Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện của trường TCCN cấp tỉnh, đề xuất một số biện pháp quản lý đào tạo theo quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện góp phần đào tạo nhân lực nghề kế toán trung cấp có kết quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN VIỆT DŨNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO NGHỀ KẾ TOÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT TỈNH TUYÊN QUANG Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS. TS NGUYỄN QUANG UẨN THÁI NGUYÊN, NĂM 2016 i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nếu có sai sót tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả luận văn Trần Việt Dũng Xác nhận của Khoa Tâm lý - Giáo dục Xác nhận của giáo viên hướng dẫn TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền GS. TS. Nguyễn Quang Uẩn ii
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS. TS Nguyễn Quang Uẩn, giảng viên cao cấp, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, các thầy cô giáo khoa Tâm lý giáo dục học, Phòng Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các thầy giáo cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và tham gia quản lý quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp của tác giả. Xin cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang cùng gia đình, đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên, tạo mọi điều kiện, đóng góp ý kiến quý báu cho tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Luận văn không tránh khỏi sai sót, kính mong nhận được sự quan tâm, chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Học viên Trần Việt Dũng iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CHỮ VIẾT TẮT CHỮ ĐẦY ĐỦ BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CNH Công nghiệp hoá CSVC Cơ sở vật chất GDCN Giáo dục chuyên nghiệp GV Giáo viên HS Học sinh NLTH Năng lực thực hiện HĐH Hiện đại hoá THN Thực hành nghề THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông iv
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa ........................................................................................................ i Lời cam đoan ...................................................................................................... ii Lời cảm ơn ......................................................................................................... iii Danh mục các từ viết tắt trong luận văn ............................................................. iv Mục lục ................................................................................................................v Danh mục sơ đồ, bảng biểu ................................................................................ ix MỞ ĐẦU ..............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................3 4. Giả thuyết khoa học ..........................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3 7. Các phương pháp nghiên cứu ...........................................................................4 8. Cấu trúc của luận văn .......................................................................................5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐÔNG ĐÀO TẠO NGHỀ KẾ TOÁN THEO TIỂP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CHUYÊN NGHIỆP ...........................................6 1.1. Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................6 1.1.1. Các nghiên cứu về đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề ở nước ngoài .........................................................................................................6 1.1.2. Các nghiên cứu về đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề ở trong nước ...................................................................................................... 10 1.2. Một số vấn đề lý luận cơ bản ...................................................................... 13 1.2.1. Năng lực................................................................................................... 13 1.2.2. Năng lực thực hiện................................................................................... 14 1.2.3. Đào tạo nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ........................... 14 1.2.4. Đặc trưng của đào tạo nghề theo tiếp cận năng lực .............................. 15 1.2.5. Đào tạo theo tiếp cận năng lực nghề kế toán .......................................... 18 v
