Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và trong thực tiễn quản lý hoạt động KTCM để đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt động KTCM, xác định những nguyên nhân gây ra thiếu sót, tồn tại. Từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTCM ở trường THCS, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và hiệu quả quản lý ở các trường THCS tại huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường trung học cơ sở huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––– TRỊNH VĂN CHUYÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC NAM TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––– TRỊNH VĂN CHUYÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC NAM TỈNH BẮC GIANG Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ VĂN CHIẾN THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS.Hà Văn Chiến. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả Trịnh Văn Chuyên i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin được bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên; Ban chủ nhiệm Khoa Tâm lý giáo dục, các giảng viên Khoa Tâm lý giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến thầy giáo - TS. Hà Văn Chiến, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả xin cảm ơn sự quan tâm của Hiệu trưởng và quý thầy cô giáo các Trường THCS của huyện Lục Nam đã tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp số liệu, tư vấn khoa học cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn tấm lòng của tất cả những người thân yêu, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khích lệ và giúp đỡ trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng chắc chắn luận văn tốt nghiệp không tránh khỏi những khiếm khuyết, kính xin được góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác giả luận văn Trịnh Văn Chuyên ii
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. vi Danh mục các bảng ......................................................................................................vii Danh mục các biểu đồ ................................................................................................ viii MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 6. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 4 7. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................ 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 5 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ..................................................... 11 1.2.1. Quản lý .............................................................................................................. 11 1.2.2. Quản lý Giáo dục .............................................................................................. 11 1.2.3. Kiểm tra chuyên môn ở trường học .................................................................. 13 1.2.4. Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở ................. 15 1.3. Cơ sở lý luận về hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở....... 16 1.3.1. Đối tượng, mục đích kiểm tra chuyên môn ở trường học................................. 16 1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở ............ 17 1.3.3. Nội dung kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở ................................ 18 1.3.4. Nguyên tắc kiểm tra chuyên môn ở trường THCS ........................................... 22 1.3.5. Phương pháp kiểm tra chuyên môn ở trường THCS ........................................ 23 1.4. Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS................................... 25 1.4.1. Quy trình của quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS ......... 25 iii
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS ................ 26 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở ...................................................................................................................... 35 1.5.1. Yếu tố chủ quan ................................................................................................ 35 1.5.2. Yếu tố khách quan ............................................................................................ 36 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 38 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG....................................................................................... 39 2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, dân cư của huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang ............................................................................................................ 39 2.2. Khái quát về hệ thống các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang....... 40 2.2.1. Mạng lưới trường lớp và quy mô học sinh ...................................................... 40 2.2.2. Chất lượng giáo dục .......................................................................................... 41 2.2.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên .................................................................... 41 2.3. Khái quát chung về khảo sát thực trạng............................................................... 42 2.3.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................. 42 2.3.2. Nội dung khảo sát ............................................................................................. 42 2.3.3. Đối tượng, địa bàn khảo sát .............................................................................. 42 2.3.4. Phương pháp khảo sát ....................................................................................... 42 2.3.5. Xử lý số liệu ...................................................................................................... 44 2.3.6. Mô tả tóm tắt về đối tượng khảo sát ................................................................. 44 2.4. Thực trạng nhận thức về hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS ......... 46 2.5. Thực trạng hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS huyện Lục Nam.... 51 2.6. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang ................................................................................ 59 2.7. Phân tích sự đánh giá khác nhau giữa các đối tượng được khảo sát về nhận thức, thực trạng và quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam ................ 70 2.8. So sánh sự khác nhau về nhận thức, thực trạng hoạt động kiểm tra chuyên môn và quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn dựa trên vị trí địa lý của trường .... 72 2.9. Kết quả khảo sát bằng câu hỏi mở ....................................................................... 75 2.10. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS .............................................................................................................. 76 iv
2.10.1. Mặt mạnh ........................................................................................................ 76 2.10.2. Mặt hạn chế ..................................................................................................... 77 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 78 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỤC NAM TỈNH BẮC GIANG ............................................................................................................. 79 3.1. Một số nguyên tắc và cơ sở pháp lý đề xuất các biện pháp ................................. 79 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 79 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ và toàn diện ............................................... 79 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 79 3.1.4. Cơ sở pháp lý đề xuất các biện pháp kiểm tra chuyên môn ở trường THCS .... 80 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang ................................................................................. 80 3.2.1. Nâng cao nhận thức của đội ngũ GV, CBQL về hoạt động kiểm tra chuyên môn trong nhà trường .................................................................................. 80 3.2.2. Xây dựng kế hoạch kiểm tra chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THCS gắn với chất lượng và hiệu quả quản lý ........................................................... 82 3.2.3. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý, giáo viên làm nhiệm vụ KTCM trong nhà trường .............................................................. 85 3.2.4. Triển khai, cụ thể hóa các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn hoạt động kiểm tra chuyên môn phù hợp với thực tế nhà trường .............................................................. 88 3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, kinh phí cho hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS ........................................................................................... 90 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp............................................................................ 91 3.4. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của biện pháp ..................................... 92 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................... 95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 99 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CM Chuyên môn 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CSVC Cơ sở vật chất 5 GD&ĐT Giáo dục&Đào tạo 6 GV Giáo viên 7 HĐSP Hoạt động sư phạm 8 HS Học sinh 9 HT Hiệu trưởng 10 KT Kiểm tra 11 KTCM Kiểm tra chuyên môn 12 NV Nhân viên 13 PPDH Phương pháp dạy học 14 QLGD Quản lý giáo dục 15 TB Trung bình 16 THCS Trung học cơ sở 17 TTCM Tổ trưởng chuyên môn vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô phát triển trường lớp, học sinh cấp THCS ................................... 40 Bảng 2.2. Chất lượng GD đại trà cấp THCS (xếp loại học lực) ................................ 41 Bảng 2.3. Số lượng, chất lượng đội ngũ CBQL, GV các cấp học .............................. 42 Bảng 2.4. Giới tính và vị trí công tác của đối tượng điều tra ..................................... 44 Bảng 2.5. Thông tin đơn vị công tác của người được hỏi phân theo giới tính ........... 45 Bảng 2.6. Nhận thức về vai trò của hoạt động KTCM ở trường học ......................... 46 Bảng 2.7. Nhận thức về hoạt động KTCM trường THCS .......................................... 47 Bảng 2.8. Nhận thức về tác động của hoạt động KTCM đến các hoạt động khác trong trường THCS .................................................................................. 49 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý và GV về tầm quan trọng của hoạt động KTCM ..................................................................... 50 Bảng 2.10. Thực trạng xây dựng kế hoạch KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam .................................................................................................. 59 Bảng 2.11. Thực trạng nội dung KTCM tại các trường THCS huyện Lục Nam ....... 52 Bảng 2.12. Thực trạng kết quả KTCM về hoạt động CM của GV ở các trường THCS huyện Lục Nam ............................................................................ 54 Bảng 2.13. Thực trạng phương pháp KTCM tại các trường THCS huyện Lục Nam ...... 56 Bảng 2.14. Thực trạng hình thức hoạt động KTCM trường THCS huyện Lục Nam ...... 57 Bảng 2.15. Thực trạng tổ chức bộ máy KTCM ở trường THCS hiện nay ................. 61 Bảng 2.16. Đánh giá chung về hoạt động KTCM trường THCS huyện Lục Nam .... 58 Bảng 2.17. Thực trạng công tác quản lý các hoạt động KTCM ở trường THCS huyện Lục Nam ....................................................................................... 63 Bảng 2.18. Sử dụng kết quả KTCM để cải tiến, nâng cao hiệu quả công tác ............ 65 Bảng 2.19. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang ...................................... 68 Bảng 2.20. Kết quả đánh giá thực trạng quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam ............................................................................ 70 Bảng 2.21. ANOVA kết quả phân tích theo vị trí công tác của đối tượng ................. 71 Bảng 2.22. Kết quả ANOVA phân tích theo vị trí cơ sở đào tạo ............................... 73 Bảng 2.23. Một số giải pháp được đối tượng điều tra đề xuất nhiều nhất.................. 75 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .............................. 93 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ............................................. 94 vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .......................... 93 Biểu đồ 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ......................................... 94 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cương lĩnh xây dựng và phát triển đất nước thời kỳ quá độ tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã nhấn mạnh: “Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ có sức mạnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển”. Qua đó, Cương lĩnh quán triệt quan điểm: Phát triển giáo dục phải thực sự là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân, phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực. Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI (11/2013) đã thông qua Nghị quyết số 29 về “Đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” với mục tiêu tổng quát: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”. Để đạt được mục tiêu trên, Nghị quyết 29/NQ-TW đã chỉ rõ hệ thống các nhiệm vụ và giải pháp, trong đó nhấn mạnh: “Thực hiện giám sát của các chủ thể trong nhà trường và xã hội; tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra của cơ quan quản lý các cấp; bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch”. Về tầm quan trọng của chức năng kiểm tra, Hồ Chủ Tịch đã nói: Sự kiểm tra việc thực hiện được đặt ra một cách đúng đắn là ngọn đèn pha giúp cho làm sáng tỏ tinh thần hoạt động bộ máy trong bất kỳ thời gian nào, chín phần mười những chỗ hỏng, chỗ hở đều do thiếu sự kiểm tra. Thanh tra và kiểm tra thường xuyên đúng đắn, chắc chắn những chỗ hỏng, chỗ hở đều có thể ngăn ngừa được. 1
Với vai trò đặc biệt như vậy, chức năng kiểm tra không chỉ đơn thuần là chức năng cuối cùng trong một quá trình quản lý mà còn là tiền đề cho một quá trình quản lý mới tiếp theo. Chức năng kiểm tra là một trong những chức năng hết sức quan trọng của quá trình Quản lý và có nhiều vai trò trong việc giúp hoàn thành các nhiệm vụ của các đối tượng quản lý. Trong công tác kiểm tra giáo dục, vai trò KTCM trường học đóng vai trò hết sức quan trọng, là một phần trong hoạt động kiểm tra nội bộ và mang tính pháp chế, lần đầu tiên được cụ thể hóa tại Quyết định số 478/QĐ-BGD&ĐT ngày 11/3/1993 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc ban hành “Quy chế về tổ chức và hoạt động của thanh tra GD&ĐT”, trong đó khoản 1, điều 22 chương VI “Công tác kiểm tra nội bộ trong các trường học và các đơn vị trong ngành” đã nêu: “Hiệu trưởng các trường, thủ trưởng các cơ sở giáo dục trong ngành có trách nhiệm sử dụng bộ máy quản lý và các cán bộ trong đơn vị để kiểm tra việc thực hiện chính sách pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch của cá nhân và các bộ phận thuộc quyền... Các hoạt động kiểm tra được thực hiện thường xuyên, công khai, dân chủ, kết quả kiểm tra được ghi nhận bằng biên bản và được lưu trữ. Hiệu trưởng hay thủ trưởng phải chị trách nhiệm về các kết luận kiểm tra này,...” Trong những năm qua hoạt động thanh tra, kiểm tra giáo dục nói chung và hoạt động KTCM của các trường THCS trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang nói riêng đã đi vào nền nếp và cơ bản đáp ứng được yêu cầu. Các nội dung KTCM đã được Phòng GD&ĐT hướng dẫn và thống nhất. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện hoạt động KTCM vẫn còn tồn tại các hạn chế thiếu sót, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của công tác KTCM. Một số tồn tại có thể thấy rõ, như: - Nhận thức của một số CBQL về tầm quan trọng và mục đích của hoạt động KTCM chưa đầy đủ dẫn đến việc quản lý hoạt động KTCM còn hời hợt, hình thức, có hiệu trưởng còn có biểu hiện buông lỏng quản lý hoạt động KTCM; - Trình độ, nghiệp vụ trong hoạt động kiểm tra còn hạn chế, việc đánh giá, kết luận kiểm tra chưa đảm bảo tính chính xác, chưa đảm bảo khả năng tư vấn, thúc đẩy, việc xử lý sau kiểm tra không đảm bảo yêu cầu, hiệu quả kiểm tra chưa đáp ứng được những yêu cầu của đổi mới giáo dục; - Hoạt động KTCM thiếu tính kế hoạch, toàn diện… 2
Để góp phần thực hiện thành công sự nghiệp “Đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” theo tinh thần Nghị quyết 29/NQ-TW Hội nghị BCH TW lần thứ VIII khóa XI, cần phải có sự đổi mới một cách mạnh mẽ cả về nội dung và hình thức hoạt động thanh tra, kiểm tra giáo dục nói chung, hoạt động KTCM cơ sở giáo dục nói riêng. Đó cũng chính là lý do để tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và trong thực tiễn quản lý hoạt động KTCM để đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt động KTCM, xác định những nguyên nhân gây ra thiếu sót, tồn tại. Từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTCM ở trường THCS, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và hiệu quả quản lý ở các trường THCS tại huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động KTCM và quản lý hoạt động KTCM của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động KTCM và quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS; Nghiên cứu thực trạng hoạt động KTCM và quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang; Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 3
5. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động KTCM ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang hiện nay còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động KTCM một cách khoa học và hợp lý thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác quản lý chuyên môn nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung cho các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu, tổng hợp, phân tích các tài liệu lý luận liên quan đến quản lí hoạt động KTCM ở các trường THCS, hệ thống hóa, khái quát hóa kiến thức lý thuyết làm cơ sở lý luận cho đề tài. 6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Nhận thức về hoạt động KTCM, Thực trạng hoạt động KTCM và Thực trạng quản lý hoạt động KTCM - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn các Hiệu trưởng trường THCS tập trung vào các vấn đề liên quan đến công tác quản lý hoạt động KTCM trường THCS. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng hợp kết quả nghiên cứu về lý luận và thực tiễn trước khi đưa ra kết luận và đề xuất các biện pháp. 6.3. Nhóm phương pháp bổ trợ Phương pháp toán thống kê: Dùng phần mềm thống kê SPSS, các công cụ toán học để xử lý các số liệu điều tra. Phương pháp phân tích phương sai sâu (post-hoc test Anova). 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận – khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới Lịch sử nhân loại đã chứng minh quản lý có một vai trò hết sức quan trọng trong mọi lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, văn hoá đến mọi hoạt động của đời sống xã hội. Các Mác đã khẳng định: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung chừng nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ CSVC, khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm thì tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [9]. Theo tác giả Peter Drucker, một cây đại thụ về quản lý thời hiện đại, người quản lý giáo dục cần phải rèn luyện bốn kĩ năng là: Đưa ra những quyết sách có hiệu quả; Trao đổi thông tin trong và ngoài tổ chức; Vận dụng một cách đúng đắn các công cụ phân tích; Vận dụng một cách sáng tạo công cụ KT (kiểm tra) và đánh giá. Quản lý nói chung, QLGD nói riêng đều có những chức năng cơ bản đó là: Kế hoạch hoá; Tổ chức; Chỉ đạo và KT.Về tầm quan trọng của chức năng KT Lênin viết: “Chúng ta phải tổ chức kiểm tra nghiêm ngặt công tác của chúng ta... phải kiểm tra thực sự đúng đắn trên quan điểm nền kinh tế quốc dân mà kiểm tra; Phải kiểm tra lại chủ trương của chúng ta đã công bố từng giờ, từng phút, từng giây... Ban thanh tra công nông không chỉ có nhiệm vụ ,thậm chí không phải nhiệm vụ tóm bắt và vạch mặt mà phải cải tổ Bộ dân uỷ thanh tra công nông để tăng cường sự kiểm tra từ phía quần chúng nhằm tiêu diệt thứ cỏ dại của chủ nghĩa quan liêu” [37]. Ở nước ngoài hoạt động KTNB trường học mà nòng cốt là KTCM được gọi theo nhiều cách khác nhau (D.godfrey, M. Ehren& R. Nelson, 2015) và được nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, các nghiên cứu đều thống nhất rằng quy trình KTCM được thực hiện hoàn toàn bởi nhân viên của nhà trường, được thành lập thành một nhóm đánh giá chuyên biệt. Những nhóm này thường bao gồm các giáo 5
viên và các thành viên thuộc Ban quản lý của nhà trường. Các nghiên cứu về hoạt động KTCM của một số nước cũng chỉ ra rằng: Các thành viên chuyên trách trong nhóm đánh giá CM của nhà trường chịu trách nhiệm hoàn toàn về kết quả kiểm tra và quá trình KTCM ở trường học. Một số công trình và báo cáo nghiên cứu liên quan đến KTCM ở một số nước như sau: Trong nghiên cứu “Quản lý chất lượng giáo dục tại Mauritius và các quyết định của hiệu trưởng đến cải thiện môi trường giáo dục” tại Hà Lan của tác giả Ah- Teck, J.C., & Starr, K.C. [2014- Tạp chí Journal of Educational Administration, 52(6), 833 -849] tập trung nghiên cứu việc Hiệu trưởng ở các trường thuộc Mauritius (Hà Lan) sử dụng hệ thống dữ liệu quản lý chất lượng nội bộ trong việc đưa ra quyết định cải thiện môi trường giáo dục. Kết quả nghiên cứu của các tác giả cũng cho thấy việc quản lý chất lượng KTCM rất quan trọng và nó còn quan trọng hơn khi các Hiệu trưởng sử dụng kết quả đó trong các quyết định của mình trong quá trình quản lý nhà trường. Hai tác giả người Anh là Hall, C., & Noyes, A. (2007), nghiên cứu về “Ảnh hưởng của kiểm tra chuyên môn đến quan điểm của giáo viên tại Anh về công tác giảng dạy của bản thân”. Tại nghiên cứu này, các tác giả phân tích về nhận thức của giáo viên và hiểu biết của họ về quy trình tự đánh giá chất lượng khi chính phủ Anh đưa ra chính sách yêu cầu các trường thực hiện công tác KTCM. Đồng thời xem xét mối liên hệ giữa Thanh tra viên và giáo viên thuộc nhóm KTCM thay đổi thế nào kể từ khi chính sách có hiệu lực. Kết quả cho thấy giáo viên và Ban lãnh đạo trường học hưởng ứng và thực hiện tốt công tác KTCM, không những thế KTCM được giáo viên sử dụng như một công cụ, biện pháp trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy của bản thân. Cũng tại Mỹ các tác giả McNaughton, S. Lai, M.K., & Hsiao, S. (2012) nghiên cứu “Kiểm tra tính hiệu quả của mô hình kiểm tra nội bộ trường học” (School Effectiveness and School Improvement) tại 07 trường đa văn hóa, đa sắc tộc. Nghiên cứu này trình bày tính hiệu quả của mô hình KTCM phục vụ việc dạy và học của các trường học thuộc cộng đồng bản địa. Theo đó nâng cao vai trò của Hiệu trưởng cũng như nâng cao hoạt động quản lý đối với mô hình KTCM đã giúp cho việc quản lý Nhà trường một cách có hiệu quả. 6
Canul và New England Associationof schools and colleges (2019) nghiên cứu tầm quan trọng của tự đánh giá đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường. Nghiên cứu này nghiên cứu 2.171 các báo cáo KT của các trường phổ thông và phỏng vấn sâu 25 trường trong năm học 2007-2008, khẳng định KT giúp các trường nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục của nhà trường. Nghiên cứu của Canul và Ribeiro, de Gusmão (2010) chỉ ra hạn chế của hoạt động tự KT rằng nhà trường còn đánh giá cao việc đạt được các chuẩn so với các báo cáo của đánh giá ngoài hay nhà trường chưa nhìn rõ các hạn chế của mình như đánh giá của đoàn đánh giá ngoài [39]. Về tác phẩm dịch có thể chú ý đến "Một số kinh nghiệm lãnh đạo của Hiệu trưởng" của XuKhômxki, dịch và xuất bản năm 1981. Có nêu vấn đề "Phân công giữa Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng chuyên môn trong công tác kiểm tra" Tác giả RiGand trong tác phẩm "Xây dựng hệ thống thông tin phục vụ công tác lãnh đạo" do nhà xuất bản Hà Nội - 1984 có lưu ý đến việc phân cấp khi tổ chức công tác kiểm tra. Từ một số nghiên cứu trên đây có thể thấy, hoạt động KTCM được các nhà quản lý giáo dục ở nước ngoài rất coi trọng. Công tác KTCM được đánh giá cao trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên, cũng như nâng cao chất lượng học tập của học sinh và việc KTCM được giáo viên cho rằng quan trọng hơn và có tác động nhiều hơn đến hoạt động của trường so với những cuộc kiểm tra từ bên ngoài (thanh tra). Đồng thời các nghiên cứu trên đây cũng cho thấy vai trò của Hiệu trưởng trong việc quyết định, tổ chức KTCM tại các nước này. 1.1.2. Nghiên cứu trong nước Theo tác giả Đặng Quốc Bảo, trong mười năng lực mang tính học thuật của người HT thì có hai năng lực giám sát và KT trong quản lý giáo dục. Hai năng lực này hỗ trợ, bổ sung cho nhau và giúp cho người HT phát triển được cả cái tài, cái tầm trong điều hành nhà trường. Người có tài là người việc sai mà sửa được, việc xấu mà ngăn được, việc hỏng mà vớt được. Người có tầm là người chưa có việc mà biết việc sắp tới, mới có việc đã biết diễn biến của việc ra sao, triển khai việc mà dự đoán được kết quả cuối cùng. Năng lực KT giúp cho người HT phát triển được cái tài, còn năng lực giám sát giúp cho người HT phát triển được cái tầm trong điều hành nhà trường [2, tr 80]. 7
Cuốn sách “Khoa học tổ chức và quản lý - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Trung tâm Nghiên cứu khoa học tổ chức quản lý do Nguyễn Văn Bình làm tổng chủ biên đã được NXB Thống kê ấn hành năm 1999 đã nêu rõ định nghĩa, công cụ, các nguyên tắc của quản lý và quản lý giáo dục và chỉ ra phương thức triển khai các chức năng cơ bản của quản lý và quản lý giáo dục. Đây là một trong những công trình khoa học mang tính cơ sở lý luận chung để vận dụng vào quản lý các hoạt động xã hội [4]. Cuốn sách “Cơ sở khoa học của quản lý giáo dục” của tác giả Nguyễn Minh Đạo do NXB Chính trị quộc gia ấn hành năm 1997 được những nhà quản lý coi như một cẩm nang của mình để triển khai các chức năng cơ bản của quản lý giáo dục các hoạt động xã hội nói chung. Các tri thức về quản lý trong công trình này có thể vận dụng vào quản lý hoạt động KTCM nói chung và trường THCS nói riêng [12]. Tác giả Hà Sỹ Hồ đã khẳng định: "Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì quá trình quản lý đòi hỏi những thông tin chính xác, kịp thời về thực trạng của đối tượng quản lý, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi những liên hệ ngược chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lý…Quản lý mà không kiểm tra thì quản lý sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lý quan liêu" [17]. Vai trò công tác KT trong các cơ sở giáo dục đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu về QLGD. Theo tác giả Trần Kiểm, mục đích cuối cùng của KT là điều chỉnh quyết định quản lý nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu quản lý đã đề ra. Tuy nhiên, đây chỉ là mục đích tự thân của quản lý. Ngoài mục đích này, KT còn phải gắn với mục đích phát triển của tổ chức và cá nhân [21, tr.131]. KT không chỉ là điều chỉnh, mà KT còn là phát triển. KTCM nhà trường là chức năng quản lý cơ bản, là khâu đặc biệt quan trọng trong chu trình quản lý, đảm bảo tạo lập mối liên hệ ngược thường xuyên, kịp thời, giúp HT hình thành cơ chế điều chỉnh hướng đích trong quá trình quản lý nhà trường. KTCM nhà trường là một công cụ sắc bén góp phần tăng cường hiệu lực quản lý nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Lãnh đạo mà không KT thì coi như không lãnh đạo [27, tr 86]. Theo Nguyễn Ngọc Quang trong cuốn "Những khái niệm cơ bản về lý luận, quản lý giáo dục" cho rằng: “Quá trình quản lý diễn ra qua năm giai đoạn: chuẩn bị kế hoạch hoá; kế hoạch hoá; tổ chức; chỉ đạo và kiểm tra, trong đó, giai đoạn 5 - kiểm tra, là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho 8
việc chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra tốt, đánh giá được sâu sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ (nhà trường) thì đến kỳ kế hoạch (năm học) tiếp theo việc soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa được các mặt mạnh để tiếp tục phát huy, phát hiện được lệch lạc để uốn nắn, loại trừ” [27]. Tác giả kết luận: “Như vậy, theo lý thuyết Xibecnêtic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong quá trình quản lý. Nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển một cách tối ưu hệ quản lý. Không có kiểm tra, không có quản lý” [27]. Hiện nay các văn bản pháp quy đề cập đến hoạt động KTCM trường học chưa nhiều, các văn bản chỉ đạo của cơ quan quản lý giáo dục các cấp liên quan đến hoạt động thanh tra, KT giáo dục mới chủ yếu tập trung đề cập đến các hoạt động thanh tra giáo dục Tác giả Phan Quốc Cường (2016) đã nghiên cứu đề tài “Biện pháp quản lý hoạt động KT chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở Huyện Đắc Tô tỉnh KonTum”. Tiếp cận nghiên cứu về quản lý hoạt động KT chất lượng giáo dục ở các trường trung học cơ sở được tiến hành trên góc độ là: Kế hoạch hoá hoạt động KT chất lượng giáo dục trường trung học cơ sở; Tổ chức thực hiện hoạt động KT chất lượng giáo dục; Chỉ đạo thực hiện hoạt KT chất lượng giáo dục; KT đánh giá hoạt động KT chất lượng giáo dục và đảm bảo các nguồn lực cho hoạt động KT chất lượng giáo dục. Từ cơ sở lý luận và hạn chế thực trạng, tác giả đã đưa ra một số biện pháp như: 1) Biện pháp nâng cao nhận thức cho cán bộ, GV về hoạt động KT; 2) Xây dựng kế hoạch hoạt động KT chất lượng giáo dục; 3) Hoàn thiện cơ cấu tổ chức thực hiện hoạt động KT; 4) Chỉ đạo thực hiện tốt hoạt động KT; 5) Nâng cao hiệu quả việc KT, đánh giá và tăng cường các điều kiện hỗ trợ hoạt động KT [10]. Tính đến nay đã có một số đề tài luận văn nghiên cứu về công tác KTCM trường học như: Nguyễn Ngọc Huynh với đề tài “Một số giải pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt động KTCM trường Trung học cơ sở ở huyện Quan Sơn Thanh Hóa”; Lại Thị Thanh Huyền với đề tài “Quản lý hoạt động KTCM ở các trường tiểu học thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc”; Nguyễn Trọng Văn với đề tài “Quản lý hoạt động KT nội bộ ở các trường THCS huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình theo yêu cầu đổi mới giáo dục” ... các tác giả đã đề cập đến một số vấn đề chung về công tác thanh tra giáo dục, KTCM trường học và các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động KTCM tại cơ sở giáo dục. 9
Nghiên cứu về hoạt động KT nhưng ở tiến hành ở trường Cao đẳng là nghiên cứu của Lê Quốc Khanh (2016) trong đề tài “Biện pháp quản lý hoạt động KTCM ở Trường Cao đẳng Giao thông vận tải II”. Tiếp cận khía cạnh quản lý hoạt động KTCM trường Cao đẳng được tác giả phân tích trên các khía cạnh như: Lập kế hoạch hoạt động KTCM; Quản lý hoạt động KTCM; Quản lý việc thu thập thông tin, minh chứng; Quản lý việc xử lý, phân tích thông tin, minh chứng và đánh giá mức độ đạt được của các tiêu chí; Quản lý việc viết báo cáo các tiêu chuẩn và báo cáo tự đánh giá; Quản lý các điều kiện hoạt động KTCM. Trên cơ sở khảo sát thực trạng quản lý hoạt động KTCM ở Trường Cao đẳng Giao thông vận tải II tác giả đã chỉ ra hạn chế quản lý hoạt động KTCM như: Đội ngũ CB tham gia các hoạt động KTCM chưa được bồi dưỡng, đào tạo nghiệp vụ CM sâu. Việc xây dựng hệ thống các văn bản hướng dẫn và quy trình thực hiện hoạt động KTCM còn hạn chế. Công tác tuyên truyền của Nhà trường chưa được thường xuyên và rộng rãi. Công tác quản lý lưu trữ của một số đơn vị trong nhà trường và nhà trường chưa được khoa học làm khó khăn trong việc thu thập thông tin minh chứng. Đặc biệt, chưa có chế độ chính sách thoả đáng, chưa động viên kịp thời cho đội ngũ CB tham gia hoạt động KTCM. Theo tác giả để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động KTCM cần thiết phải thực hiện các biện pháp như: “Nâng cao nhận thức cho GV, cán bộ, nhân viên về hoạt động KTCM và công tác hoạt động KTCM; Xây dựng kế hoạch thực hiện hoạt động KTCM phù hợp, khả thi; Tăng cường quản lý hoạt động của nhóm chuyên trách trong hoạt động KTCM; Đẩy mạnh công tác KT, giám sát thực hiện các quy trình hoạt động KTCM; Tăng cường các điều kiện đảm bảo và hỗ trợ cho hoạt động KTCM” [20]. Trong thời gian qua, đã có một số tài liệu, bài nghiên cứu liên quan đến hoạt động KTCM ở các trường phổ thông. Tuy nhiên, những nghiên cứu này đa phần được trình bày dưới dạng chuyên đề bồi dưỡng, các văn bản chỉ đạo hoặc các sáng kiến kinh nghiệm... Đối với các trường THCS huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang đến nay chưa có nghiên cứu nào đề cập đến công tác quản lý hoạt động KTCM. Do vậy, việc nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động KTCM nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS nói chung và trường THCS của huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang nói riêng là rất cần thiết. 10