Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng và tiến hành thực nghiệm vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong giảng dạy dạy học chương trình LLCT tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.Từ đó, luận văn đưa ra quy trình, giải pháp nâng cao hiệu quả vận dụng hai phương pháp đó nhằm phát huy tính tích cực học tập, nghiên cứu của học viên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THỊ CÚC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ VÀ SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHẠM THỊ CÚC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ VÀ SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH Chuyên ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận Chính trị Mã số: 60.14.01.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN HỮU TOÀN THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS.Nguyễn Hữu Toàn trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, trên cơ sở tiếp thu các tài liệu khoa học có liên quan đến đề tài. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017 Tác giả Phạm Thị Cúc i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Nguyễn Hữu Toàn đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ để luận văn được hoàn thành. Đồng thời, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn Ban Chủ nhiệm Khoa Giáo dục chính trị, các thầy cô khoa Giáo dục chính trị - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017 Tác giả Phạm Thị Cúc ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ............................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .................................................. 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 4 6. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... 5 7. Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ VÀ SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN .............6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài................................................... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước ................................................... 8 1.2. Khái quát về chương trình lý luận chính trị ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện ........................................................................................... 11 1.2.1. Nội dung chương trình lý luận chính trị ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện ..................................................................................................... 11 1.2.2. Đặc điểm kiến thức chương trình lý luận chính trị ................................. 12 1.2.3. Đặc điểm nhận thức của học viên ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện .... 12 1.2.4. Các phương pháp giảng dạy chủ yếu trong dạy học chương trình lý luận chính trị ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện .............................. 13 iii
1.3. Vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học chương trình lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện................................................................................ 15 1.3.1. Khái niệm phương pháp, phương pháp dạy học...................................... 15 1.3.2.Phương pháp nêu vấn đề trong dạy học chương trình lý luận chính trị ......... 16 1.3.3. Phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học chương trình lý luận chính trị ...................................................................................................... 20 1.3.4. Sự cần thiết của sự vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học chương trình lý luận chính trị ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện ......................................................................... 26 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 30 Chương 2. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ VÀ SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH ...................................................... 31 2.1. Tổng quan về huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ............................................ 31 2.2. Đặc điểm của giáo viên, học viên tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .................................................................. 33 2.2.1. Đặc điểm của giáo viên tại Trung tâm .................................................... 33 2.2.2. Đặc điểm của học viên tại Trung tâm...................................................... 35 2.3. Thực trạng việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học LLCT tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ............................................................................................. 38 2.4. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm vận dụng phương pháp nêu vấn đề với phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học LLCT ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .................................. 40 2.4.1. Giả thuyết thực nghiệm ........................................................................... 40 2.4.2. Mục đích của thực nghiệm ...................................................................... 40 2.4.3. Các bước tiến hành thực nghiệm ............................................................. 41 2.4.4. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................ 41 2.4.5. Điều kiện tiến hành thực nghiệm............................................................. 41 iv
2.5. Nội dung thực nghiệm nghiệm sư phạm vận dụng phương pháp nêu vấn đề với phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học LLCT ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình................. 42 2.5.1. Khảo sát, đánh giá trình độ nhận thức đầu vào của học viên lớp thực nghiệm và đối chứng ................................................................................. 42 2.5.2. Những nội dung khoa học cần thực nghiệm............................................ 42 2.5.3. Thiết kế bài thực nghiệm ......................................................................... 43 2.6. Phân tích kết quả thực nghiệm sự vận dụng phương pháp thuyết trình và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học LLCT ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .................................. 71 2.6.1. Thực nghiệm và những kết quả rút ra từ thực nghiệm ............................ 71 2.6.2. Những kết luận rút ra từ quá trình thực nghiệm ...................................... 74 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 75 Chương 3. MỘT SỐ QUAN ĐIỂM, QUY TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ VÀ SỬ DỤNG TÌNH HUỐNGTRONG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH ...................................................... 76 3.1. Quan điểm về vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huốngtrongdạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .................................................................. 76 3.1.1. Vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống phải phù hợp với nội dung, chương trình học tập lý luận chính trị.......................... 76 3.1.2. Vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống phải phù hợp với đặc điểm của học viên và yêu cầu đào tạo, bồi dưỡng ................ 78 3.1.3. Vận dụng phương pháp nếu vấn đề và sử dụng tình phải tạo sự chuyển biến căn bản trong đổi mới phương pháp dạy và học lý luận chính trị......... 79 3.2. Đề xuất quy trình vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học lý luận chính trị tại trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .................................................................. 80 3.2.1. Quy trình thiết kế bài giảng ..................................................................... 80 v
3.2.2. Quy trình thực hiện bài giảng trên lớp .................................................... 84 3.2.3. Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên ..................... 87 3.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ........... 88 3.3.1. Đổi mới nhận thức của cấp quản lý ở Huyện ủy và Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình......................................... 88 3.3.2. Kết hợp chặt chẽ việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống cùng với các phương pháp dạy học khác và sự hỗ trợ của các phương tiện dạy học hiện đại .............................................................. 89 3.3.3. Đổi mới nội dung, chương trình học tập lý luận chính trị theo hướng thường xuyên cập nhật, sát thực, phù hợp với học viên ............................ 90 3.3.4. Xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đảm bảo chất lượng với cơ cấu phù hợp........................................................................................... 91 3.3.5. Nâng cao tính thực tiễn trong các bài giảng lý luận chính trị cho học viên lớp đối tượng là cán bộ, đảng viên .................................................... 91 3.3.6. Đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất, kỹ thuật và trang bị phương tiện dạy học hiện đại phục vụ đổi mới phương pháp dạy và học............................ 93 3.4. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của việcvận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ........... 93 3.4.1. Đối với Huyện ủy và lãnh đạo Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ............................................................................. 93 3.4.2. Đối với đội ngũ giáo viên ........................................................................ 94 3.4.3. Đối với học viên ...................................................................................... 98 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 100 KẾT LUẬN..................................................................................................... 101 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 102 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 105 vi
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT CNDVBC : Chủ nghĩa duy vật biện chứng CNH : Công nghiệp hóa CNTB : Chủ nghĩa tư bản CNXH : Chủ nghĩa xã hội HĐH : Hiện đại hóa LLCT : Lý luận chính trị THPT : Trung học phổ thông iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả điều tra mức độ sử dụng phương pháp dạy học của giáo viên ........................................................................................ 39 Bảng 2.2. Kết quả thực nghiệm lần 1 ............................................................ 72 Bảng 2.3. Kết quả thực nghiệm lần 2 ............................................................ 73 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Đảng ta đã tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện. Công cuộc đổi mới đòi hỏi phải có một đội ngũ cán bộ đủ năng lực, trình độ, phẩm chất đạo đức. Đó là những người vừa có kiến thức sâu về lí luận, vừa có tầm bao quát thực tiễn để có thể giải quyết được mọi vấn đề đặt ra. Trong các nguồn lực nói chung, nguồn lực con người có vai trò quyết định đến thành công của sự nghiệp đổi mới. Trong đó, đội ngũ cán bộ cơ sở có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của mỗi địa phương. Để đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, bên cạnh năng lực về chuyên môn, thì trình độ lí luận chính trị là một yêu cầu tất yếu của mỗi cán bộ cấp cơ sở. Giáo dục LLCT là một nhiệm vụ trọng yếu trong công tác tư tưởng của Đảng nhằm bồi dưỡng LLCT, truyền đạt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bồi dưỡng kiến thức và nghiệp vụ công tác xây dựng Đảng, xây dựng và quản lý Nhà nước cho cán bộ, đảng viên... Qua đó góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức cách mạng để đội ngũ cán bộ cơ sở ngày càng đáp ứng với yêu cầu mới, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Do đó, việc đổi mới phương pháp dạy học có ý nghĩa quan trọng và có tính quyết định đến việc nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cơ sở. Hiện nay, tại các Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện, cơ sở vật chất phục vụ công tác dạy học ngày càng được tăng cường, hoàn thiện như trang bị các phương tiện dạy học hiện đại (màn hình, máy chiếu, hệ thống âm thanh), phòng học khang trang, cảnh quan môi trường xanh sạch đẹp, tạo điều kiện tốt nhất về vật chất và tinh thần cho giáo viên, học viên trong quá trình tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng. 1
Đối với học viên, họ chính là những người ''trong cuộc'', là người trực tiếp triển khai thực hiện đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước vào cuộc sống, đây là một thuận lợi căn bản. Họ có kinh nghiệm thực tiễn về công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức phong trào và các thông tin về cơ sở.Đây là sự gặp gỡ, giao thoa hay nói cách khác là điểm mạnh của học viên và giáo viên kiêm chức. Nếu như trong quá trình dạy học người giáo viên biết khơi dậy những yếu tố này, để cùng với học viên giải quyết được vấn đề bài học đặt ra, đồng thời có thể phát huy được tính tích cực của người học để qua đó bản thân người giáo viên cũng thu được thông tin ngược từ học viên. Tuy nhiên, việc đào tạo bồi dưỡng tại các Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện còn gặp không ít khó khăn. Học viên do ảnh hưởng từ phương pháp dạy học truyền thống, thường là ''đọc- chép'' nên ngại phát biểu ý kiến và nói lên những chứng kiến, suy nghĩ của mình để trao đổi, thảo luận, nhất là khi gặp vấn đề khó. Do đó khi giáo viên đặt câu hỏi hay nêu vấn đề, học viên thường không trả lời. Hơn nữa, lớp tập huấn thời gian cũng quá ngắn để các học viên tìm hiểu, tạo mối quan hệ thân mật, cộng tác trong làm việc nhóm.Đây cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý e ngại, rụt rè của người học hoặc ít hợp tác, trao đổi. Về giáo trình dạy học, đối với bộ môn LLCT thường ''khô khan'', trừu tượng, nội dung bài học thường kết cấu dài nên ảnh hưởng đến tâm lý người dạy sợ ''cháy giáo án''. Mặt khác, trong nội dung bài lại thường có nhiều thuật ngữ học viên ít được tiếp cận nên khó hiểu, buộc giáo viên phải dành nhiều thời gian để phân tích, giải thích. Giáo trình thường mang tính ổn định, ít thay đổi trong nhiều năm liền, trong đó các thông tin cập nhật thay đổi nhanh buộc người dạy phải không ngừng cập nhật thông tin để bổ sung vào bài dạy. Hơn nữa, đối tượng học viên cũng mang tính ổn định nên hàng năm thường tham gia tập huấn và năm nào cũng học cùng chương trình đó nếu giáo viên thiếu cập nhật, đổi mới dễ gây nhàm chán. 2
Trong đó, khâu kiểm tra, đánh giá còn thực hiện theo phương pháp truyền thống là kiểm tra viết nên để đánh giá ''sản phẩm'' của quá trình dạy học đã được ''hấp thụ'', ''chuyển hóa'' qua người học chưa được phát huy mà mới chỉ dừng lại chủ yếu là kiểm tra mang tính chất ghi nhớ. Nguyên nhân là do đội ngũ cán bộ ở Trung tâm bồi dưỡng chính trị ít, đội ngũ giáo viên kiêm chức bận rộn về công việc chuyên môn nên để tổ chức kiểm tra, đánh giá bằng vấn đáp là rất khó khăn… Để khắc phục những khó khăn, phát huy những yếu tố thuận lợi nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng tại các Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện cần phải có những giải pháp ngang tầm.Việc đề xuất hướng đổi mới dạy học cần phải được nghiên cứu và triển khai một cách khoa học. Do vậy, tôi lựa chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình” để làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành LL&PP dạy học bộ môn lý luận chính trị. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng và tiến hành thực nghiệm vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong giảng dạy dạy học chương trình LLCT tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.Từ đó, luận văn đưa ra quy trình, giải pháp nâng cao hiệu quả vận dụng hai phương pháp đó nhằm phát huy tính tích cực học tập, nghiên cứu của học viên. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong quá trình dạy học LLCT. - Phân tích, đánh giá thực trạng dạy học LLCT tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 3
- Thực nghiệm, đối chứng việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học LLCT tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. - Đề xuất quy trình, điều kiện và biện pháp vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học LLCT tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu sự vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học chương trình lý luận chính trị. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu sự vận dụng phương pháp nêu vấn đề và phương pháp sử dụng tình huống trong dạy học chương trình lý luận chính trị Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình năm 2016 và năm 2017. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận - Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. - Cơ sở lý luận về phương pháp dạy học cổ điển và hiện đại trên thế giới cũng như trong nước. - Lý luận của CNDVBC về vận dụng phương pháp. - Ngoài ra, đề tài còn kế thừa thành tựu các công trình khoa học liên quan đến đề tài của các nhà khoa học khác. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp chung của luận văn là phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứngvà chủ nghĩa duy vật lịch sử. - Ngoài ra luận văn còn sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau: 4
+ Phương pháp lịch sử - logic. + Phương pháp cụ thể trừu tượng. + Phương pháp phân tích, tổng hợp. + Phương pháp so sánh, thống kê. + Phương pháp điều tra xã hội học, phỏng vấn, quan sát, thực nghiệm sư phạm, thống kê toán học kết hợp với trò chuyện, nghiên cứu sản phẩm. 6. Đóng góp của đề tài - Góp phần làm phong phú thêm cơ sở dạy học lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị huyện. -Tăng hiệu quả tiếp thu kiến thức của học viên, giúp học viên vận dụng những kiến thức đã học áp dụng vào thực tế. - Làm tài liệu tham khảo cho các Trung tâm lý luận chính trị, học viên cao học chuyên ngành LL&PP dạy học bộ môn lý luận chính trị. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm có 3 chương, 13 tiết. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP NÊU VẤN ĐỀ VÀ SỬ DỤNG TÌNH HUỐNG TRONG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TẠI TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG CHÍNH TRỊ HUYỆN 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài Việc nghiên cứu tìm ra những phương pháp dạy học thích hợp khắc phục tính một chiều của hình thức dạy học thuyết giảng nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học đã được đề cập từ rất lâu trong lịch sử giáo dục. Nhiều nhà nghiên cứu lý luận dạy học thuộc trường phái khác nhau trên thế giới đã đưa ra mô hình lý luận dạy học khác nhau tương thích với mục đích kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và quan điểm của trường phái đó. Nhưng tất cả đều nhằm mục đích nghiên cứu hình thành lên một lý luận phục vụ hoạt động dạy và học.Mỗi mô hình lý luận dạy học có một bản chất riêng của nó. Tư tưởng về dạy học nêu vấn đề hình thành từ lâu trong lịch sử, tuy chưa có một giả thuyết đầy đủ về cách dạy học này, nhưng cách mà Xôcrats, Khổng Tử đã sử dụng để “bồi dưỡng tính tự lực cho học sinh, phát triển tư duy cho học sinh" được coi là nguồn gốc của dạy học nêu vấn đề sau này. Với tư cách là một phương pháp, dạy học nêu vấn đề xuất hiện từ đầu thế kỷ XX, là một phương pháp dạy học mới, hoàn toàn khác với kiểu dạy học truyền thống. Các nhà khoa học như Aia. Ghecđơ, Rai cop, Xtaxin lenit, Rôgiơcốp,… đã vận dụng phương pháp tìm tòi, phát hiện trong dạy học nhằm động viên và hình thành năng lực nhận thức cho người học bằng cách lôi cuốn họ tự lực tham gia phân tích các hiện tượng, các tình huống có chứa đựng những khó khăn nhất định đã được nêu lên. Năm 1968, V.ÔKôn đã có những bước tiến lớn về dạy học nêu vấn đề, những quan điểm của ông thể hiện rõ nhất trong cuốn: “Những cơ sở của dạy 6
học nêu vấn đề”. Trong tác phẩm này, từ việc đúc kết chương trình thực nghiệm dạy học nêu vấn đề, ông đã nghiên cứu các điều kiện để xuất hiện các tình huống có vấn đề trong các môn học khác nhau. I.Ia. Lecne trong cuốn: "Dạy học nêu vấn đề" đã lý giải và làm sáng tỏ bản chất của dạy học nêu vấn đề, vạch ra cơ sở, tác dụng và phạm vi áp dụng của phương pháp dạy học này. Sau này, các nhà lý luận Xô Viết đã đặt vấn đề về sự cần thiết phải tích cực hóa hoạt động dạy học như M.I.Makhơnutốp, M.A.Đanhilôp, B.P.Exicốp, A.M.Machiuskin đã phân tích về các tình huống có vấn đề trong tư duy và trong dạy học rất sâu sắc, từ đó ông đã đưa ra quy trình dạy học nêu vấn đề. Như vậy, sử dụng phương pháp nêu vấn đề nhằm nâng cao hiệu quả dạy các nhà phương pháp dạy học nghiên cứu, áp dụng và mang lại những tác dụng thực sự của nó. Khổng Tử (551 - 399 TCN), một triết gia nổi tiếng của Trung Hoa cổ đại đưa ra quan điểm của mình khi truyền giảng tri thức cho học trò. Ông cho rằng: "Không tức giận vì muốn biết; thì không truyền mở cho, không tức giận vì không nói rõ ra được, thì không bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc mà không suy ra ba góc kia, thì không dạy nữa" [dẫn theo 7, tr.101]. Khổng Tử không vì sự hiểu biết uyên bác của mình áp đặt cho học trò mà ông đã tạo điều kiện cho học trò tự tìm ra chân lý. Tác giảA.M.Machiuskin, trong cuốn "Tình huống có vấn đề trong tư duy và trong dạy học" (Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1972) đã tập trung nghiên cứu sâu vấn đề cốt lõi của dạy học giải quyết vấn đề, tác giả đã đưa ra các khái niệm cơ bản liên quan đến tình huống có vấn đề trong dạy học. Đây là cơ sở lý thuyết của phương pháp dạy học có vấn đề. Quá trình dạy học bằng phương pháp tình huống luôn đặt ra yêu cầu học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ. “Điều quan trọng đối với giáo viên là phải cung cấp các tình huống đa dạng, các khía cạnh lý thú của một kỹ năng cụ thể cũng 7
như các mục rèn luyện lý thú, các tình huống trong đó học sinh có thể sử dụng kỹ năng hay kiến thức trong các giai đoạn học tập khác, các mục rèn luyện có liên hệ với những kinh nghiệm và hứng thú của học sinh…” [1, tr.175]. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước Theo PGS.TS Nguyễn Ngọc Bảo:“Dạy học nêu vấn đề là hình thức dạy học dựa trên những quy luật của sự lĩnh hội tri thức và cách thức hoạt động một cách sáng tạo, bao gồm sự kết hợp các phương pháp dạy và học có những nét cơ bản của sự tìm tòi khoa học. Nhờ vậy, nó đảm bảo cho học sinh lĩnh hội vững chắc những cơ sở khoa học, phát triển tính tích cực, tính tự lực và năng lực sáng tạo và hình thành cơ sở thế giới quan cho họ”[1, tr.41]. Trong cuốn “Dạy học kinh tế chính trị (KTCT) theo phương pháp tích cực”, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội (2009) của TS. Trần Thị Mai Phương, tác giả đã đề cập và khái quát những nguyên tắc cơ bản trong dạy học KTCT và vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học KTCT, đồng thời tác giả cũng chỉ rõ sự cần thiết phải đổi mới dạy học KTCT theo phương pháp tích cực, theo đó đòi hỏi việc dạy học KTCT phải gắn với thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội, với đường lối, chính sách, biện pháp kinh tế của Đảng và Nhà nước, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân lực trong giai đoạn mới,... bên cạnh việc cung cấp một số vấn đề lý luận, tác giả còn đưa ra các ví dụ minh họa. Cuốn sách này được coi là tài liệu học tập về phương pháp dạy học KTCT cho các lớp đào tạo cử nhân sư phạm giáo dục chính trị, KTCT cũng như thạc sĩ lý luận phương pháp dạy học giáo dục chính trị, ngoài ra có thể làm tài liệu tham khảo cho các giáo viên giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực. Tác giả Vũ Ngọc Anh,trong cuốn“Đổi mới công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên ở cơ sở của trong giai đoạn hiện nay” đã trình bày công tác giáo dục chính trị tư tưởng với việc nâng cao tính tự giác cách mạng 8
cho cán bộ, đảng viên. Quá trình đổi mới nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên nhằm chống "diễn biến hoà bình". Tác giả Hoàng Quốc Bảo với tác phẩm “Học tập phương pháp tuyên truyền cách mạng Hồ Chí Minh”, nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội năm 2006. Cuốn sách trình bày ba phần chính: - Một là, phương pháp tuyên truyền và nguồn gốc của phương pháp tuyên truyền cách mạng Hồ Chí Minh. + Hai là, những đặc trưng cơ bản trong phương pháp tuyên truyền cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh. + Ba là, vận dụng phương pháp tuyên truyền cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh để đổi mới phương pháp tuyên truyền của cán bộ tư tưởng trong thời kỳ mới. Cuốn sách Hồ Chí Minh với công tác giáo dục lý luận chính trị (2007),nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.Cuốn sách đã giới thiệu các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về chủ nghĩa Mác - Lênin soi sáng con đường cách mạng Việt Nam, đặc biệt các tác phẩm của Người nhấn mạnh đến nhiệm vụ xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đến việc rèn luyện phẩm chất đạo đức của người đảng viên. Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định rõ về mặt nội dung và nhiệm vụ học tập lý luận chính trị; vấn đề để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị. Tác giả Ngô Văn Thạo (Chủ biên - 2008) với cuốn sách “Phương pháp giảng dạy lý luận chính trị” (Chương trình bồi dưỡng chuyên đề dành cho giảng viên giảng dạy các chương trình lý luận chính trị tại Trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện), nhà xuất bản Lao động Xã hội, Hà Nội.Trong cuốn sách các tác giả đã khái quát chung về lí luận chính trị và giáo dục lí luận chính trị; một số vấn đề tâm lí và giáo dục học trong giảng dạy học lí luận chính trị, phẩm chất nghề nghiệp, nghệ thuật diễn giảng, kiểm tra, đánh giá trong dạy học lí luận chính trị. 9
Phạm Huy Kỳ (2010), Lý luận và phương pháp nghiên cứu, giáo dục lý luận chính trị, nhà xuất bản Chính trị - Hành chính quốc gia, Hà Nội. Nội dung cuốn sách trình bày một số vấn đề lý luận và phương pháp của công tác nghiên cứu, giáo dục lý luận chính trị và công tác nghiên cứu, biên soạn, giáo trình lịch sử đảng bộ địa phương. Riêng phần lý luận và phương pháp giáo giáo dục lý luận chính trị, cuốn sách chủ yếu tập trung trình bày lý luận và phương pháp dạy học lý luận chính trị - nội dung hoạt động chủ yếu trong hệ thống giáo dục lý luận chính trị của Đảng ta hiện nay. PGS.TS. Ngô Ngọc Thắng với Đề tài cấp Bộ mã B.08 - 22 (2008), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính trị trong hệ thống các trường chính trị nước ta giai đoạn hiện nay và Đề tài cấp Bộ mã B.08 - 23 (2008), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vào giáo dục lý luận chính trị trong giai đoạn hiện nay. Trong hai đề tài này tác giả Ngô Ngọc Thắng đã khái quát các luận điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về công tác giáo dục lý luận chính trị, khảo sát thực trạng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vào công tác giáo dục lý luận chính trị hiện nay. Từ đó đưa ra giải pháp vận dụng tư tưởng về giáo dục lý luận chính trị vào giáo dục lý luận chính trị hiện nay. Trong các công trình trên, các tác giả đã tập trung nghiên cứu các vấn lý luận về: lý luận, lý luận chính trị, giáo dục lý luận chính trị nói chung và giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, thanh niên, sinh viên… nói riêng. Phân tích và đổi mới các phương pháp để nâng cao chất lượng dạy học LLCT,bảo đảm các nguyên tắc cơ bản trong dạy học và việc vận dụng một số phương pháp trong dạy học bộ môn cụ thể,... không có công trình nào trong số đó đề cập nghiên cứu việc vận dụng phương pháp nêu vấn đề và sử dụng tình huống trong dạy học nói chung đồng các tác giả cũng khái quát lý luận về các phương pháp dạy học, việc nâng cao chất lượng trong dạy học LLCT cho học viên lớp đối tượng là cán bộ, đảng viên. Như vậy, việc lựa chọn vấn đề nghiên cứu của luận văn không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào đã công bố gần đây. 10