Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường trung học cơ sở huyện Mỹ Xuyên tỉnh Sóc Trăng

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:146

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, xác định thực trạng QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. Từ đó, luận văn đề xuất những biện pháp QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường trung học cơ sở huyện Mỹ Xuyên tỉnh Sóc Trăng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Đỗ Thị Nghính QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỸ XUYÊN TỈNH SÓC TRĂNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Đỗ Thị Nghính QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỸ XUYÊN TỈNH SÓC TRĂNG Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã ngành : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN THỊ HƯƠNG Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, được nghiên cứu và thu thập từ thực tiễn tại các trường THCS trên địa bàn huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng Tác giả luận văn Đỗ Thị Nghính
LỜI CẢM ƠN Qua quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến: Ban Giám Hiệu, Phòng Sau Đại học, các phòng ban chức năng, Khoa Khoa học Giáo dục, quí Thầy, Cô giảng dạy lớp cao học Quản lý giáo dục khóa 27 Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh. PGS.TS.Trần Thị Hương giảng viên cao cấp Khoa Khoa học Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh là người hướng dẫn khoa học đã tận tâm hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Mỹ Xuyên, Ban Giám Hiệu, quý thầy, cô, anh, chị em đồng nghiệp tại các trường THCS trong huyện đã nhiệt tình đóng góp ý kiến và tích cực tham gia trong quá trình thực hiện khảo sát. Gia đình, người thân và bạn bè đã giúp đở, động viên người nghiên cứu trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Trân trọng cảm ơn Tác giả Đỗ Thị Nghính
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các bảng Danh mục sơ đồ MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ................................. 7 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................. 7 1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước ......................................................................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước .......................................................................... 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................. 11 1.2.1. Hoạt động dạy học theo hướng tích hợp.................................................... 11 1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng tích hợp ....................................... 15 1.3. Hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên ở trường THCS theo hướng tích hợp ............................................................................................................ 17 1.3.1. Khái quát về xu hướng dạy học các môn khoa học tự nhiên ở trường THCS theo hướng tích hợp ....................................................................... 17 1.3.2. Đổi mới hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................................... 19 1.4. Quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ......................................................................................... 25 1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ................................................................ 25 1.4.2. Nội dung quản lý động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................................... 26
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ................................. 30 1.5.1. Các yếu chủ quan ....................................................................................... 30 1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................... 31 Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 32 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỸ XUYÊN TỈNH SÓC TRĂNG .................................................... 33 2.1. Khái quát về giáo dục trung học huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng ............... 33 2.1.1. Quy mô giáo dục ........................................................................................ 33 2.1.2. Giáo dục THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng................................... 34 2.2. Khái quát tổ chức khảo sát thực trạng .............................................................. 36 2.2.1. Đối tượng khảo sát ..................................................................................... 36 2.2.2. Phương pháp khảo sát ................................................................................ 37 2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu ......................................................................... 38 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS tại huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng ....................... 38 2.3.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................ 39 2.3.2. Thực trạng nội dung dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................................... 41 2.3.3. Hình thức tổ chức, phương pháp, phương tiện dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ................................... 44 2.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ................................................................ 48 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ....................................................................... 51 2.4.1. Quản lí kế hoạch, chương trình dạy học các môn Khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................ 51
