Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp dự án trong tổ chức dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:154

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn GDCD các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Từ đó, đề xuất quy trình tổ chức dạy học dự án môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp dự án trong tổ chức dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THANH TUYỀN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN THỊ THANH TUYỀN VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận chính trị Mã số: 8.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Hường trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh Tuyền Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Được sự giúp đỡ của thầy cô giáo khoa Giáo dục chính trị trường Đại học sư phạm Thái Nguyên, đặc biệt được sự giúp đỡ tận tình của người hướng dẫn khoa học - T.S Nguyễn Thị Hường đã giúp em hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Là học viên khi làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, với trình độ nhận thức và năng lực còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi sai sót. Kính mong được sự đóng góp ý kiến giúp đỡ, phê bình của các thầy cô giáo và các bạn đọc để đề luận văn được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Thái nguyên, tháng 5 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh Tuyền Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ 1 LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................ vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ....................................................................... 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 3 4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................. 3 5. Giả thuyết nghiên cứu...................................................................................... 4 6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài................................................................. 4 8. Kết cấu của đề tài............................................................................................. 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .................................................................................................. 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 7 1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài ...................................................... 7 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ...................................................... 8 1.2. Những vấn đề lý luận chung về phương pháp dự án trong dạy học........... 11 1.2.1. Quan niệm về phương pháp dạy học và phương pháp dự án (phương pháp dạy học dự án) ........................................................................................... 11 1.2.2. Đặc điểm và các hình thức của phương pháp dạy học dự án .................. 21 1.2.3. Ưu, nhược điểm của phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THPT............................................................................................... 27 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.2.4. Sự cần thiết của vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở THPT hiện nay ................................................................ 29 1.2.5. Đánh giá về những nội dung cơ bản của chương trình môn GDCD ....... 31 1.3. Xu hướng đổi mới dạy học, nên DHDA là lựa chọn hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD.................................................................. 32 Kết luận chương 1.............................................................................................. 33 Chương 2. THỰC TRẠNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH .....35 2.1. Khái quát về các trường THPT trên địa bàn huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................................ 35 2.2. Những kết quả đạt được và hạn chế của vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh......................................................................................... 38 2.2.1. Những kết quả đạt được trong vận dụng phương pháp dự án vào dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................................................ 38 2.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân trong vận dụng phương pháp dự án vào dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh......................................................................................... 55 2.2.3. Vai trò của việc đổi mới vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ................................................................................................................... 60 Kết luận chương 2.............................................................................................. 64 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 3. BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THUẬN THÀNH, TỈNH BẮC NINH .................................................................................. 66 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc ninh ........................................................ 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan...................................................... 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 68 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả ......................................... 69 3.2. Biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp dự án trong tổ chức dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................. 70 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên và học sinh về vai trò của phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ............................................................................. 71 3.2.2. Xây dựng quy trình dạy học vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân theo định hướng năng lực .................................... 72 3.2.3. Đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học ...................................................................................... 76 3.2.4. Đảm bảo những điều kiện vật chất trong quá trình vận dụng phương pháp dự án vào dạy học môn Giáo dục công dân .............................................. 77 3.3. Thực nghiệm sư phạm ................................................................................ 78 3.3.1. Mục đích, nguyên tắc, nội dung, phương pháp và quy trình TN ............ 78 3.3.2. Tiêu chí và cách đánh giá kết quả thực nghiệm ...................................... 79 3.3.3. Giả thuyết thực nghiệm ........................................................................... 79 3.3.4. Thời gian, địa điểm, đối tượng thực nghiệm và đối chúng. .................... 80 3.3.5. Kết quả thực nghiệm................................................................................ 80 Kết luận chương 3............................................................................................ 111 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................... 112 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 115 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT GV Giáo viên DA Dự án DHDA Dạy học dự án GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDCD Giáo dục công dân HS Học sinh NXB Nhà xuất bản PPDH Phương pháp dạy học PPDHDA Phương pháp dạy học dự án PTTH Phổ thông trung học SGK Sách giáo khoa THPT Trung học phổ thông UBND Uỷ ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Danh mục các dự án học tập môn GDCD được xây dựng ở các trường THPT trên địa bàn huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ......... 40 Bảng 2.2. Nhận thức của HS về vai trò của DHDA....................................... 42 Bảng 2.3. Nhận thức của HS về mục tiêu của DHDA môn GDCD .............. 43 Bảng 2.4. Mức độ tham gia của HS đối với DAHT môn GDCD .................. 44 Bảng 2.5. Thực trạng nhận thức của GV về tầm quan trọng của DHDA môn GDCD ở THPT ...................................................................... 44 Bảng 2.6. Đánh giá của GV về các DAHT môn GDCD cho HS THPT........ 45 Bảng 2.7: Thái độ của học sinh trong giờ học được tổ chức theo dự án học tập môn Giáo dục công dân .................................................... 47 Bảng 2.8: Những ưu điểm của tổ chức dạy học dự án ................................... 48 Bảng 2.9. Đánh giá của BGH và các phòng ban chức năng về tầm quan trọng của DHDA ............................................................................ 50 Bảng 2.10. Đánh giá của BGH về hiệu quả của DHDA .................................. 51 Bảng 3.1. Phân công nhiệm vụ thực hiện dự án học tập lớp 10 .................... 81 Bảng 3.2: Mô tả công cụ đánh giá được sử dụng trong chủ đề lớp 10 .......... 84 Bảng 3.3: Kết quả kiểm tra 1 tiết lớp TN và lớp đối chứng trường THPT Thuận Thành 3 ............................................................................... 89 Bảng 3.4. Phân công nhiệm vụ thực hiện dự án học tập lớp 11 .................... 91 Bảng 3.5: Mô tả công cụ đánh giá được sử dụng trong chủ đề lớp 11 .......... 94 Bảng 3.6: Kết quả kiểm tra 1 tiết lớp TN và lớp đối chứng trường THPT Thuận Thành 3 ............................................................................. 100 Bảng 3.7. Phân công nhiệm vụ thực hiện dự án học tập .............................. 101 Bảng 3.8: Mô tả công cụ đánh giá được sử dụng trong chủ đề.................... 103 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Bảng 3.9: Kết quả kiểm tra 1 tiết lớp TN và lớp đối chứng trường THPT Thuận Thành 3 ............................................................................. 109 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Kết quả kiểm tra 1 tiết lớp TN và lớp đối chứng trường THPT Thuận Thành 3 ........................................................................... 90 Biểu đồ 3.2: Kết quả kiểm tra 1 tiết lớp TN và lớp đối chứng trường THPT Thuận Thành 3 ......................................................................... 101 Biểu đồ 3.3: Kết quả kiểm tra 1 tiết lớp TN và lớp đối chứng trường THPT Thuận Thành 3 ......................................................................... 110 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm trở lại đây, với những thành tựu vượt bậc của nền kinh tế Việt Nam, đã và đang tạo nên những chuyển biến tích cực trên mọi phương diện của đời sống xã hội. Những chuyển biến đó có sự đóng góp của nhiều nguồn lực. Trong đó, không thể không kể đến sự tham góp của nền giáo dục và đào tạo nước nhà. Tuy nhiên, để thúc đẩy hơn nữa sự nghiệp giáo dục và đào tạo, đưa giáo dục Việt Nam ngang bằng với trình độ của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới thì vấn đề căn cốt là phải tiếp tục đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo cho phù hợp với xu thế và đòi hỏi của thực tiễn. Nghị quyết số 29, Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) của Đảng ta đã khẳng định: Đổi mới giáo dục đào tạo không chỉ là quốc sách hàng đầu mà còn là “chìa khóa” mở ra con đường đưa đất nước tiến lên phía trước, là “mệnh lệnh” của cuộc sống. Song, quá trình đổi mới không phải là sự đổi mới ngẫu hứng, tuỳ tiện mà cần được tiến hành đồng bộ. Trong đó, đổi mới phương pháp giảng dạy phải được ưu tiên hàng đầu vì phương pháp dạy học quyết định chất lượng, hiệu quả và sự phát triển của cả nền giáo dục.[33] Môn Giáo dục công dân (GDCD) là một trong những môn học có ý nghĩa quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông. Nội dung, cấu trúc chương trình Giáo dục công dân ở phổ thông nói chung, Giáo dục công dân ở THPT nói riêng giữ vai trò chủ đạo trong hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Bồi đắp để các em trở thành những cá thể có tri thức, phẩm chất đạo đức và năng lực công dân. Với nội dung tri thức tổng hợp, môn GDCD góp phần quan trọng trong hình thành niềm tin, lý tưởng, phẩm chất đạo đức, ý thức pháp luật; đào tạo học sinh thành những người lao động mới có giác ngộ cách mạng, có phương pháp làm việc khoa học, chuyên nghiệp cũng như ý thức trong xây dựng một xã Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
hội công bằng, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc. Do vậy, việc tổ chức dạy học có hiệu quả môn học này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Riêng đối với cấp THPT, chương trình môn học được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát huy các nội dung cơ bản ở cấp trung học cơ sở. Xét trên bình diện tổng thể, có thể khẳng định không một môn học nào lại sát với đời sống thực tế như môn Giáo dục công dân. Các tri thức môn Giáo dục công dân bao quát nhiều nội dung cơ bản đời sống xã hội. Những kiến thức đó thuộc về các ngành khoa học như: Triết học, Kinh tế chính trị học, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Đạo đức học, Pháp luật, Mỹ học và các đường lối quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam… Mỗi một lĩnh vực của bộ môn Giáo dục công dân trong trường phổ thông trung học đều nhằm vào mục tiêu chung là đào tạo ra những lớp người vừa có trí tuệ, năng lực vừa có phẩm chất đạo đức để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nguồn nhân lực. Dù nắm giữ vị thế vô cùng quan trọng. Nhưng trên thực tế, bộ môn Giáo dục công dân trong nhà trường trung học phổ thông chưa được sự quan tâm, đầu tư đúng mức. Do vậy, để nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD trong thực tiễn, nhất là trước yêu cầu đổi mới chương trình phổ thông sau 2015 thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy học bộ môn có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Trong nhiều phương pháp dạy học bộ môn, việc xây dựng các dự án học tập hay phương pháp dạy học dự án là một phương pháp giảng dạy phù hợp tạo điều kiện để giáo viên và người học phát huy được khả năng của mình trong việc truyền đạt, lĩnh hội kiến thức và phát triển tư duy. Tổ chức dạy học theo phương pháp dự án sẽ tạo điều điện để người học có khả năng tự lực giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính phức hợp dưới sự tư vấn, điều khiển và giúp đỡ của giáo viên. Kết thức dự án học, người học sẽ thu nhận được nhiều kĩ năng cần thiết. Bài học thiết kế theo dự án có thể áp dụng nhiều kỹ thuật dạy học khác nhau, do vậy cũng là môi trường để giáo viên đào luyện và thử thách khả năng của bản thân. Hơn nữa, với đặc thù kiến thức và dung lượng của môn GDCD ở THPT Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
như hiện nay, theo ý kiến chủ quan thì tổ chức dạy học theo phương pháp này là rất phù hợp. Từ những lý do trên, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp dự án trong tổ chức dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh” làm luận văn thạc sĩ, với mong muốn góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy học môn Giáo dục công dân ở THPT trong giai đoạn tới. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và thực trạng vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn GDCD các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Từ đó, đề xuất quy trình tổ chức dạy học dự án môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài - Xây dựng cơ sở lý luận vận dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học môn GDCD ở THPT. - Đánh giá thực trạng vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất biện pháp vận dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học môn GDCD ở ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. - Tiến hành thực nghiệm một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng và khách thể nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Việc vận dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học môn Giáo dục công dân ở ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn GDCD ở trường THPT. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4.2. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu việc vận dụng phương pháp dự án trong tổ chức dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh từ năm 2015 đến nay. 5. Giả thuyết nghiên cứu Trong quá trình dạy học, nếu giáo viên xây dựng được các dự án học tập thích hợp với từng bài, từng chương và sử dụng đúng đắn sẽ giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập. Qua quá trình thực hiện dự án, học sinh sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động trong nhận thức, học sinh cũng phát triển được nhiều kĩ năng như kĩ năng hợp tác, tinh thần làm việc khoa học, góp phần quan trọng trong nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn GDCD ở THPT. 6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài - Phương pháp nghiên cứu lý luận: + Phương pháp nghiên cứu tài liệu lý luận: Đề tài tập trung nghiên cứu các văn bản, văn kiện của Đảng, Nhà nước; các chỉ thị và thông tư của Bộ giáo dục và Đào tạo; nghiên cứu lí luận dạy học, tâm lí học, cơ sở lí luận về đổi mới PPDH; nghiên cứu cơ sở lí luận về phương pháp dự án, nghiên cứu chương trình, nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài liệu tham khảo của môn GDCD ở THPT. + Phương pháp phân tích và tổng hợp. + Phương pháp diễn dịch và quy nạp. + Phương pháp phân loại, hệ thống hoá. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp; Phương pháp thực nghiệm sư phạm ở trường phổ thông; Phương pháp thống kê toán học. 7. Những đóng góp mới của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là nguồn tài liệu bổ sung cho việc nghiên cứu và sử dụng hiệu quả của việc dạy học theo phương pháp dự án trong dạy học GDCD nói riêng và dạy học ở trường THPT nói chung. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Các bài học được thiết kế theo phương án dạy học dự án trong môn GDCD Ở THPT là nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên GDCD ở phổ thông, các sinh viên sư phạm ngành GDCD, GDCT; học viên cao học, NCS chuyên ngành Lí luận và phương pháp dạy học GDCD, LLCT. 8. Kết cấu của đề tài Đề tài ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Kiến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục thì nội dung đề tài gồm có ba chương chính: Chương 1: Cơ sở lý luận của vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn GDCD ở THPT Chương 2: Thực trạng vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Chương 3: Biện pháp nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp dự án trong dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thuật ngữ “Dự án” (project) có nguồn gốc từ tiếng Latinh là “Proicere” được dùng với nghĩa là một đề án, một dự án, một kế hoạch cần được thực hiện nhằm đạt được mục đích đã đề ra. 1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài Từ đầu thế kỷ 20, các nhà sư phạm đã xây dựng cơ sở lý luận cho phương pháp dự án “Project method” và coi đây là phương pháp dạy học quan trọng để thực hiện dạy học hướng vào người học nhằm khắc phục những nhược điểm của dạy học truyền thống. Phương pháp này được áp dụng khá phổ biến ở các nước phương Tây, tiêu biểu kể đến ở các quốc gia có nền giáo dục tiên tiến như: Mĩ, Đức, Pháp, Đan Mạch… các nước này đã có những công trình có giá trị lý luận và thực tiễn trong việc nghiên cứu phương pháp dạy học dự án. Năm 1981 nhà tâm lý học William H. Kilpatric (1871- 1955) đã viết một bài báo với tiêu đề “Phương pháp dự án” gây một tiếng vang trong các cơ sở đào tạo giáo viên cũng như trong các trường học. Ông cùng các nhà nghiên cứu của trường Đại học Coolumbia đã có những đóng góp để nhằm truyền bá phương pháp này qua các giờ học, các hôi nghị và tác phẩm xuất bản năm 1925. [53] Hai tác giả A. Bruce và K. Langdon với công trình: “Quản lý dự án” được dịch giả Lê Ngọc Phương Anh biên dịch xuất bản năm 2005, NXB Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh đã có những kiến giải hết sức hữu ích về việc tổ chức và hoạch định một dự án. Công trình chứa đựng rất nhiều lời khuyên về lập kế Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
hoạch, lập ngân sách, xây dựng và thúc đẩy một nhóm, đánh giá các yếu tố rủi ro, phát triển kỹ năng lãnh đạo, v.v. [44] Nhóm tác giả: W. Diehl, T. Grobe, T.Lopez & C. Cabral trong một loạt các bài viết: “Học tập dựa trên dự án: chiến lược dạy và học” đăng ở các chuyên mục MA thuộc Trung tâm Thanh thiếu niên ở Boston cũng phân tích quy trình thiết kế, vận hành một dự án học tập nhằm đạt các mục tiêu giáo dục cho lứa tuổi thanh thiếu niên. [52] Ngoài ra còn rất nhiều bài viết, sách chuyên khảo và các công trình nghiên cứu của nhiều nhà khoa học trên thế giới đề cập đến vai trò, đặc điểm, cách thức tổ chức một dự án học tập như: Thomas J. W. (1998), Dạy học theo dự án: Tổng quan, Novato, CA: Viện giáo dục Buck; [50] Thomas J. W. (2000), Điển lại các nghiên cứu về phương pháp dạy học theo dự án, San Rafael, CA Autodesk. [51] Gallagher S. A., Stepien W. J., & Rosenthal H. (1992), Những ảnh hưởng đến tổ chức dạy học dự án, Gifted Child Quarterly, 36, 195-200. [47] Barab S.A., Thomas M.K. & Merrill H. (2001), Học trực tuyến: Từ phổ biến thông tin đến thúc đẩy hợp tác Cộng đồng. Tạp chí nghiên cứu học tập tương tác, 12 (1), 105 - 143. [45] Chinowsky, PS, Brown, H, Szajnman và Realph (2006). Phát triển kiến thức và hình dạng thông qua học tập dựa trên dự án, Tạp chí về các vấn đề chuyên môn trong giáo dục và thực hành kỹ thuật, Tập 132 tr.118 - 125…..[46] Điều đó cho thấy phương pháp dự án nói chung, DHDA nói riêng đã có những đóng góp tích cực vào quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng làm việc ở hầu khắp các lĩnh vực khoa học. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Khi đất nước ta bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH, HĐH) và hội nhập kinh tế thế giới, giáo dục Việt Nam có nhiều thay đổi trong đó đặc biệt là xu hướng đổi mới mạnh mẽ phương pháp, hình thức tổ chức dạy học. Các dự án học tập cũng được thiết kế và triển khai rộng khắp. Năm 2003, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) kết hợp với công ty Intel Việt Nam triển khai thí điểm chương trình “Dạy học cho tương lai” cho 20 trường thuộc 9 tỉnh thành trên cả nước với mục tiêu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong các lĩnh vực toán học, khoa học và công nghệ giúp học sinh, sinh viên phát triển các kỹ năng tư duy ở cấp độ cao. Chương trình cũng hướng đội ngũ giáo viên cách thức sử dụng Internet hiệu quả; thiết kế các trang Web dạy học và triển khai hàng loạt các dự án cho học sinh. Chương trình đặt ra mục tiêu đến là năm 2020 sẽ có 40.000 giáo viên trên cả nước được tham gia trải nghiệm, thụ hưởng và phát triển các dự án học tập đến người học. Song song với quá trình thực hiện trong thực tiễn, nhiều bài viết và công trình khoa học về dạy học dự án cũng được nhiều học giả trong nước quan tâm nghiên cứu. Có thể đơn cử một số công trình tiêu biểu sau đây: Tác giả Nguyễn Văn Cường và Nguyễn Thị Diệu Thảo với bài viết: “Dạy học theo dự án - một phương pháp có chức năng kép trong đào tạo giáo viên” đăng trên tạp chí Giáo dục số 80, phát hành tháng 4/ 2004 đã có những đánh giá hết sức xác đáng về vai trò, tính năng của phương pháp dạy học dự án trong tổ chức dạy học ở các trường sư phạm. Theo các tác giả, nếu sinh viên sư phạm thường xuyên được rèn nghề qua các dự án học tập thì bản thân đội ngũ này sẽ có khả năng thay đổi cả một thế hệ tương lai. [10] Các tác giả Đỗ Hương Trà, Phùng Việt Hải với bài viết: “Hoạt động học tập trong DHDA và những kết quả thu được” đăng trên Tạp chí khoa học, trường ĐHSP Hà Nội, tháng 6-2008 đã nêu lên quy trình, các thiết kế một dự án học tập hiệu quả. Qua đó, các nhà nghiên cứu đã nhấn mạnh việc tập hợp và huy động Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
các nguồn lực có vai trò quan trọng trong tổ chức thành công một dự án học tập. [41] Ngoài ra, còn phải kể đến nhiều luận văn, luận án nghiên cứu về việc thiết kế và tổ chức DHDA, như: Luận văn thạc sĩ của Đào Thị Thu Thủy - Đại học sư phạm Hà Nội (2006) với đề tài “Tổ chức dạy học một số kiến thức trong chương “Cảm ứng điện từ” sách giáo khoa Vật lý 11 nhằm phát triển nhận thức tích cực, tự chủ của học sinh trong học tập”. Trong công trình này, từ việc nghiên cứu lý luận DHDA, tác giả đã đề xuất cách thức thiết kế và tổ chức một DAHT áp dụng cho một nội dung cụ thể. [39] Luận văn thạc sĩ của tác giả Đào Thị Hà khoa Giáo dục Chính trị, trường ĐHSP Hà Nội (2009) với đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học phần “Công dân với kinh tế’’ chương trình Giáo dục công dân lớp 11 tại trường THPT Cầu Giấy - Hà Nội’’ cũng có những đánh giá bước đầu về tính hiệu quả của các dự án học học tập trong tổ chức dạy học môn GDCD ở THPT. Đồng thời, tác giả cũng đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức phương pháp dự án trong thực tiễn dạy học các nội dung kinh tế là một trong những nội dung khó nhất của chương trình GDCD ở THPT hiện nay. [16] Bên cạnh đó, còn có một số luận án tiến sĩ nghiên cứu chuyên sâu về phương pháp dự án gắn với các lĩnh vực đặc thù như: Luận án của Nghiên cứu sinh (NCS) Nguyễn Thị Diệu Thảo với đề tài: “Dạy học theo dự án và vận dụng trong đào tạo giáo viên THCS môn công nghệ”, Đại học sư phạm Hà Nội, năm 2009; Luận án của NCS Lê Khoa với đề tài: “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học kiến thức về sản xuất và sử dụng điện năng cho học sinh trung học phổ thông”, Đại học Sư phạm Thái Nguyên, năm 2015; Luận án của Nguyễn Ngọc Trang với nhan đề: “Dạy học dựa vào dự án trong đào tạo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn