặc điểm hoạt động học tập của học sinh trường PT DTNT và hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh trường PT DTNT theo định hướng phát triển năng lực .................................................................................. 20 1.3.2. Mục tiêu và ý nghĩa của hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh PT DTNT ................................................................................................... 23 1.3.3. Nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ............................................................................................. 26 1.3.4. Phương pháp đánh giá kết quả học tập ................................................... 28 1.3.5. Hình thức ĐGKQHT theo định hướng phát triển năng lực ..................... 30 1.4. Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh trường PT DTNT theo định hướng phát triển năng lực ...................................................... 31 1.4.1. Vai trò, ý nghĩa quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực .......................................................... 31 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động ĐGKQHT theo định hướng phát triển năng lực.............................................................................................................. 32 1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ............................................. 39 Kết luận chương 1.............................................................................................. 41 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HS Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG VÙNG CAO VIỆT BẮC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ............... 42 2.1. Tổ chức khảo sát hoạt động đánh giá KQHT của học sinh trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực ....................... 42 2.1.1. Vài nét về trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc ................................... 42 2.1.2. Mục tiêu và nội dung khảo sát ................................................................. 43 2.2. Thực trạng ĐGKQHT của học sinh Trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực........................................................... 44 2.2.1. Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên và học sinh về vai trò, mục đích, ý nghĩa của hoạt động ĐGKQHT của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ..................................................................................................... 44 iv
2.2.2. Thực trạng việc thực hiện nội dung ĐGKQHT của học sinh theo định hướng phát triển năng lực .................................................................................. 47 2.2.3. Thực trạng sử dụng các hình thức ĐGKQHT theo định hướng phát triển năng lực ..................................................................................................... 48 2.2.4. Thực trạng việc thực hiện quá trình tổ chức hoạt động ĐGKQHT của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ................................................... 50 2.3.Thực trạng quản lý hoạt động ĐGKQHT của học sinh trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực ................................. 57 2.3.1. Nhận thức về tầm quan trọng trong quản lý hoạt động ĐGKQHT của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ................................................... 57 2.3.2. Thực trạng việc xây dựng kế hoạch cho hoạt động ĐGKQHT của học sinh theo định hướng phát triển năng lực .......................................................... 59 2.3.3. Thực trạng việc tổ chức chỉ đạo hoạt động ĐGKQHT của HS theo định hướng phát triển năng lực .................................................................................. 61 2.3.4. Thực trạng việc kiểm tra hoạt động ĐGKQHT của GV đối với HS theo định hướng phát triển năng lực .......................................................................... 68 2.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu thực trạng và nguyên nhân .......................... 69 2.4.1. Đánh giá về thực trạng quản lý hoạt động ĐGKQHT của học sinh........ 69 2.4.2. Nguyên nhân của các bất cập trong quản lý hoạt động ĐGKQHT của học sinh .............................................................................................................. 