Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở trên địa bàn huyện Khoái Châu tỉnh Hưng Yên

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:138

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại Huyện Khoái Châu, Hưng Yên hiện nay, qua đó đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại địa bàn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở trên địa bàn huyện Khoái Châu tỉnh Hưng Yên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGÔ THỊ VÂN ANH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI HUYỆN KHOÁI CHÂU TỈNH HƢNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGÔ THỊ VÂN ANH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI HUYỆN KHOÁI CHÂU TỈNH HƢNG YÊN CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC CÁN BỘ HƢỚNG DẪN: PGS.TS PHẠM MẠNH HÀ HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó. Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Hà Nội, tháng năm 2020 Tác giả luận văn Ngô Thị Vân Anh
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nhận và triển khai nghiên cứu đề tài, hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô trường Đại học giáo dục - Đại học quốc gia Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Phạm Mạnh Hà người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn và có thể áp dụng có hiệu quả trong quá trình công tác. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu, thực hiện và hoàn chỉnh luận văn, song chắc rằng luận văn vẫn còn có những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và bạn đọc để đề tài được hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh thân yêu. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng năm 2020 Tác giả luận văn Ngô Thị Vân Anh
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài: ................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu đề tài .................................................................................2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ....................................................................2 4. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................3 5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ..........................................................................................3 7. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................3 8. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................4 9. Những đóng góp của đề tài: ................................................................................4 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ ..............................5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..........................................................................5 1.1.1. Những nghiên cứu về việc tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trên thế giới .............................................................................................................5 1.1.2. Vấn đề tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nước: ....................7 1.2. Một số khái niệm cơ bản của vấn đề nghiên cứu: ........................................11 1.2.1. Khái niệm nghề nghiệp: ..............................................................................11 1.2.2. Khái niệm hướng nghiệp ............................................................................12 1.2.3. Khái niệm giáo dục hướng nghiệp ..............................................................13 1.2.4. Khái niệm tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................................14 1.2.5. Khái niệm học sinh THCS ..........................................................................15 1.3. Các vấn đề lý luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS ....................................................................................................................17 1.3.1. Vai trò vị trí nhiệm vụ trường THCS: ........................................................17 1.3.2. Vai trò, nhiệm vụ của hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường THCS ....................................................................................................................18 1.3.3. Mục đích, yêu cầu của hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học cơ sở ...............................................................................................................21 1.3.4. Nội dung hoạt động giáo dục hướng nghiệp...............................................23 1.3.5. Hình thức tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS .................24
1.4. Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS theo hướng tiếp cận chức năng quản lý ...................................................................................28 1.4.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trong các nhà trường THCS .......................................................................30 1.4.2. Tổ chức nhân sự (lực lượng) và tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS ...............................................................................................30 1.4.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS ....................................................................................................................31 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS.............................................................................................................32 1.5.1. Các yếu tố bên trong thuộc về nhà trường ..................................................32 1.5.2. Yếu tố khách quan bên ngoài nhà trường ...................................................34 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ........................................................................................37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KHOÁI CHÂU ........................................................................................................38 2.1 Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế xã hội, giáo dục huyện Khoái Châu ...........................................................................................................38 2.1.1 Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên huyện Khoái Châu: ....................................38 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế xã hội: ............................................................39 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục huyện Khoái Châu. ......................................41 2.2. Khái quát về đặc điểm các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu. .....................................................................................................................44 2.2.1. Cơ cấu tổ chức và hoạt động của các nhà trường THCS ............................44 2.2.2. Kết quả giáo dục của các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ...............................................................................................................................44 2.3. Tổ chức khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ...................................................44 2.3.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................44 2.3.2. Nội dung khảo sát ......................................................................................45 2.3.3. Phương pháp khảo sát: ................................................................................45 2.3.4. Mẫu khảo sát và địa bàn khảo sát: ..............................................................45 2.4. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ..........................................................................................45
2.4.2. Thực trạng công tác tổ chức giáo dục hướng nghiệp đối với học sinh trong các trường THCS hiện nay. ..................................................................................48 2.4.3. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu.............................................................................50 2.5. Thực trạng tính hiệu quả của hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường THCS huyện Khoái Châu: ........................................................................54 2.6. Thực trạng công tác quản lý, lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS .........................................................56 2.6.1. Thực trạng việc lập kế hoạch GDHN trong các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ..........................................................................................56 2.6.2. Tìm hiểu về thực trạng tổ chức các hoạt động GDHN của nhà trường cho học sinh THCS tại huyện Khoái Châu ..................................................................58 2.6.3.Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu..........................................................60 2.6.4.Thực trạng về các điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường THCS huyện Khoái Châu. ...........................64 2.7. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ..........................68 2.7.1. Thực trạng mức độ ảnh hưởng các yếu tố chủ quan bên trong các nhà trường THCS.........................................................................................................71 2.7.2. Thực trạng mức độ ảnh hưởng yếu tố khách quan bên ngoài các nhà trường THCS.........................................................................................................72 2.8. Đánh giá chung thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ..........................................................74 2.8.1. Thành công .................................................................................................74 2.8.2. Hạn chế .......................................................................................................76 2.8.3. Nguyên nhân ...............................................................................................78 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ........................................................................................79 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN KHOÁI CHÂU ........................................................................................................80 3.1. Định hướng, căn cứ và các nguyên tắc đề xuất biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS .........................................................80 3.1.1. Định hướng, căn cứ:....................................................................................80
3.1.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp: .............................................................81 3.2. Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu ....................................................................................83 3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức về giáo dục hướng nghiệp cho cán bộ giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh và các tầng lớp nhân dân. .....................83 3.2.2. Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp với nội dung phong phú, hình thức đa dạng. .........................................................................................................84 3.2.3. Thành lập Tổ/Ban tư vấn hướng nghiệp trong các nhà trường THCS ..............86 3.2.4. Phát triển công tác bồi dưỡng tập huấn và tự bồi dưỡng năng lực, chuyên môn cho cán bộ quản lý, giáo viên thực hiện nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp THCS giai đoạn mới. .......................................................................................................................87 3.2.5. Kiểm tra đánh giá việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS.............................................................................................................91 3.2.6. Phối hợp các lực lượng hỗ trợ hoạt động GDHN trong các nhà trường THCS huyện Khoái Châu tỉnh Hưng Yên. ...........................................................94 3.3. Khảo sát đánh giá tính hiệu quả của các biện pháp đề xuất tổ chức hoạt động GDHN cho học sinh THCS tại huyện Khoái Châu: .............................................96 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ........................................................................................99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................104
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp sau tốt nghiệp THCS ......................................................................................................................46 Bảng 2.2. Nhận thức của cán bộ - giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động GDHN 47 Bảng 2.3. Bảng sự cần thiết hỗ trợ học sinh trong việc lựa chọn nghề, hướng đi sau THCS...................................................................................................................................48 Bảng 2.4. Thực trạng việc tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu .............................................................................48 Bảng 2. 5. Nhân lực thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu. ............................................................................49 Bảng 2.6. Các hoạt động GDHN đã thực hiện trong các nhà trường THCS huyện Khoái Châu.....................................................................................................................................50 Bảng 2.7. Hình thức tổ chức hoạt động GDHN ...............................................................52 Bảng 2.8. Các phương pháp thực hiện giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu .............................................................................53 Bảng 2.9 Những thông tin nắm bắt được sau khi được giáo dục hướng nghiệp của các em học sinh THCS .............................................................................................................54 Bảng 2.10: Đánh giá của học sinh về công tác GDHN trong các nhà trường THCS ....55 Bảng 2.11. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động GDHN tại các trường THCS huyện Khoái Châu ..............................................................................................................56 Bảng 2.12.Chủ thể chịu trách nhiệm tổ chức hoạt động GDHN .....................................58 Bảng 2.13. Kết quả tổ chức các nội dung hoạt động GDHN .........................................59 Bảng 2.14. Thực trạng kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiêp ở các trường THCS huyện Khoái Châu ..................................................................................................60 Bảng 2.15. Các biện pháp đảm bảo chất lượng hoạt động GDHN trong các nhà trường THCS huyện Khoái Châu. .................................................................................................63 Bảng 2.16. Các điều kiện phục vụ dạy học GDHN trong các nhà trường THCS trên địa bàn .......................................................................................................................................65 huyện Khoái Châu. .............................................................................................................65 Bảng 2.17. Đánh giá của CBGV về công tác quản lý hoạt động GDHN trong các nhà trường THCS ......................................................................................................................67 Bảng 2.18.Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác GDHN trong các nhà trường THCS....69 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của phòng tư vấn hướng nghiệp trong công tác GDHN trong của các nhà trường THCS ........................................................................................96 Bảng 3.2. Lực lượng thực hiện nhiệm vụ GDHN hiệu quả .............................................96 Bảng 3.3. Các biện pháp đễ xuất nâng cao chất lượng GDHN .......................................97
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Kí hiệu Nguyên nghĩa 1 HS Học sinh 2 GV Giáo viên 3 CBQL Cán bộ quản lý 4 CBGV Cán bộ giáo viên 5 THCS Trung học cơ sở 6 THPT Trung học phổ thông 7 GDTX Giáo dục thường xuyên 8 GDHN Giáo dục hướng nghiệp 9 TCCN Trung cấp chuyên nghiệp
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Hướng nghiệp và phân luồng học sinh sau tốt nghiệp trung học cơ sở có một ý nghĩa hết sức quan trọng không chỉ đối với bản thân mỗi học sinh mà còn có những tác động không nhỏ tới gia đình, nhà trường và xã hội. Nó góp phần tạo ra sự cân đối về cơ cấu đào tạo nguồn nhân lực, đảm bảo cơ hội học tập và phát triển nghề nghiệp phù hợp với năng lực, sở trường, nguyện vọng và hoàn cảnh của học sinh, tránh được những sai lầm cho học sinh khi bắt đầu định hướng nghề nghiệp. Thực hiện mục tiêu của Thủ tướng Chính phủ đến năm 2020 có ít nhất 30% và đến năm 2025 có ít nhất 40% học sinh tốt nghiệp Trung học cơ sở lựa chọn học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trình độ sơ cấp, trung cấp. Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay các hoạt động hướng nghiệp cho nhóm đối tượng học sinh cơ sở chưa được gia đình, nhà trường đầu tư đúng mức, dẫn tới công tác phân luồng học sinh sau tốt nghiệp trung học cơ sở ở nhiều địa phương, trong đó có cả học sinh huyện Khoái Châu, Hưng Yên gặp không ít khó khăn.Thực trạng trên đòi hỏi các nghiên cứu thực tiễn để giải quyết những hạn chế, bất cập nâng cao chất hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong bối cảnh mới. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (4.0) đã đánh dấu một bước tiến phát triển vượt bậc về khoa học công nghệ của nhân loại. Nó tác động mạnh mẽ toàn diện trên các khía cạnh của nền kinh tế mỗi quốc gia. Bối cảnh đó đặt ra cho các nhà giáo dục những thách thức chưa từng có: cung cấp những công dân toàn cầu, sáng tạo và khởi nghiệp có hoài bão vươn lên trong một thế giới và đang đặt ra cho giáo dục Việt Nam nhiều thách thức. Trong bối cảnh khoa học kĩ thuật phát triển vượt bậc với công nghệ cao, theo đó nhiều ngành nghề mới ra đời thì nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp lại càng đặt ra yêu cầu cao trong các nhà trường trung học cơ sở, trung học phổ thông. Đổi mới hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong thời điểm hiện nay là vấn để quan trọng đòi hỏi những người làm công tác giáo dục phải đặc biệt quan tâm. 1
Mục tiêu đổi mới giáo dục đã được quy định rõ trong Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội: “Đổi mới chương trình Sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông, kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp, góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Thực hiên các nghị quyết của Đảng và Quốc hội, sau nhiều lần lấy ý kiến đóng góp vào dự thảo, Chương trình giáo dục phổ thông mới đã được Bộ trưởng Bộ giáo dục phê duyệt ngày 26 tháng 12 năm 2018 và chính thức ban hành Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT. Theo đó, hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là một trong những nội dung mới được xây dựng trong chương trình chính thức của tất cả các cấp học với mục đích hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung, một số năng lực thành phần đặc thù...đặc biệt là năng lực thích ứng với sự biến động của nghề nghiệp và cuộc sống. Do đó vai trò của những người thầy, người cô trong thời điểm này lại càng đòi hỏi sự đổi mới và nỗ lực hết mình. Xuất phát từ các lý do trên, đề tài “ Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở trên địa bàn huyện Khoái Châu tỉnh Hưng Yên” được lựa chọn nghiên cứu đã xác định được điểm mới trong nghiên cứu thuộc lĩnh vực giáo dục hướng nghiệp và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu nói riêng. 2. Mục đích nghiên cứu đề tài Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại Huyện Khoái Châu, Hưng Yên hiện nay, qua đó đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại địa bàn. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS 4. Câu hỏi nghiên cứu - Việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại địa bàn Huyện Khoái Châu, Hưng Yên hiện nay như thế nào? Có đảm bảo được yêu cầu phân luồng sau tốt nghiệp hay chưa? - Nguyên nhân nào ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở tại địa bàn Huyện Khoái Châu, Hưng Yên? - Cơ sở khoa học của các biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trong bối cảnh hiện nay? - Làm thế nào để nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS tại địa bàn Huyện Khoái Châu, Hưng Yên? 5. Giả thuyết khoa học Thực trạng việc tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS tại địa bàn Huyện Khoái Châu, Hưng Yên chưa đáp ứng được yêu cầu của công tác phân luồng học sinh, một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến công tác này là do các cơ sở giáo dục chưa xác định đúng vai trò, tầm quan trọng của công tác hướng nghiệp cho học sinh, dẫn tới chất lượng công tác hướng nghiệp chưa đạt được yêu cầu. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu hệ thống cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS. - Nghiên cứu thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu. - Nghiên cứu và đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trên địa bàn Huyện Khoái Châu, Hưng Yên. 7. Phạm vi nghiên cứu - Chủ thể tổ chức hoạt động: Hiệu trưởng các nhà trường THCS. Chủ thể phối hợp quản lý: các Phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và các lực 3
lượng tham gia tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp. - Nghiên cứu tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THCS trong các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu. - Tiếp cận chính trong luận văn: tiếp cận quản lý tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp - Địa bàn nghiên cứu: Các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu. - Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý và giáo viên, học sinh trong các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu: 120 cán bộ quản lý và giáo viên trong các nhà trường THCS; 200 học sinh trong các nhà trường THCS trên địa bàn huyện Khoái Châu - Thời gian lấy số liệu: Năm học 2018-2019. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp luận - Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: - Phương pháp hệ thống – cấu trúc 8.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phương pháp phân tích tài liệu - Phương pháp chuyên gia - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi - Phương pháp phỏng vấn sâu - Phương pháp thảo luận nhóm 9. Những đóng góp của đề tài: Qua việc nghiên cứu vấn đề về tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh cuối cấp tại các trường THCS trến địa bàn huyện Khoái Châu; chỉ ra những giải pháp, những cách thức tổ chức hợp lý, có hiệu quả cao trong công tác hướng nghiệp định hướng phân luồng học sinh sau THCS. 4
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu về việc tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trên thế giới Theo dòng chảy của lịch sử nghiên cứu việc tổ chức giáo dục hướng nghiệp trên thế giới, người ta nhận thấy các nhà Tâm lý học là những chuyên gia trước tiên quan tâm tới việc xây dựng hệ thống cơ sở lý luận cũng như những phương pháp trong lĩnh vực hướng nghiệp. Vào những năm 1880, 1883 các nhà Tâm lý học Mĩ, Anh là: M. Kettell và F. Gallton đã lần lượt đưaTrắc nghiệm tâm lý (Test) vào công tác tuyển chọn nghề, tư vấn nghề bằng cách sử dụng Test để chẩn đoán nhân cách Năm 1895, Sở tư vấn nghề đầu tiên tại Pháp được thành lập bởi hai nhà khoa học F. Galton và A.Binet (nhà Tâm lý học Pháp ) Đến đầu thế kỷ XX các cơ sở dịch vụ tư vấn, hướng nghiệp lần lượt ra đời ở Mỹ, Anh , CHLB Đức, Thụy Điển…. Giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp đã dần dần trở thành yêu cầu cấp thiết ở mỗi quốc gia . Để một quốc gia phát triển thì cần phải có nguồn nhân lực có chất lượng. Năm 1910, tại New York (Mỹ) một Hội đồng hướng nghiệp được thành lậpvới nhiệm vụ nghiên cứu các đỏi hỏi, yêu cầu của nghề đối với con người; đặt nhiệm vụ cần phải tìm hiểu cụ thể về năng lực của học sinh để từ đó giúp học sinh lựa chọn cho mình một nghề phù hợp. Những vấn đề về hướng dẫn chọn nghề được đặt ra ở nhiều nước được đặc biệt quan tâm từ thế kỷ XX. Thông qua hướng nghiệp, mỗi trẻ em phải 5
hiểu sâu sắc hướng phát triển của đất nước, những nhu cầu nhân lực mà nền kinh tế đang đòi hỏi, cần được đáp ứng. Những nhiệm vụ mà thanh thiếu niên phải đáp ứng trước yêu cầu mà xã hội đặt ra trong lao động sản xuất. Đầu thế kỷ XX, các nhà sư phạm tiền bối Xô viết (N.C. Krupxkaia, A.V, Lunatraxki, P.P.Blonxki, A.C. Makarenkô, X.T. Saxki…) đã phát triển lý luận hướng nghiệp và đưa tư tưởng giáo dục kỹ thuật tổng hợp vào cuộc sống. Các nhà sư phạm cho rằng: Nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp phải được thực hiện ngay trong quá trình dạy học và giáo dục. Giáo dục kỹ thuật tổng hợp, lao động giữ vị trí rất quan trọng. Vì vậy, trong thực hiện giáo dục hướng nghiệp cần phải sử dụng kết hợp với môi trường sản xuất, lao động thực sự để giáo dục và định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Thời điểm đó, có nhiều công trình nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp và hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các nước Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc... Chương trình giáo dục của Liên bang Nga từ những năm 1993 đã giữ lại chương trình giáo dục lao động và hướng nghiệp tại các trường phổ thông trong đó tăng cường phân hóa giáo dục lao động cũng như giáo dục kĩ thuật tổng hợp. Các nhà giáo dục Liên bang Nga cho rằng, trong các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục học sinh thì “sự thành đạt nắm vững nghề mình đã chọn là tiêu chí đánh giá cao nhất”. Từ những năm 50, nhu cầu tuyển lựa, bố trí cán bộ trong các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân rất lớn, do vậy, trong công tác hướng nghiệp, người ta chú trọng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, định hướng nghề và tuyển chọn nghề cho học sinh. Hàng loạt các tổ chức tư vấn nghề tiếp tục xuất hiện trên khắp đất nước. Nhiều Viện nghiên cứu đã góp phần tích cực vào việc giải quyết các nhiệm vụ của hướng nghiệp, tư vấn nghề cho học sinh và thanh niên. Qua nghiên cứu lý luận và từ thực tiễn việc tổ chức các hoạt động hướng nghiệp, các nhà khoa học Liên Xô (cũ) đã khẳng định, muốn tiến hành 6
các nhiệm vụ hướng nghiệp (định hướng, giáo dục nghề nghiệp tư vấn nghề, tuyển chọn nghề) có hiệu quả thì phải trên cơ sở tiếp cận hệ thống với tuyển chọn nghiệp. Bởi vì hướng nghiệp là vấn đề lớn, đa diện, liên quan đến nhiều mặt của cuộc sống. Quan điểm tiếp cận hệ thống với hướng nghiệp bao gồm: Hướng tiếp cận kinh tế xã hội (hướng này xem xét, phân tích nhu cầu nghề nghiệp của xã hội và nêu rõ triển vọng của các nghề); Hướng tiếp cận tâm sinh lý (hướng này rất coi trọng các yếu tố tâm sinh lý của cá nhân và coi nó là cơ sở của tư vấn nghề và tuyển chọn nghề); Hướng tiếp cận sư phạm (nhằm tuyên truyền, giáo dục cho học sinh lòng yêu lao động, hình thành trong các em hứng thú đối với những nghề mà xã hội đang cần); Hướng tiếp cận y học (xem xét, phân tích các chỉ định và các chống chỉ định của học sinh đối với nghề đã chọn phù hợp với tình trạng sức khỏe của học)… 1.1.2. Vấn đề tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nước: Sau khi khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm xác định quan điểm của nền giáo dục cách mạng nước ta, đó là: “Nhà trường xã hội chủ nghĩa là nhà trường học đi đôi với lao động, lý luận gắn liền với thực hành, cần cù đi với tiết kiệm”. Phải đến những năm 60 của thế kỷ 20, khái niệm hướng nghiệp mới bắt đầu xuất hiện. Là một nước xã hội chủ nghĩa mới, chịu ảnh hưởng nhiều của người anh cả, hướng nghiệp tại Việt Nam thời điểm đó có cơ sở lý luận và thực tiễn được bắt đầu và phát triển dựa trên cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về công tác giáo dục hướng nghiệp của Liên Xô cũ. Thời kì đầu quan niệm hướng nghiệp đi đôi với giáo dục lao động, để qua đó giáo dục cho học sinh thái độ sẵn sàng bước vào các hoạt động lao động nghề nghiệp. Quan điểm này thể hiện rõ trong cuốn “ Một số vấn đề giáo dục lao động”(NXBGD Hà Nội 1965). Vào những năm 70, nhà nghiên cứu Phạm Tất 7
Dong đã nghiên cứu đề tài “ Hướng nghiệp cho nữ sinh PTTH” để bảo vệ Luận án Phó tiến sĩ. Không lâu sau đó, trên cơ sở đề tài đã nghiên cứu ông hoàn thành cuốn “Phụ nữ và nghề nghiệp” (NXB Phụ nữ 1978). Đến đầu những năm 80, khi xuất hiện nhu cầu đẩy mạnh giáo dục lao động, kĩ thuật tổng hợp và hướng nghiệp nhằm chuẩn bị kỹ năng cho học sinh phổ thông đi vào cuộc sống thì hướng nghiệp mới thực sự được Nhà nước chú trọng đến. Năm 1980, được sự giúp đỡ của UNICEF các Trung tâm Kĩ thuật tổng hợp hướng nghiệp (KTTH-HN) đầu tiên được thành lập. Đến cuối năm học 1980-1981, chúng ta đã xây dựng được 20 Trung tâm KTTH-HN do UNICEF tài trợ về trang thiết bị. Các Trung tâm này có nhiệm vụ hướng nghiệp, dạy nghề cho thanh niên, bồi dưỡng giáo viên, làm dịch vụ khoa học kĩ thuật và nghiên cứu khoa học kĩ thuật( từ tháng 8/1981, các Trung tâm này được gọi là Trung tâm kĩ thuật tổng hợp- hướng nghiệp- dạy nghề ). Năm 1982, Hội đồng chính phủ đã ban hành Quyết định 126 – CP về việc đẩy mạnh công tác hướng nghiệp và sử dụng hợp lý học sinh tốt nghiệp phổ thông thì công tác hướng nhiệm vụ hướng nghiệp mới được coi là một nhiệm vụ của toàn xã hội , nó được coi là một phần của công tác dạy học và giáo dục trong nhà trường phổ thông .Thời điểm ấy, có nhiều Hội nghị chuyên đề được mở ra: “Ngành dạy nghề với công tác hướng nghiệp”. Các báo cáo của hội nghị đã nêu rõ cơ sở lý luận của công tác hướng nghiệp, đề nghị xúc tiến việc xây dựng nội dung, phương pháp tư vấn, tuyển chọn nghề .... Hội nghị này có ý nghĩa như một tiếng chuông kêu gọi các nhà trường, các cơ quan, các ngành, các cấp có liên quan đẩy mạnh công tác hướng nghiệp về nhiều mặt trong phạm vi cả nước. Sau sự kiện này các phòng truyền thống hướng nghiệp tại các trường phổ thông ra đời. Trong giai đoạn này, lớp thanh thiếu niên rất chú ý và yêu thích cuốn sách “Nghề em yêu thích” (NXB Kim Đồng, Hà Nội 1985) của tác giả Phạm Tất Dong. Đây là một trong những 8
cuốn sách được đánh giá cao ở lĩnh vực giáo dục hướng nghiệp thời kì này. Trong tác phẩm này, tác giả nhấn mạnh giá trị xã hội của một số nghề đang rất cần cho đất nước nhằm lôi cuốn, hấp dẫn thanh thiếu niên học sinh. Cuốn sách có vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền nghề nghiệp cho học sinh. Như vậy, về mặt cơ cấu tổ chức của công tác hướng nghiệp thì cho đến giữa những năm 80 của thế kỉ này, ở nước ta đã hình thành được mạng lưới các phòng hướng nghiệp ở trường phổ thông và một số lớn các trung tâm KTTH- HN-DN. Đến tháng 10/1993 chúng ta đã xây dựng được 184 trung tâm. Trung tâm KTTH-HN- DN huyện Khoái Châu cũng được thành lập thời gian này. Thời điểm này, Bộ giáo dục và đào tạo đã ra nhiều văn bản hướng dẫn các nhà trường phổ thông, các trung tâm KTTH-HN-DN thực hiện việc tổ chức các hoạt động hướng nghiệp , kịp thời cho ra các tài liệu: “Sinh hoạt hướng nghiệp” giúp cho giáo viên thực hiện nhiệm vụ này. Tuy nhiên trong việc triển khai, thực tế các trường phổ thông và các Trung tâm KTTH-HN-DN mới chỉ thực hiện được nhiệm vụ tuyên truyền và dạy nghề cho học sinh phổ thông là chủ yếu. Hướng nghiệp là một vấn đề đa diện, muốn tiến hành hướng nghiệp có hiệu quả thì phải hiện thực hóa cả các mắt xích của nó, trong đó tư vấn nghề, đặc biệt là tuyển chọn nghề có ý nghĩa kinh tế xã hội rất lớn. Chính vì vậy, từ những năm 1985, chúng ta đã bắt đầu nghiên cứu về tư vấn nghề và tuyển chọn nghề. Cuối 1985 sau khi cuốn “Tuổi trẻ và nghề nghiệp”(Nhà xuất bản Công nhân kĩ thuật, Tổng cục dạy nghề) xuất hiện thì tư vấn nghề có một tài liệu có giá trị làm cơ sở để thực hiện chức năng của mình. Đây là công trình nghiên cứu, mô tả và phân tích đặc điểm và yêu cầu tâm sinh lý của hơn 30 nghề đào tạo phổ biến ở đất nước ta. Bài viết của Lê Đức Phúc “Chẩn đoán và tư vấn nghề nghiệp” nói về các phương pháp chẩn đoán tâm lý trong tư vấn nghề cũng là một tài liệu rất cần thiết cho công tác này. Năm 1992, Bộ giáo dục và đào tạo vừa cho ra mắt tài liệu tập huấn tư vấn nghề cho học sinh phổ 9
thông nhằm cung cấp cho các giáo viên, các cán bộ hướng nghiệp những kiến thức cần thiết để thực hiện tư vấn nghề cho học sinh như nội dung, phương pháp và quy trình tư vấn nghề để phát triển rộng rãi công tác này. Tập trung việc giáo dục tình cảm, lòng yêu nghề, yên tâm gắn bó với nghề thông qua nhận thức rõ về giá trị của nghề và hình thành thái độ nghề nghiệp đúng đắn. Đến năm 2000, hai tác giả Nguyễn Như Ất và Phạm Tất Dong và trong cuốn “Sự lựa chọn tương lai” cũng đã đưa ra những nhận định xu hướng chọn nghề của học sinh sinh viên hiện nay, đồng thời chỉ ra nhu cầu thị trường lao động trong thời gian tới. Trong tài liệu, các tác giả đã đưa ra những cơ sở khoa học giúp cho các em học sinh lựa chọn cho mình nghề nghiệp phù hợp, đó là trước khi chọn nghề, học sinh phải trả lời được 3 câu hỏi : Tôi thích làm nghề gì? Tôi làm được nghề gì? Tôi cần làm nghề gì? Từ đó định hướng cho việc chọn nghề nghiệp tương lai cho bản thân một cách phù hợp và đúng đắn. Trong Hội thảo về Tư vấn nghề do ĐHQG Hà nội tổ chức tháng 01/2005 PGS.TS Đặng Danh Ánh báo cáo tại Hội thảo, trong bài viết này, ông đã đưa ra những quan điểm mới trong việc tổ chức các hoạt động hướng nghiệp cho học sinh. Cũng trong năm 2005, NXB Kim Đồng cũng ấn hành tủ sách hướng nghiệp - Nhất nghệ tinh dành riêng cho đối tượng học sinh phổ thông trung học. Từng tập sách là một họa đồ nghề với những chi tiết cụ thể như nội dung của nghề, những yêu cầu đòi hỏi của nghề đối với người học theo học hoặc làm nghề sau này, những cơ sở đào tạo nghề và những triển vọng của nghề trong tương lai. Đây là một bộ sách rất bổ ích không chỉ cho các bạn trẻ, những người đang phải lựa chọn cho mình một lĩnh vực nghề nghiệp để bước vào tương lai mà còn có ích cho các bậc cha mẹ, thầy cô giáo có thêm những hiểu biết để tư vấn hướng nghiệp cho con em mình chọn được nghề phù hợp với sở thích, nguyện vọng và năng lực. 10