Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Đề xuất một số nội dung cơ bản quy hoạch lâm nghiệp tại cụm Sỏm-Xóc Bo, huyện Xê Băng Phay tỉnh Khăm Muồn, nước CHDCND Lào

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

MỤc tiêu của đề tài là xác định được cơ sở khoa học cho quy hoạch lâm nghiệp tại cụm Sỏm-Xóc Bo; xác định được quan điểm và định hướng phát triển lâm nghiệp ổn định trong 15 năm tới; đề xuất các nội dung cơ bản của quy hoạch lâm nghiệp cho cụm Sỏm - Xóc Bo, trong 15 năm tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Đề xuất một số nội dung cơ bản quy hoạch lâm nghiệp tại cụm Sỏm-Xóc Bo, huyện Xê Băng Phay tỉnh Khăm Muồn, nước CHDCND Lào

1 Ch¬ng 1 §Æt vÊn ®Ò Níc Céng hßa d©n chñ nh©n d©n Lµo (CHDCND Lµo) n»m trªn b¸n ®¶o §«ng D¬ng, d©n sè kho¶ng 5.800.000 ngêi (2005), chia thµnh 16 tØnh vµ Thñ ®« Viªng Ch¨n, bao gåm nh sau: MiÒn b¾c cã 8 tØnh, miÒn trung cã 4 tØnh vµ miÒn nam cã 4 tØnh. KhÝ hËu cña níc Lµo cã hai mïa râ rÖt, mïa ma vµ mïa kh«, mïa ma b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10 vµ mïa kh« b¾t ®Çu tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau. NhiÖt ®é trung b×nh kho¶ng 20 - 350C. Lîng ma trung b×nh kho¶ng 1500 - 2500 mm/n¨m. DiÖn tÝch níc Lµo lµ 236.800 km2 (23.680.000 ha), diÖn tÝch ®Êt cã rõng kho¶ng 11.200.000 ha chiÕm 47% diÖn tÝch c¶ níc [4]. L©m nghiÖp lµ mét ngµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi tîng s¶n xuÊt, kinh doanh cña l©m nghiÖp lµ tµi nguyªn rõng, bao gåm rõng vµ ®Êt rõng. T¸c dông cña l©m nghiÖp ®èi víi nÒn kinh tÕ cã nhiÒu mÆt, kh«ng chØ cung cÊp l©m, ®Æc s¶n rõng mµ cßn cã t¸c dông gi÷ ®Êt, gi÷ níc vµ phßng hé. Rõng ë níc Lµo ph©n bè kh«ng ®Òu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi rÊt kh¸c nhau vµ nhu cÇu cña c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ®èi víi l©m nghiÖp còng kh«ng gièng nhau. V× vËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh quy ho¹ch l©m nghiÖp nh»m bè côc hîp lý vÒ mÆt kh«ng gian tµi nguyªn rõng vµ bè trÝ c©n ®èi c¸c h¹ng môc s¶n xuÊt kinh doanh theo c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kh¸c nhau, lµm c¬ së cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, ®Þnh híng cho s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp ®¸p øng nhu cÇu l©m s¶n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, cho kinh tÕ ®Þa ph¬ng, cho xuÊt khÈu vµ cho ®êi sèng nh©n d©n, ®ång thêi ph¸t huy nh÷ng t¸c dông cã lîi kh¸c cña rõng [4] . HiÖn nay nhiÒu vïng rõng tù nhiªn cña níc Lµo ®· bÞ mÊt. Nh÷ng t¸c ®éng liªn tiÕp cña con ngêi tíi rõng nh khai th¸c, chÆt ph¸ bõa b·i, ®èt rõng lµm n¬ng rÉy, du canh, du c, chiÕn tranh... ®· lµm cho rõng bÞ suy tho¸i nhanh chãng, diÖn tÝch rõng bÞ gi¶m ®i râ rÖt, hËu qu¶ xÊu cña nã ®Ó l¹i ®èi víi x· héi loµi ngêi rÊt lín: Lò lôt, h¹n h¸n, s¹t lë ®Êt ®ai ®· kh«ng ngõng
2 x¶y ra trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y, ®êi sèng cña ngêi d©n miÒn nói vÉn luÈn quÈn trong vßng nghÌo ®ãi [4]. §øng tríc thùc tÕ ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn thiÕt ph¶i quy ho¹ch rõng sao cho cã hiÖu qu¶, b¶o vÖ l©u bÒn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i trêng sinh th¸i. Tr¶i qua mét thêi gian dµi khai th¸c chän nhiÒu lÇn kh«ng ®óng quy tr×nh kü thuËt, kh«ng ®¶m b¶o lu©n kú ®Ó rõng kÞp phôc håi, ®Õn nay rõng ë níc Lµo ®· bÞ gi¶m sôt nghiªm träng c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. DiÖn tÝch rõng nghÌo kiÖt ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. C¸c diÖn tÝch rõng non phôc håi sau khai th¸c vµ sau n¬ng rÉy còng chiÕm mét diÖn tÝch rÊt lín. Trong quy ho¹ch l©m nghiÖp cña n«ng th«n miÒn nói, vÊn ®Ò ®Æt lªn hµng ®Çu lµ quy ho¹ch rõng cho cÊp côm cã sù tham gia cña ngêi d©n nh»m gióp ngêi d©n cã thÓ tù qu¶n lý rõng mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ trªn nguyªn t¸c bÒn v÷ng, b¶o ®¶m hµi hoµ gi÷a lîi Ých kinh tÕ víi lîi Ých x· héi vµ m«i trêng sinh th¸i. V× vËy, híng gi¶i quyÕt hiÖn nay lµ gióp c¸c côm tiÕn hµnh quy ho¹ch rõng cã sù tham gia cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, nh»m lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp mét c¸ch liªn hoµn, lùa chän ®îc tËp ®oµn c©y trång vËt nu«i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng vµ kinh tÕ thÞ trêng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, §¶ng vµ nhµ níc Lµo ®· vµ ®ang quan t©m ®Õn viÖc b¶o vÖ ph¸t triÓn rõng tù nhiªn. Tuy nhiªn c¸c biÖn ph¸p quy ho¹ch rõng, khoanh nu«i phôc håi, nu«i dìng rõng, xóc tiÕn t¸i sinh rõng tù nhiªn, lµm giµu rõng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ c¬ së khoa häc cña c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi:“§Ò xuÊt mét sè néi dung c¬ b¶n quy ho¹ch l©m nghiÖp t¹i côm Sám-Xãc Bo, huyÖn Xª B¨ng Phay tØnh Kh¨m Muån, níc CHDCND Lµo”.
3 ch¬ng 2 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 2.1. Trªn thÕ giíi ë x· héi phong kiÕn, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l©m nghiÖp lóc ®Çu cha ®îc ph©n chia tØ mû, mµ thuéc khu vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Råi l©m nghiÖp ph¸t triÓn lªn, vÊn ®Ò mua b¸n gç ®îc ®Æt ra, lóc ®ã míi cÇn cã ®iÒu tra kinh doanh rõng. Nh vËy, sù ph¸t sinh cña ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ®· cã mÇm mèng vµ nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa. NhÊt lµ sau cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, do c«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn nªn ë nhiÒu níc Ch©u ¢u khèi lîng gç yªu cÇu ngµy cµng t¨ng, s¶n xuÊt gç ®· t¸ch khái nÒn kinh tÕ tù nhiªn cã tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng cña phong kiÕn mµ bíc vµo thêi ®¹i kinh tÕ hµng ho¸ t b¶n chñ nghÜa. Thùc tiÔn s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®· kh«ng cßn bã hÑp trong viÖc s¶n xuÊt gç ®¬n thuÇn mµ cÇn ph¶i cã ngay nh÷ng lý luËn vµ biÖn ph¸p nh»m b¶o ®¶m thu ho¹ch lîi nhuËn l©u dµi cho chñ nghÜa t b¶n. ChÝnh hÖ thèng hoµn chØnh vÒ lý luËn quy ho¹ch rõng t b¶n chñ nghÜa dÇn ®· ®îc h×nh thµnh trong hoµn c¶nh lÞch sö nh vËy. Cã thÓ nãi, b¾t nguån lµ ë §øc vµo cuèi thÕ kû 18. V× tríc ®ã, tuy l©m nghiÖp §øc cã ph¸t triÓn h¬n c¸c níc kh¸c, song c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp chËm, giao th«ng cßn l¹c hËu, cho nªn l©m nghiÖp chØ bã hÑp trong vßng kinh tÕ tù tóc víi quy m« nhá. N¨m 1812 Limasai häc ®îc ph¬ng ph¸p x©y dùng ®êng ë Trung Quèc ®em vÒ ¸p dông ë Ch©u ¢u, ®ång thêi víi cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp th× nhu cÇu vÒ gç hµng ho¸ c©y l¸ kim t¨ng lªn vµ l©m nghiÖp t b¶n chñ nghÜa còng dÇn dÇn chuyÓn híng theo ®uæi tiÒn tµi lîi nhuËn. Muèn b¶o ®¶m lîi nhuËn, cÇn x©y dùng lý luËn vÒ ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng, do ®ã m«n häc dÇn dÇn h×nh thµnh. Song néi dung cña m«n häc lóc ®ã chñ yÕu nh»m gi¶i quyÕt ph¬ng ph¸p thu ho¹ch gç vÒ mÆt thêi gian vµ kh«ng gian. HÖ thèng lý luËn nµy hiÖn ®ang cßn ph¸t triÓn ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa [19].
4 Håi ®Çu thÕ kû18, néi dung m«n häc nh»m gi¶i quyÕt ph¬ng ph¸p “khoanh khu chÆt lu©n chuyÓn” hay ph¬ng ph¸p “ph©n phèi” (bao gåm ph©n phèi thÓ tÝch vµ ph©n phèi diÖn tÝch). Theo ph¬ng ph¸p nµy tøc lµ ®em tr÷ lîng hoÆc diÖn tÝch toµn rõng ph©n phèi ®Òu cho mçi n¨m cña lu©n kú khai th¸c lÊy ®ã lµm khèi lîng khai th¸c hµng n¨m ®Ó b¶o ®¶m thu ho¹ch ®îc l©u dµi vµ liªn tôc, ®ång thêi dùa vµo ®ã mµ kiÕn lËp nh÷ng tæ chøc cÇn thiÕt. Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi rõng c©y l¸ réng chåi. Sau c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ë thÕ kû19, ph¬ng thøc kinh doanh lîi dông rõng chåi chuyªn phôc vô cho chÊt ®èt tríc kia ®· ®îc thay thÕ b»ng ph¬ng thøc kinh doanh lîi dông rõng h¹t chuyªn s¶n xuÊt hµng hãa c©y l¸ kim. Ngêi ta thÊy nh vËy lu©n kú khai th¸c qu¸ dµi, khã thùc hiÖn ph¬ng ph¸p “ph©n phèi”, do ®ã xuÊt hiÖn ph¬ng ph¸p “chia ®Òu” do G.L. Hartig (1764-1837). Theo ph¬ng ph¸p nµy, chia lu©n kú khai th¸c thµnh nhiÒu thêi kú lîi dông, råi ®em tr÷ lîng hoÆc lîng sinh trëng cña toµn rõng chia ®Òu cho c¸c thêi kú lîi dông, lÊy ®ã khèng chÕ lîng chÆt h¹ hµng n¨m. §Õn n¨m 1816 H. Cotta chia lu©n kú khai th¸c thµnh 20 kú lîi dông vµ ®Çu tiªn ®em diÖn tÝch chia ®Òu thµnh nhiÒu kho¶nh, råi ®em ph©n phèi ®Òu vµo tõng kú lîi dông, lÊy ®ã ®Ó khèng chÕ lîng chÆt hµng n¨m. Sau ®ã xuÊt hiÖn ph¬ng ph¸p “b×nh qu©n thu ho¹ch” cã nghÜa lµ võa gi÷ ®Òu møc thu ho¹ch trong mçi n¨m thuéc lu©n kú khai th¸c sau. Trªn c¬ së ®ã yªu cÇu vÒ mÆt thêi gian, cã tr×nh tù nhÊt ®Þnh tõ tuæi non ®Õn tuæi giµ trong ph¹m vi lu©n kú khai th¸c; vÒ mÆt kh«ng gian cÇn cã sù s¾p ®Æt l©m phÇn tõ giµ ®Õn non ngîc l¹i víi híng giã ®Ó b¶o ®¶m gieo h¹t tù nhiªn vµ tr¸nh giã ®æ, do ®ã xuÊt hiÖn kÕt cÊu “rõng tiªu chuÈn” [11]. DiÖn tÝch khai th¸c hµng n¨m nhiÒu Ýt th× dùa vµo møc chªnh nhau gi÷a ph©n phèi cÊp tuæi h¹n thùc vµ ph©n phèi “tiªu chuÈn” mµ ®Þnh, nh»m môc ®Ých khiÕn cho nh÷ng l©m phÇn thuéc lo¹i h×nh kinh doanh ®¹t tíi sù ph©n phèi cÊp tuæi tiªu chuÈn. Vµo cuèi thÕ kû 19 víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n, trong l©m nghiÖp l¹i xuÊt hiÖn chiÒu híng lÊy thuÇn tuý thu nhËp ®Ó
5 quyÕt ®Þnh lu©n kú khai th¸c cho lo¹i h×nh kinh doanh, nghÜa lµ ®èi víi vÊn ®Ò thµnh thôc cña rõng th× kh«ng lÊy cÊp tuæi cè ®Þnh lµm tiªu chuÈn mµ lµ lÊy lîi nhuËn nhiÒu Ýt lµm tiªu chuÈn. L©m phÇn nµo b¶o ®¶m thu ho¹ch ®îc nhiÒu tiÒn nhÊt sÏ ®îc vµo ®iÓm khai th¸c, sau ®ã tham kh¶o ph©n phèi cÊp tuæi mµ ®Þnh lîng khai th¸c hµng n¨m. §ã lµ ph¬ng ph¸p“L©m phÇn kinh tÕ” do J.F. Judeich (Ph¸p) ®Ò híng vµo n¨m 1871. Còng v× ph¬ng ph¸p nµy dùa vµo møc thµnh thôc cña mèi l©m phÇn, t×nh h×nh sinh trëng cña mèi l©m phÇn vµ nhu cÇu tuÇn tù khai th¸c ®Ó lùa chän ®Þa ®iÓm khai th¸c cho thêi kú tríc m¾t vµ lËp ph¬ng ¸n khai th¸c, nªn cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p “L©m phÇn”. Ph¬ng ph¸p “CÊp tuæi” vµ ph¬ng ph¸p “l©m phÇn” ®îc níc §øc dïng nhiÒu nhÊt tõ thÕ kû 19 ®Õn tríc khi ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai. HiÖn nay Liªn X« cò vµ Trung Quèc ®ang dïng ph¬ng ph¸p “cÊp tuæi”; ph¬ng ph¸p nµy biÓu hiÖn ë chç quyÕt ®Þnh l©m phÇn ë nhãm tuæi nµo ®ã, ®Ó tÝnh lîng khai th¸c theo tuæi rõng vµ lËp biÓu cÊp tuæi khi thanh tra tµi nguyªn rõng... Cßn ph¬ng ph¸p “l©m phÇn” kh«ng dùa vµo chç xem l©m phÇn ë nhãm tuæi nµo, mµ c¨n cø ®Æc ®iÓm cô thÓ cña mçi l©m phÇn tõ ®ã ph©n tÝch x¸c ®Þnh lîng khai th¸c vµ biÖn ph¸p kinh doanh. Dùa vµo ®ã mµ sau nµy xuÊt hiÖn ph¬ng ph¸p “kiÓm tra” ë mét sè níc t b¶n chñ nghÜa, ph¬ng ph¸p “l©m phÇn” ë níc céng hoµ d©n chñ §øc vµ ph¬ng ph¸p “kinh doanh l«” ë Liªn X« cò. Trong ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng, cßn ph¶i kÓ ®Õn ph¬ng ph¸p “tr÷ lîng tiªu chuÈn” cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p “sè häc”. Ph¬ng ph¸p nµy lÊy lîng sinh trëng lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh lîng khai th¸c, dùa vµo hiÖu sè gi÷a tr÷ lîng thùc tÕ vµ tr÷ lîng tiªu chuÈn ®Ó ®iÒu chØnh lîng khai th¸c. NÕu hai tr÷ lîng nµy b»ng nhau, lîng khai th¸c còng b»ng lîng sinh trëng tiªu chuÈn th× cã thÓ gi÷ v÷ng l©u dµi tr÷ lîng tiªu chuÈn. NÕu tr÷ lîng thùc tÕ lín h¬n tr÷ lîng tiªu chuÈn, nh vËy lîng khai th¸c cã thÓ lín h¬n lîng sinh trëng tiªu chuÈn, qua ®ã tr÷ lîng gi¶m ®i vµ dÇn dÇn b»ng
6 tr÷ lîng tiªu chuÈn. Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø nhÊt Moller l¹i ph¸t triÓn thªm vµ coi ®ã lµ nguyªn t¾c c¨n b¶n cña ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng. ¤ng cho r»ng chØ cã trong trêng hîp, bÊt cø bé phËn nµo cña rõng cha hÒ bÞ ph¸ h¹i th× míi cã thÓ b¶o ®¶m rõng kháe m¹nh vµ s¶n xuÊt gç l©u dµi ®Õn møc lín nhÊt. Do ®ã «ng chñ tr¬ng nghiªm kh¾c kh«ng thùc hiÖn chÆt tr¾ng mµ ph¶i chÆt chän tõng c©y, ®ång thêi muèn tËn dông ®iÒu kiÖn tù nhiªn ph¶i trång rõng hçn giao, kh¸c tuæi [6]. Trªn c¬ së ®ã, Adoephe Gournaud (§øc 1878) vµ Henri Biolley (Thôy Sü) l¹i ph¸t triÓn thªm, hä ®Ò xuÊt ph¬ng ph¸p “kiÓm tra”. Theo ph¬ng ph¸p nµy th× c¨n cø vµo lîng sinh trëng thùc tÕ cña rõng mµ x¸c ®Þnh lîng khai th¸c. §Þnh kú thêng 5 - 10 n¨m, tiÕn hµnh kiÓm tra sù chªnh lÖch gi÷a lîng sinh trëng hµng n¨m vµ lîng khai th¸c, qua ®ã ph¶n ®o¸n tr÷ lîng t¨ng hoÆc gi¶m hay kh«ng thay ®æi. Song cÇn gi÷ v÷ng tr÷ lîng nhiÒu ®Õn møc nµo vµ tû lÖ gi÷a c¸c cÊp ®êng kÝnh nh thÕ nµo cho thÝch hîp th× nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c tiÕt kiÖm tµi nguyªn rõng vµ s¶n xuÊt nhiÒu gç cã chÊt lîng tèt, råi dùa vµo thùc tÕ mµ quyÕt ®Þnh [19]. Theo Biolley, gç nhá tÝnh tõ 20 - 30 cm, gç võa tÝnh tõ 35 - 50 cm vµ gç lín tÝnh tõ 55 cm trë lªn; tû lÖ tr÷ lîng gi÷a 3 cÊp ®êng kÝnh nµy lµ 2: 3 :5. ë Thôy Sü, tr÷ lîng gèc (tr÷ lîng lóc míi b¾t ®Çu cña chu kú) nÕu b¶o ®¶m 300 - 400 m3/ha th× lîng sinh trëng vµ suÊt sinh trëng lín nhÊt. Khi kiÓm tra, cÇn xem c¸c tû lÖ trªn cã b¶o ®¶m kh«ng. CÊp kÝnh nµo mµ tr÷ lîng d«i ra, cÇn khai th¸c sè lîng ®ã. CÊp kÝnh nµo tr÷ lîng cha ®ñ, cÇn gi÷ l¹i vµ ®iÒu chØnh. Nh vËy ®èi tîng chÆt chän kh«ng h¹n chÕ ë gç lín, mµ dùa theo yªu cÇu c¶i thiÖn sinh trëng c©y rõng tiÕn hµnh chÆt chän ®èi víi mäi cÊp kÝnh. Qua kiÓm tra viÖc ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a tr÷ lîng, lîng sinh trëng vµ lîng khai th¸c sÏ hîp lý dÇn, t¹o thµnh rõng chÆt chän lý tëng. §Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a kinh doanh vµ lîi dông, dùa vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña l©m phÇn vµ kinh nghiÖm mµ x¸c ®Þnh lîng khai th¸c.
7 - Tõ n¨m 1951-1953 ë khu rõng TiÓu Hng An L·nh vµ Trêng B¹ch S¬n lÇn ®Çu tiªn Trung Quèc ®· tiÕn hµnh c«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng víi quy m« lín, chç dùa cña c«ng t¸c nµy lµ quy tr×nh t¹m thêi cña c«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng n¨m 1952 vµ ph¬ng ph¸p lËp ph¬ng ¸n kinh doanh lîi dông rõng cña khu vùc Trêng B¹ch S¬n, ®©y lµ qu¸ tr×nh ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ®Çu tiªn cña Trung Quèc [19]. - Liªn X« tríc ®©y vµ nay lµ níc Nga lµ mét nø¬c cã tµi nguyªn rõng phong phó nhÊt thÕ giíi, c¨n cø vµo thèng kª 1956 diÖn tÝch rõng lµ 113.100 v¹n ha. Trong ®ã ®Êt cã rõng lµ 72.226 v¹n ha, ®é che phñ cña rõng lµ 39%, tr÷ lîng lµ 75 ngµn triÖu mÐt khèi, trong ®ã tr÷ lîng lîi dông ®îc lµ 69 ngµn triÖu khèi. Níc Nga kh«ng nh÷ng lµ mét níc cã tµi nguyªn rõng phong phó mµ cßn lµ mét trong nh÷ng níc l©m nghiÖp ph¸t triÓn sím nhÊt, c«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ®· cã 120 n¨m lÞch sö sau th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng th¸ng 10 vÜ ®¹i c«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng cµng ph¸t triÓn nhanh chãng. TÝnh ®Õn n¨m 1957 níc Nga ®· ®iÒu tra tµi nguyªn rõng ®îc 867 triÖu ha (kho¶ng 80%) ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ®îc 217 triÖu ha (kho¶ng 20%). Sau h¬n 40 n¨m c«ng t¸c níc Nga ®· rót ®îc nh÷ng kinh nghiÖm sau: + C«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ph¶i phôc vô cho lîi Ých l©u dµi cña toµn d©n. + C«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi kÕ ho¹ch l©m nghiÖp vµ kÕ ho¹ch kinh tÕ quèc d©n. + C«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng ph¶i liªn hÖ mËt thiÕt víi kinh doanh rõng vµ khai th¸c c«ng nghiÖp rõng. + Ph¶i ph¸t triÓn c«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng víi quy m« lín vµ tèc ®é nhanh. + Ph¶i cã mét quy tr×nh ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng thèng nhÊt.