70 Kết luận Chương 2 ............................................................................................. 72 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HS TRƯỜNG PHỔ THÔNG VÙNG CAO VIỆT BẮC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC .......................... 74 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 74 3.1.1. Đảm bảo tin ́ h mục đích............................................................................ 74 3.1.2. Đảm bảo tin ́ h thực tiễn ............................................................................ 74 3.1.3. Đảm bảo tin ́ h khả thi ............................................................................... 74 3.1.4. Đảm bảo tính khoa học ............................................................................ 75 v
3.1.5. Đảm bảo được tính kế thừa và phát triển ................................................ 75 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực .................................................................. 76 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức, năng lực và trách nhiệm trong hoạt động đánh giá kết quả học tập theo định hướng năng lực cho CBQL, GV, HS ... 76 3.2.2.Biện pháp 2: Hoàn thiện nội dung đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực .................................................................................. 78 3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đổi mới phương pháp và hoàn thiện hình thức đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực.......................... 81 3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng ngân hàng câu hỏi theo hướng phát triển năng lực ...................................................................................................................... 85 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đánh giá trong ĐGKQHT của HS .............................................................................................. 87 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp ................................................................... 88 3.4. Khảo nghiệm tính khả thi và tính hiệu quả của các biện pháp đề xuất ...... 89 3.4.1. Mục đích .................................................................................................. 89 3.4.2. Nội dung và cách tiến hành ..................................................................... 89 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ... 89 Kết luận Chương 3 ............................................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 94 1. Kết luận .......................................................................................................... 94 2. Khuyến nghị................................................................................................... 95 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ................................................................ 95 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Nguyên........................................... 96 2.3. Đối với trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc .......................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 97 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CBQLGD : Cán bộ quản lý giáo dục CSVC : Cơ sở vật chất ĐBCL : Đảm bảo chất lượng ĐG : Đánh giá ĐGKQHT : Đánh giá kết quả học tập DTNT : Dân tộc nội trú GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : GV HS : HS KQHT : Kết quả học tập PTDTNT : Phổ thông dân tộc nội trú PTNL : Phát triển năng lực QL : Quản lý THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TNKQ : Trắc nghiệm khách quan iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: So sánh giữa đánh giá kiến thức, kỹ năng và đánh giá theo năng lực ......................................................................................... 22 Bảng 2.1. Vai trò, mục đích của hoạt động ĐGKQHT của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ........................................................... 45 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL, giáo viên và học sinh về ý nghĩa của hoạt động ĐGKQHT của học sinh ..................................................... 46 Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL, GV và HS về việc thực hiện nội dung ĐGKQHT .................................................................................... 47 Bảng 2.4. Thực trạng sử dụng các hình thức ĐGKQHT ............................ 49 Bảng 2.5. Thực trạng công tác ra đề thi ...................................................... 50 Bảng 2.6. Đánh giá về thái độ của HS và GV trong khi thi ....................... 53 Bảng 2.7. Đánh giá công tác tổ chức coi thi/kiểm tra ................................. 54 Bảng 2.8. Đánh giá về công tác chấm bài của giáo viên ............................ 55 Bảng 2.9. Những việc GV thường làm sau khi KT .................................... 56 Bảng 2.10. Tầm quan trọng trong quản lý hoạt động ĐGKQHT của HS .. 58 Bảng 2.11. Đánh giá công tác xây dựng kế hoạch hoạt động ĐGKQHT của nhà trường ................................................................................... 59 Bảng 2.12. Các hình thức quản lý hoạt động ra đề thi ................................ 61 Bảng 2.13. Đánh giá về việc quản lý duyệt đề thi và tổ chức in ấn đề thi . 62 Bảng 2.14. Quản lý thực hiện các quy định về tổ chức thi ......................... 63 Bảng 2.15. Đánh giá mức độ quản lý trong chấm thi ................................. 64 Bảng 2.16. Việc thực hiện quản lý các quy định về công bố và lên điểm thi ................................................................................................ 65 Bảng 2.17. Thực trạng việc quản lý hồ sơ ĐGKQHT của HS ................... 66 Bảng 2.18. Mức độ, hình thức và việc xử lý chế độ thông báo kết quả đánh giá ......................................................................................... 67 Bảng 2.19. Nguyên nhân những hạn chế trong quản lý hoạt động ĐGKQHT.................................................................................... 71 Bảng 3.1: Kết quả thống kê sự nhận thức về mức độ cần thiết của các biện pháp ...................................................................................... 90 v
Bảng 3.2: Kết quả thống kê sự nhận thức về mức độ khả thi của các biện pháp .................................................................................... 91 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giáo dục, đánh giá được hiể u là quá trình hiǹ h thành những nhâ ̣n đinh, phán đoán về kết quả công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu đươ ̣c đối chiế u với mu ̣c tiêu, tiêu chuẩ n đã đề ra, nhằm đề xuấ t những quyết đinh ̣ thích hơ ̣p để cải thiêṇ thực tra ̣ng, điề u chỉnh, nâng cao chất lươ ̣ng và hiê ̣u quả công tác giáo du ̣c. Qua cách hiể u đó, có thể nhận thấ y đánh giá trong giáo du ̣c không chỉ ghi nhận thực tra ̣ng mà còn đề xuất những quyế t đinh ̣ làm thay đổ i giáo du ̣c theo chiề u hướng mong muố n của xã hô ̣i. Hoạt động đánh giá là bộ phận không thể tách rời của quá trình dạy học, khi tiến hành quá trình dạy học phải xác định rõ mục tiêu của bài học, nội dung và phương pháp cũng như kỹ thuật tổ chức quá trình dạy học sao cho hiệu quả. Muốn biết có hiệu quả hay không, người giáo viên phải thu thập thông tin phản hồi từ học sinh để đánh giá và qua đó điều chỉnh phương pháp dạy, kỹ thuật dạy của mình và giúp học sinh điều chỉnh các phương pháp học. Như vậy, có thể nói đánh giá là động lực để thúc đẩy sự đổi mới quá trình dạy và học. Đánh giá trước hết phải vì sự tiến bộ của học sinh, giúp học sinh nhận ra mình đang ở đâu trên con đường đạt đến mục tiêu bài học/chuẩn kiến thức, kỹ năng… Đánh giá không làm học sinh lo sợ, bị thương tổn, mất tự tin. Đánh giá phải diễn ra trong suốt quá trình dạy học, giúp học sinh liên tục được phản hồi để biết mình mắc lỗi, thiếu hoặc yếu ở điểm nào để cả giáo viên và học sinh cùng điều chỉnh hoạt động dạy và học. Đánh giá phải tạo ra sự phát triển, phải nâng cao năng lực của người học, tức là giúp các em hình thành khả năng tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau… để phát triển năng lực tự học. Thế giới hiện nay đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, tốc độ phát triển tri thức nhân loại ngày càng tăng. Trước sức ép, thách thức của thời đại hội nhập cùng với xu thế toàn cầu hóa giáo dục buộc phải thay đổi cách tiếp cận từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực để 1
