Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu sinh trưởng của Lát hoa (Chukrasia tabularis A.Juss), Trám trắng (Canarium album (Lour.) Raeusch), Giổi xanh (Michelia mediocris Dandy) và Bạch đàn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) trồng thí nghiệm hỗn giao tại Đoan Hùng - Phú Thọ

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu sinh trưởng của Lát hoa (Chukrasia tabularis A.Juss), Trám trắng (Canarium album (Lour.) Raeusch), Giổi xanh (Michelia mediocris Dandy) và Bạch đàn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) trồng thí nghiệm hỗn giao tại Đoan Hùng - Phú Thọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu sinh trưởng của Lát hoa (Chukrasia tabularis A.Juss), Trám trắng (Canarium album (Lour.) Raeusch), Giổi xanh (Michelia mediocris Dandy) và Bạch đàn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) trồng thí nghiệm hỗn giao tại Đoan Hùng - Phú Thọ

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé N«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp NguyÔn §øc ThÕ Nghiªn cøu sinh trëng cña l¸t hoa (Chukrasia tabularis A.Juss), tr¸m tr¾ng (Canarium album (Lour.) Raeusch), Giæi xanh (Michelia mediocris Dandy) vµ B¹ch ®µn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) trång thÝ nghiÖm hçn giao t¹i §oan Hïng - Phó Thä Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. Huúnh §øc Nh©n Hµ T©y, n¨m 2007
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé N«ng nghiÖp vµ ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp NguyÔn §øc ThÕ Nghiªn cøu sinh trëng cña l¸t hoa (Chukrasia tabularis A.Juss), tr¸m tr¾ng (Canarium album (Lour.) Raeusch), Giæi xanh (Michelia mediocris Dandy) vµ B¹ch ®µn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) trång thÝ nghiÖm hçn giao t¹i §oan Hïng - Phó Thä Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 luËn v¨n th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y, n¨m 2007
1 §Æt vÊn ®Ò ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc cã tèc ®é mÊt rõng kh¸ nhanh, ®é che phñ cña rõng trªn quy m« toµn quèc bÞ suy gi¶m mét c¸ch nghiªm träng [18]. Trong nh÷ng n¨m qua, Nhµ níc vµ nh©n d©n ta ®· cã nhiÒu nç lùc ®Ó tõng bíc phôc håi l¹i ®é che phñ cña rõng. Theo Maurand (dÉn tõ NguyÔn V¨n §¼ng 2001 [1]) tríc n¨m 1945 ®é che phñ rõng toµn quèc chiÕm kho¶ng 45% diÖn tÝch tù nhiªn, ®Õn n¨m 1993 sè liÖu kiÓm kª c«ng bè ®é che phñ gi¶m xuèng cßn 28% [25] vµ ®Õn n¨m 2001 ®é che phñ cña rõng ë níc ta xÊp xØ 34% [18]. Trong c¸c nç lùc phôc håi l¹i tµi nguyªn rõng, b¶o ®¶m cho ®Êt níc ta cã mét ®é che phñ thÝch hîp, trång rõng lu«n ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng vµ cã hiÖu qu¶, rõng trång dÔ dµng trong viÖc tiÕp thu kinh doanh víi cêng ®é cao (G.Baur 1978 dÉn tõ Ph¹m Xu©n Hoµn 2004 [9]). Thùc tiÔn trång rõng ë níc ta lµ n¨m 1943 cha cã rõng trång, ®Õn n¨m 1976 c¶ níc cã 92 hÐc-ta rõng trång [1] vµ ®Õn n¨m 2004 níc ta cã tæng sè h¬n 2,2 triÖu hÐc-ta rõng trång víi h¬n 40 loµi c©y [15]. PhÇn lín rõng trång ®îc thiÕt lËp ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ rõng thuÇn loµi ®ång tuæi, cã kÕt cÊu mét tÇng, c©y trång rõng chñ yÕu lµ nh÷ng loµi sinh trëng nhanh, chu kú kinh doanh ng¾n, viÖc x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - kü thuËt ë níc ta [9]. H¬n n÷a, G.Baur (1978) thÊy r»ng vÒ mÆt thÓ tÝch cã thÓ trë thµnh hµng ho¸ cña c©y gç th× cã thÓ tr«ng ®îi ë rõng trång nh©n t¹o s¶n lîng lín h¬n nhiÒu so víi c¸c rõng t¸i sinh tù nhiªn (dÉn tõ Ph¹m Xu©n Hoµn 2004 [9]). GÇn ®©y, n¨ng suÊt rõng trång thuÇn loµi B¹ch ®µn, Keo, th«ng v.v... ë níc ta ®· ®îc n©ng lªn ®¸ng kÓ, lîng t¨ng trëng b×nh qu©n cña mét sè dßng v« tÝnh B¹ch ®µn urophylla ë vïng Trung t©m B¾c bé ®¹t tõ 15 ®Õn 25m3/ha/n¨m [3],[10],[22]. MÆc dï vËy, rõng trång thuÇn loµi ë ViÖt Nam (bao gåm c¶ trêng hîp cña c¸c loµi c©y b¶n ®Þa), ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét hÖ sinh th¸i kÐm bÒn v÷ng, n¨ng suÊt
2 sinh häc thÊp [9]. Trong nh÷ng nghiªn cøu kh¸c thÊy r»ng, ViÖt Nam n»m trong vµnh ®ai nãng, giµu nhiÖt vµ Èm [20], tiÒm n¨ng rõng nhiÒu tÇng lµ rÊt lín vµ nÕu ®Êt ®ai ®îc b¶o vÖ tèt, c«ng t¸c trång rõng ®îc xóc tiÕn m¹nh mÏ trªn c¬ së kü thuËt tèt, th× tiÒm n¨ng rõng nhiÒu tÇng sÏ ph¸t huy t¸c dông to lín [16] vµ xu thÕ ngµy nay muèn ph¸t triÓn rõng trång hçn giao [2]. Tuy nhiªn, viÖc trång rõng hçn giao, nhÊt lµ trång víi môc ®Ých s¶n xuÊt gç cßn Ýt ®îc sö dông réng r·i bëi v× sù t¨ng thªm s¶n lîng gç thêng kh«ng ®îc thÊy râ. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cho ®iÒu ®ã lµ sù lùa chän loµi c©y chung sèng víi nhau vµ qu¶n lý c¹nh tranh [43], [48]. Víi môc ®Ých gãp phÇn thóc ®Èy trång rõng hçn giao s¶n xuÊt gç ë ViÖt Nam, thÝ nghiÖm trång hçn giao c¸c loµi c©y lÊy gç ®· ®îc ViÖn Nghiªn cøu C©y nguyªn liÖu giÊy thiÕt lËp t¹i x· T©y Cèc huyÖn §oan Hïng tØnh Phó Thä do ACIAR tµi trî [48]. §Ó cã c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm trång rõng hçn giao, ®Ò tµi: "Nghiªn cøu sinh trëng cña L¸t hoa (Chukrasia tabularis A.Juss), Tr¸m tr¾ng (Canarium album (Lour.) Raeusch), Giæi xanh (Michelia mediocris Dandy) vµ B¹ch ®µn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) trång thÝ nghiÖm hçn giao t¹i §oan Hïng - Phó Thä" ®· ®îc thùc hiÖn. §îc sù ®ång ý cña Khoa Sau ®¹i häc, Trêng ®¹i häc L©m nghiÖp, ®Ò tµi nµy lµ néi dung b¶n luËn v¨n tèt nghiÖp ch¬ng tr×nh ®µo t¹o th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp cña t¸c gi¶.
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu C¸c nghiªn cøu sinh trëng cña nh÷ng loµi c©y ë rõng trång hçn giao ®· ®îc tiÕn hµnh ë nhiÒu níc, c¶ ë vïng «n ®íi vµ nhiÖt ®íi trong nhiÒu thËp kû. Díi ®©y lµ mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn néi dung cña ®Ò tµi. 1.1. ë níc ngoµi 1.1.1. Rõng trång hçn giao thµnh c«ng Nghiªn cøu sinh trëng tõ mét sè thÝ nghiÖm ®· cho thÊy viÖc lùa chän loµi c©y phèi hîp cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña trång rõng hçn giao s¶n xuÊt gç. Nh÷ng ®iÒu tra cña Shilling (1925) vµ Buse (1931) ë Trung ¢u ®· chØ ra r»ng s¶n lîng thÓ tÝch cña c¸c quÇn thô v©n sam vµ th«ng vît s¶n lîng cña chóng trong c¸c quÇn thô thuÇn loµi (dÉn tõ Wormald 1992) [50]. Jonsson (1962) [44] ®· thÊy r»ng trªn c¸c ®Þa ®iÓm trung gian, rõng hçn giao cña v©n sam Na uy vµ th«ng Scots sinh trëng tèt h¬n, cho s¶n lîng nhiÒu h¬n khi trång riªng biÖt. Kennel (1965) thÊy r»ng ë Bayern-§øc, v©n sam trong hçn giao víi såi cã s¶n lîng cao h¬n trong thuÇn loµi, nhng mÆt kh¸c såi l¹i mäc tèt h¬n trong c¸c quÇn thô thuÇn loµi. Hçn giao cña bu-l« vµ v©n sam n©ng cao s¶n lîng lªn 135 - 160% (Cuprov 1976 trÝch dÉn trong Wormald 1992 [50]). Linh sam Douglas trong quÇn thô hçn giao víi tuyÕt tïng ®á (Toona australis) ®¹t tíi 217 m3/ha so víi c¸c quÇn thô thuÇn loµi linh sam Douglas 203 m3/ha vµ tuyÕt tïng ®á chØ 175 m3/ha (Miller vµ Muray 1978 trÝch dÉn trong Wormald 1992 [50]). Jensen (1983) th«ng qua nghiªn cøu sinh trëng thÊy r»ng ë §an m¹ch, v©n sam trong hçn giao víi linh sam b¹c cã s¶n lîng cao h¬n chÝnh nã. T¬ng tù, bul« hçn giao víi th«ng mäc tèt h¬n bul« thuÇn loµi. Hçn giao 25-50% cña Betula pendula lµm t¨ng s¶n lîng cña v©n sam ë tÊt c¶ c¸c tuæi (Mielikainen 1980 trÝch dÉn trong Burkhardt 1992 [33]).
4 C¸c hçn giao thµnh c«ng nhÊt lµ nh÷ng hçn giao cña c¸c c©y cè ®Þnh ®¹m vµ c©y kh«ng cè ®Þnh ®¹m. Trªn ®Þa ®iÓm thiÕu ®¹m, tæng sinh khèi cña c¸c hçn giao tèng qu¸n sñi ®á vµ linh sam Douglas t¨ng 2,5 lÇn [30]. Trong nh÷ng nghiªn cøu kh¸c, DeBell vµ céng sù ®· thÊy r»ng Eucalyptus grandis vµ Eucalyptus saligna ®· c¶i thiÖn t¨ng trëng chiÒu cao trong hçn giao víi Albizia trªn nh÷ng ®Þa ®iÓm Èm ít h¬n. §Æc biÖt, hçn giao 34% Eucalyptus víi 66% Albizia cho thÊy s¶n lîng lín nhÊt [29], [31], [32]. Nguyªn nh©n cña sù kh¸c nhau nµy cã thÓ lµ sù kÕt hîp cña (1) Sù sö dông dinh dìng nhiÒu h¬n cña Eucalyptus, (2) sù quay vßng dinh dìng lín h¬n díi Albizia, vµ (3) Sù dµnh ®îc nhiÒu ¸nh s¸ng h¬n vµ sù sö dông ¸nh s¸ng hiÖu qu¶ trong c¸c quÇn thô hçn giao [31], [35], [37]. Ba kiÓu rõng trång, mçi kiÓu (rõng trång) lµ hçn giao cña 4 loµi c©y b¶n ®Þa cã sù chÞu bãng kh¸c nhau trong vïng ®Êt thÊp Èm ít cña Costa Rica cho thÊy r»ng tõ 2-4 n¨m tuæi, ®êng kÝnh ngang ngùc trong c¸c quÇn thô hçn giao lµ lín h¬n trong c¸c quÇn thô thuÇn loµi cña nh÷ng loµi mäc nhanh nhÊt [42]. ThiÖt h¹i do s©u bÖnh còng Ýt nghiªm träng trong hçn giao ®èi víi 3 trong sè 12 loµi ®îc kiÓm tra vµ gi¸ thµnh trång rõng ®èi víi c¸c loµi mäc chËm trong hçn giao thÊp h¬n trong trång thuÇn loµi, hçn giao cã s¶n lîng t¬ng ®èi cao, céng víi lîi thÕ c¸c loµi kh¸c cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Mét nghiªn cøu kh¸c ë vïng ®Êt thÊp thuéc §¹i T©y D¬ng cña Costa Rica chØ ra r»ng th«ng thêng t¨ng trëng cña Hyeronima alchorneoides vµ Cordia alliodora trong hçn giao nhanh h¬n trong c¸c quÇn thô thuÇn. §iÒu ®ã cã thÓ lµ do sù kh¸c nhau trong h×nh häc hÖ thèng rÔ vµ t¸n cho phÐp phèi hîp loµi trong kh«ng gian mét c¸ch hiÖu qu¶ [41], [42]. Haggar vµ Ewel (1995) [41] ®· b¸o c¸o r»ng t¨ng trëng cña c¸c c©y c¸ thÓ cña Cordia alliodora ë Costa Rica trong hçn giao lµ nhanh h¬n trong c¸c quÇn thô thuÇn (7,9m trong hçn giao vµ 4,9m trong thuÇn loµi ë 2 n¨m tuæi). Parrotta (1999) [47] ®· b¸o c¸o r»ng ë 4 n¨m tuæi c¶ 2 loµi Eucalyptus robusta vµ Casuarina trong rõng hçn giao víi tØ lÖ 50/50 cao h¬n ®¸ng kÓ so víi c¸c quÇn thô ®¬n loµi cña c¸c loµi ®ã. Hçn giao 48 th¸ng tuæi cña Eucalyptus camaldulensis vµ Acacia auriculiformis ë Th¸i lan ®· cho thÊy tØ lÖ t¨ng trëng cña Eucalyptus t¨ng 15% so víi trong thuÇn loµi [49].
5 ë miÒn B¾c Queensland-Australia, Cameron vµ Jermyn (1992) [34], Keenan vµ céng sù (1995) [45] b¸o c¸o r»ng chØ cã hai nghiªn cøu vÒ rõng hçn giao l©u dµi. Mét trong sè ®ã lµ rõng trång cña tuyÕt tïng ®á díi t¸n c©y phï trî Grevillea robusta. Nghiªn cøu thø hai bao gåm Flindersia brayleyana trång víi Araucaria cunninghamii vµo n¨m 1931. C¶ hai loµi ®· sinh trëng tèt ë rõng hçn giao vµ cã mét sè b»ng chøng r»ng hçn giao ®· c¶i thiÖn kÕt qu¶ sinh trëng cña Flindersia. Theo Lamb (1993) [46] ë n¬i ®Êt s©u Araucaria cã nhiÒu rÔ nhá h¬n cña Flindersia. Tøc lµ, cã b»ng chøng ®a ra gi¶ thiÕt r»ng cã sù ph©n chia cña rÔ theo chiÒu th¼ng ®øng trong ®Êt vµ v× thÕ cã thÓ gi¶m sù c¹nh tranh ë rÔ gi÷a hai loµi. H¬n n÷a, còng ®· cã b¸o c¸o r»ng c¸c c©y Flindersia trong rõng trång hçn giao lín h¬n Flindersia trång thuÇn loµi. Nguyªn nh©n cña ®iÒu ®ã cã kh¶ n¨ng lµ cã sù ph©n phèi l¹i nguån carbon tõ nh÷ng cµnh thÊp vµo t¨ng trëng th©n c©y lín h¬n, ®îc g©y ra bëi c¸c c©y Araucaria cao xung quanh. Nghiªn cøu cña Huúnh §øc Nh©n (2001) [43] ®· chøng minh ®îc r»ng ë miÒn B¾c Queensland (Australian), trong sè bèn loµi ®îc kiÓm tra, ba loµi cã sinh trëng vµ h×nh d¹ng th©n c©y ë rõng trång hçn giao tèt h¬n ë rõng thuÇn lo¹i cña chóng sau trång 38 th¸ng. Lîng t¨ng thªm lín nhÊt ®îc ghi nhËn ë rõng hçn giao gi÷a B¹ch ®µn víi c¸c loµi c©y chÞu bãng, vÝ dô víi Flindersia t¨ng h¬n 62%. Hçn giao cã ¶nh hëng ®Õn cÊu tróc t¸n cña c¸c loµi, Eucalyptus vµ Elaeocarpus hçn giao víi Flindersia cã thÓ tÝch t¸n lín h¬n so víi trång thuÇn loµi. 1.1.2. Nh÷ng rõng trång hçn giao kh«ng thµnh c«ng ë c¸c níc B¾c ¢u, Agestam (1985) [27] ®· kh«ng thÓ chØ ra r»ng quÇn thô hçn giao cña v©n sam Na uy cã søc sinh trëng vµ s¶n lîng cao h¬n quÇn thô thuÇn loµi [33]. TÝnh bÊt hîp cña th«ng hçn giao víi c¸c loµi c©y l¸ réng dÉn ®Õn th«ng sinh trëng kÐm, s¶n lîng thÊp (Darah vµ Dodds 1967 trÝch dÉn tõ Wormald 1992 [50]). T¬ng tù, ãc chã ®en vµ th«ng ®á cã kÕt qu¶ rÊt xÊu, ®«i khi g©y chÕt (Alten 1968 trÝch dÉn tõ Wormald 1992 [50]). Bates vµ Thor (1970) [28] kh«ng t×m thÊy bÊt k× mét dÊu hiÖu nµo cña sù t¨ng trëng ®îc t¨ng lªn trong hçn
6 giao cña Pinus echinata vµ Pinus strobus vµ Liliodendron tulipifera ë c¸c quÇn thô 25 n¨m tuæi. Clatterbuck, Oliver vµ Burkhardt (1987) [35] ®· b¸o c¸o r»ng Populus deltoides ®· chÕt vµ Quercus falcata ®· bÞ k×m h·m bëi Platanus occidentalis ë bªn c¹nh. Hçn giao víi c¸c c©y cè ®Þnh ®¹m cã tØ lÖ chÕt cao trªn c¸c ®Þa ®iÓm mÇu mì [29], [30], [32] vµ ®· kh«ng c¶i thiÖn t¨ng trëng cña Eucalyptus saligna trªn c¸c ®Þa ®iÓm kh« h¬n [38]. So víi Eucalyptus thuÇn (bãn nhiÒu ph©n: 94 t/ha chÊt kh«) hçn giao cña nh÷ng loµi nµy víi 11 vµ 25% Albizia ®· lµm gi¶m s¶n lîng tíi 29% [39], [40]. 1.2. ë trong níc 1.2.1. Nghiªn cøu vÒ trång rõng hçn giao ViÖt Nam lµ mét trong c¸c quèc gia n»m trong vïng nhiÖt ®íi, trång rõng hçn giao ®· ®îc ChÝnh phñ, ngµnh L©m nghiÖp vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ quan t©m [18]. Díi ®©y lµ mét sè nghiªn cøu trång rõng hçn giao ®· ®îc thùc hiÖn ë níc ta. Theo Ph¹m Xu©n Hoµn (2000) [8], mêi loµi c©y b¶n ®Þa, bao gåm Géi tr¾ng, Re h¬ng, Nhéi, Tr¸m, SÊu, L¸t hoa, Lim xanh, Lim xÑt, GiÎ vµ Kim giao ®· ®îc ®a vµo trång díi t¸n c¸c l©m phÇn Keo l¸ trµm vµ Keo tai tîng ë Vên quèc gia C¸t Bµ (H¶i Phßng) theo ph¬ng thøc trång hçn giao theo hµng. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm n¨m 2000 cho thÊy, díi t¸n rõng Keo tai tîng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa sinh trëng kÐm h¬n díi t¸n cña Keo l¸ trµm. Tû lÖ sèng cña c¸c loµi c©y b¶n ®Þa trång hçn giao díi t¸n Keo tai tîng ®¹t 79,1%, thËm chÝ loµi sÊu chÕt hoµn toµn. Trong khi ®ã ë díi t¸n Keo l¸ trµm tû lÖ nµy lµ 95,3%. Lîng t¨ng trëng thêng xuyªn vµ t¨ng trëng b×nh qu©n cña c©y b¶n ®Þa díi t¸n Keo l¸ trµm cao h¬n. VÝ dô nh Géi tr¾ng cã t¨ng trëng ®êng kÝnh gèc 0,61cm, t¨ng trëng chiÒu cao vót ngän ®¹t 0,45m vµ t¨ng trëng ®êng kÝnh t¸n l¸ ®¹t 0,08 m vµ t¸c gi¶ cho r»ng tÇng c©y cao lµ mét trong nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c¸c loµi c©y b¶n ®Þa tÇng díi.
7 Mét thÝ nghiÖm hçn giao kh¸c lµ trång hçn giao theo ®¸m ë Trêng §¹i häc L©m nghiÖp (dÉn tõ Ph¹m Xu©n Hoµn 2004) [9]. Cã 165 loµi c©y b¶n ®Þa ®îc g©y trång díi t¸n cña th«ng vµ keo, trong ®ã díi t¸n rõng th«ng lµ 27 loµi, díi t¸n rõng keo lµ 21 loµi, sè cßn l¹i ®îc trång díi t¸n cña c¸c tr¹ng th¸i hçn giao th«ng víi Keo l¸ trµm, th«ng víi Keo tai tîng, b¹ch ®µn ... §¸nh gi¸ thÝ nghiÖm n¨m 2001 cho thÊy díi t¸n rõng th«ng, tû lÖ sèng cña c©y b¶n ®Þa lµ 93,2% vµ ë díi t¸n rõng Keo l¸ trµm lµ 91,2%. T¨ng trëng thêng xuyªn vµ t¨ng trëng b×nh qu©n cña c©y b¶n ®Þa cã sù ph©n ho¸ râ rµng ë c¸c loµi. §¸ng chó ý lµ mét sè loµi c©y thêng ®îc ®¸nh gi¸ lµ sinh trëng chËm nh ®inh thèi, Re h¬ng, Lim xanh, Sa ... nhng ë giai ®o¹n chÞu bãng díi t¸n rõng th«ng, keo chóng l¹i cã t¨ng trëng rÊt tèt. Cô thÓ nh Re h¬ng cã t¨ng trëng ®êng kÝnh gèc ®¹t 0,6 cm, t¨ng trëng chiÒu cao vót ngän ®¹t 0,5 m vµ t¨ng trëng ®êng kÝnh t¸n ®¹t 0,2 m. §¸nh gi¸ mét sè m« h×nh trång rõng hçn giao ë c¸c tØnh phÝa B¾c cña Hoµng V¨n Th¾ng vµ céng sù (2005) [21] cho thÊy khi thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh 327, c¸c Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· dùa vµo kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ nh÷ng quy ®Þnh kü thuËt cña ch¬ng tr×nh ®Ó chän ®Êt, c©y trång vµ ph¬ng thøc trång. NhiÒu loµi c©y ®îc lùa chän sö dông, bao gåm c¶ c¸c loµi c©y mäc chËm, c©y mäc nhanh; c©y l¸ kim, c©y l¸ réng; c©y b¶n ®Þa vµ c©y nhËp néi... §a sè c¸c m« h×nh bè trÝ trång hçn giao gåm hai loµi c©y vµ ba ph¬ng ph¸p hçn giao chÝnh lµ hçn giao gi÷a c¸c c©y trong cïng hµng hoÆc hçn giao theo hµng hoÆc hçn giao theo ®¸m. Loµi keo ®îc sö dông lµm c©y phï trî lµ chñ yÕu bÊt luËn mèi quan hÖ gi÷a c©y trång chÝnh víi keo nh thÕ nµo. V× thÕ nhiÒu m« h×nh sau 2 ®Õn 3 n¨m trång c¸c loµi c©y chÝnh ®Òu sinh trëng kÐm vµ bÞ keo lÊn ¸t. Tuy nhiªn, còng cã ®îc mét sè m« h×nh nh ë CÇu Hai do ®îc chän lo¹i c©y trång vµ cù ly bè trÝ gi÷a c¸c c©y t¬ng ®èi hîp lÝ (3x4m) nªn c©y phï trî ph¸t huy ®îc t¸c dông hç trî cho c©y trång chÝnh sinh trëng vµ ph¸t triÓn b×nh thêng. M« h×nh trång rõng hçn giao theo hµng gi÷a Keo dificilis vµ lim xanh trªn ®Êt bÞ tho¸i ho¸ m¹nh ë CÈm Quú - Hµ T©y (dÉn tõ Hoµng V¨n Th¾ng vµ céng sù, 2005) [21] lµ vÝ dô vÒ trång hçn giao thµnh c«ng. Keo dificilis ®îc ®a vµo trång
8 tríc víi cù ly 3x6 m, hai n¨m sau míi ®a Lim xanh vµo trång díi t¸n vµ keo ®· hç trî tèt cho Lim xanh sinh trëng, lîng t¨ng trëng b×nh qu©n chung vÒ ®êng kÝnh cña Lim xanh ®¹t 0,6 cm/n¨m vµ chiÒu cao ®¹t 0,5 m/n¨m. M« h×nh trång rõng hçn giao Keo tr¾ng (Paraserianthes falcataria) vµ c©y Lâi thä (Gmelia arboria) ë L¬ng S¬n - Hoµ B×nh (dÉn tõ Hoµng V¨n Th¾ng vµ céng sù, 2005) [21] cho thÊy trªn ®Êt rõng sau n¬ng rÉy, cã ®é dèc tõ 15 ®Õn 200, hçn giao theo b¨ng ®· ®îc thùc hiÖn, c¶ Keo tr¾ng vµ Lâi thä ®Òu sinh trëng tèt, kh«ng thÊy xuÊt hiÖn s©u, bÖnh h¹i vµ Lâi thä ®· b¾t ®Çu ra hoa, cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh rõng gièng. Mét nghiªn cøu cã so s¸nh sinh trëng gi÷a rõng trång hçn giao vµ thuÇn loµi cña Lª Träng Cóc (1996) (dÉn tõ Huynh Duc Nhan 2001) [43] cho thÊy t¨ng trëng cña rõng hçn giao 3 n¨m tuæi gi÷a Eucalyptus camaldulensis víi Acacia auriculiformis ®· kh«ng tèt h¬n quÇn thô thuÇn loµi cña chóng ë miÒn B¾c ViÖt Nam, chiÒu cao cña hçn giao lµ 11,2m so víi 12,3m ë rõng thuÇn loµi vµ ®êng kÝnh lµ 8,3 cm so víi 9,2 cm. 1.2.2. Nghiªn cøu vÒ Giæi xanh, L¸t hoa, Tr¸m tr¾ng vµ B¹ch ®µn urophylla M« t¶ h×nh th¸i, ph©n lo¹i thùc vËt, ph©n bè tù nhiªn vµ kh¶ n¨ng b¶o tån c¸c loµi c©y Giæi xanh, L¸t hoa, Tr¸m tr¾ng vµ B¹ch ®µn urophylla ®· ®îc thùc hiÖn bëi Lª Méng Ch©n vµ Lª ThÞ Huyªn [4]. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh lý, sinh ho¸ cña Giæi xanh lµm c¬ së ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt g©y trång loµi c©y nµy ®· ®îc thùc hiÖn bëi Hoµng Xu©n Tý vµ NguyÔn §øc Minh (2003) [24] NguyÔn B¸ ChÊt (1996) ®· nhËn thÊy viÖc chän loµi phèi hîp víi L¸t hoa ®ang cßn kho¶ng trèng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn. ThÝ nghiÖm trång hçn giao L¸t hoa víi c¸c loµi Trai, NghiÕn, Bøa, Géi, Sang lÎ ë tuæi 5 cha thÊy cã ¶nh hëng ®Õn sinh trëng cña L¸t hoa [5]. Khi so s¸nh mêi t¸m loµi c©y b¶n ®Þa vµ nhËp néi (trong ®ã cã Giæi xanh, L¸t hoa cïng víi B¹ch ®µn urophylla) trång thö nghiÖm thuÇn loµi t¹i 5 tØnh miÒn nói phÝa B¾c ë 18 th¸ng tuæi Hoµng V¨n S¬n (1996) nhËn thÊy hÇu hÕt c¸c loµi ®Òu cã tû lÖ sèng thÊp vµ chóng kh«ng thÝch hîp víi viÖc ph¸t
9 quang thùc b× khi trång [17]. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ trång rõng c©y b¶n ®Þa l¸ réng ë Trung Trung bé, L¹i H÷u Hoµn (2004) [7] nhËn thÊy Tr¸m tr¾ng ®îc trång theo ph¬ng thøc hçn giao cã tû lÖ sèng cao ®¹t 80%, t¨ng trëng chiÒu cao 1,25m/n¨m vµ ®êng kÝnh 1,3cm/n¨m. B¹ch ®µn urophylla lµ loµi c©y nhËp néi, c¸c nghiªn cøu chän gièng ®· chØ ra xuÊt xø Egon vµ Lewotobi cña loµi B¹ch ®µn urophylla thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn trång rõng ë vïng Trung t©m B¾c bé [3], [10], [12], [14]. Sau c¸c kh¶o nghiÖm dßng dâi vµ dßng v« tÝnh, n¨ng suÊt rõng trång b»ng c¸c dßng v« tÝnh PN2, PN14, PN3d, PN46 ... cña loµi nµy ®· ®îc n©ng lªn tõ 15-25m3/ha/n¨m [3],[10]. Tãm l¹i, vÊn ®Ò nghiªn cøu sinh trëng cña c©y ë rõng trång hçn giao ®· thu hót ®îc sù quan t©m cña nhiÒu t¸c gi¶ trªn thÕ giíi vµ trong níc. Do ®êi sèng c©y rõng dµi ngµy, mèi quan hÖ gi÷a c¸c c©y trong rõng hçn giao còng nh mèi quan hÖ cña chóng víi m«i trêng sèng xung quanh rÊt phøc t¹p, nªn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sinh trëng cña c¸c loµi vÉn cßn cã nh÷ng ®¸nh gi¸ cha thèng nhÊt.
10 Ch¬ng 2 §Æc ®iÓm khu vùc, ®èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu 2.1. §Æc ®iÓm khu vùc nghiªn cøu 2.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 2.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý §oan Hïng lµ huyÖn miÒn nói, n»m ë phÝa B¾c tØnh Phó Thä, c¸ch thµnh phè ViÖt Tr× kho¶ng 50km. Quèc lé 2 vµ quèc lé 70 ch¹y xuyªn qua huyÖn. - PhÝa B¾c gi¸p huyÖn Yªn B×nh tØnh Yªn B¸i vµ huyÖn Yªn S¬n tØnh Tuyªn Quang. - PhÝa Nam gi¸p huyÖn Phï Ninh tØnh Phó Thä. - PhÝa §«ng gi¸p huyÖn S¬n D¬ng tØnh Tuyªn Quang. - PhÝa T©y gi¸p huyÖn Thanh Ba vµ huyÖn H¹ Hoµ tØnh Phó Thä. 2.1.1.2. §Þa h×nh, thæ nhìng §Êt ®ai cña §oan Hïng chñ yÕu lµ ®åi vµ nói thÊp, ®é cao so víi mùc níc biÓn kho¶ng tõ 100-250m. §Þa h×nh thÊp dÇn tõ B¾c xuèng Nam vµ tõ T©y sang §«ng. §é dèc phæ biÕn díi 300. KÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t lËp b¶n ®å thæ nhìng cña ViÖn N«ng ho¸ thæ nhìng (2005) ®· chØ ra huyÖn §oan Hïng cã 6 nhãm ®Êt chÝnh, gåm: (1) §Êt phï sa ven s«ng, (2) §Êt gl©y vïng tròng, (3) §Êt gl©y tÇng máng, (4) §Êt c¸t b·i båi ven s«ng, (5) §Êt x¸m vµ (6) §Êt ®á. Trong ®ã ®Êt x¸m chiÕm kho¶ng 70%. TÇng ®Êt dµy tõ 50-70cm, ®Êt Ýt kÕt von. Nh×n chung ®Êt chua, nghÌo l©n, giµu mïn vµ ®¹m tæng sè nhng lîng dÔ tiªu Ýt. §Êt ®åi nói quy ho¹ch cho l©m nghiÖp ®îc ®¸nh gi¸ phï hîp víi c¸c loµi c©y Giæi xanh, L¸t hoa, Tr¸m tr¾ng vµ B¹ch ®µn.
11 2.1.1.3. KhÝ hËu §oan Hïng thuéc vïng trung du B¾c bé, chÞu ¶nh hëng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. - NhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh n¨m lµ 23,10C, mïa nãng nhiÖt ®é tõ 27- 280C vµ mïa l¹nh tõ 15-160C. -Tæng lîng ma trung b×nh n¨m lµ 1.850mm. Ma tËp trung tõ th¸ng 4-10 h»ng n¨m, chiÕm kho¶ng 90% lîng ma c¶ n¨m. Sè ngµy ma lµ 160 ngµy/n¨m. - Sè giê n¾ng lµ 1.570,7 giê/n¨m. - Bøc x¹ tæng céng trung b×nh n¨m lµ 118,9 Kcal/cm2. - §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n n¨m lµ 85%. - Lîng bèc h¬i b×nh qu©n n¨m lµ 1.176mm. Lîng ma NhiÖt ®é (mm) (oC) 500 250 400 200 300 150 200 100 100 50 0 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Lîng ma (mm) NhiÖt ®é (oC) H×nh 2.1. BiÓu ®å Gaussen-Walter cña huyÖn §oan Hïng, tØnh Phó Thä (Nguån: Tr¹m khÝ tîng Phó Hé)
12 KhÝ hËu ë vïng §oan Hïng c¬ b¶n thuËn lîi cho sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång, c¸c chØ tiªu khÝ hËu chñ yÕu kh«ng cã ®iÓm cùc trÞ. Mét sè n¨m cã x¶y ra ma b·o, giã xo¸y lµm ®æ, g·y c©y trång. 2.1.1.4. Thuû v¨n Trªn ®Þa bµn huyÖn §oan Hïng cã hai con s«ng lín ch¶y qua lµ s«ng L« vµ s«ng Ch¶y. Ngoµi ra cßn cã hÖ thèng kªnh m¬ng vµ c¸c suèi nhá thuËn tiÖn cho viÖc tíi tiªu vµ vËn t¶i thuû. NhËn xÐt chung §oan Hïng lµ huyÖn trung du miÒn nói, cã ®iÒu kiÖn giao th«ng, thuû lîi thuËn tiÖn. §iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu phï hîp víi nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau. Giã b·o vµ lèc xo¸y tuy kh«ng xuÊt hiÖn thêng xuyªn nhng lµ mét trong nh÷ng trë lùc ®¸ng kÓ g©y ¶nh hëng ®Õn sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång, trong ®ã cã c©y l©m nghiÖp. 2.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi 2.1.2.1. D©n sè vµ lao ®éng Tæng d©n sè huyÖn §oan Hïng lµ 106.962 ngêi (n¨m 2005). Trong ®ã cã 86.064 ngêi (chiÕm kho¶ng 83,5%) lµm n«ng nghiÖp. Sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm kho¶ng 53% tæng sè d©n. 2.1.2.2. C¬ cÊu ngµnh nghÒ C¸c ngµnh kinh tÕ chñ yÕu cña huyÖn §oan Hïng lµ n«ng l©m nghiÖp, tiÓu thñ c«ng vµ dÞch vô. Trong ®ã s¶n xuÊt kinh doanh gç nhá lµ mét lÜnh vùc quan träng. Toµn huyÖn §oan Hïng cã kho¶ng 11.809 ha ®Êt n«ng nghiÖp, bao gåm kho¶ng 5.600 ha ®Êt trång c©y hµng n¨m vµ 6.209 ha ®Êt vên.
13 Tæng diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp cña huyÖn §oan Hïng kho¶ng 13.077 ha (chiÕm 43,2% tæng diÖn tÝch tù nhiªn). Trong ®ã cã kho¶ng 12.582 ha ®Êt rõng s¶n xuÊt. S¶n xuÊt l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn huyÖn ®îc thùc hiÖn chñ yÕu díi sù qu¶n lý cña L©m trêng §oan Hïng vµ mét phÇn cña Ban qu¶n lý dù ¸n 661 huyÖn. C«ng nh©n l©m trêng vµ c¸c hé gia ®×nh tham gia theo h×nh thøc nhËn kho¸n tõng c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh trång vµ b¶o vÖ rõng. NhËn xÐt chung HuyÖn §oan Hïng cã lùc lîng lao ®éng chñ yÕu tham gia vµo s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp. Ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é t¬ng ®èi cao, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc trång vµ ch¨m sãc rõng. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®îc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh bëi c¸c ®¬n vÞ chuyªn tr¸ch, cã tr×nh ®é chuyªn m«n. ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp phï hîp víi nguyÖn väng cña nh©n d©n. 2.2. §èi tîng nghiªn cøu 2.2.1. L¸t hoa (Chukrasia tabularis A.Juss) Theo Lª Méng Ch©n vµ NguyÔn ThÞ Huyªn (2000) [4], L¸t hoa cã tªn khoa häc lµ Chukrasia tabularis A.Juss, hä Xoan (Meliaceae Juss). C©y gç lín, cao trªn 30m, ®êng kÝnh cã thÓ tíi 100cm. Th©n th¼ng. Vá mµu x¸m tro, nhiÒu ®èm dµi vßng quanh th©n. C©y lín vá nøt däc, sau bong m¶ng, vá trong mµu n©u ®á. Cµnh giµ mµu n©u xÉm, cµnh non phñ l«ng hung vµng, sÑo l¸ rông trªn cµnh râ. Cµnh xÕp thµnh tÇng. L¸ kÐp l«ng chim mét lÇn ch½n, mäc c¸ch mang 10 - 18 l¸ chÐt. L¸ chÐt mäc gÇn ®èi hoÆc mäc c¸ch, h×nh tr¸i xoan dµi, lÖch, dµi 10 - 12cm, réng 5 - 6cm. §«i khi l¸ non xÎ thuú lµm thµnh l¸ kÐp l«ng chim hai lÇn gi¶. G©n l¸ lâm ë mÆt trªn, næi râ ë mÆt díi, n¸ch g©n cã tóm l«ng.
14 Hoa tù xim viªn chïy ë ®Çu cµnh. Hoa ®Òu lìng tÝnh, dµi 1,5cm. §µi h×nh ®Üa, phÝa ngoµi phñ l«ng h×nh sao. C¸nh trµng 5, mµu vµng nh¹t phít tÝm. NhÞ 10, hîp thµnh èng h×nh trô, bao phÊn ®Ýnh ë mÐp èng. BÇu 3 «, phÝa ngoµi phñ l«ng dµi, mçi « 20 - 40 no·n ®Ýnh thµnh 2 tÇng. Qu¶ nang ho¸ gç h×nh tr¸i xoan, ®êng kÝnh 3 - 3,5cm khi chÝn mµu n©u ®en. H¹t dÑt h×nh qu¹t, cã c¸nh máng, xÕp chång chÊt ngang trong tõng « cña qu¶. L¸t hoa mäc t¬ng ®èi nhanh, n¬i ®iÒu kiÖn sèng thÝch hîp t¨ng trëng chiÒu cao cã thÓ ®¹t 1 m/n¨m, ®êng kÝnh cã thÓ ®¹t 2 cm/n¨m. Mïa hoa th¸ng 6 - 7, mïa qu¶ chÝn th¸ng 10 - 02 n¨m sau. Thêng rông l¸ vµo cuèi ®«ng ®Çu xu©n. L¸t hoa lµ c©y a s¸ng, lóc nhá chÞu bãng. Ph©n bè tù nhiªn ë vïng cã nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m 18 - 240C, lîng ma n¨m 1200 - 2000mm vµ ®Êt ferralit ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ granit, ®¸ v«i. ¦a ®Êt t¬i xèp, Èm nhiÒu mïn. Cã kh¶ n¨ng t¸i sinh h¹t tèt díi ®é tµn che cao. L¸t hoa ph©n bè tõ Hµ TÜnh trë ra B¾c. Gç cã gi¸c mµu hång nh¹t, lâi n©u hång, cã ¸nh v©n ®Ñp. Gç cã ®é cøng vµ nÆng trung b×nh, dÔ lµm, Ýt co gi·n, kh«ng bÞ mèi mät, thêng dïng ®ãng ®å, gç d¸n l¹ng vµ trang søc bÒ mÆt. L¸t hoa lµ loµi c©y gç quý, mäc kh¸ nhanh, dÔ g©y trång, cã thÓ ph¸t triÓn trªn diÖn réng. 2.2.2. Tr¸m tr¾ng (Canarium album (Lour.) Raeusch) Theo Lª Méng Ch©n vµ NguyÔn ThÞ Huyªn (2000) [4], Tr¸m tr¾ng cã tªn khoa häc lµ Canarium album (Lour.) Raeusch, hä Tr¸m (Burseraceae Bunth). Tr¸m tr¾ng lµ c©y gç lín, cã thÓ cao 25m vµ ®êng kÝnh 120cm. Th©n c©y trßn th¼ng, vá x¸m tr¾ng, lóc giµ thêng bong v¶y nhá. VÕt vá ®Ïo cã nhùa th¬m h¬i ®ôc.
15 L¸ kÐp l«ng chim lÎ cã 7 - 13 l¸ chÐt; l¸ chÐt h×nh tr¸i xoan thu«n hoÆc h×nh trøng dµi 6 - 15cm, réng 2,5 - 5,5cm ®Çu nhän dÇn, ®u«i lÖch, mÐp nguyªn, mÆt díi l¸ thêng cã nhiÒu v¶y s¸p tr¾ng. G©n bªn 12 - 16 ®«i. Cã l¸ kÌm nhá sím rông. Hoa tù xim viªn chuú hoÆc chïm ë n¸ch l¸ gÇn ®Çu cµnh, thêng ng¾n h¬n l¸. Hoa t¹p tÝnh, ®µi dµi 2,5 - 3cm hîp gèc. ë hoa ®ùc mÐp èng ®µi cã 3 r¨ng, nhÞ 6 hîp gèc, ë hoa c¸i chØ nhÞ ®Òu hîp. Qu¶ h¹ch h×nh tr¸i xoan dµi 2,5 - 3cm, khi chÝn mµu xanh vµng. H¹ch thêng cã 6 mói, 2 ®Çu nhän. Tr¸m tr¾ng lµ loµi mäc nhanh. Mïa hoa th¸ng 4 - 5, qu¶ chÝn th¸ng 10 - 12. Tr¸m tr¾ng lµ loµi c©y a s¸ng, cã kh¶ n¨ng thÝch øng réng víi c¸c ®iÒu kiÖn ®Êt vµ khÝ hËu ë ViÖt Nam. T¸i sinh h¹t vµ chåi tèt. Tr¸m tr¾ng ph©n bè réng tõ B¾c ®Õn Nam. Gç x¸m tr¾ng, mÒm, nhÑ, dÔ gia c«ng, dÔ bÞ mèi mät; cã thÓ dïng lµm gç d¸n l¹ng, lµm gç trô má vµ ®ãng ®å dïng th«ng thêng. Qu¶ chÝn ®Ó ¨n hoÆc lµm thuèc. Nhùa Tr¸m tr¾ng cã mïi th¬m dïng ®Ó crng cÊt tinh dÇu Tr¸m tr¾ng, lÊy tïng h¬ng dïng trong c«ng nghÖ s¬n, in. Tr¸m tr¾ng lµ loµi c©y ®a t¸c dông, mäc nhanh cã biªn ®é sinh th¸i réng, dÔ g©y trång. 2.2.3. Giæi xanh (Michelia mediocris Dandy) Theo Lª Méng Ch©n vµ NguyÔn ThÞ Huyªn (2000) [4], Giæi xanh cã tªn khoa häc lµ Michelia mediocris Dandy, hä Ngäc lan (Magnoliaceae Juss). Giæi xanh lµ c©y gç lín, cao 25 - 30m, ®êng kÝnh cã thÓ tíi 100cm. Th©n trßn th¼ng, vá mµu x¸m tro, vÕt vá ®Ïo cã mµu x¸m vµng, mïi h¾c. Cµnh non phñ nhiÒu l«ng, r¶i r¸c c¸c ®èm trßn mÇu xÉm, vßng sÑo l¸ kÌm râ.
16 L¸ ®¬n mäc c¸ch, tr¶i ®Òu trªn cµnh; l¸ kÌm mang nhiÒu l«ng mµu n©u vµng ë phÝa ngoµi. L¸ h×nh tr¸i xoan hoÆc trøng ngîc tr¸i xoan ®Çu cã mòi nhän, ®u«i h×nh nªm, dµi 10,5cm réng 3,5 - 4,5cm, máng, dai vµ nh½n, khi non phñ l«ng mÞn. G©n bªn 12 - 15 ®«i. Cuèng l¸ dµi 1 - 2cm, kh«ng cã sÑo, nh½n. Hoa mäc lÎ ë ®Çu cµnh hoÆc ®èi diÖn víi l¸ trªn ®Çu cµnh. Nô h×nh trøng dµi, phñ nhiÒu l«ng n©u vµng. Cuèng hoa dµi 2 - 3,5cm, c¸nh bao hoa 9 - 10; 3 c¸nh phÝa ngoµi thêng hÑp vµ dµi h¬n. NhÞ nhiÒu, trung ®íi cã mòi nhän ng¾n, l¸ no·n 7 - 14 xÕp xo¾n èc, phñ dÇy l«ng. Mçi l¸ no·n mang 4 - 5 no·n. Qu¶ ®¹i kÐp dµi 10cm. §¹i h×nh trøng, dµi 2,2cm ®êng kÝnh 1,3cm; vá ®¹i nhiÒu nèt sÇn, ®¹i mang 4 - 5 h¹t. C©y cã rÔ cäc ¨n s©u. Giæi xanh lµ c©y mäc nhanh, mïa hoa th¸ng 3 - 4, qu¶ chÝn th¸ng 9 - 10 cïng n¨m. C©y a s¸ng, a ®Êt sÐt pha c¸t. Thêng gÆp trong rõng rËm thêng xanh ma mïa nhiÖt ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi ë ®é cao 800m trë xuèng, ®«i khi lµ loµi c©y u thÕ trong rõng hçn lo¹i. Giæi xanh ph©n bè ë c¸c tØnh phÝa B¾c, Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh, Gia Lai, Kon Tum, B×nh §Þnh. Gç cã gi¸c mµu vµng nh¹t, lâi xÉm h¬n. Gç cøng, thí mÞn dÔ lµm, Ýt biÕn d¹ng, kh«ng mèi mät. Gç Giæi xanh thêng ®îc sö dông ®Ó lµm nhµ cöa, ®ãng ®å. H¹t cã vÞ cay, mïi th¬m dïng lµm gia vÞ, lµm thuèc. Lµ loµi c©y b¶n ®Þa ®· vµ ®ang ®îc g©y trång ë nhiÒu n¬i. 2.2.4. B¹ch ®µn (Eucalyptus urophylla S.T.Blake) Theo Lª Méng Ch©n vµ NguyÔn ThÞ Huyªn (2000) [4], Seed Leaflet (89/2004) [36], B¹ch ®µn urophylla cã tªn khoa häc Eucalyptus urophylla S.T.Blake hä Sim (Myrtaceae Juss). B¹ch ®µn urophylla lµ c©y gç lín, cao 20 - 25m, ®êng kÝnh cã thÓ tíi 100cm. Th©n th¼ng, vá long m¶ng nhá, mµu n©u vµng. T¸n h×nh th¸p, ph©n cµnh
17 thÊp. T¸n tha, l¸ ph©n bè ®Òu, t¹o ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng lät qua. Cµnh vµ l¸ non cã mµu ®á tÝa. L¸ ®¬n mäc c¸ch, h×nh ngän gi¸o dµi, ®Çu nhän dÇn, ®u«i nªm réng; phiÕn l¸ dµi 16 - 19cm, réng 3,5 - 4cm, cuèng l¸ m¶nh, dµi 1,5cm, h¬i lâm ë mÆt trªn. Hoa tù t¸n, cuèng hoa tù bÑt cã 2 c¹nh s¾c, dµi 1 - 1,5cm thêng gåm 4 - 7 hoa. Cuèng hoa rÊt ng¾n. Qu¶ h×nh b¸n cÇu, mÐp qu¶ lâm. Khi chÝn mÐp qu¶ nøt 4 - 5 « vÕt nøt chÝn trong qu¶. H¹t mµu n©u. C©y mäc kh¸ nhanh. N¬i nguyªn s¶n c©y b×nh thêng cao 25 - 45m, ®êng kÝnh tíi 100cm vµ ë nh÷ng n¬i ®Æc biÖt thÝch hîp c©y cã thÓ cao ®Õn 50m vµ ®êng kÝnh tíi 2m. Mïa qu¶ chÝn th¸ng 4 - 5. C©y a s¸ng, a ®Êt s©u Èm nhng còng cã thÓ mäc trªn ®Êt ®åi träc kh« chua, nghÌo dinh dìng. B¹ch ®µn urophylla lµ loµi b¶n ®Þa cña mét sè ®¶o ë miÒn ®«ng Indonesia, ®· ®îc trång ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam. HiÖn nay lµ mét trong nh÷ng loµi c©y trång chÝnh ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung. Gç ®îc dïng chñ yÕu lµm bét giÊy, gç d¸n, gç chèng lß, ®ãng ®å vµ gç x©y dùng. Tû träng gç trung b×nh 540 - 570kg/m3. Cã thÓ g©y trång thµnh rõng thuÇn loµi hoÆc hçn giao víi Keo ë c¸c tØnh vïng trung du. 2.3. LÞch sö rõng trång §Þa ®iÓm thÝ nghiÖm: x· T©y Cèc, huyÖn §oan Hïng, tØnh Phó Thä. To¹ ®é ®Þa lý: 1050 08’ 41” kinh ®é §«ng vµ 21037’29” vÜ ®é B¾c. §é cao so víi mùc níc biÓn kho¶ng 60m. §é dèc 100 - 150. Rõng thÝ nghiÖm ®îc thiÕt lËp th¸ng 7 n¨m 2002. Cù ly trång: 2 x 2m (2.500 c©y/ha)
18 Tríc khi trång rõng thÝ nghiÖm ®Êt ®îc sö dông trång rõng Bå ®Ò vµ Keo tai tîng. Xö lý thùc b× tríc khi trång rõng: Ph¸t dän c©y bôi, cá d¹i. Bãn lãt 100g ph©n NPK cho mçi c©y. Kh«ng bãn v«i tríc khi trång. B¶ng 2.1. Th«ng tin c©y gièng trång thÝ nghiÖm M· KÝch thíc bÇu D x R ChiÒu cao c©y con Loµi c©y Nguån gèc sè (cm) (cm) 1 Giæi xanh 11 x 8 50 H¹t 2 L¸t hoa 11 x 8 50 H¹t 3 Tr¸m tr¾ng 20 x 18 80 - 100 H¹t 4 B¹ch ®µn urophylla 11 x 8 30 M« Nguån: FRC/Dù ¸n FST/2000/003 2.4. Ph¹m vi nghiªn cøu 2.4.1. Kh«ng gian Nghiªn cøu ®îc thùc hiÖn trong ph¹m vi thÝ nghiÖm rõng trång hçn giao cña Dù ¸n FST/2000/003 do ViÖn nghiªn cøu c©y nguyªn liÖu giÊy thiÕt lËp n¨m 2002 t¹i x· T©y Cèc, huyÖn §oan Hïng, tØnh Phó Thä. 2.4.2. Thêi gian Nghiªn cøu ®îc thùc hiÖn ë giai ®o¹n rõng 56 th¸ng tuæi sau khi trång. 2.4.3. Giíi h¹n ®èi tîng nghiªn cøu §èi tîng nghiªn cøu lµ c¸c loµi c©y Giæi xanh, L¸t hoa, Tr¸m tr¾ng vµ B¹ch ®µn urophylla. Bèn loµi c©y ®îc trång theo c¸c c«ng thøc thuÇn loµi vµ c¸c c«ng thøc hçn giao cÆp ®«i víi tû lÖ hçn giao 50:50 cña chóng. Cô thÓ cã bèn c«ng thøc trång rõng thuÇn loµi vµ s¸u c«ng thøc trång hçn giao, mçi c«ng thøc thÝ nghiÖm ®îc lÆp l¹i ba lÇn cho tæng sè cã 30 « thÝ nghiÖm. 2.4.4. Giíi h¹n néi dung nghiªn cøu Néi dung cña ®Ò tµi ®îc giíi h¹n trong ph¹m vi so s¸nh ®¸nh gi¸ sinh trëng cña tõng loµi c©y vµ tõng c«ng thøc trång rõng.