1.3. Hoạt động đào tạo nghề trình độ trung cấp ................................................ 20 1.3.1. Khái niệm hoạt động đào tạo nghề trình độ trung cấp ........................... 20 1.3.2. Đặc điểm đào tạo nghề trung cấp ........................................................... 20 1.3.3. Những thuận lợi, khó khăn trong quản lý hoạt động đào tạo nghề trung cấp ............................................................................................................ 21 1.3.4. Đào tạo nghề kế toán và chuẩn đầu ra nghề kế toán trung cấp ............. 22 1.3.5. Các mặt đào tạo nghề trung cấp kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện ............................................................................................................ 22 1.4. Hiệu trưởng trường trung học chuyên nghiệp - chủ thể quản lý đào tạo nghề theo tiếp cận năng lực thực hiện ............................................................... 28 1.4.1. Hiệu trưởng trường trung học chuyên nghiệp ......................................... 28 1.4.2. Nhiệm vụ, chức năng của hiệu trưởng trường trung học chuyên nghiệp ... 28 1.4.3. Vai trò chỉ đạo của Hiệu trưởng trong việc quản lý đào tạo nghề kế toán trình độ trung cấp theo tiếp cận lực năng lực thực hiện ................................... 29 1.4.4. Quan hệ của hiệu trưởng với các cấp quản lý ........................................ 30 1.5. Quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán trung cấp .................................... 31 1.5.1. Khái niệm quản lý .................................................................................... 31 1.5.2. Quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện ............................................................................................................ 32 1.5.3. Đặc điểm quản lý hoạt động đào tạo nghề trung cấp theo tiếp cận năng lực thực hiện ............................................................................................. 32 1.5.4. Biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực thực hiện ............................................................................... 33 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện ........................................................................ 37 1.6.1. Các yếu tố chủ quan về phía chủ thể quản lý .......................................... 37 1.6.2. Các yếu tố khách quan............................................................................. 38 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 40 Chương 2. THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO NGHỀ VÀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ KẾ TOÁN TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT TỈNH TUYÊN QUANG .................................................................................. 42 2.1. Vài nét về trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang ............ 42 vi
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của trường ....................................... 42 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của trường ............................................................ 42 2.1.3. Cơ cấu, số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên của trường ................................................................................................................ 43 2.1.4. Đối tượng và quy mô đào tạo nói chung và nghề kế toán nói riêng ....... 44 2.1.5. Kết quả, chất lượng đào tạo trong 3 năm gần đây .................................. 45 2.2. Thực trạng đào tạo nghề và quản lý đào tạo nghề kế toán theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ở trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật Tuyên Quang .. 45 2.2.1. Thực trạng đào tạo nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của người học ở trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật Tuyên Quang ....................... 45 2.2.2. Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo nghề ........................................... 73 2.3. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan đến việc quản lý đào tạo nghề tại Trường Trung học Kinh tế kỹ thuật Tuyên Quang ............. 83 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 85 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO NGHỀ KẾ TOÁN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT TỈNH TUYÊN QUANG ............................................................................................. 86 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện ........................................................................ 86 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu ................................................................. 86 3.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ........................................................... 86 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 87 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ......................................... 87 3.2. Các biện pháp quản lý đào tạo nghề Kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện của hiệu trưởng nhà trường ............................................................... 88 3.2.1. Đổi mới xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực kế toán theo quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện.............................................................. 88 3.2.2. Nâng cao hiệu quả bộ máy quản lý và tổ chức thực hiện đào tạo nghề theo hướng tiếp cận năng lực người học theo chuẩn đầu ra ............................ 89 3.2.3. Tăng cường chỉ đạo đổi mới nội dung, chương trình, hình thức tổ chức đào tạo, phương pháp đào tạo theo hướng tiếp cận năng lực người học ......... 91 vii
3.2.4. Đổi mới khâu kiểm tra, thanh tra, đánh giá đào tạo theo chuẩn đầu ra ..... 92 3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, sử dụng công nghệ thông tin, lấy thông tin phản hồi về đào tạo từ phía người học và người sử dụng học viên sau khi ra trường ............................................................................................... 94 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất .................................................... 96 3.4. Khảo nghiệm nhận thức về mức độ cấp thiết, mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................................. 97 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 99 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 100 1. Kết luận ........................................................................................................ 100 2. Kiến nghị ..................................................................................................... 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 104 PHỤ LỤC viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Sơ đồ 1: Chu trình quản lý ................................................................................ 32 Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ........................................ 96 Bảng 2.1. Quan niệm về quản lý đào tạo nghề theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện của người học .................................................................................... 46 Bảng 2.2. Kết quả thực hiện các khâu của quá trình đào tạo nghề .................. 48 Bảng 2.3. Kết quả thực hiện mục tiêu các khối kiến thức theo chuẩn đầu ra nghề kế toán trình độ trung cấp ........................................................................ 51 Bảng 2.4. Thực trạng thực hiện các yêu cầu kỹ năng trong mục tiêu đào tạo nghề ...................................................................................................... 57 theo chuẩn đầu ra nghề kế toán trình độ trung cấp .......................................... 57 Bảng 2.5. Kết quả thực hiện mục tiêu, thái độ tình cảm nghề kế toán trình độ trung cấp .............................................................................................. 61 Bảng 2.6. Kết quả xây dựng và thực hiện nội dung đào tạo theo hướng tiếp cận năng lực người học .............................................................................. 63 Bảng 2.7. Kết quả thực hiện các hình thức, các phương pháp, biện pháp đào tạo, kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo theo hướng tiếp cận năng lực người học .. 65 Bảng 2.8. Thực trạng các năng lực thực hiện của học sinh trong quá trình đào tạo nghề đào tạo theo hướng tiếp cận năng lực thực hiện ......................... 70 Bảng 2.9. Kết quả thực hiện các nội dung quản lý đào tạo nghề ..................... 73 Bảng 2.10. Kết quả thực hiện xây dựng bộ máy tổ chức thực hiện kế hoạch đào tạo nghề ....................................................................................... 76 Bảng 2.11. Kết quả chỉ đạo việc đổi mới phương pháp đào tạo nghề .............. 79 Bảng 2.12. Thực trạng chỉ đạo việc xây dựng và sử dụng trang thiết bị, cơ sở vật chất phục vụ đào tạo nghề theo hướng phát huy tính tích cực của người học ........ 80 Bảng 2.13. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý đào tạo nghề tại Trường Trung học Kinh tế kỹ thuật Tuyên Quang ....................................... 83 Bảng 3.1: Khảo nghiệm nhận thức về mức độ cần thiết và mức độ khả thi...... 97 của các biện pháp quản lý được đề xuất ........................................................... 97 ix