2.4.2. QL hoạt động dạy các môn khoa học tự nhiên của giáo viên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................................... 54 2.4.3. QL hoạt động học các môn khoa học tự nhiên của HS theo hướng tích hợp ở trường THCS .................................................................................. 59 2.4.4. QL hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học các môn Khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS .......................................... 64 2.4.5. QL điều kiện phục vụ dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS ........................................................................... 69 2.5. Nguyên nhân hạn chế công tác quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng ................................................................................................. 72 2.5.1. Nguyên nhân chủ quan .............................................................................. 72 2.5.2. Nguyên nhân khách quan........................................................................... 74 Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 76 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỸ XUYÊN TỈNH SÓC TRĂNG ........................................................................................... 77 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .................................................................... 77 3.1.1. Đảm bảo tính kế thừa ................................................................................. 77 3.1.2. Đảm bảo tính toàn diện .............................................................................. 77 3.1.3. Đảm bảo tính khoa học .............................................................................. 78 3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn .............................................................................. 78 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi.................................................................................. 79 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên tỉnh Sóc Trăng ......................................................................................................................... 80 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên trung học cơ sở về đổi mới động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp............................................................................................................. 80
3.2.2. Đổi mới xây dựng kế hoạch dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp .......................................................................................... 81 3.2.3. Chỉ đạo đổi mới hoạt động của tổ chuyên môn ......................................... 82 3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên.................... 83 3.2.5. Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực học tập của HS theo hướng tích hợp ............ 84 3.2.6. Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ........................................................................ 85 3.2.7. Tăng cường các điều kiện hỗ trợ động dạy học các môn khoa học tự nhiên ở các trường THCS ......................................................................... 86 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng .............................................................................. 87 3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về đổi mới hoạt động dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp .................. 87 3.3.2. Biện pháp 2: Đổi mới xây dựng kế hoạch dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp .................................................................... 89 3.3.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo đổi mới hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn............................................................................................................ 90 3.3.4. Biện pháp 4: Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp cho giáo viên.............................................. 92 3.3.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo giáo viên tổ chức phát triển năng lực học tập của HS theo hướng tích hợp ............................................................................ 94 3.3.6. Biện pháp 6: Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ...................................... 95 3.3.7. Biện pháp 7: Đảm bảo các điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp..................................................... 96 Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................... 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 103 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết đầy đủ Viết tắt 1 Cán bộ quản lý CBQL 2 Chưa đạt yêu cầu CĐYC 3 Cần thiết CT 4 Đạt yêu cầu ĐYC 5 Điểm trung bình ĐTB 6 Độ lệch chuẩn ĐLC 7 Giáo viên GV 8 Học sinh HS 9 Hoạt động dạy học HĐDH 10 Hiệu trưởng HT 11 Khả thi KT 12 Khoa học tự nhiên KHTN 13 Khoa học xã hội KHXH 14 Không cần thiết KCT 15 Không khả thi KKT 16 Quản lý QL 17 Phương pháp dạy học PPDH 18 Phó Hiệu trưởng PHT 19 Sách giáo khoa SGK 20 Số thứ tự Stt 21 Thứ hạng TH 22 Tổ trưởng chuyên môn TTCM 23 Trung học cơ sở THCS 24 Rất cần thiết RCT 25 Rất khả thi RKT 26 It cần thiết ICT 27 Ít khả thi IKT