8 + Trong c«ng t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng cÇn sö dông nh÷ng kü thuËt l©m nghiÖp míi nhÊt. + Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng hiÖn t¹i cña Liªn X« lµ ph¬ng ph¸p cÊp tuæi. Víi sù kh«ng ngõng n©ng cao cêng ®é kinh doanh, ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng nµy kh«ng tháa m·n yªu cÇu cña thùc tiÔn s¶n xuÊt trong nh÷ng khu rõng kinh doanh rõng theo l« kinh doanh, ph¬ng ph¸p nµy tû mû h¬n ph¬ng ph¸p cÊp tuæi, cã ngêi ®Ò nghÞ dïng ph¬ng ph¸p nµy trong lo¹i rõng thø nhÊt vµ lo¹i rõng thø hai [19]. - Céng hoµ d©n chñ §øc tríc ®©y, cã mét diÖn tÝch rõng lµ 2.935.000 ha, ®¹i bé phËn lµ rõng cña nhµ níc, rõng ph©n bè t¬ng ®èi ®Òu trong toµn quèc, ®é che phñ lµ 27,3% trong ®ã c©y l¸ kim chiÕm 80%. ë §øc còng chia thµnh 3 lo¹i rõng, l©m trêng lµ ®¬n vÞ kinh doanh chñ yÕu cña nhµ níc, b×nh qu©n diÖn tÝch mét l©m trêng lµ 20.000 ha. Mét l©m trêng gåm 2 - 6 ph©n khu, b×nh qu©n mét ph©n khu chiÕm 5.000 ha, trong mét ph©n khu cã 6 - 10 khu qu¶n lý, khu qu¶n lý lµ mét xÝ nghiÖp cã tÝnh chÊt tæng hîp, m¹ng líi giao th«ng trong rõng tèt , cêng ®é kinh doanh rÊt cao. §¬n vÞ ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng lµ l©m trêng. C¸c tµi liÖu vµ v¨n kiÖn cña ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng lËp theo ®¬n vÞ lµ ph©n khu vµ khu kinh doanh, dïng ph¬ng ph¸p ph©n chia theo ranh giíi tù nhiªn ®Ó ph©n chia rõng. DiÖn tÝch kho¶ng tõ 10 - 30 ha, diÖn tÝch l« tõ 1 - 15 ha, chñ yÕu ph©n chia theo ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. Trong mçi l« cßn dùa vµo ®Æc ®iÓm cña l©m phÇn (lo¹i c©y, tuæi) chia thµnh l« nhá, dïng m¸y ®o ®¹c ®Ó ph©n chia ranh giíi l« vµ cã mèc, l« nhá diÖn tÝch ph¶i lín h¬n 95 ha. Néi dung ®iÒu tra l©m phÇn gåm cã: ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, ghi chÐp vÒ l©m phÇn, ®Ò xuÊt ý kiÕn kinh doanh. L« lµ ®¬n vÞ ®Ó ghi chÐp ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, cßn l« nhá lµ ®¬n vÞ ®Ó ghi chÐp l©m phÇn vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kinh doanh. Nhng ë §øc kh«ng chia thµnh khu kinh doanh nªn mét sè nguyªn t¸c ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh còng cã kh¸c [4].
9 Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thiÕt kÕ kinh doanh rõng cña §øc lµ ph¬ng ph¸p “l©m phÇn” kh«ng cã kh¸i niÖm lo¹i h×nh kinh doanh. Nhng tuæi khai th¸c chÝnh, ph¬ng thøc khai th¸c vµ lîng khai th¸c x¸c ®Þnh theo lo¹i c©y, nh vËy trªn thùc tÕ còng gÇn gièng lo¹i h×nh kinh doanh [19]. 2.2. ë ViÖt Nam 2.2.1. Nh÷ng th«ng tin chung vÒ quy ho¹ch l©m nghiÖp ë ViÖt Nam quy ho¹ch rõng còng ®ang ®îc chó träng, ngêi ta ngµy cµng chó ý tíi vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i nghÜa lµ sö dông l©u bÒn ®Êt ®ai vµ m«i trêng, vÊn ®Ò nµy lµ yªu cÇu cÇn cã cña bÊt kú hÖ thèng QHSD ®Êt ®ai, ®iÒu nµy cµng quan träng h¬n ®èi víi c¸c vïng ®åi nói ViÖt Nam, n¬i c¸c hÖ sinh th¸i vèn máng manh, ®Êt ®ai kÐm ph× nhiªu, thùc b× bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ vµ nghÌo nhÊt trong céng ®ång n«ng th«n ViÖt Nam [16]. ë ViÖt Nam trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü t×nh tr¹ng tµi nguyªn rõng cïng víi nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra mÊt rõng nh søc Ðp vÒ d©n sè, l¬ng thùc, ®Êt canh t¸c... th× t×nh tr¹ng chiÕn tranh kÐo dµi lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn sù suy gi¶m c¸c nguån tµi nguyªn sinh häc. Tû lÖ che phñ cña rõng gi¶m tõ 43,3% vµo n¨m 1943 xuèng cßn 33,8% vµo n¨m 1976 cßn 28,2%. Sù suy gi¶m vÒ tµi nguyªn rõng kh«ng chØ lµm suy gi¶m vÒ tr÷ lîng gç, l©m s¶n mµ kÐo theo lµ nh÷ng suy gi¶m vÒ tÝnh ®a d¹ng sinh häc, kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt vµ nguån níc, c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¸c nguån lîi kh¸c cña nh©n d©n. Trong thêi gian nµy toµn bé rõng vµ ®Êt rõng thuéc quyÒn qu¶n lý cña nhµ níc trªn danh nghÜa rõng lµ cña toµn d©n, xong v× thÕ mµ tÊt c¶ mäi ngêi d©n ®Òu cã quyÒn khai th¸c, lîi dông bÊt kú mét nguån tµi nguyªn nµo tõ rõng 7 . Song víi h×nh thøc QHLN nh trªn còng kh«ng cã hiÖu qu¶, trong thùc tÕ rõng bÞ søc Ðp lín h¬n do t×nh tr¹ng du canh du c, do ho¹t ®éng n¬ng rÉy, do d©n sè t¨ng nhanh... ®· lµm cho tµi nguyªn rõng cña ViÖt Nam bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ. H×nh thøc tæ chøc qu¶n lý trªn kÐo dµi trong gÇn 4 thËp kû vµ do ®ã
10 tµi nguyªn rõng ViÖt Nam ®· bÞ suy gi¶m nhanh chãng (diÖn tÝch bÞ thu hÑp tõ 14,3 triÖu ha xuèng cßn gÇn 10 triÖu ha) [10]. C«ng t¸c QHSD ®Êt trªn quy m« c¶ níc giai ®o¹n 1995 - 2000 ®· ®îc tæng côc ®Þa chÝnh x©y dùng vµo n¨m 1994. Trong ®ã viÖc lËp kÕ ho¹ch giao ®Êt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp cã rõng ®Ó sö dông vµo môc ®Ých kh¸c còng ®îc ®Ò cËp tíi. B¸o c¸o ®¸nh gi¸ tæng qu¸t hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2000 lµm c¨n cø ®Ó c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c ngµnh thèng nhÊt triÓn khai c«ng t¸c quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt. Nh×n l¹i c¶ thêi gian dµi nh÷ng t¸c ®éng vµo rõng ë ViÖt Nam chØ lµ khai th¸c kh«ng trång l¹i, khai th¸c qu¸ møc diÔn ra trong lÞch sö l©u dµi lµ nh÷ng tån t¹i lín nhÊt trong nÒn l©m nghiÖp ViÖt Nam. Cho m·i ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90 khi mµ c¶ x· héi loµi ngêi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, ®ang ph¶i trùc tiÕp g¸nh chÞu nh÷ng hËu qu¶ do mÊt rõng, th× §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam míi cã nh÷ng thay ®æi trong luËt ph¸p QHSD rõng vµ ®Êt rõng. LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ®îc Nhµ níc ban hµnh, lµ c¸i mèc ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn vÒ chiÒu s©u, vÒ chÊt sù nghiÖp QLBV rõng víi néi dung ho¹t ®éng cña lùc lîng kiÓm l©m phong phó ®a d¹ng. Hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p quy, nghÞ ®Þnh, chØ thÞ míi cña Bé l©m nghiÖp, Nhµ níc ban hµnh. §©y thùc sù lµ bíc ngoÆt lín trong lÞch sö ph¸t triÓn l©m nghiÖp Níc nhµ, lµm cho luËt ph¸p vÒ rõng ®i vµo cuéc sèng, næi bËt ®ã lµ luËt vÒ G§LN, G§GR g¾n víi ®Þnh canh ®Þnh c ë n«ng th«n miÒn nói, ngêi d©n thùc sù biÕt s¶n xuÊt kinh doanh trªn m¶nh ®Êt, m¶nh rõng ®Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng n«ng th«n, tõng bíc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, mµ tµi nguyªn rõng vÉn ®îc qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn. 2.2.2. Nh÷ng nghiªn cøu liªn quan ®Õn quy ho¹ch l©m nghiÖp 2.2.2.1. C¸c ®¹o luËt §Ó quy ho¹ch l©m nghiÖp cho hîp lý h¬n §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch míi, kÞp thêi gi¶m bít nh÷ng ¸p lùc vµo rõng vµ ®Êt rõng.
11 - LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ra ®êi n¨m 1991 [1] . - Ngµy 22 th¸ng 7 n¨m 1992 Chñ tÞch héi ®ång bé trëng ra quyÕt ®Þnh sè 261/CT vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t vµ ph¸t triÓn rõng [2]. - Ngµy 15 th¸ng 01 n¨m 1994 ChÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh 02 vÒ giao ®Êt l©m nghiÖp (G§LN) cho c¸c tæ chøc, hé gia ®×nh, c¸ nh©n, sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµo môc ®Ých l©m nghiÖp. - Ngµy 02 th¸ng 5 n¨m 1994 Thñ tíng chÝnh phñ ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 202/TTG vÒ quy ®Þnh kho¸n b¶o vÖ rõng, khoanh nu«i t¸i sinh vµ trång rõng. - N¨m 1992, ChÝnh phñ phª duyÖt ch¬ng tr×nh 327 / CP nh»m phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc. Ch¬ng tr×nh nµy b¾t ®Çu tõ n¨m 1992 - 1998 ®· ®îc lång ghÐp vµo ch¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng kÐo dµi ®Õn n¨m 2010 [17]. - LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003. - LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng n¨m 2004. - Theo ®iÒu 8 luËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng1991 cÊp x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh thÊp nhÊt cã nhiÖm vô “®iÒu tra, x¸c ®Þnh c¸c lo¹i rõng, ph©n ®Þnh ranh giíi rõng, ®Êt trång rõng trªn b¶n ®å vµ trªn thùc ®Þa” thèng kª theo dâi diÔn biÕn t×nh h×nh rõng, ®Êt trång rõng. LËp kÕ ho¹ch b¶o vÖ, quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn rõng, sö dông ®Êt trèng ®åi nói träc trªn ®Þa ph¬ng m×nh. §iÒu 7 luËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng quy ®Þnh trªn ph¹m vi cÊp x·, c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông, ph©n chia vµ x¸c ®Þnh ranh giíi 3 lo¹i rõng: Rõng phßng hé, rõng ®Æc dông vµ rõng s¶n xuÊt. Nh vËy c¶ 2 luËt ®Òu quan träng vµ kh¼ng ®Þnh vai trß cÊp x· trong viÖc QHSD ®Êt l©m nghiÖp. Sù tham gia cña ngêi d©n trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch lµ mét kh¸i niÖm míi ë níc ViÖt Nam. Tríc n¨m 1992 ngêi d©n ®Þa ph¬ng cha ®îc thu hót vµo viÖc lËp kÕ ho¹ch (Reichemberg 1992) Vò V¨n MÔ vµ Desloges 1996 cho r»ng ®iÓm quan träng lµ thu hót ngêi d©n tham gia vµo tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n trong qu¸ tr×nh QHSD ®Êt vµ G§LN ngay tõ khi b¾t ®Çu. Sù tham gia nµy tÊt nhiªn sÏ kh¸c nhau vÒ ph¹m vi vµ møc ®é, tuú theo néi dung ho¹t ®éng
12 vµ giai ®o¹n tiÕn hµnh ®Ó QH rõng cã hiÖu qu¶ th× kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò QLBV vµ vÊn ®Ò QHSD ®Êt c¸c cÊp ®Æc biÖt lµ cÊp vi m«. - Vò V¨n MÔ vµ Desloges (1996) ®Ò xuÊt 5 nguyªn t¾c vµ c¸c bíc c¬ b¶n trong quy ho¹ch cÊp x·, ®ãng gãp vµ ph¸t triÓn ph¬ng ph¸p quy ho¹ch [8]. - Ngµy 10 th¸ng 12 n¨m 2003 Chñ tÞch níc ban s¾c lÖnh sè 23/2003 L-CTN, ch¬ng 2, môc 2, ®iÒu 21 vÒ nguyªn t¾c lËp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt. - Ngµy 10 th¸ng 12 n¨m 2003 Chñ tÞch níc ban s¾c lÖnh sè 23/2003 L - CTN, ch¬ng 3, môc 2, ®iÒu 75, 76, 77 vÒ ®Êt l©m nghiÖp(®Êt rõng s¶n xuÊt, rõng phßng hé vµ rõng ®Æc dông). - Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n n«ng l©m nghiÖp nh dù ¸n PAM, dù ¸n trång rõng ViÖt §øc t¹i L¹ng S¬n, Hµ B¾c, Thanh Ho¸, Qu¶ng Ninh..., do GTZ tµi trî còng ®· sö dông triÖt ®Ó ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia. VÒ mÆt lý luËn, mét sè ®Ò tµi nghiªn cøu cña §inh V¨n §Ò, NguyÔn H÷u T©n, NguyÔn B¸ Ng·i ... còng ®· tiÕn hµnh ë mét sè ®Þa ph¬ng. Ph¶i nãi r»ng vÊn ®Ò ®æi míi vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc trong lÜnh vùc QHSD rõng vµ ®Êt rõng ë níc ViÖt Nam kh«ng ngõng kÞp thêi ®éng viªn, khÝch lÖ bµ con c¸c d©n téc miÒn nói. §ã còng chÝnh lµ sù chuyÓn ®æi nhanh chãng tõ qu¶n lý rõng theo híng truyÒn thèng sang QHSD rõng vµ ®Êt rõng theo híng LNXH nh»m híng tíi sö dông rõng vµ ®Êt rõng l©u bÒn. Song trong thùc tÕ hiÖn t¹i vÉn cha cã c¬ së lý luËn v÷ng ch¾c cho QHSD rõng vµ ®Êt rõng cÊp vi m«. - Quèc Héi níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam kho¸ XI, kú häp thø 6 sè: 29/2004/QH 11 tõ ngµy 25 th¸ng 10 ®Õn ngµy 03 th¸ng 12 n¨m 2004. Chñ tÞch Quèc héi ban hµnh quyÕt ®Þnh vÒ LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. (C¨n cø vµo HiÕn ph¸p níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 ®· ®îc söa ®æi, bæ sung theo nghÞ quyÕt sè 51/QH10 ngµy 25/12/2001
13 cña Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 10; LuËt nµy quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. + Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ph¶i phï hîp víi chiÕn lîc, quy ho¹ch toµn thÓ, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, quèc phßng, an ninh, chiÕn lîc ph¸t triÓn l©m nghiÖp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cña c¶ níc vµ tõng ®Þa ph¬ng. + Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ph¶i b¶o ®¶m khai th¸c, sö dông tiÕt kiÖm, bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn rõng, b¶o vÖ hÖ sinh th¸i rõng, b¶o vÖ di tÝch lÞch sö, v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh, ®ång thêi x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ tÝnh kh¶ thi, chÊt lîng cña quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. + Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ph¶i ®îc lËp vµ ®îc c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn phª duyÖt, quyÕt ®Þnh trong n¨m cuèi kú quy ho¹ch, kÕ ho¹ch tríc ®ã. + Bé n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tæ chøc thùc hiÖn viÖc lËp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng trong ph¹m vi c¶ níc. + Uû ban nh©n d©n x·, phêng thÞ trÊn tæ chøc thùc hiÖn viÖc lËp quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng cña ®Þa ph¬ng theo sù híng dÉn cña Uû ban nh©n d©n cÊp trªn trùc tiÕp. + DiÖn tÝch rõng, ®Êt ®Ó ph¸t triÓn rõng ghi trong quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng cña ®Þa ph¬ng ®· ®îc c«ng bè ph¶i thu håi mµ Nhµ níc cha thùc hiÖn viÖc thu håi th× chñ rõng ®îc tiÕp tôc sö dông theo môc ®Ých ®· ®îc x¸c ®Þnh tríc khi c«ng bè quy ho¹ch, kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. Trêng hîp chñ rõng kh«ng cßn nhu cÇu tiÕp tôc sö dông th× Nhµ níc thu håi rõng, ®Êt ®Ó trång rõng vµ båi thêng hoÆc hç trî theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trêng hîp sau 3 n¨m kh«ng thùc hiÖn kÕ ho¹ch b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ®ã th× c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt ph¶i huû bá kÕ ho¹ch, ®iÒu chØnh quy ho¹ch vµ c«ng bè c«ng khai.
14 + Rõng phßng hé ®Çu nguån ph¶i ®îc x©y dùng thµnh rõng tËp trung, liÒn vïng, nhiÒu tÇng. + Nh÷ng khu rõng phßng hé ®Çu nguån tËp trung cã diÖn tÝch tõ 5.000 ha trë lªn hoÆc nhá h¬n nhng cã tÇm quan träng vÒ chøc n¨ng phßng hé hoÆc rõng phßng hé ven biÓn quan träng ph¶i cã ban qu¶n lý. + ViÖc ph¸t triÓn, sö dông rõng ®Æc dông ph¶i b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn tù nhiªn cña rõng, b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vµ c¶nh quan cña rõng. + Vên quèc gia, khu b¶o tån thiªn nhiªn ph¶i ®îc x¸c ®Þnh râ ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt, ph©n khu phôc håi sinh th¸i, ph©n khu dÞch vô hµnh chÝnh vµ vïng ®Öm. + §èi víi khu rõng ®Æc dông lµ khu rõng nghiªn cøu, thùc nghiÖm khoa häc th× giao cho tæ chøc nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ®µo t¹o, d¹y nghÒ vÒ l©m nghiÖp trùc tiÕp qu¶n lý. + Rõng s¶n xuÊt : ViÖc khai th¸c, sö dông rõng s¶n xuÊt ph¶i b¶o ®¶m duy tr× diÖn tÝch, ph¸t triÓn tr÷ lîng, chÊt lîng cña rõng vµ tu©n theo quy chÕ qu¶n lý rõng. Chñ rõng ph¶i cã kÕ ho¹ch trång rõng ë nh÷ng diÖn tÝch ®Êt rõng s¶n xuÊt cha cã rõng, s¶n xuÊt l©m nghiÖp - n«ng nghiÖp - ng nghiÖp kÕt hîp; cã biÖn ph¸p khoanh nu«i xóc tiÕn t¸i sinh phôc håi rõng, lµm giµu rõng, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cña rõng. ViÖc khai th¸c rõng ph¶i theo quy chÕ qu¶n lý rõng vµ chÊp hµnh quy ph¹m, quy tr×nh kü thuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng; sau khi khai th¸c ph¶i tæ chøc b¶o vÖ, nu«i dìng, lµm giµu rõng cho ®Õn kú khai th¸c sau. Bé n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ c¬ quan trong ngµnh vÒ l©m nghiÖp cña tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¦¬ng cã nhiÖm vô quy ho¹ch vµ chØ ®¹o viÖc x©y dùng hÖ thèng rõng gièng quèc gia vµ khu vùc ®Ó chän läc, lai t¹o, nh©n gièng vµ nhËp néi c¸c lo¹i gièng cÇn thiÕt, b¶o ®¶m cung øng gièng tèt cho viÖc trång rõng. ViÖc b×nh tuyÓn, c«ng nhËn rõng gièng, s¶n
15 xuÊt, kinh doanh gièng c©y l©m nghiÖp ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ gièng c©y trång. 2.2.2.2. Quy ho¹ch l©m nghiÖp Theo chiÕn lîc ph¸t triÓn l©m nghiÖp 2001 - 2010, nay lµ 2006 - 2020 mét trong nh÷ng tån t¹i mµ bé N«ng nhiÖp vµ PTNT ®¸nh gi¸ lµ “ViÖt Nam ®ang ®æi míi toµn diÖn, cho nªn quy ho¹ch sö dông ®Êt vÜ m« kh«ng æn ®Þnh lµm cho viÖc x¸c ®Þnh ®Êt l©m nghiÖp trë nªn khã kh¨n. ViÖc ph©n chia 3 lo¹i rõng còng nh x¸c ®Þnh ngoµi thùc ®Þa cha hîp lý v× thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn”. §©y còng lµ nhiÖm vô ®Æt ra cÇn ®îc ngµy cµng hoµn thiÖn ®èi víi ngµnh l©m nghiÖp . C¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch cña nhµ níc ®Ò cËp ®Õn quy ho¹ch ph¸t triÓn l©m nghiÖp thÓ hiÖn qua hiÕn ph¸p cña níc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 nªu “Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý toµn bé ®Êt ®ai theo quy ho¹ch vµ ph¸p luËt, ®¶m b¶o sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶. Nhµ níc giao cho c¸c tæ chøc, hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi”. LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh râ 3 nhãm ®Êt víi 5 chñ thÓ ®îc giao vµ thuª ®Êt, tuú theo tõng lo¹i ®Êt vµ môc ®Ých sö dông mµ ®îc giao cho tæ chøc, c¸ nh©n qu¶n lý sö dông. LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng n¨m 2004 ph©n ®Þnh râ 3 lo¹i rõng lµm c¬ së cho quy ho¹ch l©m nghiÖp. Theo biªn b¶n héi th¶o quèc gia vÒ “Quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ giao ®Êt l©m nghiÖp”n¨m 1997, nhiÒu ý kiÕn cho r»ng cÇn nghiªn cøu tÝnh thèng nhÊt gi÷a 2 luËt: LuËt ®Êt ®ai vµ LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng trong quy ho¹ch vµ giao ®Êt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp, x¸c ®Þnh râ vai trß cña ®Þa ph¬ng trong quy ho¹ch vµ giao ®Êt giao rõng. N¨m 1999, thùc hiÖn tæng kiÓm kª rõng toµn quèc nh»m chuÈn bÞ cho thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ l©m nghiªp, nhiÒu ®Þa ph¬ng ®· lËp dù ¸n quy ho¹ch rõng cña ®Þa ph¬ng. KÓ tõ ®ã, c«ng t¸c quy ho¹ch rõng ngµy cµng ®îc quan t©m 23 .