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế được coi là khâu then chốt trong hệ thống giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam. Trong điều kiện nền kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn toàn cầu hóa, lợi thế so sánh của sự phát triển kinh tế đang chuyển từ yếu tố giàu tài nguyên, nhiều tiền vốn, giá nhân công rẻ sang lợi thế về nguồn nhân lực chất lượng cao. Vấn đề đặt ra với Việt Nam là đổi mới cơ chế giáo dục đào tạo nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong đổi mới cơ chế giáo dục đào tạo thì đổi mới công tác đào tạo và quản lý công tác đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện là rất cần thiết. Việc quản lý hoạt động đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện sẽ làm cho hoạt động đào tạo góp phần tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương, xã hội, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đồng thời đáp ứng được sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế thế giới của nước ta. Do đó, đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực, phát triển kinh tế xã hội là vấn đề cấp thiết và quan trọng. Trong thời kỳ đất nước đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá và chủ động hội nhập quốc tế, đào tạo nguồn lực con người, xây dựng đội ngũ cán bộ, lực lượng trí thức có đủ phẩm chất và tài năng bắt kịp trình độ phát triển của thế giới là nhiệm vụ có ý nghĩa sống còn. Đảng ta đã khẳng định “Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH, HĐH, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế bền vững” (Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX). [3] Việt Nam đã và đang tích cực thực hiện đổi mới giáo dục và đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng như hiện nay. Nghị quyết 29-NQ/TW (Khóa XI) [2] của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo đã đưa ra quan điểm đổi mới là “Chuyển mạnh quá trình giáo 1
dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học” và xác định mục tiêu ''giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện, phát huy tốt tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân”. Cùng với các loại hình đào tạo khác, đào tạo trình độ trung cấp chuyên nghiệp có vai trò quan trọng trong thực hiện mục tiêu đó. Tuy nhiên, thực trạng đào tạo nguồn nhân lực nói chung và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao nói riêng ở hệ thống các trường trung cấp chuyên nghiệp (TCCN) còn nhiều bất cập, hạn chế. Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện chưa được quan tâm đúng mức, thậm chí còn mang tính văn bản, hành chính Nhà nước. Do đó kết quả đạt được còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của nền kinh tế. Từ trước đến nay, các trường khối chuyên nghiệp nói chung và các trường trung cấp chuyên nghiệp nói riêng chỉ coi trọng đào tạo nhân lực theo mục tiêu, nội dung đào tạo của trường đặt ra mà không quan tâm đúng mức đến chuẩn đầu ra; đáp ứng yêu cầu của người sử dụng lao động; nói cách khác đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện chưa được các cơ sở đào tạo quan tâm và đầu tư đúng mức. Trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang là một trong những đơn vị luôn quan tâm phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao; là nơi đào tạo nhiều cán bộ lãnh đạo trong và ngoài tỉnh. Nhà trường tập trung đào tạo các nghề như: kế toán, điện, xây dựng, trồng trọt, chăn nuôi, thú y…; trong đó đào tạo nghề kế toán là một ưu tiên trong việc thực hiện công tác đào tạo, xây dựng thương hiệu nhà trường. Tuy nhiên, việc đổi mới quản lý đào tạo, phát triển nguồn nhân lực nghề kế toán; quản lý hoạt động nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện chưa thực sự được quan tâm thường xuyên, liên tục, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Vì vậy, việc tìm kiếm, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện tại Trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật Tuyên Quang là thực tế mang tính cấp thiết cần được giải quyết. Từ những lý do nêu trên, chúng tôi đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang” 2
2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện của trường TCCN cấp tỉnh, đề xuất một số biện pháp quản lý đào tạo theo quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện góp phần đào tạo nhân lực nghề kế toán trung cấp có kết quả. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán của trường trung cấp nghề. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán của trường trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang theo quan điểm tiếp cận năng lực thực hiện. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán tại trường trung học Kinh tế Kỹ thuật Tuyên Quang đã có những kết quả, song còn bất cập và hạn chế. Điều đó do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân quản lý hoạt động đào tạo. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện đáp ứng chuẩn đầu ra của sản phẩm đào tạo sẽ góp phần tạo ra nhân lực kế toán trung cấp có chất lượng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về năng lực, năng lực thực hiện đào tạo nghề kế toán, quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động đào tạo nghề kế toán và quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện trong 3 năm gần đây tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang. 3
6.2. Giới hạn về khách thể nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang. 6.3. Giới hạn về địa bàn và thời gian nghiên cứu Luận văn nghiên cứu tại trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang trong các năm học 2012 - 2013; 2013 - 2014; 2014 - 2015. 7. Các phương pháp nghiên cứu 7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp nghiên cứu tài liệu lý luận, các văn bản về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; đào tạo nguồn nhân lực kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện. Từ đó xây dựng cơ sở lý luận, xác định khái niệm công cụ, lựa chọn các tiêu chí, các thang đo và các phương pháp đánh giá hoạt động đào tạo và quản lý đào tạo theo theo tiếp cận năng lực thực hiện. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp chuyên gia Lấy ý kiến của các nhà quản lý, các chuyên gia giáo dục, các chuyên gia về quản lý về hệ thống khái niệm công cụ; về các phương pháp đào tạo tiếp cận năng lực thực hiện nghề kế toán ở nhà trường. 7.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm đào tạo và quản lý Trên cơ sở các số liệu đào tạo tại trường trong các năm qua, thực hiện việc phát vấn, lấy ý kiến thăm dò, tổng hợp các kinh nghiệm quản lý hoạt động đào tạo tiếp cận năng lực thực hiện đem lại hiệu quả, từ đó để đề xuất các biện pháp quản lý. 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Khảo sát ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, cán bộ quản lý các cơ quan sử dụng hoạc sinh ra trường; đánh giá thực trạng hoạt động đào tạo tiếp cận năng lực thực hiện tại các trường trung cấp chuyên nghiệp tại tỉnh; đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo tiếp cận năng lực thực hiện và lý giải nguyên nhân của thực trạng. Khảo nghiệm nhận thức của khách thể về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp quản lý đào tạo được đề xuất. 4
7.2.4. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động dạy, hoạt động học, hoạt động đào tạo, quản lý đào tạo của trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật Tuyên Quang nhằm thu thập tư liệu phục vụ nghiên cứu. 7.2.5. Phương pháp phỏng vấn sâu Tiến hành phỏng vấn sâu các chuyên gia giáo dục, cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về công tác đào tạo, quản lý công tác đào tạo của nhà trường. 7.2.6. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng sự trợ giúp của SPSS để tính tần suất, tính tỉ lệ phần trăm, điểm trung bình X, độ lệch chuẩn SD, kiểm định thống kê một số mối tương quan. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận của quản lý hoạt đông đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện ở trường trung học chuyên nghiệp. Chương 2. Thực trạng đào tạo nghề và quản lý đào tạo nghề kế toán tại Trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang Chương 3. Một số biện pháp quản lý đào tạo nghề kế toán theo tiếp cận năng lực thực hiện của Hiệu trưởng Trường Trung học Kinh tế Kỹ thuật tỉnh Tuyên Quang. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐÔNG ĐÀO TẠO NGHỀ KẾ TOÁN THEO TIỂP CẬN NĂNG LỰC THỰC HIỆN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CHUYÊN NGHIỆP 1.1. Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề ở nước ngoài Giáo dục, trong đó Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) bao giờ cũng là yếu tố quan trọng đối với việc cung cấp và phát triển nhân lực lao động của quốc gia đó cả về kinh tế và xã hội. Dù quốc gia đó thuộc các nước phát triến hay các nước đang phát triển, cơ cấu chính trị kiểu Tư bản chủ nghĩa (TBCN) hay Xã hội chủ nghĩa (XHCN) thì tầm quan trọng của giáo dục đặc biệt là GDNN được khẳng định trong xã hội, đó là: không một xã hội nào có thể tồn tại mà không có lao động sản xuất. Trong lao động sản xuất, người lao động biến kiến thức, kỹ năng mà giáo dục nghề nghiệp cung cấp để sản xuất ra những sản phẩm phục vụ xã hội. Trên thế giới hiện nay, các nước đang ở mức độ phát triển kinh tế - xã hội khác nhau thì sự phát triển mức độ GDNN cũng khác nhau với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Đặc biệt, một số nước đạt nhiều thành công trong lĩnh vực đào tạo nghề như CHLB Đức, Hàn Quốc, Úc... đã có nghiên cứu điển hình của một số tác giả như: - Vargas Zuniga, F., (2004) trong cuốn “Quality management in vocational training” [35] đã viết về quản lý việc đào tạo nghề. Tác giả nghiên cứu những đặc điểm và khuynh hướng quản lý chất lượng đang thể hiện trong đào tạo nghề. Tác giả đề cập đến những quan niệm về quản lý chất lượng và đào tạo nghề, những tiêu chuẩn đánh giá và vấn đề đánh giá chất lượng. Tác giả đưa ra các ứng dụng của các tiêu chuẩn chất lượng, phản ánh những kinh nghiệm, động cơ của những người trong và ngoài cơ sở đào tạo nghề đang tiếp xúc với quá trình này và vai trò của việc quản lý trong quá trình đào tạo nghề, Tác giả cho rằng, để đào tạo nghề có chất lượng thi cần có hệ thống quản lý tốt, thực hiện tốt các quy trình, tiêu chuẩn và các chức năng quản lý. - W.Moelleman, (1993), trong cuốn “Thông tin chuyên đề hệ thống đào tạo kép ở CHLB Đức” [37] đã giới thiệu về cơ cấu tổ chức của hệ thống đào tạo 6
nghề, quy chế đào tạo và chương trình giảng dạy của các trường nghề ở Đức. Tác giả đánh giá một số đặc điểm của mô hình đào tạo nghề đã mang lại thành công cho CHLB Đức trong lĩnh vực đào tạo nghề trong đó nhấn mạnh yếu tố đào tạo theo nhu câu, gắn đào tạo với thực tiễn, vai trò của các tổ chức sản xuất trong việc đào tạo nghề. - Các tác giả Roger Harris, Hugh Guthrie, Barry Hobart, David Lundbering, (1997) “Competency-based education and training” [30] viết về quan niệm đào tạo theo năng lực thực hiện, dạy nghề dựa trên năng lực thực hiện được cấu trúc theo mô đun, được xây dựng dựa trên mục tiêu thực hiện công việc của nghề và dạy nghề dựa theo khả năng tiếp thu của người học nghề để đạt đến trình độ thành thạo. Chương trình dạy nghề dựa trên năng lực còn tạo điều kiện cho người học nghề lựa chọn các khoá học phù hợp với khả năng, điều kiện kinh tế, thời gian, hoàn cảnh sống... để học và hành nghề mà không phụ thuộc vào việc phải học tất cả các kỹ năng nghề. Trong tài liệu còn giới thiệu về tiêu chuẩn, thiết kế chương trình, phát triến các quy trình quản lý và đánh giá năng lực người học. Nhìn chung có rất nhiều công trình nghiên cứu về công tác quản lý đào tạo nghề. Những nghiên cứu đó đã làm nổi rõ tầm quan trọng của một quy trình quản lý đào tạo nghề tốt với chất lượng đào tạo nghề. Nhiều công trình đã phân tích các chức năng quản lý ứng dụng vào công tác quản lý đào tạo nghề, chỉ rõ người quản lý cần biết cách lập kế hoạch đào tạo nghề dựa trên nhu cầu của xã hội như thế nào, làm thế nào để quản lý việc thực hiện chương trình đào tạo, kiểm tra đánh giá giáo viên (GV) và người học như thế nào để khuyến khích sự sáng tạo và đam mê của người dạy và người học. Kinh nghiệm các nước cho thấy chất lượng sản phẩm phụ thuộc rất nhiều vào quy trình quản lý, từ việc hoạch định chính sách cho đến việc tạo ra cơ chế, quy trình quản lý đến việc giám sát, kiểm tra trong quá trình quản lý. Quản lý là yếu tố sinh ra chất lượng của các yếu tố trên và tạo ra sự gắn kết các yêu tố đó lại với nhau hướng vào mục tiêu chung thúc đẩy quá trình đảm bảo chất lượng. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ thuật trong những thập niên cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX tạo ra áp lực đòi hỏi phải gia tăng năng suất lao động. Kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy để có lực lượng lao động tương thích 7
