Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ tác giả đề xuất một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên THCS, đáp ứng yêu cầu chất lượng và hiệu quả GD trong công cuộc đổi mới GDPT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐINH VĂN TUẤN TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐINH VĂN TUẤN TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Ngọc Thạch THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Phú Thọ, tháng 7 năm 2016 Tác giả luận văn Đinh Văn Tuấn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và tạo điều kiện giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, của các thầy cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Các thầy cô Khoa Tâm lý Giáo dục, trường ĐHSP Thái Nguyên, các thầy cô đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trịnh Ngọc Thạch, người Thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Phòng GD&ĐT huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ, các đồng chí là cán bộ quản lý, giáo viên các trường THCS trong huyện Cẩm Khê đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc cung cấp tài liệu, nhiệt tình trợ giúp và tư vấn khoa học trong quá trình học tập và nghiên cứu để tác giả hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khuyến khích và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Mặc dù bản thân đã rất cố gắng rất nhiều trong quá trình thực hiện, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự đóng góp, chỉ dẫn của quý Thầy, Cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Phú Thọ, tháng 7 năm 2016 Tác giả luận văn Đinh Văn Tuấn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC .........................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT........................................................................ iv DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................. 4 4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4 6. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 5 8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ....................................................................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................. 6 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu về việc bồi dưỡng năng lực giáo viên ở nước ngoài 6 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên ở trong nước ................ 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................ 10 1.2.1. Tổ chức ............................................................................................ 10 1.2.2. Bồi dưỡng ........................................................................................ 11 1.2.3. Năng lực .......................................................................................... 13 1.2.4. Tích hợp liên môn............................................................................ 16 1.2.5. Năng lực dạy học tích hợp liên môn ............................................... 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1.2.6. Dạy học định hướng vào năng lực .................................................. 19 1.2.7. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở .................................................................................. 20 1.3. Nội dung đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015 và yêu cầu đặt ra đối với năng lực dạy học tích hợp liên môn đối với giáo viên trung học cơ sở ........................................................................ 20 1.3.1. Những định hướng xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới ... 20 1.3.2. Những định hướng về biên soạn sách giáo khoa theo chương trình mới .. 22 1.3.3. Những yêu cầu về năng lực dạy học tích hợp liên môn đối với giáo viên trung học cơ sở .................................................................................. 23 1.4. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở .............................................................................................. 24 1.4.1. Xác định mục tiêu bồi dưỡng .......................................................... 24 1.4.2. Xác định nội dung bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở .................................................................... 25 1.4.3. Lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở... 26 1.5. Nội dung công tác quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở nhằm nâng cao năng lực dạy học tích hợp liên môn ................................ 27 1.5.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng .................................................................. 27 1.5.2. Tổ chức các nguồn lực thực hiện kế hoạch bồi dưỡng.................... 27 1.5.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng ............................................ 28 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá các kết quả bồi dưỡng ....................................... 28 1.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động bồi dưỡng giáo viên ............... 29 1.6.1. Yếu tố khách quan ........................................................................... 29 1.6.2. Yếu tố chủ quan ............................................................................... 30 Kết luận chương 1.............................................................................................. 31 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ . 32 2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu ............................................................ 32 2.1.1. Quy mô giáo dục, số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên trung học cơ sở ................................................................................. 32 2.1.2. Tình hình giáo dục trung học cơ sở của huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ............................................................................................ 36 2.2. Khảo sát thực trạng năng lực dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê ................................................................... 37 2.2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên trung học cơ sở về dạy học tích hợp liên môn và định hướng về chương trình, sách giáo khoa mới .......... 38 2.2.2. Thực trạng về năng lực dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ........................................ 40 2.2.3. Thực trạng về năng lực tổ chức hoạt động dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ .................. 41 2.3. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ............................ 43 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ....... 43 2.3.2. Thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ.................. 44 2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn của Phòng GD&ĐT cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ...................................................................................... 50 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn của Phòng GD&ĐT đối với giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ .................................................................. 59 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2.3.5. Những hạn chế trong công tác tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ............................................................................................. 60 2.4. Đánh giá chung về thực trạng ................................................................. 62 2.4.1. Về năng lực dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trung học cơ sở .......................................................................................................... 62 2.4.2. Thực trạng về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở............................................................ 63 Kết luận chương 2.............................................................................................. 65 Chương 3. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ .................................. 67 3.1. Một số nguyên tắc để đề xuất biện pháp ................................................ 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .................................................. 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ ................................... 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.................................................. 67 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................... 68 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .................................................... 68 3.2. Đề xuất các biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở................................................................ 68 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về chương trình, sách giáo khoa trung học cơ sở sau năm 2015 và yêu cầu đặt ra đối với giáo viên .............................................................................. 68 3.2.2. Biện pháp 2: Bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng xây dựng các chủ đề dạy học cho giáo viên trung học cơ sở ...................................................... 72 3.2.3. Biện pháp 3: Xác định những năng lực có thể phát triển cho học sinh trong mỗi chủ đề để thiết kế tiến trình dạy học thành các hoạt động học của học sinh ........................................................................................ 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực học sinh ...................................................... 80 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới phương thức bồi dưỡng, tăng cường kiểm tra, đánh giá năng lực dạy học tích hợp liên môn của giáo viên trung học cơ sở sau bồi dưỡng ............................................................................................ 84 3.2.6. Biện pháp 6: Huy động nguồn lực tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở ............................... 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................. 88 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp .......... 88 Kết luận chương 3.............................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 93 1. Kết luận...................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BD : Bồi dưỡng CBQL : Cán bộ quản lý CT : Chương trình DH : Dạy học ĐNGV : Đội ngũ giáo viên ĐT-BD : Đào tạo, bồi dưỡng GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GDPT : Giáo dục phổ thông GV : Giáo viên HS : Học sinh KT, ĐG : Kiểm tra, đánh giá SGK : Sách giáo khoa THCS : Trung học cơ sở Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô phát triển trường, lớp, học sinh trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ............................................................................. 32 Bảng 2.2. Thống kê đội ngũ giáo viên thuộc Phòng GD&ĐT Cẩm Khê .......... 34 Bảng 2.3. Thống kế độ tuổi giáo viên trung học cơ sở trực tiếp giảng dạy của huyện Cẩm Khê năm học 2014-2015 ............................................... 35 Bảng 2.4. Trình độ đào tạo của giáo viên THCS trực tiếp giảng dạy ............... 35 Bảng 2.5. Xếp loại chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên trung học cơ sở trực tiếp giảng dạy theo chuẩn nghề nghiệp năm học 2014-2015 ............ 