thích ứng vào thực tiễn không ngừng thay đổi. Nghị quyết NQ/29 Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ “tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo....”;“đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo, coi trọng quản lý chất lượng” [NQ29]được coi là những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, giáo dục Việt Nam, phải làm tốt công tác đổi mới kiểm tra đánh giá theo tiếp cận năng lực coi đây là khâu đột phá có ý nghĩa then chốt của QTDH, từ đó chỉ đạo, quản lý hoạt động đánh giá hướng vào đánh giá quá trình, giúp phát triển năng lực người học và QTDH thực sự đạt hiệu quả mong muốn. Hiện nay nhiều giáo viên và có cả các CBQL giáo dục chưa thấu hiểu triết lý đánh giá, chủ yếu mới chỉ tập trung vào đánh giá kết quả học tập, để xếp loại học sinh và sử dụng các hình thức đánh giá có tính truyền thống, hạn chế sử dụng các hình thức đánh giá mới đã làm cho hoạt động học tập trở nên nhàm chán, khó phát triển các năng lực ở người học.Giáo viên cũng gặp nhiều khó khăn khi phải đánh giá các hoạt động giáo dục (đánh giá các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, đánh giá đạo đức, giá trị sống, kỹ năng sống như thế nào…), trong khi đó, yêu cầu của đổi mới kiểm tra đánh giá là phải áp dụng đa dạng các hình thức đánh giá thì giáo viên chưa làm được vì chưa được tập huấn nhiều. Để góp phần thúc đẩy chất lượng dạy học, giáo dục của nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Trường phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn về việc đánh giá kết quả học tập và quản lý hoạt động đánh giá KQHT của học sinh trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập 2
của học sinh Trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Là công tác quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc. Đối tượng nghiên cứu: Là các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc còn nhiều hạn chế trong lập kế hoạch, tổ chức, quản lý…Nếu đề xuất được những biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực có tính thực tiễn và khả thi sẽ có tác động mạnh mẽ đến đổi mới phương pháp dạy, học và nâng cao chất lượng đào tạo. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1.Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh trường PT DTNT theo định hướng phát triển năng lực. 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh Trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực ở trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích, tổng hợp các tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài; lựa chọn những khái niệm, luận điểm cơ bản làm cơ sở lý luận cho đề tài, hình thành giả thuyết khoa học, dự đoán những 3
thuộc tính của đối tượng nghiên cứu; tổng hợp các tài liệu để giúp cho việc xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1. Phương pháp quan sát sư phạm Tiến hành quan sát hoạt động đánh giá, quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm thu thập thông tin cho nghiên cứu. Dự giờ các giờ dạy có ứng dụng đánh giá kết quả học tập của học sinh nội trú theo định hướng phát triển năng lực. 6.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Khảo sát đánh giá kết quả học tập của học sinh nội trú theo định hướng phát triển năng lực của GV. Xây dựng phiếu trưng cầu ý kiến dành cho đối tượng là các cán bộ quản lý, các cán bộ phòng đào tạo, giáo viên về hoạt động đánh giá, quản lý hoạt động đánh giá nhằm thu thập thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng của đề tài. 6.2.3. Phương pháp phỏng vấn Thu thập những ý kiến của các khách thể , các chuyên gia làm căn cứ xây dựng khung lý thuyế t và bảng hỏi, củng cố thêm các dữ kiê ̣n cho nghiên cứu thực tra ̣ng kiể m tra, đánh giá kế t quả học tâ ̣p của ho ̣c sinh theo định hướng phát triển năng lực cũng như kế t quả quản lý hoa ̣t đô ̣ng này. 6.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Tìm hiểu, tổng kết những kinh nghiệm của các nhà khoa học nghiên cứu về hoạt động đánh giá, quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập để phục vụ cho nghiên cứu. 6.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ khác 6.3.1. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các công thức toán thống kê để xử lý kết quả, khảo sát tỉ lệ trung bình, tỉ lệ %... 6.3.2. Phương pháp khảo nghiệm nhận thức của cán bộ lãnh đạo, quản lý và giáo 4
viên về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực. 7. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có cấu trúc gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường Phổ thông Vùng Cao Việt Bắc theo định hướng phát triển năng lực. Chương 3: Các biện pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh Phổ thông theo định hướng phát triển năng lực. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC 1.1.Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1.Trên thế giới Đánh giá là một khoa học tự thân, luôn luôn gắn liền với hoạt động giáo dục, nhiều nước trên thế giới đều rất quan tâm đến khoa học đánh giá trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng. Hình thức đánh giá có khác nhau theo từng thời kỳ, từng khu vực. Thời kỳ phong kiế n, ở phương Đông, việc đánh giá là cho ̣n ra người tài giỏi để làm quan. Ở phương Tây, việc đánh giá là để cho ̣n ra người có năng lực làm công tác khoa ho ̣c, làm người quản lý, lañ h đa ̣o đất nước. Cho đế n nay, viêc̣ nâng cao chấ t lươ ̣ng da ̣y và ho ̣c luôn coi tro ̣ng biê ̣n pháp quản lý hoa ̣t đô ̣ng kiể m tra, đánh giá. Tại một số nước có nền giáo dục tiên tiế n, có điều kiện giảng dạy và học tập tốt, ngày càng coi tro ̣ng quản lý công tác đánh giá. J.A.Comenxki (1592-1670) là người đầu tiên đưa ra quan điểm về hệ thống lớp bài trong thế giới cận đại. Theo ông, quá trình dạy học đươ ̣c xem xét dưới lý thuyết hệ thống bao gồm: mục đích, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức, các nguyên tắc dạy học với 2 yếu tố quan trọng là người dạy và người học. Do đó, kết quả của quá trình dạy học phải được thông qua việc kiểm tra và đánh giá. Kiểm tra, đánh giá sẽ góp phần điều chỉnh các yếu tố mục đích, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức người dạy với người học sao cho hiệu quả và chất lượng [dẫn theo 36]. V.A.Xukhômlinxki đưa ra vấn đề đánh giá cho điểm tốt hoặc không cho điểm. Theo ông, chỉ nên cho điểm tốt (điểm trên trung bình) đối với kết quả bài làm tốt của học sinh; còn không cho điểm xấu (điểm dưới trung bình) đối với kết quả không tốt. Tác giả cho rằng, điểm là phần thưởng cho hoạt động sáng tạo của 6
người học vì chỉ có như thế điểm số mới mang ý nghĩa giáo dục đáng kể. Đây là một quan điểm mang tính nhân văn trong giáo dục [dẫn theo 36]. Đến thế kỷ XVIII, hệ đánh giá chất lượng giáo dục đầu tiên được áp dụng phổ biến trong các nhà trường. Lúc đầu hệ đánh giá có 3 bậc chính: tốt/trung bình/kém sau đó chia nhỏ thành 5 bậc: tốt/khá/trung bình/yếu/kém. Tuy nhiên để có thể đánh giá được theo 5 bậc chất lượng học sinh thì kiểm tra phải như thế nào để đánh giá được chính xác, phù hợp với năng lực học tập của học sinh nhằm không ngừng nâng cao chất lượng dạy - học mới là vấn đề được các nhà giáo dục quan tâm. Từ những năm 1970 trở lại đây có rất nhiều những công trình nghiên cứu từng vấn đề cụ thể, trong đó xác định một cách khoa học nội dung đánh giá kết quả học tập của học sinh như: Những vấn đề lý luận dạy học của việc đánh giá tri thức (V.M.Palomxki); Con đường hoàn thiện việc kiểm tra tri thức kỹ năng (X.V.Uxova)... Cũng trong giai đoạn này nhiều tác giả cũng đã nghiên cứu các nguyên tắc của việc kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo tính khách quan như: Các hướng nâng cao tính khách quan trong việc đánh giá tri thức học sinh (N.D.Levitov). Cơ sở lý luận về công cụ kiểm tra đánh giá có thể kể đến quan điểm của tác giả Rowntree: mục đích của đánh giá là nhằm đánh giá thành tích, năng lực và sự tiến bộ của người học, khái niệm này bao hàm luôn cả những yếu tố của hoạt động dạy học có tác động đến chất lượng học tập. Xu hướng nghiên cứu đánh giá kết quả học tập của ho ̣c sinh trên thế giới hiêṇ nay là hoàn toàn giao cho giáo viên và ho ̣c sinh chủ động. Phương pháp đánh giá được sử dụng đa dạng, sáng tạo và linh hoạt. Đánh giá dựa theo năng lực, tức là đánh giá khả năng tiềm ẩn của ho ̣c sinh dựa trên kết quả đầu ra cuối một giai đoạn học tập, là quá trình tìm kiếm minh chứng về việc ho ̣c sinh đã thực hiện thành công các sản phẩm đó. Đánh giá năng lực nhằm giúp giáo viên có thông tin kết quả học tập của ho ̣c sinh để điều chỉnh hoạt động giảng dạy; giúp ho ̣c sinh điều chỉnh hoạt động học tập; giúp giáo viên và nhà trường xác nhận, xếp hạng kết quả học tập. 7
Nhiều quốc gia đã đẩy mạnh đánh giá quá trình bằng các hình thức, phương pháp đánh giá không truyền thống như: quan sát, phỏng vấn, hồ sơ, dự án, trình diễn thực, nhiều người cùng tham gia, HS tự đánh giá... Đánh giá kết quả học tập thông qua dự án hoặc nghiên cứu nhóm được chú trọng. Với cách này, ho ̣c sinh có quyền tự do làm bài theo hiểu biết của mình, trao đổi, tương tác với nhau, tìm hiểu từ thực tế, vận dụng nhiều kiến thức của nhiều môn học khác nhau, hợp tác nghiên cứu có thể đưa ra nhiều nhận định sáng tạo. Đây là hình thức học tập mang tính tích hợp cao, giáo viên và ho ̣c sinh cùng tham gia đánh giá kết quả của từng nhóm. Warren Piper.D (1993), trong tác phẩm “Quản lý chất lượng trong các trường học” đã xác định các chức năng ĐBCL của cơ sở đào tạo bao gồm: xác lập chuẩn, xây dựng quy trình, xác định tiêu chí đánh giá và vận hành, đo lường, đánh giá, thu thập và xử lý số liệu. Theo Freeman (1994), trong tác phẩm “Đảm bảo chất lượng trong giáo dục và đào tạo”, ĐBCL là một cách tiếp cận mà công nghiệp sản xuất sử dụng nhằm đạt được chất lượng tốt nhất... ĐBCL là một cách tiếp cận có hệ thống nhằm xác định nhu cầu thị trường và điều chỉnh các phương thức làm việc nhằm đáp ứng được các nhu cầu đó. Hiện nay, phần lớn hoạt động đánh giá của nhiều nước đều nghiên cứu theo tiếp cận đánh giá kiểm định chất lượng giáo dục nhà trường và đánh giá kiểm định chương trình giáo dục nhằm mục đích quản lý, giám sát và không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục. 1.1.2.Trong nước Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học đánh giá như: Các tác giả Trần Thị Tuyết Oanh , Hà Thị Đức , Trần Bá Hoành, Đặng Vũ Hoạt ... với các bài viết xoay quanh thực trạng và giải pháp kiểm tra, đánh giá trong giáo dục của nước ta trong vài thập kỷ gần đây như: "Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh"; "Đánh giá trong giáo dục"; "Kiểm tra, đánh giá 8
tri thức của học sinh trong lịch sử giáo dục và nhà trường"; "Cơ sở lí luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh phổ thông” . Các tác giả Nguyễn Công Khanh, Hồ Sỹ Anh, Hà Thị Đức, Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Phó Đức Hoà đã đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống những cơ sở lý luận chung của vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đây là những công trình nghiên cứu đã chính thức được sử dụng làm giáo trình giảng dạy trong các trường đại học sư phạm. Tác giả Lâm Quang Thiệp nghiên cứu về nội dung, phương pháp, hình thức đánh giá kết quả học tập của học sinh. Tác giả Hoàng Đức Nhuận và Lê Đức Phúc nghiên cứu cơ sở lý luận của việc đánh giá chất lượng học tập của HS phổ thông. Tác giả Nguyễn Công Khanh, nghiên cứu về đo lường đánh giá giáo dục.... Ở Việt Nam, vấn đề dạy học theo tiếp cận năng lực sớm được đưa vào nguyên lý giáo dục trong nhà trường với phương châm học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội. Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay thì chương trình, sách giáo khoa vẫn nặng về tiếp cận nội dung, đã làm chậm sự đổi mới, sản phẩm đào tạo không đáp ứng được nhu cầu thực tiễn của xã hội đang phát triển. Gần đây, nhóm tác giả Lê Đình Trung, Phan Thị Thanh Hội đã triển khai nghiên cứu qua đề tài cấp Bộ “Dạy học theo định hướng hình thành và phát triển năng lực cho người học trong nhà trường phổ thông” mã số B2013-17-43 đã có những nét khái quát về năng lực và dạy học theo tiếp cận năng lực, các năng lực chung và năng lực chuyên biệt cho các môn học. Trên cơ sở đó đề xuất các phương pháp, cách thức tổ chức quá trình dạy học để hình thành phát triển các năng lực chung và năng lực chuyên biệt ở nhà trường phổ thông[38]. Để thực hiện chương trình đổi mới giáo dục phổ thông, Bộ Giáo dục - Đào tạo tổ chức các Hội thảo chuyên đề về đánh giá trong giáo dục và đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh theo tiếp cận năng lực.Công tác chỉ đạo KTĐG 9