Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Cỏ Xanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đi sâu phân tích cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro hoạt động, trong đó đi sâu vào phân tích các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến quản trị rủi ro hoạt động như: Con người, rủi ro từ bên trong nội bộ ngân hàng, rủi ro do các quy định, quy trình nghiệp vụ, rủi ro từ bên ngoài, rủi ro do một số yêu tố khác. Từ đó, rút ra những ưu điểm, tồn tại và vướng mắc cần tháo gỡ để đáp ứng yêu cầu trong việc hoạt động tại ngân hàng nên quản trị rủi ro là cấp thiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HOÀNG MINH DŨNG QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH TỈNH QUẢNG TRỊ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 8340101 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. BÙI DŨNG THỂ HUẾ, 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Hoàng Minh Dũng i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của Quý Thầy Cô, bạn bè và tập thể Cán bộ Công nhân viên Agribank Chi nhánh tỉnh Quảng Trị Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy Cô trường Đại học Kinh Tế Huế đã tận tình giảng dạy và truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu về chuyên ngành trong suốt thời gian tham gia khóa học tại trường. Từ đó giúp cho kiến thức về chuyên môn của tôi được bổ sung và nâng cao hơn. Đặc biệt, tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy giáo – PGS. TS. Bùi Dũng Thể là người trực tiếp hướng dẫn - đã hết lòng giúp đỡ, đã chia sẻ, đóng góp nhiều ý kiến thiết thực giúp tôi hoàn thành tốt Luận văn này. Nhân đây, cho phép tôi gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo Agribank Chi nhánh tỉnh Quảng Trị, các phòng chức năng, các đơn vị trực thuộc và anh, chị, em bạn bè đồng nghiệp đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện Luận văn tại đơn vị. Cuối cùng, tôi xin gửi đến toàn thể Quý Thầy Cô trường Đại học Kinh Tế Huế, Ban lãnh đạo Agribank Chi nhánh tỉnh Quảng Trị, Quý Anh, Chị đồng nghiệp các phòng lời chúc sức khỏe hạnh phúc, thành công trong cuộc sống. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Hoàng Minh Dũng ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN Họ và tên học viên: Hoàng Minh Dũng Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh; Niên khóa: 2016-2018. Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Bùi Dũng Thể Tên đề tài: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Quảng Trị Rủi ro hoạt động của các NHTM Việt Nam nói chung, của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) nói riêng có nhiều diễn biến phức tạp, thiệt hại gây ra ngày càng lớn, không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận và uy tín của ngân hàng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế và đời sống của nhân dân, được phản ánh nhiều thông qua các báo cáo của cơ quan có thẩm quyền và trên phương tiện thông tin đại chúng, phần nào gây mất niềm tin của dân chúng vào hệ thống ngân hàng. Xuất phát từ tình hình đó, việc tìm hiểu về rủi ro hoạt động, cách quản lý rủi ro hoạt động là yêu cầu cấp thiết và cũng chính là lý do mà bản thân tôi chọn đề tài: “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Quảng Trị”. Luận văn sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp, phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu được tiến hành trên phần mềm Excel, SPSS. Luận văn đi sâu phân tích cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro hoạt động, trong đó đi sâu vào phân tích các nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến quản trị rủi ro hoạt động như: Con người, rủi ro từ bên trong nội bộ ngân hàng, rủi ro do các quy định, quy trình nghiệp vụ, rủi ro từ bên ngoài, rủi ro do một số yêu tố khác. Từ đó, rút ra những ưu điểm, tồn tại và vướng mắc cần tháo gỡ để đáp ứng yêu cầu trong việc hoạt động tại ngân hàng nên quản trị rủi ro là cấp thiết. Luận văn đã kiến nghị, đề xuất một số giải pháp vừa mang tính tổng thể, toàn diện, đồng thời đã xác định những giải pháp có tính cấp bách nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam- Chi nhánh tỉnh Quảng Trị. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 AGRIBANK Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam 2 ATM Máy rút tiền tự động 3 AMA Phương pháp đo lường tiên tiến 4 BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển 5 CN Chi nhánh 6 GDV Giao dịch viên 7 IPCAS Hệ thống thanh toán nội bộ và kế toán khách hàng 8 KBIA Phương pháp chỉ số cơ bản KBIA 9 KSV Kiểm soát viên 10 MBBank Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội 11 NHNN Ngân hàng Nhà nước 12 NHTM Ngân hàng thương mại 13 NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần 14 SACOMBANK Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn thương tín 15 TCTD Tổ chức tín dụng 16 VCB Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương 17 VP BANK Ngân hàng Việt Nam Thịnh vượng iv
MỤC LỤC Lời cam đoan................................................................................................................i Lời cảm ơn ..................................................................................................................ii Tóm lược luận văn .................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt ..........................................................................................iv Mục lục........................................................................................................................v Danh mục bảng biểu................................................................................................ viii Danh mục sơ đồ..........................................................................................................ix PHẦN I: LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn ...........................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu:...............................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .....................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu của luận văn ...................................................................3 5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................3 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ...................................................................5 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......................................................5 1.1. Những vấn đề cơ bản về rủi ro hoạt động trong các NHTM ...............................5 1.1.1. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM ................................................5 1.1.2. Rủi ro hoạt động trong hoạt động kinh doanh ngân hàng.................................7 1.2. Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại ...............................11 1.2.1. Khái niệm về quản trị rủi ro và quản trị rủi ro hoạt động ...............................11 1.2.2. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro hoạt động........................12 1.2.3. Nội dung quản trị rủi ro hoạt động..................................................................13 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro .................................................22 1.2.5. Basel II và vấn đề quản trị rủi ro.....................................................................23 1.3. Kinh nghiệm quản trị rủi ro hoạt động của các ngân hàng thương mại.............26 1.3.1. Kinh nghiệm quản trị rủi ro hoạt động của một số Ngân hàng trên thế giới ..26 1.3.2. Bài học kinh nghiệm quản trị rủi ro hoạt động của một số NHTM ................27 v
1.3.3. Bài học kinh nghiệm đối với Agribank...........................................................29 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI AGRIBANK CN TỈNH QUẢNG TRỊ...................................................................30 2.1. Khái quát về Agribank CN tỉnh Quảng Trị........................................................30 2.1.1. Khái quát về hoạt động kinh doanh của Agribank CN tỉnh Quảng Trị. .........30 2.1.2. Kết quả một số mặt hoạt động kinh doanh của Agribank CN tỉnh Quảng Trị32 2.2. Thực trạng quản trị rủi ro hoạt động của Agribank CN tỉnh Quảng Trị ............35 2.2.1 Tình hình rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị...........................35 2.2.2.Mô hình quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank ...............................................39 2.2.3. Cơ sở pháp lý cho công tác quản trị rủi ro tại Agribank CNtỉnh Quảng Trị ..42 2.2.4. Thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị ..........45 2.3. Đánh giá của đối tượng điều tra về công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank Chi nhánh tỉnh Quảng Trị .........................................................................53 2.3.1. Bảng mã hóa các biến .....................................................................................53 2.3.2. Đặc điểm mẫu điều tra ....................................................................................55 2.3.3. Đánh giá của đối tượng điều tra về công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị ....................................................................................57 2.4 Kết luận về công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị ...........................................................................................................67 2.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................67 2.4.2. Những hạn chế ................................................................................................69 2.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................71 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠIAGRIBANK CN TỈNH QUẢNG TRỊ.................................................................................................75 3.1. Định hướng kinh doanh của Agribank CN tỉnh Quảng Trị ...............................75 3.1.1. Định hướng và mục tiêu phát triển..................................................................75 3.1.2. Định hướng về kiểm soát rủi ro ......................................................................76 3.2. Giải pháp ............................................................................................................78 vi
3.2.1. Nhóm giải pháp về cơ cấu tổ chức bộ máy .....................................................78 3.2.2. Nhóm giải pháp xây dựng chiến lược con người đáp ứng yêu cầu quản lý rủi ro................................................................................................................................78 3.2.3. Nhóm giải pháp nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro hoạt động và tính tuân thủ quy trình cho cán bộ nhân viên ...........................................................................81 3.2.4. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Phòng kiểm tra, kiểm soát nội bộ.........................................................................................................................83 3.2.5. Nhóm giải pháp để chủ động xử lý linh hoạt, có hiệu quả các tình huống do các sự kiện bên ngoài tác động .................................................................................85 3.2.6. Nhóm giải pháp tăng cường đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ và hiện đại, đảm bảo môi trường làm việc an toàn, thuận tiện.............................................................86 Phần III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................88 1. Kết luận .................................................................................................................88 2. Kiến nghị ...............................................................................................................89 2.1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam..................................................89 2.2. Kiến nghị đối với Agribank ...............................................................................90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................94 PHỤ LỤC .................................................................................................................96 QUYẾT ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VẮN THẠC SĨ KINH TẾ NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Ma trận rủi ro ..................................................................................17 Bảng 1.2. Kiểm soát rủi ro hoạt động theo KPMG International....................17 Bảng 2.1. Tình hình huy động vốn của Agribank CN tỉnh Quảng Trị ............33 Bảng 2.2. Tình hình sử dụng vốntại Agribank CN tỉnh Quảng Trị.................34 Bảng 2.3. Kết quả tài chính từ năm 2014-2016 của Agribank CN tỉnh Quảng Trị ....................................................................................................35 Bảng 2.4. Số lỗi phát sinh của Agribank CN tỉnh Quảng Trị theo nghiệp vụ qua các năm từ 2014 - 2016 ...................................36 Bảng 2.5. Giá trị tổn thất của Agribank CN tỉnh Quảng Trị ...........................38 qua các năm từ 2014 - 2016 ............................................................38 Bảng 2.6. Thống kê các cuộc kiểm tra từ năm 2014 – 2016 tại Agribank CN Quảng Trị..................................................................................51 Bảng 2.7. Mã hóa các biến trong mô hình.......................................................53 Bảng 2.8: Đặc điểm cỡ mẫu.............................................................................55 Bảng 2.9: Thống kê mô tả về công tác quản trị rủi ro hoạt động tại CN.........57 Bảng 2.10: Kết quả kiểm định Cronbach’s Alpha.............................................60 Bảng 2.11: Kết quả phân tích nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tại Agirbank CN tỉnh Quảng Trị .................................................62 Bảng 2.12: Kết quả hồi quy các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị ..........................65 viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Phân loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng...........................................6 Sơ đồ 1.2. Các yếu tố trong rủi ro hoạt động ............................................................8 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức hoạt động của Agribank CN tỉnh Quảng Trị ................32 Sơ đồ 2.2. Mô hình quản trị rủi ro tại Agribank .....................................................40 ix
PHẦN I: LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, do vai trò quan trọng và đặc thù của ngân hàng thương mại (NHTM) đối với tính ổn định và bền vững của toàn bộ nền kinh tế, cùng với sự bùng nổ của khủng hoảng tài chính kèm theo những yếu kém và thất bại trong hoạt động của nhiều NHTM trong những năm vừa qua, quản trị rủi ro trong NHTM đang trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu tại nhiều quốc gia trên thế giới, từ những nước phát triển có nền tài chính vượt bậc như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản... cho đến những nước đang phát triển với thị trường tài chính ngân hàng mới đang ở giai đoạn sơ khai, trong đó có Việt Nam. Xu hướng tự do hoá và toàn cầu hoá kinh tế khiến hoạt động kinh doanh ngành ngân hàng của Việt Nam càng trở nên phức tạp và phải đối mặt với rất nhiều rủi ro trong hoạt động của mình, đòi hỏi các NHTM phải có cơ chế quản lý rủi ro chặt chẽ. Quản trị rủi ro là nền tảng để duy trì hoạt động, bởi thế nó là phần cơ bản trong quản trị ngân hàng. Trong khi rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường xuất phát từ bên ngoài như khả năng vỡ nợ của người vay, các biến động giá cả thị trường, thì rủi ro hoạt động xuất phát chủ yếu từ những hạn chế trong nội bộ ngân hàng liên quan đến con người, quy trình hoạt động, hệ thống công nghệ. Thực tế hiện nay, rủi ro hoạt động của các NHTM Việt Nam nói chung, của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) nói riêng có nhiều diễn biến phức tạp, thiệt hại gây ra ngày càng lớn, không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận và uy tín của ngân hàng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế và đời sống của nhân dân, được phản ánh nhiều thông qua các báo cáo của cơ quan có thẩm quyền và trên phương tiện thông tin đại chúng, phần nào gây mất niềm tin của dân chúng vào hệ thống ngân hàng. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới hiện nay, yêu cầu đặt ra cho các NHTM Việt Nam là phải không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh, duy trì và mở rộng quy mô hoạt động, tranh thủ cơ hội và đối phó với những thách thức mới. Để 1
đạt được những mục tiêu đó, các NHTM phải đổi mới về quy trình nghiệp vụ, nâng cao năng lực tài chính, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hiện đại hóa hệ thống công nghệ và quan trọng nhất là nâng cao hiệu quả của hệ thống quản trị rủi ro. Hệ thống quản trị rủi ro của Agribank được thực hiện thông qua hệ thống kiểm tra kiểm soát nội bộ bao gồm tập hợp các cơ chế, chính sách, quy trình quy định nội bộ, cơ cấu tổ chức của Agribank được thiết lập trên cơ sở phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành và được tổ chức thực hiện nhằm đảm bảo phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các rủi ro và đạt được mục tiêu mà Agribank đã đề ra. Tuy nhiên, quy trình quản trị rủi ro vẫn chủ yếu tập trung cho quản trị rủi ro tín dụng. Quản trị rủi ro hoạt động chưa được xây dựng thành một quy trình riêng, hệ thống nhận diện và đo lường rủi ro hoạt động chưa được xây dựng một cách khoa học, quá trình tổ chức thực hiện chưa đồng bộ, có những điểm chưa phù hợp chậm được sửa đổi, nên hiệu quả kiểm soát rủi ro vẫn còn thấp và Agribank CN tỉnh Quảng Trị cũng nằm trong bối cảnh chung đó. Xuất phát từ tình hình đó, việc tìm hiểu về rủi ro hoạt động, cách quản lý rủi ro hoạt động là yêu cầu cấp thiết và cũng chính là lý do mà bản thân tôi chọn đề tài: “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh tỉnh Quảng Trị”. 2. Mục tiêu nghiên cứu: - Mục tiêu chung: Nghiên cứu các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. - Mục tiêu cụ thể: + Nghiên cứu cơ sở lý luận cơ bản về rủi ro, rủi ro hoạt động và quản trị rủi ro hoạt động trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. + Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. + Đề xuất các kiến nghị, giải pháp để hoàn thiện quản trị rủi ro hoạt độngtại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Nội dung quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. + Về thời gian: Từ năm 2014 đến 2016 4. Phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp thu thập số liệu + Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo tài chính của Agribank, từ các báo cáo vĩ mô, báo cáo ngành, từ website Tổng cục thống kê, Ngân hàng nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch đầu tư, ... + Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp: Điều tra bằng bảng câu hỏi được thiết kế sẵn cho 150 nhân viên Agribank CNtỉnh Quảng Trị. Thang đo sử dụng là thang đo Likert với 5 mức độ gồm: 1. Hoàn toàn không đồng ý; 2. Không đồng ý; 3.Bình thường; 4.Đồng ý; 5.Hoàn toàn đồng ý. - Phương pháp phân tích + Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng giá trị trung bình để thống kê đặc điểm về các nội dung công tác quản trị rủi ro hoạt động của tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. + Phương pháp phân tích nhân tố: Sử dụng phân tích nhân tố khám phá EFA để rút ra các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro hoạt động. + Phương pháp hồi quy: Phân tích mô hình hồi quy dựa trên biến độc lập và biến phụ thuộc để giải thích sự tác động của các biến phụ thuộc đến công tác quản trị rủi ro hoạt động tai ngân hàng Agribank CNtỉnh Quảng Trị. + Dữ liệu được tổng hợp và phân tích trên phần mềm SPSS 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được chia thành 3 chương: 3
Chương 1: Cơ sở khoa học về quản trị rủi ro hoạt động trong các NHTM. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. Chương 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Agribank CN tỉnh Quảng Trị. 4
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Những vấn đề cơ bản về rủi ro hoạt động trong các NHTM 1.1.1. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM 1.1.1.1. Khái niệm về rủi ro - Theo định nghĩa truyền thống, rủi ro là những sự kiện có thể làm mất mát tài sản hay làm phát sinh một khoản nợ. - Khái niệm hiện đại về rủi ro bao hàm nghĩa rộng hơn và không chỉ tính đến rủi ro tài chính mà còn bao gồm cả những rủi ro liên quan đến những mục tiêu hoạt động và mục tiêu chiến lược. “Rủi ro là khả năng những sự kiện chưa chắc chắn trong tương lai sẽ làm cho chủ thể không đạt được những mục tiêu chiến lược và mục tiêu hoạt động cũng như chi phí cơ hội của việc làm mất những cơ hội thị trường”.[1] Theo tài liệu SSC (State Security Commission of Việt Nam) thì “Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng là khả năng một hành động hoặc một sự kiện nào đó có thể đem lại những kết quả bất lợi ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu nhập hay nguồn vốn của tổ chức hoặc tạo ra các trở ngại ngăn cản tổ chức tiếp tục kinh doanh và tận dụng những cơ hội tạo ra lợi nhuận”.[1] 1.1.1.2. Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng Khi nền kinh tế ngày càng phát triển thì các ngân hàng càng phải đối mặt với nhiều rủi ro hơn để tạo được lợi nhuận mong muốn. Theo phạm trù rủi ro người ta phân loại thành 4 nhóm rủi ro: (Sơ đồ 1.1) Mỗi loại rủi ro có những đặc thù riêng song chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau và đều ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Một loại rủi ro này xảy ra sẽ kéo theo một loạt các loại rủi ro khác, ví dụ một cán bộ tín 5
dụng khi cho khách hàng vay định giá tài sản thế chấp quá cao so với giá trị thực của tài sản (rủi ro hoạt động) gây ra thất thoát tài sản (rủi ro tín dụng, rủi ro tài sản). Các loại rủi ro đối với ngân hàng Rủi ro tài chính Rủi ro hoạt Rủi ro kinh Rủi ro sự cố động doanh Cơ cấu lợi Lừa dối Chính sách Sự kiện nhuận nội bộ kinh tế vĩ mô chính trị Mức độ Lỗi trong Rủi ro Khủng vốn quá trình quốc gia hoảng quản lý ngân hàng Rủi ro Hư hỏng Tính chấp Bệnh dịch thanh tài sản hành pháp khoản luật Rủi ro tín Lừa đảo Hệ thống Cú sốc dụng tài chính bên ngoài khác Rủi ro thị Rủi ro Hệ thống trường công nghệ pháp luật Rủi ro lãi Hành vi suất của nhân viên Rủi ro hối đoái Sơ đồ 1.1. Phân loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng (Nguồn : Tài liệu quản trị rủi ro trong NH của Joel Bessis) 6
Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng thì rủi ro hoạt động là loại rủi ro ảnh hưởng nhiều nhất và bao trùm lên tất cả các loại rủi ro. Rủi ro hoạt động không mang tính tài chính bởi nó phát sinh từ sự cố trong quy trình, từ hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống báo cáo, những quy định giám sát rủi ro nội bộ hoặc việc tuân thủ những chính sách rủi ro. Chính vì vậy trong quản lý rủi ro nếu quản lý tốt rủi ro hoạt động sẽ làm giảm thiểu nguy cơ xảy ra các rủi ro khác. 1.1.2. Rủi ro hoạt động trong hoạt động kinh doanh ngân hàng 1.1.2.1. Khái niệm về rủi ro hoạt động Rủi ro hoạt động tồn tại trong hầu hết các bộ phận của ngân hàng có thực hiện nghiệp vụ giao dịch kinh doanh, cung cấp dịch vụ hoặc các hoạt động chấp nhận rủi ro. Rủi ro này phát sinh do hệ thống thông tin không hiệu quả, do sai sót kỹ thuật, những sai phạm trong kiểm soát nội bộ, những biến cố không định trước hay những vấn đề hoạt động khác có thể dẫn đến mất mát không định trước hay những vấn đề về uy tín, danh tiếng. Phạm vi và thời gian xảy ra những rủi ro hoạt động rất rộng lớn, nó có thể xảy ra bất kỳ lúc nào trong thời gian hoạt động của ngân hàng. Theo Basel II: Rủi ro hoạt động là nguy cơ xảy ra tổn thất trực tiếp hay gián tiếp do các quy trình, con người và hệ thống nội bộ không đạt yêu cầu hoặc thất bại hay do các sự kiện bên ngoài. Rủi ro hoạt động bao gồm cả rủi ro pháp lý nhưng loại trừ rủi ro chiến lược và rủi ro uy tín. [1] Như vậy, rủi ro hoạt động là do nhóm yếu tố sau tạo nên, đó là: quy trình, con người, hệ thống công nghệ thông tin, các sự kiện bên ngoài và các vấn đề khác. Các nhóm yếu tố đó được thể hiện thông qua sơ đồ sau (sơ đồ 1.2): [3] - Con người: Sự cố con người được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả thiếu chuyên môn lẫn sự gian lận, sự không tuân thủ những quy trình và chính sách hiện hành. Rủi ro hoạt động tăng lên cùng với sự tham gia của con người vào hoạt động khởi tạo, phê duyệt, báo cáo hoặc điều chỉnh một giao dịch. Ngân hàng càng có nhiều nhân viên, nhiều địa điểm giao dịch và khách hàng thì rủi ro hoạt động càng cao. 7
- Quy trình: Những thủ tục và biện pháp kiểm soát báo cáo, theo dõi và quyết định không thỏa đáng; những thủ tục xử lý thông tin không hợp lý ví dụ sai sót trong ghi chép giao dịch hoặc kiểm tra tài liệu pháp lý; những trục trặc tổ chức; những rủi ro không được phát hiện vượt qua giới hạn; sự kém cỏi trong quản lý theo dõi rủi ro, ví dụ không tạo ra động cơ để báo cáo rủi ro, không chấp hành các thủ tục chính sách; trục trặc trong quá trình ghi chép giao dịch; những sai sót kỹ thuật trong hệ thống thông tin hoặc biện pháp quản lý rủi ro. [3] RỦI RO HOẠT ĐỘNG Con người Quy trình Hệ thống Khách quan - Hành vi của nhân Bất cập, chưa - Hệ thống CNTT - Lừa đảo viên hoàn chỉnh, chưa - Các hệ thống hỗ - Bất khả kháng - Quản lý cán bộ phù hợp trợ/dự phòng khác - Chính sách không hiệu quả Sơ đồ 1.2. Các yếu tố trong rủi ro hoạt động (Nguồn : Tài liệu quản trị rủi ro trong NH của Joel Bessis) - Hệ thống: Đầu tư công nghệ không phù hợp, lỗi tích hợp từ vận hành hệ thống, lỗ hổng an ninh hệ thống và có thể phát sinh bất cứ khi nào hệ thống công nghệ bị trục trặc hoặc là khi hệ thống hỗ trợ bên trong ngừng hoạt động. Đây chỉ là một phần của rủi ro hoạt động nhưng lại có thể ảnh hưởng đến tất cả các loại rủi ro khác trong ngân hàng. - Các sự kiện bên ngoài: Các yếu tố nằm ngoài sự kiểm soát của ngân hàng cũng góp phần gây ra rủi ro hoạt động. Các thay đổi về pháp lý, chính trị; các hành vi lừa đảo, trộm cắp hoặc phạm tội của các đối tượng bên ngoài; thời tiết khắc nghiệt cũng có thể tạo ra hoặc làm tăng thêm các rủi ro trong ngân hàng. Các vấn đề khác có ảnh hưởng đến rủi ro hoạt động bao gồm: số tiền của các giao dịch, số lượng các giao dịch, số lượng các thay đổi mà một ngân hàng đang 8
gặp phải (lãnh đạo mới, nhân viên mới, sản phẩm mới, những thay đổi về chương trình hệ thống…). Rủi ro hoạt động đặt ra những thách thức về dữ liệu và phương pháp. Để mô phỏng nó đòi hỏi phải phân loại các sự kiện rủi ro cộng với đánh giá tần suất và hệ quả của chúng, đồng thời phải có dữ liệu lịch sử về số lượng và tổn thất của các sự kiện rủi ro. Bên cạnh việc thống kê, thì các nhà quản trị cần phải đưa ra được dự đoán về các sự kiện có thể xảy ra và hậu quả tiềm năng của chúng, chi phí bảo hiểm tương ứng với tần suất xảy ra cũng như chi phí của các sự kiện đó và chi phí từ việc thu thập dữ liệu từ các tổ chức khác. 1.1.2.2.Phân loại rủi ro hoạt động Dựa vào nguyên nhân gây nên rủi ro hoạt động ta có thể chia rủi ro hoạt động thành các dạng sau: * Rủi ro từ bên trong nội bộ ngân hàng, bao gồm: - Rủi ro do cán bộ, nhân viên ngân hàng gây ra: + Không tuân thủ các quy định, quy trình nghiệp vụ ngân hàng. + Thực hiện các nhiệm vụ, nghiệp vụ không được ủy quyền hoặc phê duyệt quá thẩm quyền cho phép. + Không chấp hành nội quy của đơn vị, hợp đồng lao động và các văn bản pháp luật đối với người lao động nơi công sở. + Có hành vi lừa đảo hoặc hành vi phạm tội, cấu kết với đối tượng bên ngoài gây thiệt hại cho ngân hàng. - Rủi ro do các quy định, quy trình nghiệp vụ: + Quy trình nghiệp vụ có nhiều điểm bất cập, chưa hoàn chỉnh tạo kẽ hở cho kẻ xấu lợi dụng gây thiệt hại cho ngân hàng. + Quy trình nghiệp vụ chưa phù hợp gây khó khăn cho cán bộ khi tác nghiệp. - Rủi ro từ hệ thống công nghệ thông tin: + Do dữ liệu hệ thống không đầy đủ hoặc hệ thống bảo mật không an toàn. + Do chương trình hệ thống lỗi thời, đầu tư công nghệ không phù hợp, hệ thống bị hỏng hóc. 9
- Rủi ro từ các hệ thống hỗ trợ khác: + Rủi ro do việc chỉ đạo hướng dẫn và hỗ trợ chưa kịp thời, chưa hiệu quả, chồng chéo gây khó khăn ách tắc cho bộ phận nghiệp vụ. + Do cơ chế quản lý về công tác hỗ trợ chưa phù hợp, chưa đáp ứng yêu cầu hỗ trợ cho bộ phận nghiệp vụ. * Rủi ro do tác động bên ngoài, bao gồm: - Rủi ro do hành vi của các đối tượng bên ngoài như lừa đảo, trộm cắp, giả mạo giấy tờ… - Rủi ro do tác động của các sự kiện bên ngoài hoặc do tự nhiên (thiên tai, dịch bệnh…) gây thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng. - Rủi ro do chính sách như sự thay đổi của các văn bản, quy định của Chính phủ, các Bộ ngành có liên quan làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh của ngân hàng. 1.1.2.3. Hậu quả của rủi ro hoạt động Rủi ro hoạt động không chỉ gây thiệt hại cho ngân hàng về mặt tài chính mà còn gây ảnh hưởng rất lớn đến uy tín, thương hiệu của ngân hàng. - Đối với hoạt động thanh toán: Hậu quả mà ngân hàng phải gánh chịu có thể là không thanh toán được theo yêu cầu của khách hàng hoặc thanh toán nhầm đối tượng thụ hưởng. - Đối với hoạt động tài chính: Hậu quả có thể là việc định giá tài sản không đúng, các báo cáo lỗ, lãi không hoàn chỉnh, các khoản mục kế toán không được đối chiếu. - Đối với lĩnh vực công nghệ thông tin: Là tình trạng mất kiểm soát hệ thống, hoặc hệ thống cơ sở dữ liệu ngừng hoạt động. - Đối với hoạt động marketing và bán hàng: Có thể đưa ngân hàng rơi vào tình trạng khi đưa các sản phẩm mới mà không bảo đảm cơ sở hạ tầng phù hợp do không áp dụng đúng các thủ tục phê duyệt sản phẩm mới. - Đối với hoạt động quản lý nhân sự: Hậu quả có thể là hành vi vi phạm pháp luật trong vấn đề kết thúc hợp đồng lao động… 10