35 Bảng 2.6. Khảo sát nhận thức của giáo viên trung học cơ sở về dạy học tích hợp liên môn và định hướng về chương trình, sách giáo khoa sau 2015 . 38 Bảng 2.7. Khảo sát năng lực dạy học tích hợp liên môn của giáo viên tại trường trung học cơ sở trong những năm học vừa qua ................................. 40 Bảng 2.8. Ý kiến của khách thể về việc lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê thời gian qua của Phòng GD&ĐT ............................................................ 43 Bảng 2.9. Ý kiến của CBQL, giáo viên đánh giá về mức độ cần thiết của các nội dung bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho GV THCS huyện Cẩm Khê ............................................................................................ 44 Bảng 2.10. Khảo sát về mức độ phù hợp của các hình thức bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên ................................................................. 48 Bảng 2.11. Khảo sát mức độ thực hiện và hiệu quả của các phương pháp bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho GV đối với giáo viên các trường THCS ........49 Bảng 2.12. Khảo sát đội ngũ CBQL về mức độ thực hiện và hiệu quả của các nội dung chỉ đạo bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên THCS ......51 Bảng 2.14. Khảo sát về mức độ phù hợp của các hình thức kiểm tra, đánh giá của Phòng GD&ĐT sau đợt bồi dưỡng năng lực giáo viên trung học cơ sở .59 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về mức độ cần thiết và tính khả thi của sáu biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ ....................... 89 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong giai đoạn hiện nay, xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế vừa tạo ra quá trình hợp tác để phát triển vừa là quá trình đấu tranh nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia, gìn giữ bản sắc văn hoá và truyền thống của mỗi dân tộc. Những đặc trưng mang tính khách quan nêu trên đã tác động đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có giáo dục. Sự biến đổi đó được thể hiện ở quan niệm mới về mẫu hình nhân cách người học đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực xã hội trong thời kỳ công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Để đáp ứng được nhu cầu về nguồn nhân lực cho xã hội thì GD&ĐT tạo là yếu tố cơ bản để phát triển con người, chính vì các yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của xã hội về chất lượng nguồn nhân lực đã dẫn đến sự tất yếu phải đổi mới về giáo dục, từ đó dẫn tới CT, SGK giáo dục phổ thông cũng phải thay đổi. Xét về bản thân hoạt động giáo dục, thì nguồn nhân lực giáo dục nói chung, trong đó ĐNGV là một trong các nhân tố đảm bảo cho sự nghiệp đổi mới và phát triển giáo dục. Khẳng định vị trí vai trò quan trọng của người GV trong công cuộc đổi mới giáo dục, Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII chỉ rõ: "Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh. Giáo viên phải đủ đức, đủ tài" [1]. Ngày 04/11/2013, Ban Chấp hành Trung ương 8 Khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế" [2, tr.1], Nghị quyết khẳng định rõ mục tiêu: "Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả..." [2, tr.4]. 1
Đứng trước yêu cầu Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam hiện nay, một trong những nhiệm vụ trọng tâm được đặt ra là thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông với mục tiêu mà Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 của Quốc hội đã khẳng định “Nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” [18, tr.1]. Đồng thời, để triển khai Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 404/QĐ- TTg ngày 13/5/2015 về việc phê duyệt Đề án đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông. Quyết định khẳng định rõ mục tiêu: “Chương trình mới, sách giáo khoa mới được xây dựng theo hướng coi trọng dạy người với dạy chữ, rèn luyện, phát triển cả về phẩm chất và năng lực; chú trọng giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, nhân cách, lối sống; phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu và định hướng nghề nghiệp cho mỗi học sinh; tăng cường năng lực ngoại ngữ, tin học và các kỹ năng sống, làm việc trong điều kiện hội nhập quốc tế; đẩy mạnh ứng dụng, phát huy thành quả khoa học công nghệ thế giới, nhất là công nghệ giáo dục và công nghệ thông tin. CT, SGK mới lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo, khả năng tự học của học sinh; tăng cường tính tương tác trong dạy và học giữa thầy với trò, trò với trò và giữa các thầy giáo, cô giáo” [25, tr.1]. Như vậy, mục tiêu GD có sự thay đổi lớn, sự thay đổi cơ bản là chuyển trọng tâm của dạy học từ trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Mục tiêu GD thay đổi, kéo theo việc đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông là điều tất yếu. Việc triển khai Đề án đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông, đặc biệt những định hướng đổi mới hiện nay đang là vấn đề nóng bỏng được Đảng, Chính phủ, các cấp, các ngành, các nhà khoa học và cả xã hội quan tâm. Để thực hiện tốt những định hướng đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông, 2
yêu cầu mang tính cấp thiết là công tác ĐT-BD giáo viên, trong đó BD năng lực dạy học tích hợp liên môn đóng vai trò quan trọng nhằm dạy học phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh và đáp ứng với yêu cầu đổi mới GD. Trong những năm qua, ngành GD&ĐT cả nước nói chung, huyện Cẩm Khê nói riêng đã tích cực triển khai nhiều chương trình, dự án liên kết ĐT-BD đội ngũ giáo viên, chú trọng tích hợp nhiều nội dung giáo dục vào quá trình dạy học các môn học trong trường phổ thông. Ngành GD đã tổ chức tập huấn GV về rà soát CT, SGK, xây dựng các chủ đề liên môn; đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương, nhà trường. Công tác BD giáo viên đã mang lại hiệu quả thiết thực, chất lượng GD của các trường THCS trên địa bàn huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ đã có sự chuyển biến tích cực, đội ngũ GV ở trường THCS huyện Cẩm Khê cơ bản đã hình thành được kiến thức và năng lực dạy học tích hợp liên môn góp phần tạo ra hiệu quả giáo dục THCS ở địa phương. Tuy nhiên chất lượng và hiệu quả giáo dục THCS ở huyện Cẩm Khê so với mặt bằng chung của tỉnh Phú Thọ vẫn còn thấp. Những tồn tại, hạn chế đó có nhiều nguyên nhân, một trong những nguyên nhân cơ bản là công tác bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho GV cấp THCS còn nhiều bất cập: Nội dung bồi dưỡng vẫn nặng về lý thuyết hàn lâm, giáo viên ít có điều kiện để thực hành, tự thể hiện bản thân; chương trình bồi dưỡng nhiều khi chưa sát với yêu cầu thực tiễn, bố trí thời gian bồi dưỡng giáo viên chưa hợp lý. Mặt khác ĐNGV còn bộc lộ nhiều hạn chế: Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của một bộ phận GV còn yếu kém, không đồng đều, GV ngại đổi mới,... Vì vậy, việc nghiên cứu để đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực dạy học cho GV trường THCS trên địa bàn huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ là vấn đề có tính cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông. Xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu trên, tôi lựa chọn đề tài: "Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ” với mong muốn góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên THCS đáp ứng công cuộc đổi mới giáo dục phổ thông. 3
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng tổ chức bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ tác giả đề xuất một số biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên THCS, đáp ứng yêu cầu chất lượng và hiệu quả GD trong công cuộc đổi mới GDPT. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. - Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp tổ chức BD năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ hiện nay. 4. Giả thuyết khoa học Thực trạng công tác tổ chức bồi dưỡng phát triển năng lực cho đội ngũ giáo viên THCS huyện Cẩm Khê đã được triển khai, thực hiện song còn nhiều hạn chế, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu đổi mới nâng cao chất lượng dạy học. Nếu có những biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê hữu hiệu thì năng lực của đội ngũ giáo viên THCS sẽ được nâng cao đáp ứng được yêu cầu thực hiện Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên cấp THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 5.2. Khảo sát thực trạng hoạt động tổ chức BD năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 5.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức BD năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Phạm vi đối tượng khảo sát Khảo sát đội ngũ giáo viên THCS, cán bộ QLGD đang công tác tại huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 4
Giới hạn mẫu điều tra: 150 GV và một số CBQL một số trường THCS huyện Cẩm Khê. 6.2. Phạm vi nội dung nghiên cứu Nghiên cứu biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn của Phòng Giáo dục và Đào tạo cho giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát và hệ thống các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài nhằm khái quát cơ sở lý luận của hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn và tổng kết kinh nghiệm - Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát về thực trạng giáo viên THCS và thực trạng tổ chức bồi dưỡng giáo viên THCS huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. - Phương pháp khảo nghiệm: Kiểm nghiệm mức độ cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 7. 3. Phương pháp xử lý thông tin Sử dụng phương pháp thống kê toán học và các công cụ khác đế xử lý số liệu điều tra từ phiếu khảo sát. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng công tác tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. Chương 3: Biện pháp tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên trung học cơ sở huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu về việc bồi dưỡng năng lực giáo viên ở nước ngoài Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều coi hoạt động bồi dưỡng GV là vấn đề phát triển cơ bản trong phát triển giáo dục. Việc tạo mọi điều kiện thuận lợi để mọi người có cơ hội học tập suốt đời, học tập thường xuyên để kịp thời bổ sung kiến thức và đổi mới phương pháp hoạt động phù hợp với sự phát triển KT-XH là phương châm hành động của các cấp QLGD. Hội nghị UNESCO tổ chức tại Nepan vào năm 1998 về tổ chức quản lý nhà trường đã chỉ rõ việc xây dựng bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là vấn đề cơ bản trong phát triển giáo dục. Tại Pakistan, có chương trình bồi dưỡng về sư phạm do nhà nước quy định trong thời gian 3 tháng, gồm các nội dung như giáo dục nghiệp vụ dạy học, cơ sở tâm lý giáo dục, phương pháp nghiên cứu, đánh giá và nhận xét học sinh, ... đối với đội ngũ giáo viên mới vào nghề chưa quá 3 năm. Ở Ấn Độ, năm 1998 đã thành lập các trung tâm học tập trong cả nước nhằm tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi người. Việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành tại các trung tâm này đã mang lại hiệu quả thiết thực. Ở Philippin, công tác bồi dưỡng cho GV không tổ chức trong năm học mà tổ chức bồi dưỡng vào các khoá học trong thời gian HS nghỉ hè. Hè thứ nhất bao gồm các nội dung môn học, nguyên tắc dạy học, tâm lý học và đánh giá trong giáo dục; hè thứ hai gồm các môn về quan hệ con người, triết học giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục; hè thứ ba gồm nghiên cứu GD, viết tài liệu trong GD và hè thứ tư gồm kiến thức nâng cao, kỹ năng nhận xét, vấn đề lập kế hoạch giảng dạy, viết tài liệu giảng dạy SGK, sách tham khảo. 6
Tại Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tùy theo thực tế của từng đơn vị cá nhân mà các cấp quản lý giáo dục đề ra các phương thức bồi dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi trường cử từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học [dẫn theo 28]. Tại Thái Lan, từ 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở các trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện kĩ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội [dẫn theo 28]. Triều Tiên là một trong những nước có chính sách rất thiết thực về bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ giáo viên. Tất cả ĐNGV đều phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung chương trình về nâng cao trình độ và nghiệp vụ chuyên môn theo quy định. Nhà nước đã đưa ra hai chương trình lớn được thực thi hiệu quả trong thập kỷ vừa qua; đó là: “Chương trình bồi dưỡng GV mới” để bồi dưỡng giáo viên thực hiện trong 10 năm và “Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên đi tập huấn tại nước ngoài. [dẫn theo 28] 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên ở trong nước Từ năm 1986, cả nước ta bước vào thời kỳ đổi mới toàn diện để thực hiện mục tiêu Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa, Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng phát triển giáo dục nhằm tạo động lực phát triển Kinh tế- Xã hội. Bắt đầu từ đây, việc đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV đã có những chuyển biến tích cực nhằm dần dần chuẩn hoá đội ngũ này. Trong những năm qua, các hoạt động bồi dưỡng năng lực cho giáo viên được viết nhiều trên các tạp chí, tập san, báo Giáo dục thời đại. Có thể nêu ra một số tác giả mà công trình nghiên cứu của họ đã góp phần mạnh mẽ nâng cao chất lượng ĐNGV như: Tài liệu của tác giả Nguyễn Minh Đường (1996) “Bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ nhân lực trong điều kiện mới, chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước”, tác giả Trần Bá Hoành (2002) “Bồi dưỡng tại chỗ và 7
Bồi dưỡng từ xa”, tác giả Nguyễn Tấn Phát (2000) "Tự học, tự bồi dưỡng suốt đời trở thành một quy luật",... Tuy vậy, với đặc trưng của từng vùng miền, việc ứng dụng các vấn đề lý luận về bồi dưỡng GV vẫn chưa được thể hiện rõ nét, ít có các công trình nghiên cứu thực tế về công tác BD năng lực chuyên môn cho GV, đây là một vấn đề cần phải được làm sáng tỏ hơn về lý luận và thực tiễn. Luật Giáo dục năm 2005 là văn bản pháp lý cao nhất của Nhà nước ta, quy định sự hoạt động thống nhất, toàn diện trong hệ thống Giáo dục quốc dân, nhằm tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước về giáo dục. Đối với các trường THCS, “Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học” là cẩm nang trong việc chỉ đạo thực hiện mục tiêu giáo dục và định hướng cho việc xây dựng đội ngũ giáo viên THCS theo phương châm đào tạo kết hợp với sử dụng; bồi dưỡng GV trên cơ sở đề cao việc tự học và tự bồi dưỡng của giáo viên. Chỉ thị số 18/2001/CT-TTg ngày 27/8/2001 của Thủ tướng Chính phủ về "Một số biện pháp cấp bách xây dựng đội ngũ nhà giáo của hệ thống giáo dục quốc dân" và Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khoá IX về việc Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD" đã định hướng và tạo hành lang pháp lý cho việc xây dựng, bồi dưỡng giáo viên trong đó có giáo viên THCS theo hướng chuẩn hóa, đồng bộ và từng bước hiện đại hóa đặt ra những yêu cầu mới vừa cấp bách, vừa lâu dài. Ngày 11/01/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD giai đoạn 2005 - 2010”. Mục tiêu tổng quát của Đề án là: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước”. [23, tr.1] 8
Ngày 22/10/2009, Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư số 30/2009/TT - BGDĐT về việc Quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT. Chuẩn nghề nghiệp GV THCS bao gồm các yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; kiến thức; kỹ năng sư phạm và tiêu chuẩn xếp loại; quy trình đánh giá, xếp loại giáo viên THCS. Quy định này áp dụng đối với mọi loại hình giáo viên THCS tại các cơ sở GDPT trong hệ thống GD quốc dân. Chiến lược phát triển GD giai đoạn 2011-2020 xác định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền GD theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế, thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển GD gắn với phát triển khoa học và công nghệ, tập trung vào nâng cao chất lượng, đặc biệt chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành để một mặt đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo an ninh quốc phòng; mặt khác phải chú trọng thỏa mãn nhu cầu phát triển của mỗi người học, những người có năng khiếu được phát triển tài năng”.[24, tr.5] Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương Ðảng khóa XI về "Ðổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế" đã khẳng định vai trò "quyết định chất lượng giáo dục" của đội ngũ nhà giáo. Ðiều này vừa thể hiện niềm tin vừa thể hiện sự mong đợi rất nhiều từ Ðảng và Nhà nước đối với đội ngũ nhà giáo các cấp trong công cuộc đổi mới giáo dục. Trong những năm gần đây, Bộ GD&ÐT đã chỉ đạo, tổ chức nhiều đợt tập huấn bồi dưỡng nâng cao trách nhiệm, đạo đức nhà giáo và năng lực nghề nghiệp cho giáo viên. Ðặc biệt là các nội dung đổi mới về phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, về áp dụng các hình thức tổ chức giáo dục và dạy học tiên tiến, hiện đại như: Phương pháp dạy học tích cực, phương pháp bàn tay nặn bột, phương pháp tổ chức các hoạt động giáo dục ở mô hình trường 9