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô giáo dục huyện Mỹ Xuyên năm học 2017-2018....................... 34 Bảng 2.2. Quy mô, cơ cấu cấp THCS huyện Mỹ Xuyên ........................................ 34 Bảng 2.3. Trình độ đội ngũ GV THCS huyện Mỹ Xuyên ...................................... 35 Bảng 2.4. Thống kê số lượng đối tượng khảo sát ................................................... 36 Bảng 2.5. Thống kê về đặc điểm của đối tượng khảo sát........................................ 37 Bảng 2.6 Quy ước xử lý số liệu thống kê ............................................................... 38 Bảng 2.7. Thực trạng nhận thức về mục tiêu dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ở trường THCS .............................................................. 39 Bảng 2.8. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ................................................................................................... 42 Bảng 2.9. Thực trạng hình thức tổ chức, phương pháp, phương tiện dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ............................................................ 44 Bảng 2.10. Thực trạng thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập các môn KHTN theo hướng tích hợp ở trường THCS .......................................... 48 Bảng 2.11. Thực trạng QL kế hoạch, chương trình dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ở trường THCS .............................................................. 51 Bảng 2.12. Thực trạng QL hoạt động dạy các môn KHTN của giáo viên theo hướng tích hợp ở trường THCS .............................................................. 54 Bảng 2.13. Thực trạng QL hoạt động học các môn KHTN của HS theo hướng tích hợp ở trường THCS ......................................................................... 60 Bảng 2.14. Thực trạng QL hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ở trường THCS .......................................... 64 Bảng 2.15. Thực trạng QL điều kiện phục vụ dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ở trường THCS .............................................................. 69 Bảng 2.16. Các yếu tố làm hạn chế thực trạng QL hoạt động HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp .................................................................... 72 Bảng 2.17. Nguyên nhân khách quan hạn chế công tác QL hoạt động HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ............................................................ 74
Bảng 3.1. Biện pháp nâng cao nhận thức cho CBQL, GV về đổi mới hoạt động dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ........................................ 87 Bảng 3.2. Biện pháp đổi mới xây dựng kế hoạch dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ........................................................................................ 89 Bảng 3.3. Biện pháp chỉ đạo đổi mới hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn ............................................................................................. 90 Bảng 3.4. Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp cho giáo viên................................................ 92 Bảng 3.5. Biện pháp chỉ đạo giáo viên tổ chức phát triển năng lực học tập của HS theo hướng tích hợp .......................................................................... 94 Bảng 3.6. Biện pháp chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp .......................................... 95 Bảng 3.7. Biện pháp đảm bảo các điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp .................................................. 96
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Hoạt động dạy học .................................................................................. 13 Sơ đồ 1.2. Các hình thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học ..................................... 25
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong mọi thời đại, giáo dục luôn có vai trò to lớn và là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Ngày nay, với xu thế phát triển của nền kinh tế tri thức, Giáo dục - Đào tạo được xem là quốc sách, chiến lược quan trọng hàng đầu để phát triển ở nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam. Đảng và Nhà nước xác định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, Đại hội Đảng lần thứ XII đã khẳng định: “Toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế, cách mạng Khoa học - Công nghệ, kinh tế tri thức tiếp tục được đẩy mạnh. Phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh.” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2017). Trong chiến lược phát huy nhân tố con người thì giáo dục phổ thông có vai trò quan trọng, là bậc học nền tảng, cơ sở nhằm chuẩn bị người lao động tiên phong trong xây dựng và phát triển đất nước. “Giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn” (Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, 2013). Giáo dục cấp THCS là cầu nối giữa cấp Tiểu học và Trung học phổ thông tiếp tục thực hiện yêu cầu giáo dục cơ sở định hướng cho HS lên lớp trên hoặc học nghề, vào đời tùy theo năng lực HS, điều kiện hoàn cảnh gia đình HS, đáp ứng những đòi hỏi của xã hội. Cấp học này có vai trò quan trọng quyết định chất lượng học tập và quá trình hình thành và phát triển nhân cách của HS cấp THCS. Trong các hoạt động của nhà trường phổ thông, HĐDH là một hoạt động trung tâm, quan trọng, xuyên suốt của mỗi nhà trường. Do vậy, việc đảm chất lượng giáo dục của một nhà trường phải bảo đảm chất lượng dạy của giáo viên và chất lượng học tập của HS. Dạy học theo định hướng tích hợp là một quan điểm dạy học nhằm hình thành và phát triển ở HS những năng lực cần thiết trong đó có năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết có hiệu quả các tình huống thực tiễn. Thông qua dạy học tích hợp,