với đặc điểm của kinh tế xã hội đương đại nền giáo dục phải hướng tới đào tạo con người có năng lực sáng tạo trên nên tảng học vấn vững chắc. Đứng trước áp lực đó, các nhà giáo dục phải suy nghĩ về việc dạy và học như thế nào cho có hiệu quả để đáp ứng yêu cầu của sản xuất. Người ta cho rằng, để nâng cao chất lượng giáo dục cần phải dựa trên phân tích quá trình lao động để khám phá ra các quy tắc, những cách thức tốt nhất giúp cho việc học ngày càng hiệu quả hơn. Theo Taylor: “Phải phân tích xem trong một công việc có bao nhiêu thành tố cơ bản, có bao nhiêu thao tác và dạy những công việc đó trong một thời gian nhất định, không dạy hết những công việc mà chỉ dạy những công việc nào thường xuất hiện nhiều nhất, tần suất công việc cao nhất, công việc nào ít sử dụng thì không dạy” [18]. Đến những năm 20 của thế kỷ XX do yêu cầu phát triển công nghiệp, dịch vụ và thương mại nên tư tưởng cải cách đào tạo nghề đã xuất hiện ở một số nước công nghiệp phát triển. Người ta nhận thấy rằng, đào tạo truyền thống theo hệ bài - lớp - khóa học niên chế nhiều khi đã không đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Nhiều nơi, nhiều ngành đã thực hiện nguyên tắc “cần gì học nấy” không nhất thiết phải học hoàn chỉnh một nghề. Người học có nhu cầu đến đâu thì học đến đó không qui định cứng nhắc về thời gian học tập. Đến 1970 ở Bắc Mỹ, đào tạo theo năng lực đã được chấp nhận và vận dụng một cách phổ biến. Đào tạo, theo cách này, không dùng thời gian quy định cho khóa học mà dùng lượng kiến thức, kỹ năng theo tiêu chuẩn chuyên môn đã được quy định (Standard of Profession) cho một nghề làm đơn vị đo. Thời gian này, hầu hết các nhà nghiên cứu Bắc Mỹ đã thừa nhận rằng “giáo dục, đào tạo dựa trên năng lực có gốc rễ trong đào tạo và bồi dưỡng giáo viên” Cuối thập kỷ 70 đầu thập kỷ 80 ở Mỹ và Canada, giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực thực hiện được ứng dụng rộng rãi trong GDNN. Bộ Giáo dục Mỹ đã thành lập một tổ chức liên kết quốc gia các trung tâm giáo dục dựa trên năng lực. Tuy nhiên, “cho đến những năm đầu thập kỷ 80 vẫn chưa đưa ra một định nghĩa về đào tạo dựa trên năng lực cũng như các tiêu chí của chương trình đào tạo dựa trên năng lực được mọi người chấp nhận” [29]. 8
Năm 1982, William E.Blank đã cho xuất bản tài liệu “Sổ tay phát triển chương trình đào tạo dựa trên năng lực” [36], cuốn sách đã đề cập những vấn đề cơ bản của giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực, phân tích nghề và phân tích nhu cầu người học, xây dựng hồ sơ năng lực người học, phát triển công cụ đánh giá sự hiểu biết và sự thực hiện, phát triển các gói học tập, cải tiến và quản lý chương trình đào tạo. Tài liệu nghiên cứu của ông được ứng dụng rộng rãi và mang lại kết quả to lớn trong đào tạo nghề ở Mỹ vào những năm 1985 của thế kỷ XX. Các tiếp cận năng lực đã phát triển mạnh mẽ trong những năm 1990 với hàng loạt các tổ chức có tầm cỡ ở Mỹ, Anh, Úc,.... Các tiêu chuẩn năng lực được xây dựng nhằm đáp ứng các yêu cầu về chính trị, kinh tế và như là cách để chuẩn bị lực lượng lao động cho nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu. Rất nhiều học giả và các nhà thực hành phát triển nguồn nhân lực xem tiếp cận này là cách hiệu quả nhất để giúp cho giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu tại nơi làm việc và là cách thức để chuẩn bị lực lượng lao động cho một nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu. Những người chuyên làm công tác đào tạo và phát triển đang sử dụng mô hình năng lực để xác định một cách rõ ràng những năng lực cụ thể của từng tổ chức và cá nhân để nâng cao chất lượng và hiệu quả của việc thực hiện nhiệm vụ và thống nhất các khả năng của cá nhân với năng lực cốt lõi của tổ chức. Các nhà hoạch định chính sách đang sử dụng mô hình năng lực như là phương tiện để xác định một cách rõ ràng và để gắn két giữa những đòi hỏi của thực tiễn với các chương trình giáo dục và đào tạo. Năm 1995, John. W. Burke đã xuất bản tài liệu “Giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực” [31], trong tài liệu này tác giả đã trình bày nguồn gốc của giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực, quan niệm về năng lực và tiêu chuẩn năng lực, về vấn đề đánh giá dựa trên năng lực và cải tiến chương trình đào tạo dựa trên năng lực. Năm 1995, tác giả Shirley Fletcher viết cuốn “Các kỹ thuật đánh giá dựa trên năng lực thực hiện” [33], trong đó phân tích sự khác biệt về đào tạo theo năng lực ở Anh và Mỹ, các nguyên tắc và thực hành đánh giá theo tiêu chuẩn, mục tiêu và sử dụng đánh giá dựa trên năng lực, việc thiết lập các tiêu chí cho sự thực hiện, thu thập bằng chứng cho đánh giá năng lực. Tuy nhiên, tác giả mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu đánh giá dựa trên năng lực, một khâu của quá trình dạy học. 9
Đến 1997, Shirley Fletcher đã cho ra đời tài liệu “Thiết kế đào tạo dựa trên năng lực thực hiện” [34], trong đó đề cập các cơ sở khoa học của việc thiết lập các tiêu chuẩn đào tạo, các kỹ thuật phân tích nhu cầu người học và phân tích công việc, xây dựng mô đun dạy học và khung chương trình. Nhìn chung, đào tạo theo năng lực đã được nghiên cứu từ rất sớm ở nhiều quốc gia phát triển trên thế giỏi như: Mỹ, Anh, Úc, New Zealand, xứ Wales, Singapore, Malaisia,,.. số lượng và lĩnh vực nghiên cứu của các học giả cũng rất đa dạng từ việc nghiên cứu bối cảnh của đào tạo theo năng lực, phát triển chương trình, tố chức đào tạo đến đánh giá và chứng nhận năng lực cho người được đào tạo. Để đảm bảo công tác dạy học thành công, không chỉ đòi hỏi người giáo viên có các năng lực thiết kế dạy học, tiến hành dạy học, kiểm tra đánh giá... Mà việc thu thập thông tin để lập kế hoạch, lịch trình, thời gian biểu cho hoạt động dạy học; huy động, phân phối, tổ chức các nguồn lực, quản lý giáo viên để thực hiện tốt các hoạt động dạy học (tổ chức thực hiện); hướng dẫn, điều hành công việc giảng dạy, đảm bảo tiến trình và thời gian dạy học đạt mục tiêu dạy học đã được đề ra (chỉ đạo, điều khiển) có vai trò không nhỏ đối với việc hoàn thành mục tiêu dạy học. Đó là vai trò của người quản lý. Tuy nhiên, “Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận năng lực” vẫn còn là đề tài còn khá mới mẻ. Tóm lại, có rất nhiều công trình nghiên cứu về công tác quản lý đào tạo nghề. Những nghiên cứu đó đã làm nổi rõ tầm quan trọng của một quy trình quản lý đào tạo nghề tốt với chất lượng đào tạo nghề. Kinh nghiệm các nước cho thấy chất lượng sản phẩm phụ thuộc rất nhiều vào quy trình quản lý, từ việc hoạch định chính sách cho đến việc tạo ra cơ chế, quy trình quản lý đến việc giám sát, kiểm tra trong quá trình quản lý. Quản lý là yếu tố sinh ra chất lượng của các yếu tố trên và tạo ra sự gắn kết các yêu tố đó lại với nhau hướng vào mục tiêu chung thúc đẩy quá trình đảm bảo chất lượng. 1.1.2. Các nghiên cứu về đào tạo và quản lý hoạt động đào tạo nghề ở trong nước Có nhiều công trình nghiên cứu đã đóng góp nhiều giá trị trong thực tiễn quản lý đào tạo nghề như: - Trong công trình “Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực” tác giả Trần Khánh Đức [6] đã trình bày phân tích những kết quả nghiên cứu, giảng 10
dạy bước đầu của tác giả trong phạm vi một số vấn đề lý luận và thực tiễn giáo dục, quản lý giáo dục và phát triển nguồn nhân lực. Trong đó có nhiều nội dung nghiên cứu liên quan đến đảo tạo nghề như: Sư phạm kỹ thuật và công nghệ dạy học; phát triển chương trình giáo dục hiện đại; đo lường và đánh giá kết quả học tập; quản lý và quản lý giáo dục; chất lượng giáo đục và quản lý chất lượng đào tạo... - Cùng với tác phẩm trên tác giả Trần Khánh Đức cũng đã xuất bản cuốn “Giáo dục kỹ thuật - nghề nghiệp và phát triển nguồn nhân lực” năm 2002 [7]. Tác giả đã nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn đào tạo nghề nghiệp, phân tích các nhân tố có ảnh hướng đến chất lượng và hiệu quả của các hoạt động quản lý, nghiên cứu và giảng dạy trong các trường sư phạm kỹ thuật, cơ sở đào tạo nghề như phương thức quản lý của nhà trường, phát triển chương trình, phương pháp đào tạo mới, phương pháp nghiên cứu khoa học sư phạm kỹ thuật... Các nghiên cứu trên đã đề cập vấn đề biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục, cụ thể là nâng cao chất lượng đào tạo nghề, nghiên cứu nhiều khía cạnh khác nhau của quá trình quản lý đào tạo, trong đó các tác giả đã đánh giá cụ thể về thực trạng công tác quản lý đào tạo của từng trường, từng địa phương và đề ra các biện pháp quản lý phù hợp nhằm giải quyết những vướng mắc ở từng cơ sở giáo dục đào tạo cụ thể. Đã có nhiều cuộc hội thảo luận bàn về vấn đề dạy học theo tiếp cận năng lực trong đó có rất nhiều các bài báo cáo tham luận của các nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lí như hội thảo khoa học “Quản lý dạy học chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực: vấn đề và giải pháp” do học viện Quản lí giáo dục tổ chức trong đó có 52 báo cáo đề cập đến nhiều bình diện khác nhau về hoạt động dạy học và giáo dục theo hướng tiếp cận phát triển phẩm chất, năng lực người học. Có thể kể đến các báo cáo tiêu biểu như: “Mô hình trường học mới tại Việt Nam (VNEN) xu thế của giáo dục hiện đại”, Đặng Tự Ân, Bộ Giáo dục và Đào tạo; “Vai trò của việc quản lý giáo dục theo hướng phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học ở Việt Nam hiện nay”, Hà Thị Thùy Dương, Học viện Chính trị khu vực IV cũng đề cập đến công tác quản lí khi chuyển từ dạy học tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực “Năng lực nhà giáo và năng lực quản lý nhà trường”. Đỗ Tiến Sỹ, 11