Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Sử dụng Google Earth trong thiết kế bài giảng Địa lí 10 theo định hướng phát triển năng lực

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:88

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khẳng định tầm quan trọng, tính tất yếu, tính hiệu quả của việc ứng dụng CNTT trong dạy học môn Địa lí THPT; Đồng thời đưa ra được một số hình thức tổ chức dạy học có sử dụng phần mềm Google Earth nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, hình thành một số năng lực cho học sinh trong học tập địa lí 10 ở trường THPT. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Sử dụng Google Earth trong thiết kế bài giảng Địa lí 10 theo định hướng phát triển năng lực

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM CHU THỊ KIỀU TRINH SỬ DỤNG GOOGLE EARTH TRONG THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ 10 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM CHU THỊ KIỀU TRINH SỬ DỤNG GOOGLE EARTH TRONG THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ 10 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Địa lí Mã ngành: 8140111 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ VŨ SƠN THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu khoa học trong đề tài là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong công trình này là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Tác giả Chu Thị Kiều Trinh i
LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa sau đại học, khoa Địa lí trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo những điều kiện tốt nhất giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại khoa. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Đỗ Vũ Sơn đã trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình em trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh ở các trường thực nghiệm sư phạm đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm. Thái nguyên,tháng 4 năm 2018 Tác giả Chu Thị Kiều Trinh ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Lịch sử phát triển Google Earth và việc ứng dụng Google Earth trong dạy học ................................................................................................................. 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 5 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 5 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 6 6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 6 7. Những điểm mới và đóng góp của đề tài....................................................... 10 8. Cấu trúc luận văn ........................................................................................... 10 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG GOOGLE EARTH TRONG THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ 10 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC .............................. 11 1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................... 11 1.1.1. Một số khái niệm trong dạy học .............................................................. 11 1.1.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực ......................................... 13 1.1.3. Địa cầu ảo Google Earth.......................................................................... 22 1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................ 29 1.2.1. Chương trình địa lí lớp 10 Trung học phổ thông .................................... 29 1.2.2. Tâm sinh lí của học sinh lớp 10 và vấn đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực ............................................................................................. 33 1.2.3. Thực trạng về dạy và học địa lí ở một số trường Trung học Phổ thông tỉnh Thái Nguyên ................................................................................................ 34 iii
Chương 2. THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ 10 THPT THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ........................................................... 40 2.1. Yêu cầu trong thiết kế bài giảng theo định hướng phát triển năng lực ...... 40 2.1.1. Yêu cầu chung ......................................................................................... 40 2.1.2. Yêu cầu cụ thể ......................................................................................... 41 2.2. Tiêu chí, quy trình xây dựng một tiết học có ứng dụng Google Earth....... 41 2.2.1. Tiêu chí .................................................................................................... 41 2.2.2. Quy trình .................................................................................................. 42 2.3. Thiết kế một số bài giảng môn địa lí lớp 10 theo định hướng phát triển năng lực ..................................................................................................... 44 2.3.1. Phân tích khả năng ứng dụng Google Earth trong dạy học địa lí 10....... 44 2.3.2. Thiết kế một số giáo án môn Địa lí lớp 10 .............................................. 45 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM....................................................... 57 3.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................................ 57 3.2. Nguyên tắc thực nghiệm ............................................................................. 57 3.3. Nhiệm vụ thực nghiệm ............................................................................... 57 3.4. Cách thức tiến hành thực nghiệm ............................................................... 58 3.5. Tổ chức thực nghiệm .................................................................................. 58 3.5.1. Chọn trường thực nghiệm ........................................................................ 58 3.5.2. Chuẩn bị thực nghiệm ............................................................................... 58 3.5.3. Nội dung thực nghiệm ............................................................................. 59 3.5.4. Kịch bản dạy học thực nghiệm ................................................................ 60 3.5.5. Kiểm tra, đánh giá ................................................................................... 60 3.6. Kết quả thực nghiệm................................................................................... 60 3.6.1. Tổng hợp điểm kiểm tra .......................................................................... 60 3.6.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................................. 62 3.7. Khảo sát ý kiến chuyên gia, giáo viên, học sinh ........................................ 65 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 68 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.... 70 PHỤ LỤC iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ đầy đủ CNTT Công nghệ thông tin CNTT&TT Công nghệ thông tin và truyền thông ĐHSP Đại học sư phạm GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GIS Geographic Information System GV Giáo viên HS Học sinh HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học KML Keyhole Markup Language NCKH Nghiên cứu khoa học PC Personal Computer - Máy tính cá nhân PHP Ngô ngữ lập trình PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học SGK Sách giáo khoa THPT Trung học phổ thông TN Thực nghiệm iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh các công cụ trực quan trong dạy học Địa lí ...................... 28 Bảng 1.2. Cấu trúc chương trình địa lí 10 ban cơ bản .................................... 30 Bảng 1.3. Thống kê kết quả khảo sát từ giáo viên ......................................... 35 Bảng 1.4. Thống kê kết quả khảo sát từ học sinh lớp 10 ............................... 37 Bảng 1.5. Thống kê cơ sở vật chất, trang thiết bị tại các trường THPT......... 38 Bảng 2.1. Quy trình xây dựng tiết học ........................................................... 42 Bảng 2.2. Một số bài học sử dụng hiệu quả Google Earth ............................. 44 Bảng 3.1. Trường, lớp và số học sinh tham gia thực nghiệm ........................ 59 Bảng 3.2. Tổng hợp điểm bài 5 ...................................................................... 60 Bảng 3.3. Tổng hợp điểm bài 38 thực hành ................................................... 61 Bảng 3.4. So sánh kết quả lớp đối chứng và lớp thực nghiệm ....................... 62 Bảng 3.5. Kết quả phân loại điểm của hai lớp................................................ 63 v
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Định hướng chức năng và cấu trúc của năng lực............................ 14 Hình 1.2. Giao diện Google Earth .................................................................. 23 Hình 1.3. Hình ảnh huyện Đồng Hỷ (năm 2013) nhìn từ Google Earth ........ 25 Hình 1.4. Hình ảnh huyện Đồng Hỷ (năm 2015) nhìn từ Google Earth ........ 25 Hình 1.5. Ngày và đêm trên Trái Đất nhìn từ Google Earth .......................... 26 Hình 1.6. Xác định khoảng cách bằng Google Earth ..................................... 26 Hình 1.7. Vũ Trụ nhìn từ Google Earth .......................................................... 27 Hình 1.8. Mặt Trăng nhìn từ Google Earth..................................................... 27 Hình 3.1. Biểu đồ so sánh kết quả thực nghiệm bài 5 .................................... 61 Hình 3.2. Biểu đồ so sánh kết quả thực nghiệm bài 38 .................................. 62 Hình 3.3. Biểu đồ so sánh tần số xuất hiện điểm kiểm tra ............................. 64 vi
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Quá trình toàn cầu hóa về các lĩnh vực đang diễn ra mạnh mẽ. Hội nhập quốc tế cách mạng khoa học công nghệ, cách mạng thông tin truyền thông, nền kinh tế tri thức,… đã tạo ra cơ hội cho nền giáo dục Việt Nam tiếp cận các xu thế mới, mô hình giáo dục, chương trình giáo dục tiên tiến, hiện đại và tranh thủ các nguồn lực bên ngoài để phát triển giáo dục. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường Trung học phổ thông (THPT) là vấn đề thời sự, vừa cấp bách, vừa cơ bản đối với sự nghiệp giáo dục ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Yêu cầu đổi mới là cần đề cao vai trò của người học, chống lại thói quen học tập thụ động, bồi dưỡng năng lực tự học giúp cho người học có khả năng học tập suốt đời hay nói cách khác là đòi hỏi người thầy phải áp dụng các phương pháp dạy học mới theo hướng tích cực phù hợp với thực tiễn. Đứng trước yêu cầu đó, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Công nghệ thông tin (CNTT), đặc biệt là Internet đã làm xuất hiện nhiều phương pháp dạy học mới như dạy học từ xa, dạy học tương tác qua máy vi tính,... CNTT hiện nay đã đáp ứng được yêu cầu của việc dạy và học, việc ứng dụng CNTT trên thực tế cũng đã đem lại kết quả đáng kể và những chuyển biến lớn trong dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học các bộ môn văn hoá, CNTT với ưu thế đặc biệt chẳng những đã có tác dụng thiết thực nâng cao chất lượng, hiệu quả giờ lên lớp của giáo viên (GV) mà còn đang được đẩy mạnh làm khâu đột phá để đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh (HS). Theo xu hướng phát triển của công nghệ, nhiều phương tiện trực quan mới đã ra đời và có khả năng ứng dụng hiệu quả trong các lĩnh vực có liên quan đến yếu tố không gian, trong đó có phần mềm Google Earth. Phần mềm Google Earth là sản phẩm công nghệ cao, phổ thông, nguồn mở, kỹ thuật sử dụng đơn giản, được cung cấp miễn phí. Sản phẩm đã được ứng dụng rộng rãi tại nhiều 1
nước tiên tiến trên thế giới. Có thể chia sẻ thông tin giữa các nhóm người/người được thuận lợi và nhanh chóng. Ứng dụng trong việc khảo sát, xác định chính xác toạ độ, xác định sơ bộ cao độ, đo chiều dài, đo diện tích, tham quan du lịch... Tập huấn trong thời gian ngắn là có thể sử dụng thành thạo chương trình. Có thể nói, Google Earth đã mang lại một hình thức tìm kiếm thông tin mới, giúp khám phá và hiểu hơn về Trái Đất mà tiết kiệm được chi phí và thời gian đi lại, chỉ cần có điện thoại hoặc máy tính kết nối Internet. Địa lí là một môn khoa học có phạm trù rộng lớn và có tính thực nghiệm, cần liên hệ thực tế và có tính thời sự rất cao. Nên cần những hình ảnh thực tế để HS có cái nhìn cụ thể về vấn đề đang học và lựa chọn Google Earth là một công cụ hữu hiệu. Với những lý do trên, tác giả đã chọn: “Sử dụng Google Earth trong thiết kế bài giảng địa lí 10 theo định hướng phát triển năng lực” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học Địa lí. 2. Lịch sử phát triển Google Earth và việc ứng dụng Google Earth trong dạy học 2.1. Lịch sử phát triển Google Earth Google Earth là một chương trình một phần mềm mô phỏng quả địa cầu có tên gọi gốc là Earth Viewer. Nhằm đa dạng hoá loại hình thông tin tìm kiếm, năm 2004 Google đã mua lại phần mềm địa cầu ảo nổi tiếng là Keyhole để kết hợp nó với những tính năng của Google Maps. Đến năm 2005, sản phẩm này được đổi tên thành Google Earth và chạy được trên các hệ điều hành Linux, MAC OS và MS Windows. Hiện nay có sẵn cho thiết bị Android và iOS. Google Earth vẽ bản đồ Trái Đất là một quả địa cầu ảo 3D, trên đó là những hình ảnh địa lí được lấy từ ảnh vệ tinh, các ảnh chụp trên không và từ hệ thống thông tin địa lí GIS. 2
Google Earth không phải là một hệ thống thông tin địa lí (GIS) với khả năng phân tích sâu rộng của ArcGIS hoặc MapInfo, nhưng là dễ dàng hơn để sử dụng hơn so với các gói phần mềm khác. Tuy nhiên do dữ liệu của Google Earth đến từ nhiều nguồn khác nhau nên chúng có độ phân giải khác nhau, vì vậy dẫn tới một số vùng trên Trái Đất có độ nét cao ngay cả ở mức độ nhà cửa, đường phố, còn một số nơi lại rất mờ dù ở khoảng cách xa. Hiện Google Earth đang cố gắng từng bước cải thiện để được độ nét mong muốn. 2.2. Quá trình nghiên cứu, ứng dụng Google Earth trong dạy học 2.2.1. Trên thế giới Theo tài liệu từ trang web thenextweb.com về vấn đề ứng dụng Google Earth vào dạy học thì trên thế giới khoa học, toán học, địa lí và lịch sử chỉ là một vài trong số các môn học mà Google Earth có thể được sử dụng như một công cụ giảng dạy hiệu quả. Google Earth là một công cụ mang lại cho các bài học địa lí một cấp độ hoàn toàn mới bằng cách cung cấp trải nghiệm tương tác sâu sắc cho HS. Đó là một ứng dụng cung cấp cho HS kinh nghiệm học tập phong phú hơn và tài liệu tham khảo tốt hơn. Tại EarthAt Dominion University, sinh viên tạo tài liệu giảng dạy bằng Google Earth và Google Sketch-up bằng cách đưa ra một loạt các tệp KML chỉ vào các tấm kiến tạo, thung lũng núi, núi lửa... Các sinh viên đã sử dụng Google Earth như một công cụ để trình bày các đại diện của động đất và dự báo các cơn dư chấn. Dự án khoa học Google Earth của trường đã nhận được tài trợ từ Quỹ Khoa học Quốc gia. Các trường trung học / tiểu học đã sử dụng Google Earth để dạy HS về vĩ độ và kinh độ bằng cách yêu cầu HS ghi lại tọa độ của các địa điểm. Tạo kế hoạch bài học phong phú về phương tiện sử dụng video và Wikipedia. Trên một bài đăng tại Random Connection đã chỉ ra quá trình làm thế nào Google Earth có thể được sử dụng để tạo ra các bài học tương tác cho HS. Bài báo đưa độc giả qua các bước sử dụng dấu vị trí, bảng phân tích Wikipedia và trình tạo 3
vòng tròn KML để tìm và đánh dấu nghiên cứu trên bản đồ. Ngoài ra, đề cập đến video YouTube, Vimeo và TeacherTube có thể được đặt trong dấu vị trí của Google Earth như thế nào. Các GV có thể sử dụng các bước này để tạo các chuyến tham quan và bài học ảo tương tác cho HS. Và HS có thể đi đến các dấu vị trí khác nhau và xem các video có liên quan về vị trí [19]. Như vậy trên thế giới, việc ứng dụng Google Earth vào dạy học, nhất là dạy học địa lí đã trở nên khá phổ biến và đem lại nhiều hiệu quả giáo dục. 2.2.2. Ở Việt Nam Trong dạy học ở Việt Nam, việc ứng dụng Google Earth vẫn còn khá hạn chế, mới chỉ dừng lại ở việc tìm kiếm, thu phóng và hiển thị các đối tượng trên phần mềm. Tiêu biểu hơn cả là nghiên cứu “Sử dụng phần mềm Google Earth trong thiết kế bản đồ dạy học Lịch sử và Địa lí” của tác giả Lê Thiên Nhiên được đăng tải trên Tạp chí Thiết bị Giáo dục số 49/9-2009. Tác giả khẳng định việc soạn bài giảng điện tử trong giảng dạy Lịch sử là rất khó khăn và tốn kém thời gian nhất là thiết kế và sử dụng hiệu quả bản đồ Lịch sử. Google Earth được đánh giá là đơn giản nhưng hiệu quả cao trong việc thiết kế các dạng bản đồ trong dạy học Lịch sử, Địa lí cũng như việc tạo các bản đồ câm trong việc kiểm tra, đánh giá HS. Năm 2015, thầy giáo Lê Văn Trung của trường THCS Tiên Lục (Lạng Giang - Bắc Giang) đã nghiên cứu và đưa ra sáng kiến kinh nghiệm “Phương pháp sử dụng sản phẩm ứng dụng Google Earth trong công tác dạy học địa lí”. Qua thực nghiệm giảng dạy, tác giả thấy rằng giờ học địa lí đã có sự thay đổi đáng kể, HS lĩnh hội kiến thức nhanh, tiếp nhận thông tin địa lí nhẹ nhàng hơn, học tập chủ động, sáng tạo không nặng nề và yêu thích, chú tâm vào bộ môn hơn. Năm 2016, tác giả Nguyễn Thị Lệ Hằng đã tiến hành nghiên cứu “Sử dụng Google Earth trong dạy học môn địa lí ở trường THCS” và đã đề xuất được một số hướng khai thác hiệu quả phần mềm Google Earth nhằm hỗ trợ cho việc dạy học địa lí ở trường THCS. 4
Gần đây nhất, PGS.TS Đỗ Vũ Sơn - Giảng viên trường ĐHSP Thái Nguyên đã có những nghiên cứu trong việc “Trải nghiệm sáng tạo Địa lí bằng Địa cầu ảo 3D Google Earth” và đưa ra được các hoạt động trải nghiệm trên Google Earth mà giáo viên có thể tự thiết kế như: - Tổ chức tham quan, tìm hiểu địa phương qua du lịch ảo bằng Google Earth - Tìm hiểu sự vận động của lớp vỏ Trái Đất qua các thời kì (Thuyết Kiến tạo mảng). - Tìm hiểu các châu lục trên Trái Đất - Tổ chức du lịch ảo các thành phố lớn, các địa danh nổi tiếng trên thế giới - Tìm hiểu văn hóa các dân tộc trên Thế giới. Như vậy, có thể thấy rằng: việc ứng dụng Google Earth trong việc dạy học Địa lí đã có hiệu quả nhất định, tuy phần lớn mới chỉ khai thác đến các chức năng cơ bản. Các nghiên cứu vẫn chưa khai thác được hết các tính năng vượt trội của phần mềm như chức năng 3D, chức năng mô hình hóa, chức năng hiển thị dữ liệu đa thời gian, … Trong khi đó, các chức năng này có thể đem lại nhiều thế mạnh trong việc hỗ trợ dạy học theo hướng trực quan sinh động. Do vậy, việc đề xuất các hướng khai thác mới trong Google Earth vẫn còn là chủ đề cần tiếp tục được nghiên cứu. 3. Mục tiêu nghiên cứu Nhằm khẳng định tầm quan trọng, tính tất yếu, tính hiệu quả của việc ứng dụng CNTT trong dạy học môn Địa lí THPT; Đồng thời đưa ra được một số hình thức tổ chức dạy học có sử dụng phần mềm Google Earth nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, hình thành một số năng lực cho học sinh trong học tập địa lí 10 ở trường THPT. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 1) Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc sử dụng Google Earth trong thiết kế bài giảng địa lí 10 theo định hướng phát triển năng lực. 5
2) Xây dựng quy trình ứng dụng Google Earth trong thiết kế bài giảng địa lí; Thiết kế một số giáo án địa lí 10 theo định hướng phát triển năng lực. 3) Triển khai dạy học thực nghiệm tại một số trường THPT và đánh giá kết quả thực nghiệm. Khảo sát ý kiến người học, GV và chuyên gia. 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu quy trình và cách thức ứng dụng CNTT, cụ thể là phần mềm Google Earth trong dạy học địa lí 10 THPT theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nội dung: Ứng dụng phần mềm Google Earth trong thiết kế bài giảng môn Địa lí lớp 10 THPT (Ban cơ bản); - Địa bàn nghiên cứu: Một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; - Về thời gian: Năm học 2017 - 2018; 6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 6.1. Quan điểm nghiên cứu 6.1.1. Quan điểm dạy học theo định hướng phát triển năng lực Dạy học theo định hướng phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hoá HS về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ GV - HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Dạy học đảm bảo được nguyên tắc “HS tự mình hoàn thành nhiệm vụ học tập với sự tổ chức, hướng dẫn của GV”. Sử dụng Google Earth trong dạy học địa lí 10 sẽ giúp tích cực hóa các hoạt động của HS, giúp giải quyết các vấn đề về sử dụng đồ dùng trực quan, kênh hình cho GV, tăng cường các kĩ năng địa lí và giúp bài học đạt hiệu quả cao hơn. Bên cạnh đó HS được đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu cho HS để các em biết ứng dụng những điều đã học vào thực tế. 6
6.1.2. Quan điểm công nghệ dạy học Công nghệ dạy học là một khoa học đặt cơ sở lí luận cho việc ứng dụng những thành tựu hiện đại của khoa học kĩ thuật vào quá trình dạy học. Công nghệ dạy học được xem như sự phối hợp hữu cơ giữa công nghệ tổ chức nhận thức và công nghệ trang thiết bị dạy học bao gồm các yếu tố mang tính đồng bộ, toàn diện về nội dung dạy học, các hệ thống đánh giá nhằm tích cực hóa quá trình dạy học. Google Earth là sản phẩm công nghệ cao, kĩ thuật sử dụng đơn giản, phổ thông. Thông qua Google Earth có thể xác định được chính xác tọa độ địa lí, khoảng cách, địa danh, lịch sử lãnh thổ … Đây là công cụ hỗ trợ hiện đại đem lại nhiều hiệu quả tích cực trong công tác dạy học địa lí. 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Phương pháp thu thập, phân tích hệ thống hóa tài liệu - Căn cứ vào mục đích nhiệm vụ của đề tài, tác giả đã tiến hành thu thập, phân tích tài liệu từ nhiều nguồn khác nhau như trong các sách báo, tạp chí, các luận văn, các công trình đề tài nghiên cứu khoa học, các phần mềm nghiên cứu ứng dụng vào học tập có liên quan. - Để việc thiết kế bài giảng đảm bảo tính khoa học và tính giáo dục, tôi chú ý đến việc nghiên cứu tài liệu chuẩn cho việc thiết kế bài giảng là SGK Địa lí 10 THPT hiện hành thuộc ban cơ bản, các tài liệu về tâm lí học đại cương, tâm lí học sư phạm, tâm lí học lứa tuổi để đảm bảo cho việc thiết kế bài giảng đạt hiệu quả cao nhất. 6.2.2. Phương pháp điều tra quan sát, tổng kết kinh nghiệm - Việc áp dụng các phương pháp phương tiện dạy học cho phù hợp với khả năng của HS là một quá trình thử nghiệm lâu dài, đòi hỏi người GV phải có nhiều kinh nghiệm. Để đạt hiệu quả trong việc ứng dụng Google Earth vào giảng dạy ở trường phổ thông cần phải tìm hiểu kĩ về thái độ tiếp nhận của GV và HS, tìm hiểu thực tế việc dạy học Địa lí và thiết kế bài giảng Địa lí 10 THPT, đặc biệt là những chương trình có sử dụng CNTT trong dạy học. 7
- Tiến hành dự giờ một số giờ ở các trường THPT có sử dụng CNTT để từ đó rút ra kinh nghiệm và bổ xung những vấn đề có liên quan đến đề tài nghiên cứu. 6.2.3. Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc HS học được cái gì đến chỗ quan tâm HS vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp. Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ở ngoài lớp... Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, nâng cao hứng thú cho người học. Chú ý sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã qui định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với nội dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Google Earth là một công cụ rất hữu ích nhằm tăng cường tính trực quan và thí nghiệm, thực hành trong dạy học địa lí 10. Sử dụng Google Earth trong dạy học địa lí 10 có thể giúp HS hình thành nhiều năng lực như: năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, năng lực tự quản lý, năng 8
lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực sử dụng CNTT và TT, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực sử dụng số liệu thống kê, năng lực sử dụng ảnh, hình vẽ, video clip, mô hình... 6.2.4. Phương pháp sử dụng phương tiện dạy học hiện đại Công nghệ dạy học hiện đại là các công nghệ dạy học gắn liền với việc sử dụng những thành tựu của công nghệ thông tin và truyền thông và các thiết bị kĩ thuật số nhằm thay đổi căn bản hoạt động truyền thụ và tiếp nhận tri thức, kỹ năng, không chỉ là trong giờ học lên lớp mà cả trong các hoạt động tự học, tự tìm hiểu, kiểm nghiệm, nghiên cứu của HS sau giờ lên lớp. Điển hình nhất cho công nghệ dạy học hiện đại là việc sử dụng máy tính, mạng máy tính và các phần mềm ứng dụng vào trong tất cả các khâu của quá trình dạy học. Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào quá trình giáo dục là xu thế tất yếu. Hiệu quả của việc sử dụng công nghệ, các trang thiết bị dạy học hiện đại trong quá trình giáo dục đã được khẳng định trong thực tế, nhất là khả năng làm cho bài giảng trở nên sinh động, GV có thể định hướng HS tiếp cận với một nguồn tri thức phong phú. Mặc dù vậy, qua thực tiễn giảng dạy cho thấy, nếu lạm dụng quá mức, sử dụng không linh hoạt, phù hợp, các phương tiện dạy học hiện đại có thể gây ra những “tác dụng phụ” không mong muốn, làm giảm đi quá trình tương tác cần thiết giữa thầy và trò. Do đó, cần sử dụng công nghệ, các phương tiện dạy học hiện đại sao cho phù hợp là vấn đề cần được quan tâm. 6.2.5. Phương pháp thực nghiệm - Tiến hành thiết kế một số bài giảng có sử dụng Google Earth và bước đầu tiến hành thực nghiệm bài giảng có ứng dụng Google Earth để dạy một số tiết trong chương trình Địa lí 10 THPT. - Sử dụng các phiếu thăm dò ý kiến GV và các phiếu kiểm tra kết quả học tập của HS để đánh giá những kết quả thu được và tính khả thi của đề tài. 9
6.2.6. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học trong việc xử lí kiểm tra đánh giá kết quả đạt được qua tìm hiểu thực tế, qua thực nghiệm các bản thiết kế bài giảng Địa lí có sử dụng Google Earth đối với lớp 10 THPT. 7. Những điểm mới và đóng góp của đề tài - Điểm mới: Lần đầu tiên nghiên cứu, ứng dụng được phần mềm Google Earth để thiết kế bài giảng địa lí 10 THPT theo định hướng phát triển năng lực, qua đó nhằm nâng cao chất lượng dạy học. - Đóng góp của đề tài: + Tổng hợp được cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn của việc ứng dụng phần mềm Google Earth trong dạy học địa lí theo định hướng phát triển năng lực; + Nâng cao chất lượng dạy học môn địa lí 10 THPT theo định hướng phát triển năng lực; + Là tài liệu tham khảo cho GV, HS sư phạm và các chuyên gia; + Đóng góp phương pháp dạy học mới cho giáo dục địa phương. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, tài liệu tham khảo, phần phụ lục, luận văn gồm các nội dung chính: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ứng dụng Google Earth trong thiết kế bài giảng địa lí 10 theo định hướng phát triển năng lực; Chương 2: Thiết kế bài giảng địa lí 10 THPT theo định hướng phát triển năng lực; Chương 3: Thực nghiệm Sư phạm; 10
NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG GOOGLE EARTH TRONG THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ 10 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm trong dạy học  Phương pháp dạy học Theo giáo trình lí luận dạy học địa lí phần đại cương do PGS.TS Đặng Văn Đức chủ biên: PPDH là tổng hợp các cách thức làm việc phối hợp thống nhất của thầy và trò nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học. Phương pháp dạy học bao gồm cả phương pháp dạy và phương pháp học. - Phương pháp dạy là cách thức GV trình bày tri thức, tổ chức và kiểm tra hoạt động nhận thức và thực tiễn của HS nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy học. - Phương pháp học là cách thức tiếp thu, tự tổ chức và kiểm tra hoạt động nhận thức và thực tiễn của HS nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy học. Mỗi phương pháp thường gồm các yếu tố như: mục đích định trước, hệ thống những hành động liên tiếp tương ứng, phương pháp hành động, quá trình biến đổi của đối tượng bị tác động và kết quả thực tế đạt được. PPDH bao gồm phương pháp dạy, phương pháp học có quan hệ chặt chẽ với phương pháp khoa học và tâm lí học của sự lĩnh hội [3, tr.74-75].  Phương tiện dạy học Theo Từ điển tiếng Việt: "Phương tiện là cái dùng để làm một việc gì, để đạt một mục đích nào đó và thiết bị là tổng thể nói chung những máy móc, dụng cụ, phụ tùng cần thiết cho một hoạt động nào đó” [9]. 11