Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh THPT các trường THPT huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LỤC MẠNH PHƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LỤC MẠNH PHƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Thanh Huyền THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Thái Nguyên, tháng 10 năm 2017 Học viên thực hiện Lục Mạnh Phương i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nhận và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn thành luận văn, em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các thầy cô khoa Tâm lý - Giáo dục đã tham gia giảng dạy lớp cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khoá 23B (2015 - 2017). Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hà Giang; Các đồng chí trong Ban Giám hiệu, giáo viên trường THPT Vị Xuyên, trường THPT Việt Lâm đã tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn. Xin gửi lời cám ơn và chia sẻ niềm vui này với gia đình, bạn bè, những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu xong luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong tiếp tục nhận được ý kiến góp ý của các thầy cô giáo cùng các đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT .................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 6 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6 1.2.2. Văn hóa và bản sắc văn hóa .................................................................... 10 1.2.4. Giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc ........................................................... 13 1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc ............................. 14 1.3. Những vấn đề cơ bản về giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc cho học sinh trung học phổ thông ......................................................................... 14 1.3.1. Mục đích, ý nghĩa của giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc cho học sinh trung học phổ thông ................................................................................. 14 1.3.2. Một số đặc điểm của học sinh trung học phổ thông ................................ 16 iii
1.3.3. Nội dung giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung học phổ thông.......................................................................................... 18 1.3.4. Phương pháp giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung học phổ thông .......................................................................................... 21 1.3.5. Con đường giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung học phổ thông ................................................................................................. 23 1.4. Một số vấn đề về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở trường trung học phổ thông ............................................ 30 1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ............................................................................................. 30 1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh .................................................................................................... 31 1.4.3. Chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh.... 33 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc ............ 34 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung học phổ thông ........................................ 35 1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 35 1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................... 37 Kết luận chương 1.............................................................................................. 39 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG .......................... 40 2.1. Khái quát chung về tình hình giáo dục ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Vị Xuyên ........................................................ 40 2.1.1. Về số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ, giáo viên của các trường trung học phổ thông ở huyện Vị Xuyên .................................................. 40 2.1.2. Về quy mô trường lớp và cơ cấu thành phần dân tộc của các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên ..................................................... 41 iv
2.1.3. Về chất lượng giáo dục của các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên trong 2 năm học 2015-2016, 2016-2017 ................................ 41 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ......................................................................... 42 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 42 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 42 2.2.3. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 43 2.2.4. Khách thể khảo sát..................................................................................43 2.2.5. Phương pháp xử lý số liệu khảo sát ......................................................... 43 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ............... 44 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc ............................................................ 44 2.3.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mục đích, ý nghĩa giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông ................................................................................................. 46 2.3.3. Nội dung giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ...................................... 48 2.3.4. Phương pháp giáo dục bản sắc văn hóa cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ............................ 51 2.3.5. Các con đường giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh tại các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên ................................... 53 2.4. Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên.......... 54 2.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ............................................................................................ 54 v
2.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh .................................................................................................... 57 2.4.3. Chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ....................................................................................... 60 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ................................................................................ 62 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ............................................................ 64 2.5.1. Về mặt mạnh ............................................................................................ 66 2.5.2. Về hạn chế ............................................................................................... 66 2.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại ............................................................... 66 Kết luận chương 2.............................................................................................. 68 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN VỊ XUYÊN ................................................................... 69 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ........................................................... 69 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích ............................................................................ 69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ....................................... 69 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, hiệu quả ............................................. 70 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và hệ thống ....................................... 70 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang .................................................................................................. 71 3.2.1. Biện pháp 1: Bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho đội ngũ giáo viên các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ...................................... 71 vi
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo đa dạng hóa các con đường giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang .................................................................................................. 73 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng phát triển môi trường sư phạm lành mạnh nhằm thực hiện tốt công tác giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh .................................................................................................... 76 3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ................................................................................ 79 3.2.6. Biện pháp 5: Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang .................................................... 82 3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 84 3.3. Khảo nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT ở huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang .................................................................................................. 85 3.3.1. Mục đích của khảo nghiệm...................................................................... 85 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm. .......................................................................... 85 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 85 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 86 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 93 PHỤ LỤC ............................................................................................................... vii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ BTB : Điểm trung bình CBBQL : Cán bộ quản lý CLB : Câu lạc bộ CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa CSVC : Cơ sở vật chất ĐH : Đại học DTTS : Dân tộc thiểu số DTVN : Dân tộc Việt Nam GDBSVHDT : Giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc GDHS : Giáo dục học sinh GDNGLL : Giáo dục ngoài giờ lên lớp GDQD : Giáo dục quốc dân GD-TT : Giáo dục - thể thao GV : Giáo viên HĐNK : Hoạt động ngoại khóa HĐTNST : Hoạt động trải nghiệm sáng tạo HS : Học sinh LLGD : Lực lượng giáo dục MTSP : Môi trường sư phạm QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục THPT : Trung học phổ thông TN : Thanh niên XHHGD : Xã hội hóa giáo dục iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên năm học 2016-2017 ............................................................ 41 Bảng 2.2a. Năm học 2015-2016 ....................................................................... 41 Bảng 2.2b. Năm học 2016-2017 ....................................................................... 42 Bảng 2.3. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về khái niệm BSVHDT ........................................................................................ 44 Bảng 2.4. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mục đích, ý nghĩa giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông ........................................................... 47 Bảng 2.5. Nội dung giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ....... 49 Bảng 2.6. Thực trạng các phương pháp giáo dục bản sắc VHDT cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ...... 51 Bảng 2.7. Thực trạng các con đường giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên ............................................................................................. 53 Bảng 2.8. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên .............................................................................. 55 Bảng 2.9. Thực trạng quản lý tổ chức thực hiện giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên ........................................................................................ 57 Bảng 2.10. Thực trạng việc chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên ............................................................ 60 Bảng 2.11. Thực trạng kiểm tra, đánh giá giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Vị Xuyên ..... 62 v
Bảng 2.12. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường trung học huyện Vị Xuyên ........................................................................................ 64 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp ................. 86 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp .................... 88 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bản sắc văn hóa dân tộc, giá trị truyền thống của các dân tộc là những vấn đề căn bản và cốt lõi, nền tảng nhất để làm nên nét riêng của mỗi dân tộc, tạo nên sự khác biệt giữa các dân tộc. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (tháng 01 năm 2016) Đảng ta nhấn mạnh quan điểm, khẳng định đường lối phát triển văn hóa trong sự nghiệp xây dựng xã hội phát triển bền vững ở Việt Nam: “Xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học” [41]. Văn hoá thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Khẳng định vai trò của văn hóa trong tiến trình lịch sử dân tộc, tương lai đất nước: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội" [38], với mục đích “Làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư, vào mọi sinh hoạt và quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần cao đẹp” [38]. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 05/2011/NĐ-CP ngày 14 tháng 01 năm 2011 về công tác dân tộc, trong đó khẳng định: “Đảm bảo việc giữ gìn tiếng nói, chữ viết, bản sắc dân tộc, phát huy những phong tục, tập quán, truyền thống và văn hóa tốt đẹp của mỗi dân tộc” [6]. Về chính sách bảo tồn và phát triển văn hóa, nghị định cũng đã nhấn mạnh: “Hỗ trợ việc giữ gìn và phát triển chữ viết của các dân tộc có chữ viết. Các DTTS có trách nhiệm gìn giữ văn hóa truyền thống tốt đẹp, tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình phù hợp với quy định của pháp luật” [6]. Học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang đa số là con em đồng bào dân tộc tiểu số, số học sinh sinh sống ở vùng sâu, vùng xa ra thị 1
trấn trọ học chiếm đến 30%. Khi đi học, sống cuộc sống trọ học xa gia đình, phải tự lập các em có cơ hội mở rộng, giao tiếp và tiếp xúc với nhiều vấn đề của cuộc sống xã hội nên có sự hòa nhập, giao thoa. Nhiều học sinh đã có những ảnh hưởng tích cực trở nên mạnh dạn, chủ động, tự tin và có được những thành công trong học tập, cuộc sống, nhưng vẫn giữ được những nét riêng của truyền thống văn hóa, dân tộc mình. Tuy nhiên, bên cạnh đó có những học sinh lại tự ti về truyền thống văn hóa của dân tộc mình như việc ngại sử dụng trang phục, ngại giao tiếp bằng tiếng nói dân tộc mình, thích trang phục thời trang hiện đại nên không còn yêu thích và quý trọng truyền thống văn hóa của dân tộc mình, thậm chí muốn rũ bỏ để tiếp cận văn hóa hiện đại. Các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang ngoài nhiệm vụ thực hiện các nội dung giảng dạy và giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể cho học sinh lứa tuổi THPT các dân tộc trong huyện, tỉnh. Bên cạnh việc thực hiện các nội dung giáo dục theo chương trình quy định, các trường còn thực hiện nhiệm vụ chính trị là “đào tạo nguồn nhân lực và nguồn cán bộ cho địa phương”. Ngoài việc truyền thụ kiến thức văn hóa cho học sinh các trường luôn quan tâm đến công tác giáo dục bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc, khơi gợi lòng tự hào về truyền thống văn hóa dân tộc, giúp các em phát triển tình yêu đối với quê hương, đất nước, coi đây là một nội dung quan trọng góp phần không nhỏ vào quá trình giáo dục toàn diện nhân cách học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Tuy nhiên, việc giáo dục bảo tồn bản sắc văn hoá trong các nhà trường THPT trên địa bàn huyện Vị Xuyên hiện nay còn tồn tại những hạn chế nhất định chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn địa phương. Xuất phát từ những lý do trên tác giả chọn đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn Thạc sỹ quản lý giáo dục của mình. 2
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh THPT các trường THPT huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các nhà trường. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quá trình quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. 3.2. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở trường THPT 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường THPT 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang 4.3. Đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang trong thời gian qua đã được quan tâm thực hiện tuy nhiên hiệu quả chưa cao, điều này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân thuộc về yếu tố quản lý. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý HĐGDBSVHDT cho học sinh theo hướng phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh, đa dạng hóa các hình thức giáo dục, phối hợp kết hợp các lực lượng tham gia vào hoạt động giáo dục một cách phù hợp và khả thi thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục BSVHDT cho học sinh, góp phần thực hiện có 3
hiệu quả chủ trương của Đảng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hội nhập hiện nay. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý HĐGDBSVHDT trong ngôn ngữ, trang phục, văn hóa ẩm thực và các trò chơi dân gian dân tộc đối với học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài tiến hành điều tra khảo sát trên 06 CBQL cấp trường; 54 GV, 200 học sinh của 02 trường THPT: trường THPT Việt Lâm và trường THPT Vị Xuyên thuộc huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. 6.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Thời gian nghiên cứu được thực hiện từ 10/2016 đến 8/2017. Số liệu khảo sát lấy từ năm học 2015 - 2016. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu, phân tích các quan điểm lý luận thể hiện trong các văn kiện của Đảng, văn bản của Chính phủ, văn bản của Bộ GD&ĐT, nghiên cứu tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu trên sách, báo chí, các tài liệu chuyên môn liên quan đến nội dung đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Điều tra thực trạng trong công tác giáo dục BSVHDT cho học sinh. Lấy ý kiến của giáo viên và học sinh để thu thập thông tin nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát các hoạt động ngoại khóa trên sân trường, hoạt động tập thể ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm,... để từ đó điều chỉnh nội dung, phương pháp GDBSVHDT cho phù hợp với học sinh. 4
7.2.3. Phương pháp đàm thoại Trực tiếp trò chuyện với giáo viên, học sinh để tìm hiểu nhận về vai trò, ý nghĩa của việc giáo dục BSVHDT cho học sinh, cách thức tổ chức hoạt động giáo dục. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Gặp trực tiếp các nhà QLGD và những giáo viên có kinh nghiệm xin ý kiến, trao đổi về vấn đề giáo dục BSVHDT và khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp mà đề tài đề xuất. 7.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin Sử dụng công thức toán thống kê để xử lý số liệu (số lượng, tỉ lệ %, điểm TB) đã thu được và rút ra từ các số liệu nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường trung học phổ thông. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THPT huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Cùng với lịch sử phát triển của mình, các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới đều có nét truyền thống văn hóa riêng, bởi vậy mỗi nước sẽ có cách thức giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc theo những cách riêng. Nghiên cứu về văn hóa con người nói chung cũng nhất thiết phải nghiên cứu bản sắc văn hóa dân tộc, bởi lẽ thông qua đó các thông điệp và các giá trị cốt lõi văn hóa mới được nhận định và phân tích với những góc cạnh đầy đủ nhất. Gần đây một số công trình nghiên cứu về bản sắc văn hóa dân tộc đã xuất hiện: Theo A.T. Mugi, cho rằng: “Bản sắc văn hóa không thể được xem xét như một sự co lại và đóng cụ lại của những giá trị bất biến” [41]; Theo Nich Gi-oa-kin, thì: “Bản sắc văn hóa không phải là quá trình qua đó người ta tồn tại mà quá trình qua đó mà người ta trở thành”; Còn theo cách tiếp cận của tác giả Liu Zhongmin ở hai tầng diện tâm lý và hành vi “Bản sắc văn hóa” mà Trần Ngọc Thêm đã khái quát lại: sự đa dạng về văn hóa là một hiện tượng phổ biến cũng là quy luật phát triển của mỗi quốc gia. Ông Lý Quang Diệu cho rằng: “Trong vấn đề văn hóa và phát triển thì việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc vẫn là vấn đề lớn của thế giới đặc biệt là các nước châu Á. Nếu quốc gia nào không duy trì được bản sắc của mình thì nước đó sẽ đánh mất khả năng tồn tại của mình” [13]. Văn hoá là một dòng chảy không ngừng. Bản sắc dân tộc trong văn hoá cũng không đứng yên mãi mãi. Như vậy, vấn đề giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc đã trở thành mối quan tâm của của tất cả các nước trên thế giới. Chính vì 6
thế phải kế thừa có chọn lọc di sản văn hoá, truyền thống dân tộc để bảo vệ và phát huy nó trong điều kiện mới, nghĩa là làm cho bản sắc văn hoá dân tộc trong văn hoá mang tính thời đại. 1.1.2. Ở Việt Nam Trải qua hơn 4000 năm dựng nước và giữ nước dân tộc Việt Nam với 54 dân tộc anh em đã cùng tồn tại và phát triển, mỗi một dân tộc đều có những nét văn hóa riêng. Ở mỗi giai đoạn, mỗi thời kỳ lịch sử Đảng ta luôn chú trọng đến nhiệm vụ duy trì, bảo tồn và phát huy các giá trị tốt đẹp của nền văn hóa dân tộc. Trong báo cáo chính trị tại Đại hội toàn quốc lần thứ II Đảng Lao động Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ những mục tiêu cơ bản mà cách mạng Việt Nam cần phải đạt được trong lĩnh vực văn hoá là: “Phải triệt để tẩy trừ mọi di tích thuộc địa và ảnh hưởng nô dịch của văn hoá đế quốc, đồng thời phát triển những truyền thống tốt đẹp của văn hoá dân tộc và hấp thụ những cái mới của văn hoá tiến bộ thế giới để xây dựng một nền văn hoá Việt Nam có tính dân tộc, khoa học và đại chúng” [23]. Chủ trương trên thể hiện rõ ràng quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giá trị văn hoá dân tộc. Người cho rằng: “Càng thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin bao nhiêu thì càng phải coi trọng những truyền thống văn hoá tốt đẹp của cha ông bấy nhiêu”[23]. Người đòi hỏi phải biết giữ gìn vốn văn hoá quý báu của dân tộc, khôi phục những yếu tố tích cực trong kho tàng văn hoá dân tộc, loại bỏ những yếu tố tiêu cực trong đời sống văn hoá tinh thần của nhân dân. Đây là quan điểm bảo tồn bản sắc văn hoá dân tộc có chọn lọc của Hồ Chí Minh. Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề này là một kho tàng lý luận có tính thực tiễn vô giá để lại cho Đảng và nhân dân ta tiếp tục nghiên cứu vận dụng thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá và trong công cuộc hội nhập đất nước hiện nay. Đất nước ta bước vào thời kỳ đổi mới, đặc biệt là những năm tiến hành hội nhập khu vực và quốc tế gần đây đã có nhiều công trình, đề tài khoa học, hội thảo khoa học về lĩnh vực văn hóa đã công bố liên quan đến đề tài với 7
nhiều góc độ tiếp cận khác nhau. Tác giả Phạm Hồng Quang đã biên soạn cuốn sách (Phạm, 2002) [27]; Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trường PTDT Nội trú THCS&THPT Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh; Trần Ngọc Thêm, với tác phẩm: "Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam”[34] ; Tác phẩm "Bản sắc văn hóa Việt Nam" của Phan Ngọc [23]; Đề tài: "Vấn đề giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá" [20]; Tác giả Trần Văn Giàu với "Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam" [36]; Với quan điểm dân tộc học, Phan Hữu Dật có tác phẩm "Góp phần nghiên cứu dân tộc học Việt Nam" [15]; "Các dân tộc Hà Giang" [36]; "Việt Nam văn hóa và giáo dục”[35]. Các công trình nghiên cứu trên đây cũng đã đề cập đến những nét văn hóa truyền thống của các dân tộc, việc duy trì, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đó. Cũng đã có một số công trình nghiên cứu về việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hội nhập hiện nay nhưng lại nghiên cứu ở góc độ văn hóa. Luận văn thạc sỹ của tác giả Lý Thị Thủy - 2014, cũng đã đề cập đến vấn đề quản lí hoạt động giáo dục BSVH dân tộc song mới đề cập ở hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Khái niệm quản lý Theo Phạm Viết Vượng (2001), “Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của cá nhân hướng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật khách quan” [42]. Các tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo (2006) cho rằng “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra” [9]. Theo tác giả Nguyễn Thị Tính: Quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu đã đề ra [38]. 8