Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động học tập của học sinh ở các trường trung học cơ sở Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:152

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lí luận và thực tiễn của hoạt động dạy học ở các trường THCS Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động học tập nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động học tập của học sinh ở các trường trung học cơ sở Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trà Thanh Loan QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN 9, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Trà Thanh Loan QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN 9, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ VĂN LIÊN Thành phố Hồ Chí Minh - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Trà Thanh Loan, tôi xin cam đoan Luận văn “Quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi. Các số liệu và nghiên cứu trong luận văn này chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác. Các bảng biểu, số liệu, nội dung trình bày trong luận văn này được thu thập, tổng hợp, tính toán dựa trên nguồn số liệu thống kê. Nguồn tài liệu tham khảo được trích dẫn đầy đủ và trung thực, đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Trà Thanh Loan
LỜI CẢM ƠN Với những tình cảm chân thành, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Ban Lãnh đạo trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Sau đại học và quý Thầy Cô Trường Đại học Sư phạm đã tận tình hướng dẫn, giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi học tập trong suốt thời gian theo học chương trình đào tạo Cao học chuyên ngành Quản lí giáo dục khóa 28. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Giảng viên TS Hồ Văn Liên, người đã dành nhiều thời gian, tâm huyết để hướng dẫn, động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Những lời cảm ơn sau cùng, tôi trân trọng gửi đến gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, những người đã luôn nâng đỡ, chia sẻ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập vừa qua. Xin chân thành gửi đến Ban Lãnh đạo, quý Thầy Cô cùng gia đình, bạn bè, đồng nghiệp của tôi lời chúc sức khỏe và thành công trong cuộc sống Tôi xin chân thành cảm ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2019 Tác Giả Trà Thanh Loan
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ............................................................................................................................. 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................................................ 6 1.1.Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 6 1.1.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài ....................................................................... 6 1.1.2. Một số nghiên cứu ở trong nước ....................................................................... 7 1.2. Các khái niệm cơ bản ............................................................................................... 9 1.2.1. Hoạt động học tập .............................................................................................. 9 1.2.2. Quản lí hoạt động học tập .................................................................................. 9 1.2.3. Quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS ............................................... 10 1.3. Hoạt động học tập của học sinh ở trường THCS ................................................... 10 1.3.1. Đối tượng của hoạt động học .......................................................................... 10 1.3.2. Mục tiêu, nhiệm vụ học tập của học sinh ........................................................ 11 1.3.3. Các hoạt dộng học tập của học sinh ................................................................ 11 1.3.5. Hình thức học tập của học sinh ....................................................................... 13 1.3.6. Phương pháp, phương tiện học tập .................................................................. 13 1.3.7 Kỷ cương nề nếp học sinh ............................................................................... 14 1.3.8. Những điều kiện của hoạt động học ................................................................ 14 1.4. Quản lí hoạt động học tập ở trường THCS.................................................................. 15
1.4.1. Chủ thể, khách thể và đối tượng quản lí hoạt động học .................................. 15 1.4.2. Nội dung quản lí hoạt động học tập của học sinh ........................................... 15 1.4.3. Công tác kiểm tra đánh giá kết quả chuẩn bị học tập ...................................... 21 1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS ..... 22 Kết luận chương 1 ............................................................................................................. 24 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 9, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH; ............................................................................................................................... 26 2.1 Khái quát về đặc điểm kinh tế, xã hội và giáo dục quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh ....................................................................................................................................... 26 2.1.1. Một số nét về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................................................... 26 2.1.2. Khái quát về giáo dục của quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh .......................... 26 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục THCS của quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh ... 27 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ............................................................................... 28 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................ 28 2.2.2. Đối tượng khảo sát........................................................................................... 28 2.2.3. Mẫu khảo sát.................................................................................................... 29 2.2.4. Cách thức tổ chức khảo sát .............................................................................. 29 2.2.5. Xử lí kết quả khảo sát ...................................................................................... 29 2.3. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh trung học cơ sở trên địa bàn quận 9 Tp HCM. ............................................................................................................................. 30 2.3.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ học tập của học sinh THCS........... 30 2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động học tập của học sinh THCS .......... 39
2.3.3. Thực trạng thực hiện hình thức học tập của học sinh THCS .......................... 42 2.3.4. Thực trạng thực hiện phương pháp, phương tiện học tập của học sinh THCS 45 2.4. Thực trạng quản lí các hoạt động học tập của học sinh trung học cơ sở trên địa bàn Q9. ................................................................................................................................. 48 2.4.1. Phân cấp quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS ................................. 48 2.4.1. Quản lí nội dung hoạt động học tập của học sinh ........................................... 53 2.4.2 Quản lí cơ sở vật chất phục vụ hoạt động học tập ........................................ 67 2.4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS ...... 70 2.5 Đánh giá chung thực trạng QL HĐHT của học sinh tại các trường THCS trên địa bàn quận 9, thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................. 72 2.5.1. Ưu điểm thực trạng .......................................................................................... 72 2.5.2. Nhược điểm của thực trạng ............................................................................. 73 2.5.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................................ 73 Kết luận chương 2 ............................................................................................................. 75 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 9, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. .............. 76 3.1. Cơ sở và nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 76 3.1.1. Cơ sở đề xuất biện pháp. ................................................................................. 76 3.2 Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................................... 76 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ................................................................... 76 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .................................................................. 77 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 78 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính bền vững ................................................................. 78
3.3 Các biện pháp quản lí hoạt động học tập của học sinh trường THCS trên địa bàn quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. ................................................................................... 79 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................................................ 94 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................... 95 3.5.1. Phương pháp khảo sát ...................................................................................... 95 3.5.2. Đối tượng khảo sát........................................................................................... 95 3.5.3. Cách thức mã hóa và xử lí kết quả khảo sát .................................................... 95 3.5.4. Kết quả khảo sát .............................................................................................. 96 Kết luận chương 3 ........................................................................................................... 109 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...................................................................... 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 112 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Số tt Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 THCS Trung học cơ sở 2 HS Học sinh 3 GV Giáo viên 4 HĐHT Hoạt động học tập 5 QL Quản lí 6 GD-ĐT Giáo dục và Đào tạo 7 CNH-HĐH Công nghiệp hóa-Hiện đại hóa
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Quy ước số liệu và định khoảng trung bình ........................................................29 Bảng 2.2 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện MT-NVHT của học sinh THCS ................. 30 Bảng 2.3 Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động học tập chính khoá của học sinh ...........33 Bảng 2.4 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện NDHDHT PD của học sinh....................35 Bảng 2.5 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện các NDHT của học sinh THCS ..............39 Bảng 2.6 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện các hình thức học tập của học sinh ........42 Bảng 2.7 Kết quả khảo sát thực trạng thực hiện PP, PT học tập của học sinh ...................44 Bảng 2.8 Kết quả khảo sát phân cấp quản lí hoạt động học tập của học sinh ....................48 Bảng 2.9 Kết quả khảo sát quản lí thực hiện kỷ cương nề nếp của HS..............................51 Bảng 2.10 Kết quả khảo sát công tác QLcông tác kiểm tra đánh giá kết quả học tập .........53 Bảng 2.11 Kết quả khảo sát công tác quản lí kế hoạch chương trình ..................................57 Bảng 2.12 Kết quả khảo sát công tác quản lí họat động học tập chính khóa lên lớp ...........61 Bảng 2.13 Kết quả khảo sát công tác quản lí hoạt động tự học của học sinh ......................65 Bảng 2.14 Kết quả khảo sát công tác quản lí quản lí csvc phục vụ hoạt động học tập .....68 Bảng 2.15 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động học tập của học sinh ....................72 Bảng 3.1 Quy ước mã hóa và định khoảng trung bình .....................................................102 Bảng 3.2 Kết quả khảo sát tính cần thiết khả thi biện pháp về công tác QL HS..............103 Bảng 3.3 Kết quả khảo sát cần thiết khả thi biện pháp hoàn thiện KHQLHT của ...........105 Bảng 3.4 Kết quả khảo sát cần thiết khả thi biện pháp tổ chuyên môn, GVCN ..............106 Bảng 3.5 Kết quả khảo sát cần thiết, khả thi biện pháp QL HĐHT của HS cho GV .......108 Bảng 3.6 Kết quả biện pháp bồi dưỡng năng lực lập kế hoạch quản lí HĐHT cho HS ...110 Bảng 3.7 Kết quả quản lí hoạt động các HTHT khác......................................................112 Bảng 3.8 Kết quả quản lí hoạt động chỉ đạo đổi mới kiểm tra đánh giá. .........................114
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, chiến lược phát triển nhanh và bền vững nhất đối với mỗi quốc gia, dân tộc là sự chú trọng hàng đầu của Chính phủ về công tác đổi mới hệ thống GD-ĐT, tạo tiền đề quan trọng cho sự phát triển nguồn nhân lực, nhân tài cho đất nước. Việt Nam từ một nước có nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, chuyển đổi sang cơ chế thị trường, có sự quản lí của nhà nước, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay với tốc độ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đang diễn ra nhanh, mạnh, có phạm vi ảnh hưởng rộng lớn trên toàn quốc, Đảng và Nhà nước ta đã hết sức chú trọng phát triển GD-ĐT, coi “giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Nghị quyết Hội nghị của Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ghi rõ: “Giáo dục và Đào tạo hiện nay phải có một bước chuyển nhanh về chất lượng và hiệu quả đào tạo, về số lượng và quy mô đào tạo, nhất là chất lượng dạy học trong các nhà trường nhằm nhanh chóng đưa Giáo dục và Đào tạo đáp ứng yêu cầu mới của đất nước”. Cùng với lịch sử phát triển của ngành giáo dục, việc nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập luôn được coi là nhiệm vụ cơ bản, đầu tiên, quan trọng nhất của các nhà trường, đây chính là điều kiện để mô hình của các nhà trường tồn tại và phát triển. Thực chất công tác quản lí nhà trường và việc quản lí hoạt động học tập của học sinh là công việc được tiến hành thường xuyên, liên tục, là điều kiện tiên quyết để đảm bảo chất lượng đào tạo của nhà trường, đáp ứng yêu cầu mục tiêu đào tạo. Trong những năm gần đây, cùng với quá trình đổi mới đất nước, đổi mới chất lượng giáo dục ở cấp THCS và chất lượng giáo dục đào tạo nói chung ở nước ta đã có sự khởi sắc, đã đạt được những thành tựu nhất định. Trình độ hiểu biết, năng lực tiếp cận tri thức mới của học sinh, sinh viên và giáo viên được nâng cao, chất lượng giáo dục đại học từng bước được nâng lên, đào tạo được đội ngũ đông đảo cán bộ khoa học kỹ thuật, đã có những cống hiến quan trọng trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế, xã hội. Mặc dù đã đạt được những thành tựu trên, nhưng hệ thống Giáo dục và Đào tạo nước ta vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ CNH-HĐH. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc đã khẳng định:“Giáo dục nước ta vẫn
2 còn nhiều yếu kém bất cập cả về quy mô lẫn cơ cấu và nhất là chất lượng ít hiệu quả, chưa đáp ứng được đòi hỏi ngày càng cao về nhân lực và công cuộc đổi mới kinh tế xã hội, xây dựng bảo vệ tổ quốc, thực hiện công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Để giải quyết tồn tại trên đòi hỏi chúng ta phải thay đổi quan niệm, nhận thức về giáo dục, phải hướng tới chất lượng giáo dục, điều đó đồng nghĩa với việc phải chú trọng nâng cao trách nhiệm quản lí và tăng cường các biện pháp quản lí, trong đó có quản lí hoạt động học tập trong các nhà trường. Mặt khác giáo dục THCS giữ vai trò quan trọng trong việc tạo dựng mặt bằng dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài đáp ứng những yêu cầu phát triển KT-XH của một quốc gia. Đặc biệt trong thời đại ngày nay, với tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, việc nhanh chóng hoà nhập vào cộng đồng khu vực và thế giới, đòi hỏi giáo dục phổ thông của chúng ta phải có những bước tiến mới mạnh mẽ, giúp học sinh phát triển toàn diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, biết "giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại, phát huy tiềm năng của dân tộc và của con người Việt Nam". Chính vì vậy, quản lí nhà trường đặc biệt là quản lí hoạt động học tập đòi hỏi phải chặt chẽ, đồng bộ phù hợp với đối tượng, thì mới mang lại chất lượng giáo dục cao cho nhà trường, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn lực con người trong thời kỳ CNH-HĐH. Vấn đề quản lí hoạt động giáo dục nói chung và quản lí hoạt động học tập ở trường THCS nói riêng mặc dù đã có nhiều nhà khoa học giáo dục nghiên cứu và đã được áp dụng vào thực tế, song xét từ nhiều góc độ, nhiều phương diện thì chưa được đề cập một cách đầy đủ và sâu sắc. Việc quản lí hoạt động học tập ở các trường THCS Quận 9 chưa đáp ứng được yêu cầu về đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường. Là một người trực tiếp tham gia công tác quản lí ở một trường THCS khu vực quận 9, nắm được đặc điểm tâm lí học sinh, nhận thức được tính cấp thiết của việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phục vụ sự nghiệp CNH - HĐH quận 9, cá nhân tôi trăn trở rất nhiều về chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là chất lượng học tập của học sinh. Trong những năm qua khối các nhà trường THCS đã được Sở
3 GD & ĐT Thành phố Hồ Chí Minh, Quận uỷ, Uỷ ban nhân dân Quận, các ngành, các cấp trong quận quan tâm đầu tư, Phòng Giáo dục Và Đào tạo Quận 9 có nhiều chủ trương, biện pháp chỉ đạo nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục - đào tạo của các nhà trường, song chất lượng dạy học - giáo dục của các nhà trường vẫn chưa thực sự được nâng lên ở tầm cao mới, chưa đáp ứng được với yêu cầu chung. Một trong những nguyên nhân đó là biện pháp quản lí hoạt động học tập của các nhà trường thiếu hệ thống và đồng bộ. Từ cơ sở lí luận và thực tiễn trên, tôi chọn vấn đề : "Quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THC Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu; hy vọng sẽ góp phần vào việc xây dựng công tác quản lí nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS, đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lí luận và thực tiễn của hoạt động dạy học ở các trường THCS Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động học tập nhằm nâng cao chất lượng học tập của học sinh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lí hoạt động dạy học ở các trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh có một số ưu điểm như thực hiện khá tốt quản lí chương trình, kế hoạch dạy học nhưng vẫn còn các hạn chế về quản lí theo hướng lấy người học làm trung tâm. Từ kết quả nghiên cứu lí luận và thực tiễn có thể đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh có tính cần thiết và khả thi. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hoá cơ sở lí luận về quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS.
4 Khảo sát thực trạng công tác quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất một số biện pháp quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. 6. Phạm vi nghiên cứu Chủ thể quản lí hoạt động học tập là hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và các giáo viên bộ môn và giáo viên chủ nhiệm lớp ở các trường THCS công lập quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Khảo sát thực trạng học tập và quản lí hoạt động học tập ở các trường THCS công lập Thời gian thực hiện là năm học 2018-2019. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc Xem xét đối tượng nghiên cứu như một bộ phận của hệ thống, vận động và phát triển trong một hệ thống chung. Vận dụng vào đề tài nghiên cứu, người nghiên cứu thấy rằng việc phân cấp quản lí và phối hợp quản lí là vấn đề cần thiết để quản lí tốt hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. 7.1.2. Quan điểm tiếp cận lịch sử - logic Khi nghiên cứu cần xem xét đối tượng theo quá trình lịch sử của sự phát triển và thấy được logic của sự phát triển đó theo thời gian. Phát hiện nguồn gốc nảy sinh, quá trình diễn biến và phát triển của đối tượng trong những không gian và thời gian với những điều kiện hoàn cảnh cụ thể để tìm ra quy luật phát triển tất yếu đối tượng. Vận dụng quan điểm này vào nghiên cứu hoạt động học tập và quản lí học tập cần lưu ý các ưu điểm và các vấn đề mới nảy sinh để có những phát hiện các vấn đề đầy đủ và phù hợp hơn. 7.1.3. Quan điểm tiếp cận thực tiễn Cơ sở lí luận sẽ được chứng minh thông qua các sự kiện và hoạt động thực tiễn, do đó cần phải khảo sát thực trạng để làm sáng tỏ lí luận. Qua khảo sát thực trạng sẽ phát hiện
5 những mặt mạnh, mặt yếu trong quản lí hoạt động học tập. Từ đó đề ra những hướng mới trong quản lí hoạt động học tập theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh. 7.2 Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Phân tích tổng hợp những vấn đề lí luận về hoạt động học tập và quản lí hoạt động học tập của học sinh. Hệ thống hoá, khái quát hoá một số vấn đề lí luận, liên quan tới đề tài nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Sử dụng hệ thống các câu hỏi theo mẫu nhằm thu thập số liệu về thực trạng hoạt động học tập và quản lí hoạt động học tập của HS ở các trường THCS quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, tìm ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng. Phương pháp quan sát Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu thu nhận được từ các phương pháp nghiên cứu khác. 8. Dự thảo cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận của việc quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS. Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS trên địa bàn quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS trên địa bàn quận 9, thành phố Hồ Chí Minh.
6 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1.Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài Việc quản lí hoạt động dạy học thực chất là quản lí hoạt động học tập của học sinh thông qua quản lí hoạt động dạy của giáo viên. Học sinh là chủ thể hoạt động học tập. Tinh thần, thái độ, động cơ, phương pháp học tập quyết định trực tiếp kết quả học tập của bản thân người học. Các nhà nghiên cứu quản lí giáo dục Xô Viết trong những công trình nghiên cứu của mình đã cho rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn và hợp lí công tác hoạt động dạy học và học tập”. M.I.Kôndakôp, P.V.Zimin, N.I.Saxerđôtôp đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác dạy học, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động quản lí của người làm công tác quản lí giáo dục. Triết lí giáo dục của J.A.Komenski là một khoa học luận đúng trong mọi thời đại mặc dù có những khiếm khuyết và được mọi người công nhận. John Dewey (1859 - 1925), nhà sư phạm người Mỹ nổi tiếng đầu thế kỷ XX đã đưa ra một phương hướng canh tân giáo dục, ông yêu cầu bổ sung vào vốn tri thức của học sinh những tri thức ngoài sách giáo khoa và lời giảng của giảng viên, đề cao hoạt động đa dạng của học sinh, đặc biệt là hoạt động thực tiễn. Ông viết: Học sinh là mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói không phải là dạy, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh. Vào thập niên 30 của thế kỷ XX, nhà giáo dục nổi tiếng người Nhật Bản Tsunesaburo Makiguchi (1871- 1944) đã nhấn mạnh: “Giáo viên không bao giờ học thay cho học viên mà học viên phải tự mình học lấy. Nói khác đi, dù giáo viên có làm gì đi nữa thì mọi tri thức truyền thụ vẫn không có giá trị nếu họ không làm cho học sinh tự mình kiểm nghiệm và thực nghiệm những tri thức đó”. Tuy nhiên, phải đến những năm 60 của thế kỷ XX, xuất phát từ yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục, quản lí đào tạo thực sự thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục
7 học, tâm lí học trên phương diện lí luận và thực tiễn quản lí. Trong lĩnh vực quản lí đào tạo, vài thập kỷ gần đây ở nước ngoài cũng xuất hiện những nghiên cứu đi sâu vào vấn đề quản lí đào tạo, quản lí sinh viên trong các nhà trường đại học. Ở Liên xô cũ những đóng góp to lớn cho sự phát triển lí luận và thực tiễn giáo dục nói chung phải kể đến các nhà giáo dục học nổi tiếng như A.X. Macarencô. P.P. Blônski, V.A. Xukhôlinxki, M.F. Sabaeva, L.N. Lutvin, M.I. Kônđucôp, V.V. Khuđôminski, L.X. Vưgốtski và nhiều người khác. Trong đó, A.X. Macarencô, Nhà giáo dục Xô Viết vĩ đại, khi đánh giá vai trò của uy tín chân thực trong hoạt động sư phạm của người giáo viên, nhà giáo, Ông đã viết: Hoàn toàn rõ ràng là nhà giáo dục nào mà không có uy tín thì không thể là nhà giáo dục được. Ngày nay, thầy giáo có uy tín phải là người có đức và có tài, có năng lực. Uy tín của người thầy thì dù ở thời đại nào cũng là đòi hỏi cao nhất của sự nghiệp “trồng người”. Chỉ có nhà giáo dục có uy tin mới thực sự xứng đáng với sự tin yêu, kinh trọng của xã hội, của các thế hệ học trò. V.A. XuKhômLinxki (Vasilij Aleksandrovich Sukhomlinskij; 1918 - 70), Nhà sư phạm Xô Viết, Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học giáo dục Liên Xô, đã vận dụng lí luận, kinh nghiệm giáo dục xã hội chủ nghĩa vào hoàn cảnh cụ thể, đào tạo ra nhiều học trò, đóng góp nhiều lí luận, kinh nghiệm giáo dục thế hệ trẻ Xô Viết. Ông có nhiều kinh nghiệm giải quyết mối quan hệ giữa quá trình giáo dục và tự giáo dục, chủ động tác động của nhà sư phạm với chủ động, tự quản rèn luyện của học sinh và tập thể học sinh, giải quyết hợp lí giữa giáo dục tập thể và giáo dục cá nhân. Ông cũng có nhiều kinh nghiệm trong việc phối hợp các lực lượng giáo dục xã hội, tự nhiên vào quá trình giáo dục thế hệ trẻ. Những tác phẩm giáo dục chủ yếu: “Giáo dục con người chân chính như thế nào”, “Giáo dục cộng sản đối với lao động” v.v.. 1.1.2. Một số nghiên cứu ở trong nước Đã có nhiều nghiên cứu về các vấn đề học tập, tự học, quản lí học tập trong các công trình nghiên cứu giáo dục, tôi xin đơn cử một số công trình của các tác giả sau đây: Luận văn thạc sỹ của Trần Thị Tư (2003), đề tài “Một số biện pháp của Hiệu
8 trưởng nhằm nâng cao chất lượng học tập cho học sinh Trường THPT huyện Châu Thành A, Tỉnh Cần Thơ”. Đề tài đề cập đến vai trò của mục đích, động cơ, thái độ, phương pháp học tập đối với kết quả học tập. Tác giả cũng nêu ảnh hưởng của nội dung, phương pháp giảng dạy và điều kiện, môi trường học tập đối với kết quả học tập. Trong luận văn cũng đã nêu lên một số lí luận quản lí hoạt động học tập nhưng chưa đi sâu vào từng giải pháp cụ thể và chưa thể hiện sự phát huy vai trò của từng bộ phận, cá nhân trong nhà trường và sự phối hợp sức mạnh tổng hợp các lực lượng giáo dục. Tác giả Phạm Thị Phương Thuỷ (2004), với đề tài “Một số biện pháp quản lí của hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực tự học cho sinh viên trường Cao đẳng sư phạm mẫu giáo Trung ương 3”. Đây cũng là nội dung QLHĐHT, vì tự học của học sinh là bộ phận cốt lõi của HĐHT. Tác giả Trần Thị Huỳnh Mai (2005), với đề tài “Thực trạng quản lí hoạt động học tập đối với sinh viên trường Cao đẳng sư phạm Vĩnh Long”. Đề tài đã khái quát các nội dung quản lí học tập, vai trò của chủ thể và khách thể quản lí HĐHT, sự phối hợp giữa các chủ thể và cơ chế quản lí HĐHT. Trong đề tài “Nghiên cứu sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc QL HĐHT của học sinh các trường THPT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”. Tác giả Nguyễn Văn Trung đã khái quát một số lí luận, thực trạng và giải pháp phối hợp giữa nhà trường và gia đình nhằm nâng cao kết quả học tập của học sinh. Trường ĐHSP, ĐH Huế có đề tài luận văn thạc sỹ của Nguyễn Thanh Tiệp “Biện pháp quản lí hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường THPT khu vực Đồng Tháp Mười, tỉnh Long An”. Đề tài đã đi sâu nghiên cứu biện pháp QL HĐGD và QL HĐHT, qua đó nêu được các nội dung QL HĐHT, tuy nhiên chủ yếu đề cập đến quản lí HĐGD. Qua nghiên cứu một số luận văn thạc sỹ trong nước chưa thấy tác giả nào đi sâu nghiên cứu về QL HĐHT của học sinh THCS. Từ thực tiễn giáo dục và tiếp xúc nhiều đối tượng học sinh THCS, tôi nhận thấy trong công tác quản lí, giáo dục và công tác giảng dạy của các nhà trường cũng còn nhiều tồn tại thiếu sót. Từ những tiếp thu lí luận về giáo dục, quản lí giáo dục, quản lí nhà trường, kết hợp với học tập kinh nghiệm quản
9 lí của các đơn vị khác, chúng tôi quyết định thực hiện một số giải pháp về quản lí hoạt động học tập bước đầu đã có kết quả khả quan. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Hoạt động học tập Theo Phạm Minh Hạc thì “Học là khái niệm dùng để chỉ việc học theo phương thức thường ngày, còn hoạt động học là khái niệm dùng để chỉ việc học diễn ra theo phương thức đặc thù (phương thức nhà trường), nhằm lĩnh hội các hiểu biết mới, kỹ năng, kỹ xảo mới”. Theo Lê Văn Hồng “Hoạt động học là hoạt động đặc thù của con người được điều khiển bởi mục đích tự giác là lĩnh hội những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mới, những hình thức hành vi và những dạng hoạt động nhất định, những giá trị”. Như vậy có thể nói hoạt động học là hoạt động bằng chính khối óc và cơ bắp, nhằm chiếm lĩnh tri thức, hình thành nên những giá trị, những kinh nghiệm và phương thức hoạt động tạo nên sự phát triển cho bản thân người học bằng một phương thức nhất định. 1.2.2. Quản lí hoạt động học tập Từ khi xã hội loài người được hình thành, hoạt động tổ chức, quản lý đã được quan tâm. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công lao động nhằm đạt được hiệu quả cao hơn. Đó là hoạt động giúp cho người đứng đầu tổ chức phối hợp sự nổ lực của các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Trong nghiên cứu khoa học, có rất nhiều quan niệm về quản lý theo những cách tiếp cận khác nhau. Chính vì sự đa dạng về cách tiếp cận, dẫn đến sự phong phú về quan niệm. Sau đây là một số khái niệm thường gặp: Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của những người lao động (nói chung là khách thể quản lý ) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến”. Quản lí hoạt động học tập là điều khiển quá trình dạy học, cho quá trình đó vận hành có khoa học, có tổ chức theo những quy luật khách quan và được sự chỉ đạo, giám sát thường xuyên nhằm thực hiện mục tiêu dạy học.
10 1.2.3. Quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS Theo Harold Koontz: “ Quản lí là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực của cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lí là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì cách quản lí là một nghệ thuật, còn kiến thức tổ chức về quản lí là mét khoa học”. Học tập là một hoạt động nhận thức, chỉ khi có nhu cầu hiểu biết, học sinh mới tích cực học tập. Nhu cầu hiểu biết đó chính là động cơ trong học tập. Học sinh vừa là đối tượng vừa là chủ thể trong hoạt động học tập. Vì vậy trong quản lí hoạt động học của học sinh cần làm cho giáo viên nhận thấy trách nhiệm này đặc biệt quan trọng, vì nó là khâu chủ yếu góp phần trong việc nâng cao chất lượng cho nhà trường. Không gian thực hiện hoạt động học tập của học sinh là từ trong lớp, ngoài lớp đến ở nhà. Thời gian hoạt động học tập của học sinh bao gồm giờ học trên lớp, giờ học ở nhà và thời gian thực hiện các hoạt động học tập khác. Trong việc quản lí hoạt động học tập của học sinh, chúng ta cần bao quát được cả không gian, thời gian và cả hình thức hoạt động học tập để điều hòa cân đối chung, điều khiển chúng phù hợp với tính chất và quy luật hoạt động dạy học. Vấn đề đặt ra trong quản lí hoạt động học của học sinh không chỉ trên bình diện khoa học giáo dục mà còn là một đòi hỏi có ý nghĩa về tinh thần sự nghiệp giáo viên đối với thế hệ trẻ. 1.3. Hoạt động học tập của học sinh ở trường THCS 1.3.1. Đối tượng của hoạt động học Đối tượng của hoạt động học (HĐH) là những tri thức và kỹ năng, kỹ xảo tương ứng với nó. Có thể nói, cái đích mà HĐH hướng tới là chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của xã hội thông qua sự tái tạo của cá nhân. Muốn học có kết quả, người học phải tiến hành các hoạt động học tập bằng chính ý thức tự giác và năng lực trí tuệ của bản thân. Tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ… là đối tượng của HĐH. Những tri thức mà