16 2.3. ë Lµo Nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ l©m nghiÖp vµ b¶o vÖ m«i trêng ë Lµo gåm: + ChÝnh s¸ch ®Çu tiªn lµ NghÞ ®Þnh 74/TT.CP ra ngµy 19/1/1979 vÒ viÖc qu¶n lý vµ sö dông tµi nguyªn rõng; trong nghÞ ®Þnh nµy ®· quy ®Þnh, quyÒn së h÷u cña Nhµ níc vÒ tµi nguyªn rõng, b¶o tån thiªn nhiªn, khai th¸c gç, cÊm c¸c hµnh ®éng chÆt ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy c¸c khu vùc ®Çu nguån, sö dông tµi nguyªn rõng theo phong tôc tËp qu¸n vµ viÖc khuyÕn khÝch trång rõng. Sau nghÞ ®Þnh ®· ban hµnh, vµ ®· ®îc thùc hiÖn trong toµn quèc song trong viªc thùc hiÖn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ rÊt h¹n chÕ do thiÕu vèn, thiÕu ph¬ng tiÖn, thiÕu kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é chuyªn m«n h¹n chÕ. + NghÞ quyÕt §¹i héi toµn quèc lÇn thø I cña ngµnh l©m nghiÖp (1989) ®· ®Ò ra lµ: - T¨ng cêng vµ ph¸t triÓn gi¸ trÞ vÒ m«i trêng sinh th¸i cña rõng b»ng c¸ch hoµn thiÖn vµ bæ sung hÖ thèng qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn rõng hiÖn cã. - Kinh doanh lîi dông rõng ph¶i ®¶m b¶o sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña tµi nguyªn rõng. * Ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c phôc håi rõng, qu¶n lý, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ®i ®«i víi viÖc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n miÒn nói vïng s©u vïng xa. * Th¸ng 10/1989 Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 117/CT.H§BT. VÒ viÖc qu¶n lý, sö dông ®Êt vµ tµi nguyªn rõng. NghÞ ®Þnh ®· nhËn ®Þnh ph¶i b¾t ®Çu thö nghiÖm vµ tiÕn hµnh giao ®Êt kho¸n rõng, víi h×nh thøc giao lµ: - Giao rõng vµ ®Êt rõng cho hé gia ®×nh qu¶n lý, sö dông vµ s¶n xuÊt l©u dµi tõ 2 - 5 ha vµ giao kho¸n rõng cho céng ®ång (B¶n) qu¶n lý, sö dông vµ b¶o vÖ tõ 100 - 500 ha. - Cho phÐp nh©n d©n qu¶n lý vµ sö dông rõng ®· giao v× môc ®Ých kinh tÕ nÕu tr÷ lîng vµ chÊt lîng rõng ®· giao t¨ng lªn. - Cho phÐp d©n cã quyÒn thõa kÕ, chuyÓn ®æi rõng vµ ®Êt rõng ®· giao.
17 - ChÊp nhËn quyÒn qu¶n lý, sö dông cña tËp thÓ, hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®· trång, phôc håi rõng hoÆc s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp kh¸c trªn diÖn tÝch rõng nghÌo, ®åi nói träc, b»ng lao ®éng vµ nguån vèn cña hä. - Trong thùc tÕ nghÞ ®Þnh nµy ®· ®îc thö nghiÖm ®Çu tiªn ë mét sè tØnh miÒn B¾c vµ ®îc tiÕn hµnh thùc hiÖn chÝnh thøc n¨m 1994. + Th¸ng 10/1994 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 186/ TTG.CP vÒ viÖc giao ®Êt l©m nghiÖp qu¶n lý sö dông s¶n xuÊt l©u dµi vµ kho¸n rõng cho céng ®ång qu¶n lý, b¶o vÖ vµ sö dông. NghÞ ®Þnh nµy lµm c¬ së cho viÖc khuyÕn khÝch cho nh©n d©n trång rõng, vµ ®îc phÐp miÔn thuÕ víi hé gia ®×nh cã diÖn tÝch rõng trång tõ 1 ha trë lªn t¬ng øng 1.100 c©y/ha trë lªn vµ cã quyÒn khai th¸c, sö dông, b¸n vµ thõa kÕ. NghÞ ®Þnh nµy ®· b¶o ®¶m cho viÖc ®Çu t trång rõng cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc. + Cïng víi sù ra ®êi cña LuËt l©m nghiÖp sè 01/96 ngµy 11 th¸ng 11 n¨m 1996; LuËt ®Êt ®ai sè 01/97, ngµy 19 th¸ng 04 n¨m 1997. Hai luËt nµy ®· quy ®Þnh: Rõng vµ ®Êt rõng lµ tµi s¶n Quèc gia thuéc quyÒn së h÷u cña Nhµ níc do Nhµ níc qu¶n lý vµ giao cho tËp thÓ, hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n sö dông hîp lý (®iÒu 5 cña luËt l©m nghiÖp), giao kho¸n vµ cho c¸c doanh nghiÖp qu¶n lý, b¶o vÖ, ph¸t triÓn vµ khai th¸c (LuËt l©m nghiÖp ®iÒu 48, 54), tËp thÓ, hé gia ®×nh, c¸ nh©n mµ nhµ níc ®· giao cho qu¶n lý, b¶o vÖ ®îc hëng lîi dông gç vµ l©m s¶n (LuËt l©m nghiÖp ®iÒu 7); LuËt ®Êt ®ai (®iÒu17) nhµ níc cho phÐp sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hîp lý theo quy ho¹ch vµ ®óng môc ®Ých vµ l©u dµi. Nh÷ng chÝnh s¸ch trªn cña Nhµ níc ®· ®¶m b¶o b×nh ®¼ng quyÒn vµ nghÜa vô, b¶o hé quyÒn lµm ¨n chÝnh ®¸ng vµ thu nhËp hîp ph¸p cña ngêi ®îc giao. V× vËy ®· khuyÕn khÝch n«ng d©n nhËn ®Êt, nhËn rõng ®Ó s¶n xuÊt kinh tÕ trong gia ®×nh. C«ng t¸c giao ®Êt kho¸n rõng ®Õn nay ®· ®îc triÓn khai thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c tØnh trong toµn Quèc. KÕt qu¶ giao ®Êt l©m nghiÖp tÝnh ®Õn ngµy 20/8/2003 (sè liÖu lu tr÷ cña v¨n phßng ®Þnh canh, ®Þnh c thuéc tæng côc l©m nghiÖp) trªn ®Þa b¶n c¶ Níc nh sau:
18 + Ngµy 21 th¸ng 03 n¨m 1997 Bé trëng, Bé N«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp ra quyÕt ®Þnh sè 0185/BT.NL vÒ Quy chÕ b¶o vÖ vµ qu¶n lý ®éng vËt cÊm s¨n b¾n vµ thu l¹i c¸c lo¹i vò khÝ s¨n b¾n ®éng vËt quý hiÕm, vµ quyÕt ®Þnh ngµy th¶ c¸ vµ cÊm s¨n b¾n ®éng vËt quèc gia, ®ã lµ ngµy 13 th¸ng 7 hµng n¨m. + Ngµy 13 th¸ng 10 n¨m 2000 Thñ tíng ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ sè 0221/TTg. CP vÒ viÖc qu¶n lý khai th¸c rõng vµ c¸c l©m s¶n kh¸c. + Ngµy 22 th¸ng 5 n¨m 2002 Phã thñ tíng ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 59 / P.TTg vÒ qu¶n lý rõng s¶n xuÊt l©u bÒn. + Ngµy 03 th¸ng 10 n¨m 2003, Bé trëng, Bé N«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp ra quyÕt ®Þnh sè 0204/BT. NL vÒ quy chÕ qu¶n lý rõng s¶n xuÊt vµ ph©n chia lîi nhuËn, ®ång thêi ra quy chÕ thµnh lËp rõng s¶n xuÊt nh sau: - DiÖn tÝch rõng ph¶i lín h¬n 5.000 ha trë lªn. - DiÖn tÝch rõng s¶n xuÊt ph¶i cã ®é che phñ lín h¬n 40 % trë lªn vµ cã tr÷ lîng gç lín h¬n 80 mÐt khèi trë lªn, c©y cã ®êng kÝnh lín h¬n 30 cm trë lªn (DBH > 30 cm). - DiÖn tÝch ®ã kh«ng ®îc trïng víi diÖn tÝch rõng b¶o hé vµ rõng ®Æc dông. - DiÖn tÝch rõng s¶n xuÊt ph¶i cã ranh giíi cè ®Þnh nh: §êng, suèi, hå, nói... Ph¶i c¸ch ra biªn giíi kho¶ng 5 km. Nhng ranh giíi ®ã cã thÓ thay ®æi ®îc khi quy ho¹ch thùc tÕ. + Ngµy 11, th¸ng 01, n¨m 2005 Bé trëng bé Th¬ng m¹i ra quyÕt ®Þnh sè 0044/BT.TM vÒ chÝnh s¸ch gi¸ c¶ c¸c lo¹i gç vµ c¸c h¹ng gç trong n¨m 2005. + Ngµy 03 th¸ng 04 n¨m 2007, Thñ tíng ChÝnh phñ ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 25/TTg vÒ qu¶n lý khai th¸c rõng vµ doanh nghiÖp l©m nghiÖp trong n¨m 2007.
19 Ch¬ng 3 Môc tiªu, giíi h¹n, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. Môc tiªu nghiªn cøu 3.1.1. Môc tiªu tæng qu¸t Tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp t¹i côm Sám - Xãc Bo, cña níc Lµo æn ®Þnh trong 15 n¨m tíi (2007 - 2021). 3.1.2. Môc tiªu cô thÓ - X¸c ®Þnh ®îc c¬ së khoa häc cho quy ho¹ch l©m nghiÖp t¹i côm Sám- Xãc Bo. - X¸c ®Þnh ®îc quan ®iÓm vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn l©m nghiÖp æn ®Þnh trong 15 n¨m tíi. - §Ò xuÊt c¸c néi dung c¬ b¶n cña quy ho¹ch l©m nghiÖp cho côm Sám - Xãc Bo, trong 15 n¨m tíi. 3.2. Giíi h¹n nghiªn cøu ChØ nghiªn cøu ®Ò xuÊt mét sè néi dung c¬ b¶n quy ho¹ch l©m nghiÖp cho côm Sám - Xãc Bo, huyÖn Xª B¨ng Phay, tØnh Kh¨m muån. Níc CHDCND Lµo. 3.3. Néi dung nghiªn cøu 3.3.1. §iÒu tra ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña côm Sám - Xãc Bo 3.3.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 3.3.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi 3.3.1.3. T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp 3.3.2. §iÒu tra hiÖn tr¹ng qu¶n lý, sö dông ®Êt côm Sám- Xãc Bo 3.3.2.1. HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña côm 3.3.2.2. HiÖn tr¹ng qu¶n lý ®Êt cña côm 3.3.3. Nhu cÇu sö dông ®Êt 3.3.4. §Ò xuÊt mét sè néi dung c¬ b¶n cña QHLN 3.3.4.1. Cë së ®Ó quy ho¹ch l©m nghiÖp
20 3.3.4.2. X¸c ®Þnh ph¬ng híng môc tiªu nhiÖm vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp 3.3.4.3. Quy ho¹ch sö dông ®Êt cho côm 3.3.4.4. Quy ho¹ch c¸c biÖn ph¸p kinh doanh rõng 3.3.4.5. Quy ho¹ch biÖn ph¸p khai th¸c rõng 3.3.4.6. Quy häach biÖn ph¸p kinh doanh tæng hîp tµi nguyªn rõng 3.3.4.7. Quy ho¹ch vÒ tæ chøc 3.3.4.8. Dù kiÕn ®Çu t vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ 3.3.4.9. Gi¶i ph¸p thùc hiÖn 3.3.4.10. KÕ ho¹ch thùc hiÖn 3.4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.4.1. Ph¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu - Ph¬ng ph¸p kÕ thõa cã chän läc c¸c tµi liÖu thø cÊp t¹i ®Þa ph¬ng vµ c¸c c¬ quan h÷u quan, bao gåm: + C¸c b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp cña Côm Sám - Xãc Bo. + T×nh h×nh s¶n xuÊt l©m nghiÖp cña côm tõ n¨m 2004-2006. + Ph¬ng ¸n quy ho¹ch sö dông ®Êt tríc ®©y. + C¸c b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, b¶n ®å ph©n bæ sö dông ®Êt cña côm. Tû lÖ 1: 50.000. + Th«ng tin thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm trong ®Þa bµn côm vµ quanh khu vùc. tõ n¨m 2004 - 2006. + Tµi liÖu vÒ d©n sinh kinh tÕ vµ t×nh h×nh tæ chøc qu¶n lý trong céng ®ång ®Þa ph¬ng. + C¸c sè liÖu thèng kª vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, ®Êt ®ai, c¬ së h¹ tÇng, kÕt qu¶ s¶n xuÊt l©m nghiÖp, thÞ trêng gi¸ c¶ ..., ®îc thu thËp t¹i phßng thèng kª, phßng l©m nghiÖp vµ khuyÕn n«ng khuyÕn l©m. + Ph¬ng híng, ®êng lèi chÝnh s¸ch, chñ tr¬ng cña tØnh ®èi víi ho¹t ®éng sö dông ®Êt, ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp.