Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng hỗn loài cây lá rộng bản địa cung cấp gỗ lớn ở Ngọc Lặc - Thanh Hoá và Cầu Hai - Phú Thọ

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu được một số biện pháp kỹ thuật lâm sinh trồng rừng hỗn loài cây lá rộng bản địa cung cấp gỗ lớn ở Ngọc Lặc - Thanh Hoá và Cầu Hai - Phú Thọ. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng hỗn loài cây lá rộng bản địa cung cấp gỗ lớn ở Ngọc Lặc - Thanh Hoá và Cầu Hai - Phú Thọ

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp -------------------------------------------- Hoµng v¨n th¾ng Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín ë Ngäc LÆc - Thanh Ho¸ vµ CÇu Hai - Phó thä Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. Vâ §¹i H¶i Hµ T©y - N¨m 2007
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Trªn thÕ giíi Kinh nghiÖm nhiÒu n¨m vÒ trång rõng ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi cho thÊy do rõng trång thuÇn loµi ®· béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm nªn nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· quan t©m nghiªn cøu t¹o lËp c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi b»ng nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau nh»m kinh doanh rõng theo híng bÒn v÷ng. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ trång rõng hçn loµi trªn thÕ giíi ®· quan t©m ®Õn mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh viÖc chän loµi c©y trång, ph¬ng thøc, ph¬ng ph¸p trång vµ mèi quan hÖ gi÷a qua l¹i gi÷a c¸c loµi c©y trong c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi. C¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn chän loµi c©y trång ®· ®îc thùc hiÖn tõ khi loµi ngêi biÕt trång rõng. B¾t ®Çu tõ nh÷ng thÝ nghiÖm th¨m dß ®Õn kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø, c¸c thÝ nghiÖm ®îc bè trÝ mét c¸ch nghiªm ngÆt theo c¸c nguyªn t¾c khoa häc ®Ó tõ ®ã chän ®îc loµi thÝch hîp cho mçi vïng sinh th¸i. T¹i nhiÒu níc ®· cã mét sè nghiªn cøu dïng c¸c m« h×nh to¸n ®Ó tèi u c¬ cÊu c©y trång cho tõng vïng. ë c¸c níc vïng «n ®íi sè loµi c©y chÝnh dïng trong trång rõng thêng rÊt Ýt, nªn ngêi ta ®· t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a c©y vµ lËp ®Þa rÊt cô thÓ, chi tiÕt cho tõng loµi (dÉn theo TrÇn V¨n Con, 2005) [10]. Nghiªn cøu vÒ rõng trång hçn loµi ®· ®îc c¸c níc ch©u ¢u tiÕn hµnh tõ nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 19. §iÓn h×nh lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu trång hçn loµi Quercus vµ Ulmus campestris víi tªn kiÓu hçn loµi Donsk cña t¸c gi¶ Tikhanop (1872). Trong m« h×nh nµy do ®Æc tÝnh sinh vËt häc vµ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c loµi c©y cha ®îc nghiªn cøu kü, do ®ã loµi Ulmus campestris víi ®Æc tÝnh sinh trëng nhanh h¬n nªn sau khi trång vµi n¨m ®· lÊn ¸t loµi Quercus. §Ó gi¶i quyÕt sù c¹nh tranh nµy n¨m 1884 t¸c gi¶
4 Polianxki ®· c¶i tiÕn kiÓu hçn loµi Donsk song vÉn kh«ng thµnh c«ng. Mét sè t¸c gi¶ kh¸c nh Kharitonovis (1950); Grixenco (1951); Timofeev (1951); Encova (1960) vµ c¸c céng sù ®· ph©n tÝch nguyªn nh©n thÊt b¹i cña kiÓu Donsk vµ chØ ra r»ng c¸c phitonxit cña loµi Ulmus campestris ®· t¸c ®éng xÊu tíi loµi c©y Quercus. Nghiªn cøu vÒ ¶nh hëng t¬ng hç gi÷a c¸c loµi, c¸c t¸c gi¶ cho r»ng sù c¶m nhiÔm t¬ng hç lµ yÕu tè quan träng khi lý gi¶i c¬ chÕ c¹nh tranh sinh häc cña thùc vËt [39]. Trªn c¬ së nghiªn cøu t¹o rõng hçn loµi gi÷a Quercus vµ Fraxinus, t¸c gi¶ JB. Ball, T.J Wormald (1994) cho thÊy sinh trëng cña Quercus trång hçn loµi tèt h¬n Quercus trång thuÇn loµi. Ngoµi ra, khi trång Quercus hçn loµi víi c¸c loµi c©y kh¸c theo b¨ng hÑp (3 - 4 hµng) hoÆc theo hµng còng cho thÊy sinh trëng cña Quercus tèt h¬n [36]. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ rõng trång hçn loµi c¸c t¸c gi¶ trªn ®Òu cho r»ng viÖc bè trÝ c¸c loµi c©y trong m« h×nh rõng trång hçn loµi thêng cã ¶nh hëng tíi sinh trëng cña chóng tïy theo sè c¸ thÓ vµ cù ly trång tõng loµi. Kolexnitsenko (1977) khi nghiªn cøu vÒ sù phèi hîp gi÷a c¸c loµi c©y gç trong trång rõng hçn loµi ®· ®óc kÕt ®îc 5 nguyªn t¾c lùa chän loµi c©y trång, ®ã lµ:  Nguyªn t¾c kinh nghiÖm.  Nguyªn t¾c kiÓu l©m h×nh häc.  Nguyªn t¾c lý sinh.  Nguyªn t¾c sinh vËt dinh dìng.  Nguyªn t¾c c¶m nhiÔm t¬ng hç. Cã thÓ nãi ®©y lµ nh÷ng nguyªn t¾c rÊt c¬ b¶n vµ t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ c¸c lÜnh vùc cña rõng trång hçn loµi. §Ó x©y dùng thµnh c«ng c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi cÇn ph¶i dùa vµo 5 nguyªn t¾c trªn. Trong ®ã nguyªn t¾c c¶m nhiÔm t¬ng hç lµ rÊt quan träng vµ ph¶i cÇn cã thêi gian dµi nghiªn cøu. Nh×n chung, c¸c nguyªn t¾c nµy ph¶n ¸nh ®îc mèi quan hÖ bªn trong vµ cã tÝnh chi phèi tíi sù tån t¹i vµ sinh trëng cña c¸c loµi. Sù ph©n lo¹i theo ®Æc
5 ®iÓm ho¹t hãa cña chóng nh kÝch thÝch, øc chÕ hoÆc k×m h·m qu¸ tr×nh sèng th«ng qua ¶nh hëng cña phitonxits lµ c¨n cø ®Ó quyÕt ®Þnh tû lÖ tæ thµnh c¸c loµi c©y trong l©m phÇn hçn loµi. Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy t¸c gi¶ Kolexnitsenko ®· ®Ò nghÞ mËt ®é loµi c©y trång chÝnh trong m« h×nh trång rõng hçn loµi kh«ng nªn Ýt h¬n 50%, loµi c©y ho¹t ho¸ kh«ng qu¸ 30 - 40%, loµi c©y øc chÕ kh«ng qu¸ 10 - 20% trong tæng c¸c loµi c©y trong m« h×nh [39]. ViÖc t¹o lËp c¸c loµi c©y hç trî ban ®Çu cho c©y trång chÝnh tríc khi x©y dùng c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi lµ rÊt cÇn thiÕt. Nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy ®iÓn h×nh cã t¸c gi¶ Matthew (1995). «ng ®· nghiªn cøu t¹o lËp m« h×nh rõng trång hçn loµi gi÷a c©y th©n gç víi c©y hä ®Ëu. KÕt qu¶ cho thÊy c©y hä ®Ëu cã t¸c dông hç trî rÊt tèt cho c©y trång chÝnh [37]. Nh vËy, nghiªn cøu nµy cho thÊy sö dông c¸c loµi c©y hä ®Ëu lµm c©y phï trî cho c¸c loµi c©y trång chÝnh trong m« h×nh rõng trång hçn loµi lµ rÊt phï hîp. Ngoµi viÖc x¸c ®Þnh ®îc loµi c©y phï trî thÝch hîp th× viÖc nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña c¸c loµi c©y còng lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng khi x©y dùng m« h×nh rõng trång hçn loµi. Trªn thÕ giíi ®Õn nay vÉn cha cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ vÊn ®Ò nµy. Do hiÓu biÕt vÒ yªu cÇu sinh th¸i cña c¸c loµi c©y rõng ma cßn nghÌo nµn nªn c¸c t¸c gi¶ Rod Keenan, David Lamb, Gary Sexton khi x©y dùng rõng trång hçn loµi (giai ®o¹n 1945 -1995) ®· gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc bè trÝ vµ ®iÒu chØnh c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi theo qu¸ tr×nh sinh trëng cña chóng. V× vËy m« h×nh rõng trång hçn loµi ®· kh«ng ®îc thµnh c«ng nh mong muèn [40]. Nghiªn cøu vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®iÒu chØnh c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi theo qu¸ tr×nh sinh trëng c¸c t¸c gi¶ Ball, Wormald vµ Russo (1994) ®· t¸c ®éng vµo c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi th«ng qua viÖc gi¶m bít sù c¹nh tranh gi÷a c¸c loµi c©y. KÕt qu¶ cho thÊy sau khi ®îc t¸c ®éng
6 c¸c biÖn ph¸p tØa cµnh, tØa tha c¸c loµi c©y môc ®Ých ®· ®îc ®îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó sinh trëng ph¸t triÓn tèt h¬n [36]. §Æc ®iÓm næi bËt cña rõng hçn loµi lµ cã kÕt cÊu nhiÒu tÇng t¸n. V× thÕ nghiªn cøu t¹o rõng hçn loµi nhiÒu tÇng ®· ®îc mét sè níc trªn thÕ giíi quan t©m. Khi nghiªn cøu vÒ cÊu tróc tÇng t¸n cña l©m phÇn hçn loµi t¸c gi¶ Bernar Dupuy (1995) thÊy r»ng kÕt cÊu tÇng t¸n cña rõng trång hçn loµi phô thuéc vµo ®Æc tÝnh sinh trëng vµ tÝnh hîp quÇn cña c¸c loµi c©y trong l©m phÇn [35]. §iÒu nµy cho thÊy ®Ó t¹o ®îc c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi cã cÊu tróc hîp lý, tËn dông ®îc tèi ®a kh«ng gian dinh dìng th× cÇn ph¶i dùa vµo ®Æc tÝnh sinh trëng còng nh ph¶i quan t©n ®Õn mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c loµi c©y ®Ó lùa chän c¸c loµi c©y trång cho phï hîp. §©y lµ nh÷ng c¬ së quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi. Dù ¸n x©y dùng rõng nhiÒu tÇng ë Malaysia (1999) ®· nghiªn cøu t¹o rõng hçn loµi nhiÒu tÇng b»ng nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau. Tuú theo c¸c ®èi tîng kh¸c nhau lµ rõng tù nhiªn, rõng Keo tai tîng 10-15 tuæi hay rõng Keo tai tîng 2-3 tuæi mµ më c¸c b¨ng chÆt vµ chõa kh¸c nhau. ChiÒu réng b¨ng chÆt vµ chõa tõ 6m (chÆt 1 hµng) ®Õn 60m (chÆt 20 hµng). Thêi gian ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµo trång hçn loµi trong c¸c b¨ng chÆt còng rÊt kh¸c nhau, tõ 1-7 n¨m sau khi më b¨ng chÆt. C¸c loµi c©y b¶n ®Þa ®a vµo trång trong c¸c b¨ng chÆt t¬ng ®èi phong phó, tõ 14-23 loµi c©y kh¸c nhau víi sè hµng tõ 3 ®Õn 16 hµng. KÕt qu¶ cho thÊy trong c¸c loµi c©y b¶n ®Þa ®îc trång trong c¸c b¨ng cã 3 loµi c©y cã sinh trëng chiÒu cao vµ ®êng kÝnh tèt nhÊt lµ S. roxburrghii; S. ovalis; S. leprosula. Sinh trëng chiÒu cao cña c¸c loµi c©y trång trong b¨ng 10m vµ 40m tèt h¬n b¨ng 20m. Khu trång theo hµng cã sinh trëng chiÒu cao tèt nhÊt ë c«ng thøc trång 1 hµng Keo xen 1 hµng c©y b¶n ®Þa. Dù ¸n cßn ®a ra kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh sinh trëng cña c¸c m« h×nh thÝ nghiÖm theo 8 thêi ®iÓm tõ 2 - 47 n¨m sau khi trång [41]. Nh vËy,
7 ®©y lµ mét trong nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu t¹o rõng trång hçn loµi trªn thÕ giíi t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, tõ viÖc chän loµi c©y trång ®Õn nghiªn cøu ph¬ng thøc trång, thêi ®iÓm trång vµ sù ®iÒu chØnh m« h×nh theo qu¸ tr×nh sinh trëng trong thêi gian dµi. Do ®ã nh÷ng m« h×nh thÝ nghiÖm nµy høa hÑn nhiÒu thµnh c«ng trong t¬ng lai. Ngoµi c¸c c«ng tr×nh ®· ®îc ®Ò cËp ë trªn, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c nh trång rõng díi t¸n, trång theo b¨ng, theo r¹ch díi t¸n che nhÑ ë c¸c níc ch©u Phi vµ ch©u ¸ thùc chÊt còng nh»m t¹o c¸c l©m phÇn hçn loµi trªn c¬ së c¸c loµi ®· cã s½n trong tù nhiªn. §èi víi nh÷ng khu vùc cã tû lÖ tæ thµnh c¸c loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp th× cã thÓ c¶i thiÖn chÊt lîng cña rõng b»ng c¸ch t¨ng loµi c©y vµ sè lîng c¸ thÓ cña c¸c loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ th«ng qua biÖn ph¸p g©y trång bæ sung. §iÓn h×nh lµ ë c¸c níc Nªgiªria, C«ng G«, Cam¬run,... §©y lµ nh÷ng c«ng tr×nh ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ tèt do lîi dông ®îc th¶m che tù nhiªn, chóng ®· hç trî tèt cho c©y trång chÝnh trong giai ®o¹n ®Çu. C¸c loµi c©y môc ®Ých trång bæ sung vÉn ®îc sèng trong lßng rõng Èm. MÆt kh¸c khi c©y trång lín lªn th× viÖc më dÇn t¸n che cña c¸c loµi c©y tÇng trªn ®· ®îc ®iÒu chØnh kÞp thêi. ViÖc ph¸t luçng d©y leo, c©y bôi còng ®îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Òu ®Æn nªn c¸c loµi c©y môc ®Ých trång bæ sung ®· sinh trëng ph¸t triÓn tèt, t¹o thµnh c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi ®¹t hiÖu cao. §©y lµ nh÷ng bµi häc quan träng trong viÖc lùa chän c©y phï trî cho ®Ò tµi nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng hçn loµi c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa. 1.2. ë ViÖt Nam Trång rõng hçn loµi ë ViÖt Nam ®· ®îc nghiªn cøu tõ n¨m 1931. §iÓn h×nh lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu trång rõng hçn loµi Sao ®en, DÇu r¸i vµ Vªn vªn ë Tr¶ng Bom §ång Nai cña t¸c gi¶ ngêi Ph¸p Maurand. Trong giai ®o¹n 1930-1985 cã rÊt Ýt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ trång rõng hçn loµi vµ nghiªn cøu chän loµi c©y trång còng chØ tËp trung cho mét sè loµi c©y thuéc
8 hä DÇu. Tõ n¨m 1985 ®Õn nay, viÖc nghiªn cøu trång rõng hçn loµi b»ng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa ®îc triÓn khai nhiÒu h¬n kÓ c¶ vÒ loµi c©y vµ diÖn tÝch trång rõng. Trong giai ®o¹n nµy nhiÒu loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa ®· ®îc lùa chän ®Ó nghiªn cøu cho c¸c vïng sinh th¸i trong c¶ níc. C¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa ®îc lùa chän ®Ó nghiªn cøu trång rõng hçn loµi chñ yÕu lµ c¸c loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Mét sè loµi c©y b¶n ®Þa ®îc lùa chän cho vïng T©y Nguyªn vµ Nam Bé lµ Gâ ®á, CÈm lai, C¨m xe, Xµ cõ, TÕch,... vµ ®îc trång chñ yÕu t¹i c¸c tr¹m thùc nghiÖm Tr¶ng Bom, Lang Lanh, Ekmat, M¨ng Linh, T©n T¹o. ë MiÒn B¾c, c¸c loµi c©y chñ yÕu ®îc lùa chän ®Ó trång rõng hçn loµi lµ Lim xanh, Lim xÑt, Giæi xanh, Re gõng, Mì, Bå ®Ò, L¸t hoa, Rµng rµng mÝt, Lim xÑt, Xoan ®µo, V¹ng trøng,... vµ ®îc trång chñ yÕu ë CÇu Hai (Phó Thä), H÷u Lòng (L¹ng S¬n), T©n L¹c (Hoµ B×nh). Tæng kÕt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu tõ tríc ®Õn nay Bé NN&PTNT (2005) ®· ®a ra ®îc danh môc c¸c loµi c©y chñ yÕu cho trång rõng s¶n xuÊt theo 9 vïng sinh th¸i l©m nghiÖp, bao gåm c¶ c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµ c©y nhËp néi, trong ®ã cã nhiÒu loµi c©y cã thÓ trång hçn loµi víi nhau [3]. Ch¬ng tr×nh 327 vµ 661 ®· ®a ra mét b¶ng danh môc víi h¬n 60 loµi c©y phôc vô cho viÖc t¹o lËp c¸c l©m phÇn rõng trång trong c¶ níc. TrÇn Quang ViÖt vµ céng sù (1997) ®· ®¸nh gi¸ tËp ®oµn c©y trång trong ch¬ng tr×nh 327 trªn c¸c vïng sinh th¸i trong c¶ níc vµ thèng kª ®îc 70 loµi c©y ®· ®îc sö dông trång rõng trong Ch¬ng tr×nh 327. Theo t¸c gi¶ Hoµng HoÌ vµ TrÇn Xu©n ThiÖp (1999) th× ë níc ta cã kho¶ng 250 loµi c©y b¶n ®Þa vµ nhËp néi ®· vµ ®ang ®îc sö dông ®Ó trång rõng (dÉn theo TrÇn V¨n Con, 2005) [10]. Nh vËy, viÖc t¹o lËp c¸c l©m phÇn rõng trång nãi chung vµ c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi nãi riªng ë níc ta ®· chän ra ®îc nhiÒu loµi c©y trång phï hîp cho c¸c vïng sinh th¸i trong c¶ níc. §ã lµ c¬ së khoa häc quan träng cho viÖc x©y dùng vµ n©ng cao n¨ng suÊt chÊt lîng rõng trång ë níc ta.
9 Víi ®Æc tÝnh cña hÇu hÕt c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa lµ thêng a bãng trong giai ®o¹n cßn nhá, do vËy viÖc t¹o ®îc líp “¸o che” cho c¸c loµi c©y b¶n ®Þa trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh sinh trëng lµ viÖc lµm ®Çu tiªn vµ rÊt cÇn thiÕt khi muèn t¹o lËp l©m phÇn hçn loµi, ®Æc biÖt lµ trªn ®èi tîng ®Êt trèng, ®åi träc. Nghiªn cøu lùa chän c©y phï trî ®Ó x©y dùng rõng trång hçn loµi ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m. §iÓn h×nh lµ mét sè c«ng tr×nh sau: - N¨m 1931 t¸c gi¶ Maurand ®· sö dông líp c©y bôi th¶m t¬i trong r¹ch lµm c©y phï trî ®Ó t¹o rõng hçn loµi gi÷a Sao ®en, DÇu r¸i vµ Vªn vªn ë Tr¶ng Bom §ång Nai. Ban ®Çu t¸c gi¶ ®· ¸p dông ph¬ng thøc “trång rõng díi t¸n che dµy vµ thÊp” sau 2 n¨m ph¬ng thøc nµy ®· ®îc c¶i tiÕn thµnh ph¬ng thøc "trång díi tµn che cao vµ nhÑ". Sau khi ®îc c¶i tiÕn ph¬ng thøc trång, c¸c loµi c©y trång chÝnh vÉn sinh trëng ph¸t triÓn kÐm nªn t¸c gi¶ tiÕp tôc dïng th¶m che nh©n t¹o víi c¸c loµi c©y hä ®Ëu lµ Muång ®en vµ §Ëu trµm. KÕt qu¶ cho thÊy r»ng dïng c©y che phñ ban ®Çu kÕt hîp c©y che trung gian lµ cã hiÖu qu¶ (dÉn theo NguyÔn B¸ ChÊt, 1976) [6]. Nh vËy, trong c«ng tr×nh nµy t¸c gi¶ ®· sö dông c¶ 2 lo¹i th¶m che tù nhiªn vµ th¶m che nh©n t¹o ®Ó lµm c©y phï trî. Tuy nhiªn, sù kÕt hîp hai lo¹i th¶m che nµy kh«ng ®îc tÝnh ®Õn tõ ®Çu khi thiÕt kÕ rõng trång, do ®ã cha ®¸nh gi¸ ®îc t¸c dông riªng rÏ cña tõng lo¹i th¶m che. - Giai ®o¹n 1971 - 1976 t¸c gi¶ NguyÔn B¸ ChÊt vµ c¸c céng sù ®· sö dông c©y phï trî lµ c¸c loµi c©y cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m nh: Cèt khÝ, Rµng rµng mÝt, Lim xÑt ®Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm trång rõng hçn loµi Bå ®Ò víi Mì vµ Xoan ®µo ë Tuyªn Quang vµ Phó Thä. KÕt qu¶ sau 5 n¨m cho thÊy n¨ng suÊt rõng Bå ®Ò trång hçn loµi cã c©y phï trî t¨ng 15 - 20% so víi rõng Bå ®Ò trång thuÇn loµi kh«ng cã c©y phï trî. Lîng th¶m môc díi rõng trång hçn loµi còng t¨ng lªn 10 - 20%, ®Êt ®ai díi rõng trång hçn loµi ®îc c¶i thiÖn h¬n so víi rõng trång thuÇn loµi [6].
10 - N¨m 1985 c¸c t¸c gi¶ NguyÔn Minh §êng vµ Lª §×nh CÈm ®· sö dông c¸c loµi c©y Muång ®en, Keo l¸ trµm, §Ëu triÒu vµ Keo dËu lµm c©y phï trî ®Ó x©y dùng rõng trång hçn loµi Sao ®en, DÇu r¸i, Gâ ®á, CÈm lai, C¨m xe cung cÊp gç lín ë l©m trêng La Ngµ (§ång Nai). C¸c c«ng thøc ®îc trång hçn loµi theo hµng vµ theo b¨ng víi kÝch thíc c¸c b¨ng chÆt, chõa lµ 10m vµ 20m. Xen gi÷a 2 hµng c©y trång chÝnh lµ c¸c hµng c©y phï trî. Sau mét n¨m trång cho thÊy c©y phï trî míi chØ cã ¶nh hëng ®Õn tû lÖ sèng cña c¸c loµi c©y trång chÝnh [13]. Nh×n chung, c¸c thÝ nghiÖm trång DÇu r¸i, Sao ®en, Gâ ®á trªn c¸c lo¹i ®Êt x¸m phï xa cæ tho¸i ho¸ ë Tr¶ng Bom, ®Êt ba gian n«ng mµu ®en ë Bµu C¹n, trªn ®Êt phiÕn th¹ch sÐt ë M· §µ (§ång Nai), ®Êt phï sa cæ s©u Èm ë D¬ng Minh Ch©u còng chØ cã nhËn xÐt t¬ng tù. - N¨m 1995 t¸c gi¶ Ph¹m §×nh Tam ®· sö c©y Keo lai lµm c©y phï trî ®Ó t¹o rõng trång hçn loµi gi÷a Tr¸m tr¾ng vµ Lim xÑt ë B×nh Thanh - Hoµ B×nh [27]. §Õn n¨m thø 4 Keo lai sinh trëng nhanh ®· b¾t ®Çu che bãng Lim xÑt vµ Tr¸m tr¾ng. HiÖn t¹i m« h×nh ®ang cã sù c¹nh tranh m¹nh, c¸c loµi Tr¸m tr¾ng vµ Lim xÑt ®ang bÞ Keo lai lÊn ¸t nªn c¸c loµi c©y trång chÝnh trong l©m phÇn ®Òu kh«ng sinh trëng ph¸t triÓn tèt. - Giai ®o¹n 1994-1998 TrÇn Nguyªn Gi¶ng ®· nghiªn cøu t¹o rõng trång hçn loµi ë Vên Quèc gia C¸t Bµ - H¶i Phßng. Trªn ®èi tîng ®Êt trèng, ®åi träc, t¸c gi¶ ®· trång Keo tai tîng vµ Keo l¸ trµm lµm “¸o che” phñ. Khi rõng Keo b¾t ®Çu khÐp t¸n t¸c gi¶ ®· ®a vµo trång díi t¸n Keo 10 loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa kh¸c nhau. Sau 4 n¨m thÝ nghiÖm t¸c gi¶ cho thÊy ph¬ng ph¸p trång rõng Èm díi tµn che nh×n chung lµ thÝch hîp cho c¶ c¸c loµi trung sinh trong giai ®o¹n 1- 2 n¨m ®Çu. BiÖn ph¸p lét t¸n theo ®Þnh kú thÝch hîp cho loµi chÞu bãng mäc chËm nh Géi tr¾ng, Giæi xanh, Re gõng nhng l¹i c¶n trë c©y a s¸ng mäc nhanh nh: L¸t hoa, SÊu, Nhéi vµ Muång ®á. KÕt qu¶ còng cho thÊy dïng c©y che phñ ban ®Çu Keo l¸ trµm lµ thÝch hîp nhÊt [16]. Tuy nhiªn, do thÝ nghiÖm míi tiÕn hµnh trong giai ®o¹n ng¾n nªn cha thÓ biÕt
11 ®îc 10 loµi c©y ®ã sÏ tån t¹i nh thÕ nµo trong c¸c giai ®o¹n sau. ViÖc sö dông c¸c loµi c©y a s¸ng nh L¸t hoa vµ Muång ®á trång duíi t¸n Keo hiÖn t¹i ®· cho thÊy khã kh¨n trong viÖc nu«i dìng m« h×nh nµy. MÆt kh¸c ph¬ng ph¸p trång hçn loµi theo hµng díi t¸n Keo t¸c gi¶ cha cho thÊy rõng hçn loµi nµy sÏ cã cÊu tróc ra sao theo thêi gian. Tuy vËy, cã thÓ nãi r»ng ®©y lµ m« h×nh t¬ng ®èi toµn diÖn vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng hçn loµi, tõ viÖc t¹o ¸o che, ®Õn viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµo trång díi t¸n vµ c¸c biÖn ph¸p lét dÇn t¸n che ®Ó c¸c loµi c©y trång chÝnh sinh trëng, ph¸t triÓn. - Ngoµi c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· nªu, Ch¬ng tr×nh 327, Dù ¸n 661 còng ®· t¹o ra nhiÒu m« h×nh rõng trång hçn loµi c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa, trong ®ã chñ yÕu lµ t¹o rõng phßng hé cho c¸c vïng xung yÕu trong c¶ níc. Trong c¸c m« h×nh nµy hÇu hÕt ®Òu sö dông c¸c loµi c©y phï trî nh Keo tai tîng, Keo L¸ trµm, Keo lai, Muång ®en,… víi tû lÖ hçn loµi lµ 600 c©y b¶n ®Þa vµ 1.000 c©y phï trî. Tuy nhiªn, viÖc ®iÒu chØnh t¸n che cña c¸c loµi c©y phï trî trong c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi ®· kh«ng ®îc ®iÒu chØnh kÞp thêi nªn c¸c loµi c©y trång chÝnh chØ cßn l¹i víi tû lÖ thÊp vµ thêng sinh trëng, ph¸t triÓn kh«ng tèt. §©y còng lµ tån t¹i chung cña hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu x©y dùng rõng trång hçn loµi cã sö dông c©y phï trî. Nghiªn cøu ph¬ng thøc vµ ph¬ng ph¸p hçn loµi còng ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m. Thùc tÕ cho thÊy c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi ë níc ta ®Õn nay chñ yÕu lµ ¸p dông theo ph¬ng thøc trång rõng hçn loµi gi÷a c©y cao víi c©y cao. §iÓn h×nh lµ thÝ nghiÖm trång rõng hçn loµi theo hµng gi÷a Mì víi c¸c loµi c©y Lim xanh, Xµ cõ, TÕch cña Trung t©m L©m sinh CÇu Hai, Phó Thä (1962) [15]; nghiªn cøu ph¬ng thøc trång rõng hçn loµi gi÷a c©y trång chÝnh, rông l¸ mïa kh« lµ TÕch víi c©y b¹n thêng xanh lµ Muång ®en vµ c©y phï trî lµ §Ëu trµm ë T©y Nguyªn cña NguyÔn Xu©n Qu¸t (1985-1990) [26]; nghiªn cøu t¹o rõng hçn loµi gi÷a c©y l¸ kim (Th«ng ®u«i ngùa) vµ c©y l¸
12 réng (Keo l¸ trµm vµ B¹ch ®µn tr¾ng) ë Nói Luèt Xu©n Mai, Hµ T©y cña Phïng Ngäc Lan (1986) [18]; nghiªn cøu ph¬ng thøc trång hçn loµi Mì vµ Bå ®Ò cña Ng« Quang §ª (1991); nghiªn cøu thiÕt lËp rõng trång hçn loµi gi÷a c¸c loµi c©y a s¸ng B¹ch ®µn tr¾ng vµ Keo l¸ trµm cña NguyÔn H÷u VÜnh vµ c¸c céng t¸c viªn (1991-1993) [34],… HÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ®Òu ¸p dông ph¬ng ph¸p trång hçn loµi theo hµng hoÆc theo b¨ng. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c c«ng tr×nh nµy cho thÊy dï ®îc x©y dùng theo ph¬ng thøc vµ ph¬ng ph¸p nµo th× rõng trång hçn loµi ®Òu cho n¨ng suÊt, chÊt lîng cao h¬n vµ c¶i thiÖn tèt h¬n ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai so víi rõng trång thuÇn loµi. Tõ n¨m 1980 trë l¹i ®©y, viÖc phôc håi rõng th«ng qua t¹o lËp c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi b»ng c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu. Næi bËt lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu phôc håi rõng vïng S«ng HiÕu th«ng qua viÖc x©y dùng cÊu tróc hçn loµi L¸t hoa víi mét sè loµi c©y kh¸c cña NguyÔn B¸ ChÊt (1981-1985). T¸c gi¶ ®· trång hçn loµi c©y L¸t hoa víi c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa nh Lim xÑt, Giæi xanh, Th«i chanh, Lâi thä, Rµng rµng nh»m t¹o ®îc mét cÊu tróc rõng hîp lý. M« h×nh nµy ®îc theo dâi ®Õn n¨m thø 10 vµ cho thÊy sinh trëng rõng L¸t hoa trång hçn loµi tèt h¬n rõng L¸t hoa trång thuÇn loµi. KiÓu cÊu tróc rõng L¸t hoa hçn loµi sö dông líp thùc b× phôc håi tù nhiªn cã u ®iÓm h¬n vÒ sinh trëng cña c¸c loµi c©y trång vµ cã dÊu hiÖu phôc håi ®Êt tèt h¬n [7]. Dù ¸n RENFODA (Rehabilitation of Natural Forest in Degraded Watershed Area in the North of Vietnam) do JICA tµi trî ®· nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt phôc håi rõng tù nhiªn bÞ suy tho¸i ë Cao Phong - Hoµ B×nh b»ng c¸ch t¹o ra rõng trång hçn loµi c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa theo ph¬ng thøc hçn loµi gi÷a c¸c loµi c©y cao a s¸ng vµ chÞu bãng víi nhau. C¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa ®îc kÕt hîp ®Ó t¹o rõng trång hçn loµi lµ GiÎ ®á, Lim xanh, Tr¸m tr¾ng vµ Såi ph¶ng. Ph¬ng ph¸p hçn loµi lµ theo r¹ch vµ
13 theo ®¸m. KÕt qu¶ sau 4 n¨m thÝ nghiÖm (2004-2007) cho thÊy c¸c loµi c©y trång ®Òu rÊt cã triÓn väng, tû lÖ sèng cña c¸c loµi ®Òu ®¹t trªn 95%. So víi ph¬ng ph¸p trång hçn loµi theo ®¸m th× sinh trëng cña c¸c loµi c©y trång theo r¹ch ®Òu tèt h¬n [33]. Nghiªn cøu t¹o rõng trång hçn loµi nhiÒu tÇng, TrÇn Ngò Ph¬ng (2000) [25] ®· ®Ò xuÊt m« h×nh thiÕt kÕ rõng hçn loµi nhiÒu tÇng cho môc ®Ých phßng hé vµ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c ph¬ng thøc hçn loµi kh¸c nhau nh hçn loµi gi÷a c©y cao vµ c©y bôi, hçn loµi gi÷a c©y cao víi c©y cao. C¨n cø trªn c«ng tr×nh nghiªn cøu c¸c quy luËt chñ yÕu cña rõng tù nhiªn miÒn B¾c ViÖt Nam t¸c gi¶ ®· chØ ra r»ng th¶m thùc vËt rõng ë níc ta ®Òu ph©n thµnh nhiÒu tÇng, tõ 2 ®Õn 3 tÇng c©y gç cha kÓ tÇng c©y nhì vµ th¶m t¬i. TÝnh chÊt nµy ®· ®îc x¸c nhËn bëi kÕt qu¶ ®iÒu tra rõng ViÖt Nam. Dùa trªn quy luËt ®ã t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt m« h×nh trång rõng hçn loµi ®¸p øng môc tiªu phßng hé ®Çu nguån cho c¸c vïng xung yÕu, trong ®ã cã 2 m« h×nh hçn loµi næi bËt lµ m« h×nh rõng s¶n xuÊt khÝ hËu vÜnh viÔn nhiÒu tÇng vµ rõng s¶n xuÊt thø sinh t¹m thêi nhiÒu tÇng. X¸c ®Þnh thêi ®iÓm hçn loµi lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng khi x©y dùng rõng trång hçn loµi, ®Æc biÖt lµ khi muèn t¹o lËp rõng trång hçn loµi gi÷a c¸c loµi c©y a s¸ng vµ c©y chÞu bãng, gi÷a loµi c©y sinh trëng nhanh vµ loµi c©y sinh trëng chËm. ë ViÖt Nam nghiªn cøu vÒ viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm hçn loµi còng ®· ®îc mét sè t¸c gi¶ quan t©m. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm hçn loµi cho c¸c loµi c©y môc ®Ých cha ®îc quan t©m nhiÒu. Trªn thùc tÕ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu x¸c ®Þnh thêi ®iÓm hçn loµi chñ yÕu vÉn lµ gi÷a loµi c©y phï trî vµ c¸c loµi c©y trång chÝnh. Th«ng thêng trong c¸c m« h×nh trång rõng hçn loµi trªn ®èi tîng ®Êt tho¸i ho¸ th× c©y phï trî ®îc trång tríc mét thêi gian tuú theo ®èi tîng ®Êt, sau ®ã míi ®a c¸c loµi c©y môc ®Ých vµo trång.
14 HiÖn nay nhiÒu ®èi tîng rõng trång thuÇn loµi ®Òu tuæi ë níc ta ®· vµ ®ang ®îc nghiªn cøu ®Ó chuyÓn ho¸ thµnh rõng hçn loµi kh¸c tuæi, cã cÊu tróc æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng h¬n th«ng qua viÖc ®a thªm mét sè loµi c©y môc ®Ých vµo trång theo c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. §iÓn h×nh cña kiÓu lµm nµy lµ dù ¸n trång rõng ViÖt §øc ë c¸c tØnh B¾c Giang, L¹ng S¬n vµ Qu¶ng Ninh. Ban ®Çu rõng trång cña dù ¸n ë c¸c tØnh nµy lµ rõng thuÇn loµi Th«ng m· vÜ hoÆc Keo tai tîng, sau 7 n¨m dù ¸n ®· thÝ nghiÖm chuyÓn ho¸ thµnh rõng hçn loµi Th«ng m· vÜ hoÆc Keo tai tîng víi mét sè loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa kh¸c b»ng c¸ch chÆt tØa Th«ng m· vÜ vµ Keo tai tîng, më thµnh c¸c r¹ch réng 3m sau ®ã ®a c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa vµo trång xen gi÷a hai hµng Th«ng m· vÜ vµ Keo tai tîng. Nh vËy, xÐt vÒ thêi ®iÓm hçn loµi th× ®©y cã thÓ coi lµ mét trong nh÷ng thÝ nghiÖm ®iÓn h×nh vµ cã tÝnh thùc tiÔn cao v× phÇn lín diÖn tÝch rõng trång cña níc ta hiÖn nay ®Òu lµ rõng trång thuÇn loµi, mét ®èi tîng cÇn ®îc chuyÓn ho¸ thµnh rõng hçn loµi nh»m kinh doanh rõng theo híng æn ®Þnh, bÒn v÷ng h¬n. Dù ¸n trång rõng hçn loµi c¸c loµi c©y gç gi¸ trÞ cao ®Ó cung cÊp gç vµ t¨ng cêng c¸c dÞch vô céng ®ång ë ViÖt Nam vµ Australia (2002-2006) ®· thiÕt lËp rõng trång hçn loµi gi÷a c¸c loµi c©y nhËp néi vµ c©y b¶n ®Þa víi c¸c thêi ®iÓm hçn loµi kh¸c nhau t¹i 3 ®Þa ®iÓm: i) T¹i §oan Hïng - Phó Thä: trång cïng thêi ®iÓm c¸c loµi B¹ch ®µn urophylla, Giæi xanh, L¸t hoa vµ Tr¸m tr¾ng; ii) T¹i vên quèc gia Tam §¶o: trång hçn loµi SÊu, Xµ cõ, Lim xanh vµ Keo lai vµo cïng mét thêi ®iÓm; iii) T¹i ®Ìo H¶i V©n - HuÕ t¹o rõng hçn loµi gi÷a Keo tai tîng víi Sao ®en, DÇu r¸i vµ Chß chØ, trong ®ã Keo tai tîng ®îc trång tríc 7 n¨m sau ®ã ®îc chÆt theo b¨ng ®Ó ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµo trång díi t¸n víi mËt ®é 250 c©y/ha. KÕt qu¶ sau 3 n¨m cho thÊy c¸c loµi c©y trång ®Òu cã tû lÖ sèng cao, sinh trëng tèt vµ cã nhiÒu triÓn väng. Tuy nhiªn, ®©y míi chØ lµ kÕt qu¶ bíc ®Çu. MÆt kh¸c khi thiÕt kÕ x©y dùng m« h×nh, viÖc nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi c©y cha ®îc chó ý. V×
15 vËy, víi c¸c m« h×nh nµy cÇn ph¶i theo dâi ®Ó cã biÖn ph¸p t¸c ®éng kÞp thêi, ®iÒu chØnh sù c¹nh tranh gi÷a c¸c loµi, ®Æc biÖt lµ c¸c loµi c©y mäc nhanh nh B¹ch ®µn vµ Keo lai, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó m« h×nh sinh trëng, ph¸t triÓn b×nh thêng. Còng trªn nÒn t¶ng lµ rõng Th«ng ®u«i ngùa trång thuÇn loµi t¹i Nói Luèt - Xu©n Mai, Trêng §¹i häc L©m nghiÖp ®· nghiªn cøu t¹o rõng hçn loµi Th«ng ®u«i ngùa víi mét sè loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa. C¸ch t¹o rõng trång hçn loµi ë ®©y lµ th«ng qua viÖc ®a thªm c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa vµo trång díi t¸n rõng Th«ng ®u«i ngùa theo c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. Rõng Th«ng ®u«i ngùa sau khi trång ®îc 6 n¨m th× b¾t ®Çu ®a c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa vµo trång díi t¸n. §Õn thêi ®iÓm hiÖn nay bíc ®Çu ®· t¹o lËp ®îc rõng trång hçn loµi khÐp t¸n. ViÖc më dÇn t¸n che cña Th«ng ®Ó t¹o kh«ng gian dinh dìng phï hîp cho c¸c loµi sinh trëng ph¸t triÓn æn ®Þnh ®· vµ ®ang ®îc tiÕn hµnh nghiªn cøu. 1.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung vÒ rõng trång hçn loµi §iÓm qua c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi vµ trong níc vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan tíi ®Ò tµi cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau ®©y: - C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi vÒ rõng trång hçn loµi t¬ng ®èi phong phó vµ toµn diÖn vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt nhng tËp trung nhiÒu vµo chän loµi c©y trång vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nu«i dìng rõng trång hçn loµi theo qu¸ tr×nh sinh trëng. C¸c thÝ nghiÖm ®· ®îc bè trÝ ®Þnh vÞ l©u dµi tíi vµi chôc n¨m, ®Æc biÖt ®· cã mét sè c«ng tr×nh ®i s©u nghiªn cøu mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c loµi c©y trong l©m phÇn hçn loµi th«ng qua ho¹t chÊt phit«nxit, lµm c¬ së khoa häc v÷ng ch¾c cho viÖc x©y dùng rõng trång hçn loµi. §©y lµ nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o vµ bµi häc kinh nghiÖm cã gi¸ trÞ cho viÖc thiÕt lËp c¸c l©m phÇn rõng trång hçn loµi trªn thÕ giíi nãi chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng.
16 - C¸c nghiªn cøu, thùc nghiÖm vÒ trång rõng hçn loµi ë ViÖt Nam ®· ®îc quan t©m nghiªn cøu tõ rÊt sím vµ ®îc ®Èy m¹nh vµo nh÷ng n¨m 1990 khi Níc ta bíc vµo thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh 327 vµ Dù ¸n 661. VÊn ®Ò nghiªn cøu träng t©m lµ x¸c ®Þnh loµi c©y trång, t¹o c©y phï trî, ph¬ng thøc vµ ph¬ng ph¸p trång rõng,… PhÇn lín c¸c nghiªn cøu ®Òu quan t©m ®Õn t¹o rõng trång hçn loµi b»ng c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa, mét vµi nghiªn cøu kh¸c ®· chó ý ®Õn ®èi tîng c©y nhËp néi hoÆc c©y cã chu kú kinh doanh ng¾n,... Nh×n chung, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trång rõng hçn loµi chØ thùc hiÖn trong thêi gian ng¾n nªn nh÷ng diÔn biÕn vÒ ®Êt ®ai, hoµn c¶nh rõng, sù sai kh¸c vÒ n¨ng suÊt cha cã ®ñ thêi gian ®¸nh gi¸ vµ kh¼ng ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña m« h×nh; c¸c m« h×nh chñ yÕu ®îc thiÕt lËp trªn ®èi tîng ®Êt cßn tèt, ®Êt rõng tho¸i ho¸ cha ®îc chó ý nhiÒu; vÊn ®Ò quan träng nhng cßn nhiÒu tån t¹i ë níc ta n»m ë kh©u nu«i dìng rõng, ®Æc biÖt lµ viÖc xö lý vµ ®iÒu chØnh c©y phï trî nh thÕ nµo cho c©y b¶n ®Þa sinh trëng vµ ph¸t triÓn tèt. Nh»m gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i nªu trªn, ®Ò tµi: “Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín ë Ngäc LÆc - Thanh Ho¸ vµ CÇu Hai - Phó Thä” ®Æt ra lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa c¶ vÒ khoa häc lÉn thùc tiÔn, phôc vô trùc tiÕp cho Dù ¸n 661 vµ c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng ë ViÖt Nam.
17 Ch¬ng 2 môc tiªu, §èi tîng, giíi h¹n, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu ®Ò tµi * VÒ khoa häc: Nghiªn cøu ®îc mét sè biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín ë Ngäc LÆc - Thanh Ho¸ vµ CÇu Hai - Phó Thä. * VÒ thùc tiÔn: - X©y dùng ®îc híng dÉn kü thuËt trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín ë Ngäc LÆc - Thanh Ho¸ vµ CÇu Hai - Phó Thä. - X©y dùng ®îc mét sè m« h×nh rõng trång hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín ë Ngäc LÆc - Thanh Ho¸ vµ CÇu Hai - Phó Thä. 2.2. §èi tîng nghiªn cøu §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín. 2.3. Giíi h¹n nghiªn cøu - VÒ ®Þa ®iÓm: ThÝ nghiÖm ®îc bè trÝ t¹i 2 ®Þa ®iÓm:  Tr¹m Nghiªn cøu L©m nghiÖp Ngäc LÆc thuéc huyÖn Ngäc LÆc tØnh Thanh Ho¸.  Trung t©m nghiªn cøu thùc nghiÖm L©m sinh CÇu Hai thuéc huyÖn §oan Hïng tØnh Phó Thä. - VÒ ®èi tîng nghiªn cøu: §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c loµi c©y b¶n ®Þa l¸ réng cung cÊp gç lín, trong ph¹m vi ®Ò tµi giíi h¹n nghiªn cøu 5 loµi c©y: Re gõng (Cinnamomum obtusifolium), Lim xanh (Erythrofloeum fordii), Tr¸m tr¾ng
18 (Canarium album), Såi ph¶ng (Lithocarpus fissus) vµ V¹ng trøng (Endospermum chinensis). - VÒ néi dung nghiªn cøu:  Tæng kÕt, ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh trång rõng hçn loµi: giíi h¹n ë 7 tØnh phÝa B¾c lµ Yªn B¸i, Phó Thä, Hoµ B×nh, Hµ T©y, H¶i Phßng, Thanh Ho¸ vµ NghÖ An.  C¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng: giíi h¹n trong nghiªn cøu c©y phï trî vµ ph¬ng ph¸p hçn loµi.  Kü thuËt nu«i dìng rõng trång: giíi h¹n trong nghiªn cøu biÖn ph¸p kü thuËt tØa cµnh vµ tØa tha c©y phï trî trong m« h×nh thÝ nghiÖm ë CÇu Hai - Phó Thä.  Híng dÉn kü thuËt: giíi h¹n trong c¸c kh©u trång, ch¨m sãc vµ nu«i dìng rõng, kh«ng bao gåm néi dung t¹o c©y con. 2.4. Néi dung nghiªn cøu: §Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu trªn, ®Ò tµi ®Æt ra c¸c néi dung nghiªn cøu sau ®©y. - Tæng kÕt, ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa ®· cã ë mét sè tØnh phÝa B¾c. - Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín. - Nghiªn cøu kü thuËt nu«i dìng rõng trång hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín. - X©y dùng híng dÉn kü thuËt trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín. 2.5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.5.1. Quan ®iÓm vµ c¸ch tiÕp cËn trong nghiªn cøu ViÖc nghiªn cøu trång rõng hçn loµi ®ßi hái ph¶i cã mét thêi gian dµi vµ rÊt phøc t¹p, nhÊt lµ khi nghiªn cøu mèi quan hÖ qua l¹i vÒ mÆt ho¸ sinh
19 gi÷a c¸c loµi c©y sèng chung trong mét quÇn thÓ ®Ó lùa chän ®îc c¸c loµi c©y cã thÓ trång hçn loµi víi nhau. Th¶m thùc vËt rõng nhiÖt ®íi nãi chung vµ ë ViÖt Nam nãi riªng víi ®Æc trng c¬ b¶n lµ rõng hçn loµi kh¸c tuæi gîi ý cho chóng ta v« sè c¸c m« h×nh hçn loµi ®· thÝch øng trong mét qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn l©u dµi. Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng c¸c m« h×nh hçn loµi phøc t¹p cña tù nhiªn v× rÊt khã phôc vô môc tiªu cung cÊp gç c«ng nghiÖp vµ viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh còng rÊt khã kh¨n. M« pháng c¸c m« h×nh rõng hçn loµi trong tù nhiªn lµ híng gi¶i quyÕt ®óng ®¾n võa cã c¬ së thùc tiÔn l¹i võa rót ng¾n ®îc thêi gian nghiªn cøu. V× thÕ ®Ò tµi ®· lÊy c¸c l©m phÇn hçn loµi trong tù nhiªn lµm mÉu ®Ó m« pháng x©y dùng m« h×nh rõng trång hçn loµi. Tuy nhiªn, c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi nµy cÇn ®îc ®¬n gi¶n ho¸ vÒ thµnh phÇn loµi c©y vµ ®îc thiÕt lËp trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu cô thÓ, phï hîp víi c¸c loµi c©y ®îc lùa chän. C¸c loµi c©y b¶n ®Þa víi ®Æc tÝnh lµ nh÷ng loµi c©y Ýt nhiÒu chÞu bãng ë giai ®o¹n cßn nhá vµ chØ sinh trëng tèt trong mét cÊu tróc hçn loµi. Do ®ã mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña viÖc trång rõng hçn loµi b»ng c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa lµ cÇn t¹o lËp ®îc m«i trêng thÝch hîp tríc khi ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµo trång díi t¸n. V× thÕ ®Ó x©y dùng c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi b»ng c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cÇn x¸c ®Þnh vµ ®¶m b¶o ®îc c¸c yÕu tè:  T¹o lËp ®îc tiÓu hoµn c¶nh rõng thÝch hîp ®Ó ®a c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµo trång: YÕu tè m«i trêng ®Çu tiªn cÇn ®îc t¹o lËp cho c¸c loµi c©y b¶n ®Þa trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh sinh trëng chÝnh lµ t¹o ®îc “¸o che” nh»m t¹o ra mét ®é tµn che nhÊt ®Þnh hç trî cho c©y b¶n ®Þa trong giai ®o¹n cßn nhá. §Ó t¹o ®îc “¸o che” cã thÓ sö dông nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau, trong ®ã c¸c loµi c©y hä ®Ëu ®îc sö dông nhiÒu nhÊt v× ngoµi t¸c dông che bãng chóng cßn cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c loµi c©y trång chÝnh sinh trëng, ph¸t triÓn.
20  X¸c ®Þnh ®îc loµi c©y cã thÓ trång hçn loµi víi nhau: Trong qu¸ tr×nh sinh trëng vµ ph¸t triÓn c¸c loµi c©y ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, mèi quan hÖ nµy cã thÓ lµ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn hoÆc cã thÓ ®èi kh¸ng, c¹nh tranh nhau. Do ®ã ®Ó m« h×nh sinh trëng, ph¸t triÓn æn ®Þnh th× viÖc x¸c ®Þnh ®îc c¸c loµi c©y b¹n víi c©y trång chÝnh lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ò tµi kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· cã vÒ nhãm loµi sinh th¸i ®Ó lùa chän c¸c loµi c©y trång kÕt hîp víi nhau trong m« h×nh hçn loµi.  X¸c ®Þnh ®îc thêi ®iÓm vµ ph¬ng thøc trång rõng hçn loµi: Trong rõng trång hçn loµi v× cã nhiÒu loµi c©y cïng sinh trëng ph¸t triÓn, mçi loµi c©y l¹i cã mét ®Æc tÝnh sinh vËt häc riªng, ®Æc biÖt lµ rõng trång cã c¸c loµi c©y phï trî ®i kÌm. Do ®ã ®Ó rõng trång sinh trëng ph¸t triÓn æn ®Þnh cÇn x¸c ®Þnh ®îc thêi ®iÓm ®a c¸c loµi c©y trång hîp lý. Trªn quan ®iÓm ®ã, ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c yÕu tè ®· ®îc ®Ò cËp ë trªn lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c l©m phÇn rõng trång hçn c¸c loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín vµ t¨ng kh¶ n¨ng phßng hé cña rõng. 2.5.2. Ph¬ng híng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò §Ò tµi b¾t ®Çu tõ viÖc thu thËp c¸c tµi liÖu, sè liÖu ®· cã liªn quan ®Õn c¸c néi dung cña ®Ò tµi, tiÕn hµnh tæng kÕt vµ ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi ®· cã ë mét sè tØnh phÝa B¾c, ®Æc biÖt lµ c¸c m« h×nh trong Ch¬ng tr×nh 327, Dù ¸n 661, c¸c m« h×nh nghiªn cøu,... tõ ®ã bè trÝ c¸c thÝ nghiÖm ®Þnh vÞ nghiªn cøu vÒ c©y phï trî vµ ph¬ng ph¸p hçn loµi còng nh c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nu«i dìng rõng,... Trªn c¬ së cña kÕt qu¶ nghiªn cøu, kÕt hîp víi viÖc tæng kÕt nh÷ng kinh nghiÖm ®· cã vÒ trång rõng hçn loµi, tiÕn hµnh x©y dùng híng dÉn kü thuËt trång rõng hçn loµi c©y l¸ réng b¶n ®Þa cung cÊp gç lín. Ph¬ng híng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña ®Ò tµi ®îc m« h×nh ho¸ theo s¬ ®å díi ®©y.
21 Thu thËp c¸c Tæng kÕt ®¸nh gi¸ tµi liÖu, sè liÖu c¸c m« h×nh rõng ®· cã trång hçn loµi Lùa chän ®Þa ®iÓm, bè trÝ thÝ nghiÖm ThÝ nghiÖm ThÝ nghiÖm ph¬ng ThÝ nghiÖm kü thuËt c©y phï trî ph¸p hçn loµi nu«i dìng §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm X©y dùng híng dÉn kü thuËt H×nh 2.1: S¬ ®å ph¬ng híng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña ®Ò tµi 2.5.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu chung §Ò tµi ¸p dông ph¬ng ph¸p kÕ thõa sè liÖu, ph¬ng ph¸p ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh rõng trång hçn loµi ®· cã kÕt hîp víi bè trÝ thÝ nghiÖm ®Þnh vÞ ngoµi thùc ®Þa, ph©n tÝch trong phßng, sö dông ph¬ng ph¸p to¸n thèng kª trong sinh häc ®Ó xö lý c¸c sè liÖu trªn m¸y vi tÝnh b»ng phÇn mÒm SPSS.