Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Tác động của các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị công ty (ESG) đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Tác động của các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị công ty (ESG) đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế" là nghiên cứu thực trạng tình hình áp dụng ESG vào hoạt động, cũng như đánh giá tác động của các yếu tố ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, luận văn đưa ra một số hàm ý quản trị nhằm đẩy mạnh áp dụng ESG góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học kinh tế: Tác động của các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị công ty (ESG) đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----o0o---- NGUYỄN NGỌC PHƯƠNG NHI TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP (ESG) ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8 31 01 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN KHOA CƯƠNG HUẾ, NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Nguyễn Ngọc Phương Nhi Đại học Kinh tế H uế i
LỜI CẢM ƠN! Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này, với tình cảm chân thành và lòng kính trọng, trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý thầy, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và giúp đỡ trong suốt khóa học: Xin cảm ơn Lãnh đạo Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế; Phòng Đào tạo, các Khoa, Phòng ban chức năng của Trường đã trực tiếp hoặc gián tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Trường; Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn Thầy giáo Phan Khoa Cương, người Đại hướng dẫn khoa học, đã nhiệt tình hướng dẫn và dành cho tôi những lời chỉ bảo học ân cần, động viên tôi vững tin, vượt qua khó khăn để hoàn thành luận văn này; Kinh Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến Ba mẹ, gia đình, tế H người thân và bạn bè- đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện, giúp đỡ và hỗ trợ tôi học tập, nghiên cứu trong suốt thời gian qua. uế Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song do kinh nghiệm và thời gian thực hiện nghiên cứu hạn chế cũng như gặp khó khăn trong quá trình thu thập thông tin liên quan nên nội dung của luận văn sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế nhất định. Kính mong quý thầy, cô giáo trong Hội đồng, Giảng viên hướng dẫn khoa học và những người quan tâm đến đề tài đóng góp ý kiến để luận văn này được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Huế, ngày tháng 6 năm 2024 Học viên Nguyễn Ngọc Phương Nhi ii
TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên học viên: NGUYỄN NGỌC PHƯƠNG NHI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8 31 01 10 Niên khóa: 2021 – 2023 Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Khoa Cương Tên đề tài: “Tác động của các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị công ty (ESG) đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế”. 1. Mục tiêu và đối tượng nghiên cứu Đánh giá thực trạng áp dụng ESG và tác động của ESG tới hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, từ đó đưa ra một số Đại hàm ý quản trị nhằm đẩy mạnh áp dụng ESG vào hoạt động, góp phần nâng cao học hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu trong những năm tới. Kinh Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề liên quan đến áp dụng ESG và tế H tác động của ESG đến hiệu qủa hoạt động của doanh nghiệp. 2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng uế - Phương pháp thu thập thông tin, số liệu: thông tin, số liệu thứ cấp và sơ cấp; - Phương pháp phân tích thống kê, mô tả, phương pháp so sánh, tổng hợp và một số phương pháp nghiên cứu khác. 3. Các kết quả nghiên cứu và kết luận Kết quả chính của luận văn đã đạt được như sau - Hệ thống hóa được một số vấn đề lý luận cơ bản và thực tiễn về tiêu chuẩn ESG, tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp; - Đánh giá được thực trạng áp dụng ESG và tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế qua thông tin kết hợp giữa nguồn thứ cấp và sơ cấp thu thập được; - Đề xuất được một số hàm ý quản trị nhằm đẩy mạnh áp dụng tiêu chuẩn ESG góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp Nhà nước ĐTNN Đầu tư nước ngoài ESG Môi trường, xã hội, quản trị doanh nghiệp EAT Lợi nhuận sau thuế EPS Lợi nhuận trên mỗi cổ phần E Môi trường G Quản trị doanh nghiệp Đại KCN Khu công nghiệp NSNN học Ngân sách nhà nước NN KinhNước ngoài ROE tế H Tỷ suất lợi nhuận/Vốn chủ sở hữu ROA S uế Tỷ suất lợi nhuận/Tổng tài sản Xã hội TSCĐ Tài sản cố định TTH Thừa Thiên Huế TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân iv
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN! ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... iv MỤC LỤC ...................................................................................................................v DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... viii DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ.......................................................................... ix PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ...........................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................3 Đại 4. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................4 học 5. Kết cấu của luận văn............................................................................................6 Kinh PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ....................................................................7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TIÊU CHUẨN MÔI tế H TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ HIỆU QUẢ HOẠT uế ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP ...............................................................................7 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIÊU CHUẨN MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP (ESG) TRONG DOANH NGHIỆP ..................................7 1.1.1. Khái niệm về tiêu chuẩn ESG trong hoạt động doanh nghiệp ......................7 1.1.2. Ý nghĩa của việc áp dụng tiêu chuẩn ESG trong hoạt động doanh nghiệp ...8 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng tiêu chuẩn ESG trong hoạt động doanh nghiệp .........................................................................................................10 1.2 KHÁI NIỆM HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP ..............11 1.2.1. Lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (ROE) ................................................12 1.2.2. Lợi nhuận ròng trên tổng tài sản (ROA) .....................................................12 1.2.3. Chỉ số Tobin’s Q .........................................................................................13 1.2.4. Chỉ số MBVR ..............................................................................................13 1.2.5. Lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS) ..............................................................13 v
1.3 MỐI QUAN HỆ GIỮA ESG VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP .13 1.4 TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC VỀ VẤN ĐỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA ESG VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP .................................................................................................15 1.4.1 Các nghiên cứu ở trong nước .......................................................................15 1.4.2. Các nghiên cứu ở ngoài nước ......................................................................15 1.5 TÌNH HÌNH ÁP DỤNG TIÊU CHUẨN ESG VÀ KINH NGHIỆM TẠI MỘT SỐ DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ......................................................................18 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG TIÊU CHUẨN MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ TÁC DỘNG CỦA ESG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN Đại TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ....................................................................................22 học 2.1. TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH Kinh NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ............................................22 tế H 2.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế...................22 2.1.2. Tình hình phát triển doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ........27 2.2 THỰC TRẠNG ÁP DỤNG TIÊU CHUẨN MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ uế QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ TÁC ĐỘNG CỦA ESG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ..........................................................................................................37 2.2.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu .................................................................37 2.2.2. Đánh giá thực trạng áp dụng tiêu chuẩn ESG trong hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn Thừa Thiên Huế ..........................................................41 2.2.3. Nhận thức của doanh nghiệp về lợi ích của việc áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động kinh doanh......................................................................................50 2.2.4. Ý kiến của doanh nghiệp về tác động của ESG đến hiệu quả kinh doanh khi áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động của doanh nghiệp. ..................................52 2.2.5. Ý kiến của doanh nghiệp về biện pháp đẩy mạnh áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động kinh doanh......................................................................................55 vi
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ HÀM Ý QUẢN TRỊ NHẰM ĐẨY MẠNH ÁP DỤNG TIÊU CHUẨN MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THỪA THIÊN HUẾ .....................................58 1. Nâng cao nhận thức và chia sẻ về lợi ích của việc áp dụng tiêu chuẩn ESG đối với cộng đồng doanh nghiệp .................................................................................58 2. Nâng cao khả năng, trình độ áp dụng và quản lý ESG của doanh nghiệp ........59 3. Hoàn thiện quy định pháp lý và hỗ trợ chuyên sâu từ Chính quyền địa phương và các ban ngành liên quan....................................................................................62 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................64 1. Kết luận .............................................................................................................64 Đại 2. Một số kiến nghị ................................................................................................65 học 2.1. Đối với chính quyền địa phương ....................................................................65 Kinh 2.2. Đối với ban lãnh đạo doanh nghiệp ................................................................66 tế H TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................67 uế PHỤ LỤC .................................................................................................................71 QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN BẢN NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 1 BẢN NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 2 BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vii
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Tình hình thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2020 - 2022 ............................................................................25 Bảng 2.2: Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế phân theo địa bàn tính đến ngày 31/12/2021 ...............................................................28 Bảng 2.3: Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế phân theo loại hình doanh nghiệp tính đến ngày 31/12/ 2021 ......................................29 Bảng 2.4: Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế phân theo quy mô vốn tính đến ngày 31/12/2021 .........................................................31 Bảng 2.5: Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế phân theo quy mô lao động tính đến ngày 31/12/2021 .................................................33 Bảng 2.6: Số lượng lao động trong các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Đại Huế tính đến ngày 31/12/2021 ..............................................................34 Bảng 2.7: học Một số chỉ tiêu cơ bản của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Kinh Thiên Huế tính đến ngày 31/12/2021 ....................................................36 Bảng 2.8: tế H Thống kê mô tả thông tin mẫu nghiên cứu ............................................37 Bảng 2.9: Tình hình áp dụng tiêu chuẩn Môi trường (E) trong hoạt động của các uế doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ...................................42 Bảng 2.10: Tình hình áp dụng tiêu chuẩn Xã hội (S) trong hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế..............................................46 Bảng 2.11: Tình hình áp dụng tiêu chuẩn Quản trị doanh nghiệp (G) trong hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế .............48 Bảng 2.12: Nhận thức của Lãnh đạo doanh nghiệp về lợi ích của việc áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế .........................................................................................................51 Bảng 2.13: Tác động của ESG đến hiệu quả kinh doanh khi áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ...............................................................................................................53 Bảng 2.14: Ý kiến của doanh nghiệp về biện pháp đẩy mạnh việc áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế ..............................................................................................56 viii
DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình 2.1: Bản đồ địa giới hành chính tỉnh Thừa Thiên Huế.....................................22 Hình 2.2. Tốc độ tăng trưởng GDP của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2015 - 2022 ...................................................................................................................................23 Đại học Kinh tế H uế ix
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh hiện nay, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững đang trở thành nhiệm vụ trọng tâm và cấp thiết của nền kinh tế toàn cầu nói chung và của mỗi quốc gia nói riêng, trong đó có Việt Nam. Gắn liền với nhiệm vụ đó, các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (Environmental, Social and corporate Governance - ESG) đã trở thành một định hướng giúp đảm bảo cân bằng hài hoà giữa các mục tiêu tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường của mỗi quốc gia. Nhiều nghiên cứu đã nhấn mạnh rằng, một hệ thống chỉ có thể được duy trì bền vững khi các vấn đề còn tồn đọng liên quan đến sự bất bình đẳng trong xã hội, môi trường và cách thức quản trị được khắc phục. Do đó, việc Đại phối hợp đồng bộ, thống nhất từ các nhà hoạch định chính sách, đến các chủ doanh học nghiệp và nhà đầu tư được xem là một trong những chiến lược quan trọng để đạt Kinh được mục tiêu phát triển bền vững đề ra. Nói cách khác, mục tiêu phát triển kinh tế tế H bền vững đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các doanh nghiệp trong việc đảm bảo tốc độ uế tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận, bảo vệ quyền lợi cho các cổ đông và từ đó đóng góp vào ngân sách nhà nước đồng thời với góp phần bảo về môi trường. Đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế sẽ là cơ sở để đạt được các mục tiêu bảo vệ môi trường và thực hiện trách nhiệm xã hội. Tại các quốc gia trên thế giới hiện nay, các chính sách và hoạt động ESG cũng đã và đang được xem là một nhân tố quan trọng góp phần quan trọng tạo nên giá trị bền vững của doanh nghiệp. Trên thực tế, các chỉ số tài chính như lợi nhuận cao và tài sản lớn mặc dù là tích cực nhưng vẫn chưa thể phản ánh được mức độ hoạt động và rủi ro tiềm ẩn mà doanh nghiệp đang phải đối mặt. Bên cạnh đó, những thông tin phi tài chính lại có khả năng ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động của doanh nghiệp trên thị trường. Do vậy, để có thể đánh giá toàn diện hơn về giá trị- uy tín- hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, các nhà đầu tư hiện nay có xu hướng quan tâm nhiều hơn đến các thông tin phi tài chính của doanh nghiệp, từ đó nhằm đưa ra những quyết định đầu tư có tính bền vững. Hơn nữa, khi những chỉ số tài chính cho thấy khả năng và hiệu 1
quả hoạt động của doanh nghiệp trong quá khứ, thông tin về ESG lại là nền tảng cho việc đánh giá hiệu quả hoạt động trong tương lai của doanh nghiệp. Do vậy, các nhà đầu tư có trách nhiệm sẽ luôn gắn các yếu tố ESG vào quá trình đầu tư và ra quyết định của mình. Từ góc nhìn của doanh nghiệp, nếu một doanh nghiệp sử dụng các tài nguyên “xanh hơn” (hiệu quả hơn) và tạo ra các ít chất thải ô nhiễm hơn, hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp đó sẽ được cải thiện. Do vậy, để thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong dài hạn, doanh nghiệp không những chỉ nên chú trọng thiết lập mục tiêu tài chính mà cần thiết lập cả mục tiêu ESG. Khi các doanh nghiệp thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của mình (Corporate Social Responsibility - CSR) sẽ giúp doanh nghiệp đạt được lợi ích tài chính lớn hơn và từ đó có thể cải thiện được Đại hiệu quả tài chính trong dài hạn. Điều này sẽ không chỉ giúp doanh nghiệp tối đa học hoá lợi nhuận mà còn có thể giúp doanh nghiệp tối đa hóa giá trị thị trường và thúc Kinh đẩy sự bền vững của doanh nghiệp bằng việc kết hợp được lợi ích của tất cả các bên liên quan. tế H uế Thừa Thiên Huế là một tỉnh nằm ở vùng Duyên hải miền Trung Việt Nam, trong giai đoạn 2015-2022, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của tỉnh đạt khoảng 6,5%, cao hơn so với tốc độ tăng trưởng bình quân của cả nước. Nhờ có sự đóng góp đáng kể của khu vực doanh nghiệp trên địa bàn. Tính đến thời điểm 31/12/2021, số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế là 4.382 doanh nghiệp đang hoạt động và đã góp phần tạo công ăn việc làm cho 96.148 lao động trên địa bàn toàn tỉnh. Khu vực doanh nghiệp đã đóng góp hơn 5.500 tỷ đồng trong tổng thu ngân sách nội địa của tỉnh tương ứng chiếm gần 45% tổng thu. Để thực hiện mục tiêu phát triển Thừa Thiên Huế thành thành phố trực thuộc Trung ương trong những năm sắp tới theo Nghị quyết số 54-NQ/TW ngày 10 tháng 12 năm 2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, tỉnh đã xác định mục tiêu phát triển bền vững là ưu tiên hàng đầu, trong đó có khu vực doanh nghiệp. Như đã nói trên, với kỳ vọng đưa ra được những đề xuất nhằm thúc đẩy và phát triển hoạt động ESG tại các doanh 2
nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, là một trong những cơ sở để phát triển bền vững, góp phần thực hiện thành công chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và phát triển bền vững trong tương lai nói chung và trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế nói riêng, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Tác động của các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG) đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý kinh tế theo định hướng ứng dụng. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng tình hình áp dụng ESG vào hoạt động, cũng như đánh giá tác động của các yếu tố ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh Đại nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, luận văn đưa ra một số hàm ý quản trị học nhằm đẩy mạnh áp dụng ESG góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh Kinh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu trong thời gian tới. 2.2 Mục tiêu cụ thể tế H uế - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về tiêu chuẩn ESG và tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp; - Thực trạng áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động và tác động của các yếu tố ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế; - Đề xuất các hàm ý quản trị nhằm đẩy mạnh áp dụng tiêu chuẩn ESG vào hoạt động, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là ESG và tác động của các yếu tố ESG đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 3
3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về mặt nội dung: Luận văn tiếp cận nghiên cứu sự tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong đó, tác động của các yếu tố ESG đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong nghiên cứu này chỉ giới hạn tiếp cận ở góc độ là những đánh giá, cảm nhận của đối tượng được khảo sát (lãnh đạo doanh nghiệp) về sự tác động của các yếu tố ESG tới một số chỉ tiêu tài chính đặc trưng (như EAT, ROA, ROE) của doanh nghiệp. - Về không gian: Luận văn thu thập dữ liệu về ESG và thông tin tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp phi tài chính trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Cụ Đại thể là trong nghiên cứu này chỉ giới hạn thu thập thông tin liên quan từ các doanh học nghiệp đang hoạt động tại các khu công nghiệp trên địa bàn nghiên cứu. - Về thời gian: Kinh tế H Số liệu thứ cấp liên quan thu thập trong giai đoạn 2020 – 2022, số liệu sơ cấp thu thập trong thời gian quý 4/2023. 4. Phương pháp nghiên cứu uế 4.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu - Đối với thông tin, số liệu thứ cấp: Thông tin thứ cấp liên quan chủ yếu được thu thập qua Niên giám thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2020-2022; các báo cáo tổng hợp về tình hình phát triển kinh tế- xã hội của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2020-2022; quyết định phê duyệt Quy hoạch tỉnh Thừa Thiên Huế thời kỳ 2021- 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 của Thủ tưởng Chính phủ; các văn bản liên quan về phát triển kinh tế, phát triển doanh nghiệp trên địa bàn của Tỉnh uỷ và UBND tỉnh Thừa Thiên Huế và một số tài liệu, nghiên cứu liên quan được công bố chính thức trên các tạp chí, website chuyên ngành và phương tiện đại chúng khác. 4
- Đối với thông tin, số liệu sơ cấp: Thông tin về tình hình áp dụng E, S, G và thông tin liên quan khác tại các doanh nghiệp trên địa bàn nghiên cứu được thu thập thông qua việc thực hiện khảo sát ý kiến từ các lãnh đạo doanh nghiệp bằng phiếu khảo sát với nội dung được thiết kế sẵn. + Về nội dung phiếu khảo sát: Nội dung phiếu khảo sát được xây dựng căn cứ trên cơ sở Bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững (CSI- Corporate Sustainability Index) được đưa ra bởi Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển Bền vững Việt Nam (VBCSD), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Ngoài ra, bộ chỉ số quản trị công ty được xây dựng dựa trên việc tham khảo thẻ điểm quản trị công ty của Tổ chức tài chính quốc tế (IFC) tại Việt Nam và tham khảo từ các nghiên cứu có liên quan được công bố trước đây. Đại Nội dung phiếu khảo sát được thiết kế để thu thập thông tin của đối tượng học khảo sát, được trình bày gồm 4 phần chính: Kinh Phần 1: Thông tin về đặc điểm nhân khẩu của đối tượng khảo sát như độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn, vị trí làm việc và đặc điểm của doanh nghiệp như tế H loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực hoạt động và số năm thành lập. Ở phần này, thang đo định danh được thiết kế nhằm mô tả đặc điểm mẫu. uế Phần 2: Thông tin đánh giá về tình hình áp dụng ESG tại doanh nghiệp. Ý kiến của doanh nghiệp đối với các phát biểu về áp dụng ESG tại doanh nghiệp, với 2 lựa chọn: Có áp dụng và Chưa áp dụng; Phần 3: Thông tin về lợi ích và tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Phần này thu thập thông tin của đối tượng khảo sát bằng nhận định, cảm nhận của họ về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp (các chỉ tiêu Doanh thu, EAT, ROA, ROE). Thang đo Likert năm điểm được sử dụng để ghi nhận sự đánh giá của doanh nghiệp với các phát biểu về tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp, từ 1 là Rất không đồng ý đến 5 là Rất đồng ý. Phần 4: Thông tin về ý kiến của doanh nghiệp nhằm đẩy mạnh áp dụng ESG trong hoạt động của doanh nghiệp. Thang đo Likert năm điểm được sử dụng để ghi nhận ý kiến của doanh nghiệp với các phát biểu đề xuất nhằm đẩy mạnh áp dụng ESG trong hoạt động của doanh nghiệp, từ 1 là Rất không đồng ý đến 5 là Rất đồng ý. 5
+ Về số lượng mẫu khảo sát: Do trong luận văn chỉ sử dụng các công cụ thống kê mô tả nên chúng tôi đã thực hiện khảo sát 90 doanh nghiệp phi tài chính trên địa bàn nghiên cứu. Đồng thời, do thời gian và các điều kiện khác bị hạn chế nên chúng tôi chỉ tập trung khảo sát tại các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh, cụ thể là tại 06 khu công nghiệp: KCN Phú Bài (thị xã Hương Thuỷ), KCN Phong Điền (huyện Phong Điền); KCN La Sơn (huyện Phú Lộc), KCN Tứ Hạ (thị xã Hương Trà), KCN Phú Đa (huyện Phú Vang) và KCN Quảng Vinh (huyện Quảng Điền). 4.2. Phương pháp phân tích số liệu: - Thống kê phân tổ và thống kê mô tả: Thống kê phân tổ và mô tả được sử dụng với mục đích tổng hợp thông tin về mẫu hay tổng thể nghiên cứu. Tùy vào dạng dữ liệu để sử dụng các kỹ thuật thống Đại kê mô tả phù hợp, nếu là dữ liệu định tính thì phân tích tần suất, tần số được sử học dụng; nếu là dữ liệu định lượng thì ngoài phân tích tần số, tần suất, thì có thể tiến Kinh hành tính các giá trị trung bình, trung vị, phương sai, độ lệch chuẩn... tế H - Phương pháp so sánh, tổng hợp: uế Phương pháp này được áp dụng nhằm so sánh sự biến động của các chỉ tiêu nghiên cứu theo thời gian từ đó tổng hợp để đưa ra các nhận xét, đánh giá Và một số phương pháp nghiên cứu khác. Thông tin số liệu thu thập được xử lý bằng máy tính với phần mềm Excel và phần mềm SPSS. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Đặt vấn đề và Kết luận, nội dung chính của luận văn được kết cấu: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về tiêu chuẩn Môi trường, Xã hội và Quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp; Chương 2: Thực trạng áp dụng tiêu chuẩn ESG và tác động của ESG đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế; Chương 3: Một số hàm ý quản trị nhằm đẩy mạnh áp dụng tiêu chuẩn ESG góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 6
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TIÊU CHUẨN MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA DOANH NGHIỆP 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIÊU CHUẨN MÔI TRƯỜNG, XÃ HỘI VÀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP (ESG) TRONG DOANH NGHIỆP 1.1.1. Khái niệm về tiêu chuẩn ESG trong hoạt động doanh nghiệp The Financial Times Lexicon - Bách khoa toàn thư trực tuyến được phát triển bởi Financial Times, khái niệm ban đầu về ESG là "một bộ tiêu chuẩn chung được Đại sử dụng trong thị trường vốn và được các nhà đầu tư sử dụng để đánh giá hành vi học của công ty và xác định hiệu quả tài chính trong tương lai của các công ty". Ba yếu Kinh tố để đánh giá hoạt động bền vững của một công ty bao gồm: Tác động môi trường tế H (Environmental Impact), Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (Corporate Social uế Responsibility) và Hoạt động quản trị (Governance). ESG đã phát triển từ hệ thống báo cáo chuyên biệt đánh giá toàn cảnh bức tranh kinh doanh của doanh nghiệp, trở thành một thuật ngữ chung để chỉ cách mà các nhà quản trị cân nhắc những tác động của doanh nghiệp và sản phẩm lên môi trường, xã hội và nhân sự của họ. Mục đích của ESG là phân tích các khía cạnh môi trường, xã hội và kinh tế của các cơ hội và rủi ro phi tài chính trong hoạt động của doanh nghiệp. ESG là cơ sở để theo dõi hoạt động phát triển bền vững của doanh nghiệp về mặt báo cáo môi trường, xã hội và quản trị. Bộ tiêu chuẩn ESG bao gồm 3 nhóm tiêu chí cụ thể sau: - Tiêu chí môi trường (E), đánh giá tác động của các hoạt động kinh doanh đối với hệ sinh thái tự nhiên. Điều này bao gồm việc xem xét các biện pháp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên được áp dụng, cũng như những rủi ro và cơ hội tiềm tàng có thể phát sinh từ các vấn đề liên quan đến môi trường như biến đổi khí hậu, hiệu ứng nhà kính... Các khía cạnh môi trường trong ESG có thể kể đến như quản lý chất thải hiệu quả, giảm lượng khí nhà kính thải ra, sử dụng nguồn năng lượng tái tạo… 7
- Tiêu chí xã hội (S), tập trung vào cách thức các tổ chức thực thi chính sách và áp dụng thực hành tốt liên quan đến nhân quyền, quản lý nguồn nhân lực và đảm bảo sự công bằng với khách hàng, đối tác và cộng đồng. Ví dụ, trả lương công bằng cho người lao động, xây dựng môi trường làm việc gắn kết và an toàn, nâng cao sự hài lòng của khách hàng. - Tiêu chí quản trị doanh nghiệp (G), hướng tới việc duy trì chính sách quản lý hiệu quả, cơ chế kiểm soát nội bộ chặt chẽ để đảm bảo tuân thủ các quy định, minh bạch và đạo đức kinh doanh. Các khía cạnh trong tiêu chí này bao gồm cơ cấu quản trị doanh nghiệp, thành phần hội đồng quản trị, minh bạch thông tin tài chính và liêm chính trong kinh doanh. ESG được coi là một cách tiếp cận khá toàn diện trong đầu tư và kinh doanh, Đại nhằm đảm bảo mang lại lợi ích từ hoạt động kinh doanh cho tất cả các bên liên học quan, không chỉ là chủ sở hữu và cổ đông của doanh nghiệp, mà còn bao gồm cả Kinh môi trường, cộng đồng, người lao động và khách hàng. tế H 1.1.2. Ý nghĩa của việc áp dụng tiêu chuẩn ESG trong hoạt động doanh nghiệp uế Trên thực tế, các chỉ số tài chính tích cực như tỷ suất lợi nhuận- vốn chủ sở hữu (ROE) hay tỷ suất lợi nhuận - tài sản (ROA)… cao chưa thể phản ánh được mức độ hoạt động và rủi ro tiềm ẩn mà doanh nghiệp đang đối diện. Bên cạnh đó, những thông tin phi tài chính lại có khả năng ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động của doanh nghiệp. Do vậy, để hiểu rõ hơn về giá trị - uy tín - hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, các nhà đầu tư hiện nay có xu hướng quan tâm nhiều hơn đến các thông tin phi tài chính của doanh nghiệp, nhằm đưa ra những quyết định đầu tư có tính bền vững. Hơn nữa, khi những chỉ số tài chính cho thấy khả năng và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong quá khứ, Verheyden (2016) cho rằng, thông tin về ESG là nền tảng cho việc đánh giá hiệu quả hoạt động trong tương lai của doanh nghiệp. Do vậy, các nhà đầu tư có trách nhiệm sẽ luôn gắn các yếu tố ESG vào quá trình đầu tư và ra quyết định của mình. ESG đóng vai trò như “kim chỉ nam” giúp các bên liên quan hiểu rõ cách thức doanh nghiệp quản lý các rủi ro, cũng như cơ hội phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Chẳng hạn nếu các doanh nghiệp không cải thiện vấn đề về quản trị thì doanh nghiệp không thể triển khai mở rộng sản xuất 8
kinh doanh cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh. Nếu các doanh nghiệp không triển khai giảm phát thải khí nhà kính để thực hiện mục tiêu net zero trong hoạt động hoặc không đáp ứng được những nhu cầu về năng lượng sạch, năng lượng xanh do các nhà nhập khẩu sản phẩm đưa ra thì đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không bán được hàng và thị trường tiêu thụ sản phẩm sẽ bị thu hẹp lại. Sharfman và cộng sự (2008) cho rằng, nếu doanh nghiệp sử dụng các tài nguyên “xanh ” và tạo ra ít chất thải ô nhiễm hơn thì hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp đó sẽ được cải thiện. Thúc đẩy sự bền vững của doanh nghiệp trong một viễn cảnh dài hạn, doanh nghiệp không chỉ chú trọng thiết lập mục tiêu tài chính mà còn phải cả mục tiêu ESG và cố gắng giảm thiểu rủi ro tổng thể. Đồng tình với quan điểm này, Wu et al (2013) cũng gợi ý rằng, các doanh nghiệp thực hiện tốt Đại trách nhiệm xã hội của mình sẽ đạt được lợi ích tài chính lớn hơn và từ đó có thể học cải thiện được hiệu quả tài chính trong dài hạn. Ngoài ra, theo Cantino và cộng sự Kinh (2017), ngày nay các mục tiêu ESG thường được tích hợp bởi các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư của họ. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp tối đa hoá lợi nhuận tế H và thúc đẩy tính bền vững của doanh nghiệp bằng việc kết hợp lợi ích của tất cả các bên liên quan. uế Khi thực hành ESG doanh nghiệp không chỉ tuân thủ đúng quy định pháp luật mà còn đáp ứng được yêu cầu của thị trường, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ cao hơn và từ đó có cơ hội tiếp cận các nguồn vốn “xanh” dễ dàng hơn, lợi nhuận thu về không chỉ đo đếm bằng tiền (thông qua cắt giảm chi phí hay tăng doanh số) mà ở đây là lợi ích về giá trị thương hiệu từ tạo dựng niềm tin, uy tín đối với khách hàng, nhất là những khách hàng thế hệ mới. Bởi trong sự phát triển của nền kinh tế - xã hội hiện nay, cộng đồng ngày càng hiểu rõ hơn sự cần thiết của phát triển bền vững đối với nền kinh tế nói chung và từng doanh nghiệp nói riêng. Nói cách khác, ESG không chỉ là cam kết của doanh nghiệp mà là đòi hỏi cấp thiết của cuộc sống và thị trường. Các doanh nghiệp cần coi ESG không phải là gánh nặng về chi phí và tuân thủ mà cần phải coi đó là một khoản đầu tư cho tương lai (Trịnh Thị Hương, 2021). Vì vậy, doanh nghiệp cần khai thác ESG để nắm bắt cơ hội đầu tư kinh doanh mới, tạo ra giá trị mới và nâng cao lợi thế cạnh tranh cho chính doanh nghiệp. 9
1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng tiêu chuẩn ESG trong hoạt động doanh nghiệp Áp dụng ESG đang là xu hướng tất yếu trong môi trường kinh doanh hiện nay của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc lên kế hoạch và áp dụng ESG chỉ đạt được hiệu quả cao khi nó có được các nguồn lực thích hợp. Cần xác định rằng, việc áp dụng ESG đòi hỏi một nỗ lực tổng thể từ toàn bộ tổ chức. Điều này bao gồm việc xây dựng và thúc đẩy các chính sách, quy trình, và thái độ phù hợp với các nguyên tắc ESG. Nó cũng đòi hỏi sự cam kết từ các cấp quản lý và sự tham gia tích cực của cả đội ngũ nhân viên. Yêu cầu về đầu tư tài chính và tài nguyên cũng cần được xem xét trong quá trình áp dụng ESG. Cụ thể các nhân tố ảnh hưởng có thể kể đến như sau: Một là, trình độ thực hiện và quản lý ESG của doanh nghiệp Đại Doanh nghiệp phải đảm bảo đội ngũ nhân viên có kiến thức về ESG. Những học người chịu trách nhiệm triển khai ESG cần được phân công cụ thể và cung cấp Kinh thông tin phù hợp. Kế hoạch triển khai ESG phải được tổ chức đồng bộ trong toàn tế H bộ tổ chức để đảm bảo tính nhất quán, tránh sai sót gây ảnh hưởng nghiêm trọng, uế đặc biệt trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay khi sai sót có thể lan truyền nhanh chóng đến các bên liên quan như đối tác, nhà cung cấp, người tiêu dùng, người lao động và cộng đồng xã hội (McKinsey, 2019). Hai là, mức độ áp dụng quy định pháp lý và tiêu chuẩn quốc tế: Các quốc gia và Tổ chức quốc tế liên quan ngày càng tăng cường các yêu cầu và quy định liên quan đến ESG như quy định bắt buộc về báo cáo ESG, đặt ra tiêu chuẩn quản trị và các biện pháp hỗ trợ tài chính, kích thích đầu tư bền vững. Mục tiêu cuối cùng cần hướng tới là xã hội lành mạnh, tạo điều kiện phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu người dân, bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng và phúc lợi người lao động. Các tiêu chuẩn quốc tế như Chuẩn ISO 26000, Hướng dẫn GRI (Global Reporting Initiative), Diễn đàn Kinh tế Thế giới và Diễn đàn Tài chính Quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng và thúc đẩy áp dụng ESG toàn cầu. 10