2 HS có thể vận dụng kiến thức để giải quyết các bài tập hàng ngày, đặt cơ sở cho quá trình học tập tiếp theo; cao hơn là có thể vận dụng để giải quyết những tình huống có ý nghĩa trong cuộc sống hàng ngày. “Công tác QL giáo dục mang đặc thù riêng, đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao về khoa học và thực tiễn, QL giáo dục là một một nghệ thuật” (Nguyễn Cảnh Chất, 2002). Sự phát triển của xã hội kéo theo sự thay đổi không ngừng của giáo dục. Môi trường QL, đối tượng, nội dung, phương pháp,...có nhiều thay đổi phức tạp, đòi hỏi người QL không chỉ bằng kinh nghiệm cảm tính, bằng thói quen chủ quan mà cần được thực hiện trên cơ sở khoa học và thực tiễn đã được nghiên cứu và thực nghiệm một cách khả thi. Công tác QL các hoạt động giáo dục ở trường phổ thông trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu to lớn. Nhà QL đã tiếp cận tốt những nội dung đổi mới trong công tác QL, vận dụng đúng đắn một số quan điểm trong QL giáo dục và QL nhà trường. Quản lý nhà trường thực hiện nhiều nội dung QL trong đó QL HĐDH mang tính chủ đạo, quyết định nên kết quả của nhà QL. Tuy nhiên, công tác QL HĐDH nói chung và QL HĐDH theo hướng tích hợp nói riêng trong thời gian qua còn bộc lộ nhiều hạn chế như: thiếu văn bản hướng dẫn, chỉ đạo; đội ngũ CBQL chưa nhận thức đúng tầm quan trọng của vấn đề, công tác tổ chức thực hiện kế hoạch QL còn nhiều hạn chế. Xuất phát từ những cơ sở trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng” làm vấn đề nghiên cứu của luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành QL giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, xác định thực trạng QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. Từ đó, đề xuất những biện pháp QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu
3 Quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. 4. Giả thuyết khoa học Công tác QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng có thể đã đạt được kết quả trong việc QL hoạt động học; QL kiểm tra, đánh giá kết quả học tập,...Tuy nhiên, công tác này có thể vẫn còn một số mặt hạn chế như: QL hoạt động giảng dạy, QL điều kiện phục phụ HĐDH,... Nếu đánh giá đúng thực trạng QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS thì có thể đề xuất biện pháp QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp có tính cần thiết, khả thi ở các trường này. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS. 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. 5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Về chủ thể QL: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS của HT, các phó HT và TTCM các tổ KHTN. Không nghiên cứu biện pháp QL của cấp Phòng, Sở Giáo dục và Đào tạo. - Về nội dung: Do đặc trưng chương trình và định hướng tiếp cận chương trình phổ thông mới nên đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS ở các môn vật lý, hóa học, sinh học. - Về địa bàn khảo sát: Đề tài tập trung nghiên cứu khảo sát thực trạng QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở 7/11 trường THCS thuộc huyện Mỹ
4 Xuyên, tỉnh Sóc Trăng gồm: Trường Thực hành Sư Phạm Sóc Trăng; Trường THCS Mỹ Xuyên; Trường THCS Ngọc Đông; Trường THCS Đại Tâm; Trường THCS Tham Đôn; Trường THCS Hòa Tú 1; Trường THCS Hòa Tú 2. - Về thời gian: năm 2017 đến 2018. 7. Phương pháp luận nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu 7.1. Cơ sở phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Quan điểm hệ thống – cấu trúc nghiên cứu hiện tượng một cách toàn diện, trên nhiều mặt, dựa vào việc phân tích đối tượng thành các bộ phận. Xác định mối quan hệ hữu cơ giữa các yếu tố của hệ thống để tìm quy luật phát triển (Ngô Đình Qua, 2013). Vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc vào đề tài nhằm nghiên cứu thực trạng công tác QL HĐDH các KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS trong mối quan hệ với công tác QL hoạt động khác trong trường THCS. Trong mối quan hệ này, công tác QL HĐDH trong nhà trường là một hệ thống, trong đó QL động dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp là một hệ thống con với các yếu tố hợp thành như: QL kế hoạch, chương trình dạy học; QL hoạt động dạy; QL hoạt động học; QL hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học; QL các điều kiện phục vụ dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp. Nghiên cứu theo quan điểm này, giúp người nghiên cứu đánh giá chính xác thực trạng công tác QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic Quan điểm lịch sử - logic sẽ giúp người nghiên cứu xác định được lịch sử, phát hiện những nảy sinh, phát triển của vấn đề dạy học và QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp trong điều kiện không gian, thời gian, hoàn cảnh cụ thể. Từ đó, xây dựng giải pháp điều tra, thu thập số liệu chính xác, trình bày các nội dung theo trình tự logic. Theo quan điểm này, đề tài được giới hạn ở các trường THCS tại huyện Mỹ Xuyên, đánh giá các vấn đề nghiên cứu theo các nội dung QL của nhà QL giáo dục. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Thông qua kết quả khảo sát thực trạng HĐDH và QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng; trên cơ sở
5 lý luận, vận dụng đánh giá thực trạng, người nghiên cứu đề xuất những biện pháp cần thiết, khả thi trong QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường này. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phân tích, tổng hợp các tài liệu về lý thuyết nghiên cứu phục vụ nghiên cứu của đề tài như: QL, QL giáo dục, QL nhà trường, QL HĐDH, QL dạy học theo hướng tích hợp, QL dạy học các môn KHTN theo hướng tích hợp. - Phân loại, hệ thống hóa các tài liệu có liên quan đến HĐDH các môn KHTN theo hướng tích, QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi được thiết kế với mục đích khảo sát thực trạng HĐDH và QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phương pháp phỏng vấn nhằm thu thập thêm thông tin về thực trạng HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp và công tác QL HĐDH các môn KHTN theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng; giải thích một số vấn đề nhằm làm rõ thêm nội dung phiếu điều tra và nêu được giải pháp mang tính cá nhân nhằm nâng tính khả thi, cần thiết của công tác này. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công cụ thống kê như phần mềm SPSS phiên bản 20.0 để xử lý số liệu. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và khuyến nghị, và phần phụ lục, nội dung chính của luận văn được kết cấu gồm 3 chương:
6 Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở trường THCS. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng. Chương 3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học các môn khoa học tự nhiên theo hướng tích hợp ở các trường THCS huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng.
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CÁC MÔN KHOA HỌC TỰ NHIÊN THEO HƯỚNG TÍCH HỢP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ngoài nước Ken Wilber (1973) trong tác phẩm “The Spectrum of Consciousness (1973)” đề xuất sự liên kết kiến thức bằng nhiều cách khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề nào đó của nhận thức thế giới xung quanh. Đây được xem như một lý thuyết về sự tích hợp từ những kiến thức rời rạc thành một khối thống nhất để tương tác vào các lĩnh vực khác nhau trong đời sống. Bằng sự tích hợp này con người có thể thâm nhập vào các cấu trúc khác nhau trên cơ sở nhận thức những vấn đề then chốt thông qua sự tương tác của các mặt trong khối kiến thức được kết nối lại với nhau. Dạy học tích hợp “Integrated teaching” là một thuật ngữ được sử dụng nhiều trong những năm gần đây. Các nước có nền giáo dục tiên tiến đã ứng dụng vào trường học phổ thông và có những thành quả vượt trội so với HĐDH truyền thống. Tuy nhiên, sự xuất hiện thuật ngữ dạy học tích hợp mới chỉ được “khai thác” rộng rãi trong những thập niên cuối thế kỷ XX và đầu XXI. Theo Xavier Roegiers “Dạy học tích hợp phải dựa trên cơ sở nền tảng kiến thức trước đó của HS, quá trình tổ chức dạy học tích hợp là quá trình đưa HS gần với thực tế cuộc sống nhất. Đây là quá trình góp phần hình thành năng lực của người học một cách rõ ràng nhất”. Bản chất của dạy học quan điểm của Xavier Roegier tích hợp là “phương pháp” khi dạy tích hợp bắt buộc phải sử dụng kiến thức liên môn, đây là một cấu trúc thống nhất trong một chỉnh thể được xác định trước nhằm hướng tới việc phát triển năng lực của của người học và đưa người học xích lại gần hơn với cuộc sống. Nếu nhà trường dạy học dựa trên khái niệm căn bản của môn học thì sẽ làm cho HS khó có sự kết nối từ các lĩnh vực tri thức khác nhau nhằm giải quyết nhiệm vụ của cuộc sống. Theo ông hiện tượng dạy học này sẽ dẫn đến sự “mù chức năng” trong học
8 tập của HS nếu không có sự QL tốt các bước thiết kế chương trình và thực hiện HĐDH của giáo viên (Xavier Roegiers, 1996). Tháng 9 năm 1968, “Hội nghị tích hợp về việc giảng dạy các khoa học” đã được Hội đồng Liên quốc gia về giảng dạy khoa học được tổ chức tại Varna (Bungari), với sự bảo trợ của UNESCO. Hội nghị đã khẳng định “Chúng ta phải dạy học tích hợp và tích hợp khoa học là gì?” (Nguyễn Kim Hồng & Huỳnh Công Minh Hùng, 2013). Theo Jones Casey “quá trình dạy học tích hợp phải là sự kết hợp hài hòa giữa các loại kiến thức với nhau nhằm “tôn vinh” kiến thức trọng tâm cần chuyển tải. Cái quan trọng nhất trong dạy học tích hợp là sự giao thoa, khúc xạ của các tầng lớp kiến thức trong cùng một chỉnh thể”. Như vậy, công tác QL hoạt động dạy học tích hợp cần chú ý đến sự liên kết các kiến thức cùng loại thuộc nhiều bộ môn khác nhau, đồng thời sự tích hợp cũng là quá trình vận dụng nhiều loại phương pháp khác nhau trong dạy học sao cho hài hòa và hiệu quả nhất (Jones Casey, 2009). 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Tích hợp trong dạy học là quá trình tổ chức của giáo viên về các hoạt động liên quan đến bài học nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho HS tiếp nhận tri thức một cách nhanh chóng và phù hợp nhất. Trong hoạt động tích hợp của HĐDH người gíao viên phải biết liên hệ, kết nối các nguồn tri thức khác nhau thuộc nhiều lĩnh vực, nhiều môn học thành một khối thống nhất nhằm nhấn mạnh hay hỗ trợ “kiến thức lõi” của môn học. Thông qua đó HS tiếp cận vấn đề một cách phong phú và đa dạng hơn. Theo Nguyễn Minh Thuyết “Dạy học tích hợp là quá trình huy động kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau của chương trình giáo dục phổ thông nhằm giúp HS tiếp cận kiến thức mới một cách nhanh và hiệu quả nhất”. Trong đó vai trò của người giáo viên là người tổ chức hướng dẫn và gợi mở cho HS cách thức vận dụng các nền tảng kiến thức khác nhau có liên quan đến môn học nhằm giúp HS tiếp cận vấn đề một các nhanh và sát với thực tế cuộc sống nhất. Như vậy, theo ông “Quan điểm phổ biến về khâu đột phá trong giáo dục hiện nay là QL và cán bộ (giáo viên)” (Nguyễn Minh Thuyết, 2018).