Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vận dụng mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán doanh nghiệp để đo lường và xác định mức độ tác động đến ý định sử dụng phần mềm tại các DN nhỏ và vừa tại Tp. Hồ Chí Minh, sau đó hàm ý một số kiến nghị đến các nhà quản lý DNNVV.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HỒ NGỌC THANH TÂM CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH SỬ DỤNG PHẦN MỀM KẾ TOÁN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HỒ NGỌC THANH TÂM CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Ý ĐỊNH SỬ DỤNG PHẦN MỀM KẾ TOÁN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Chuyên ngành : Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM VĂN DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là do bản thân tôi nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Phạm Văn Dược. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung nghiên cứu của toàn bộ luận văn này. TP. Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2017 Người thực hiện luận văn Hồ Ngọc Thanh Tâm
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRA - Theory of Reasoned Action : Lý thuyết hành động hợp lý TPB - Theory of Planned Behavior : Lý thuyết hành vi dự định TAM - Technology Acceptance : Mô hình chấp nhận công nghệ Model C-TAMTPB -Combined TAM and Tích hợp mô hình chấp nhận công nghệ : TPB và lý thuyết hành vi dự định SCT - Social Cognitive Theory : Lý thuyết nhận thức xã hội MPCU - Model of PC Utilization : Mô hình sử dụng máy tính IDT - Innovation Diffusion Theory : Lý thuyết phổ biến sự đổi mới mở rộng MM – Motivation Model : Mô hình động lực thúc đẩy UTAUT - Unified theory of Lý thuyết hợp nhất chấp nhận và sử dụng : acceptance and use of technology công nghệ PMKT : Phần mềm kế toán DNVVN : Doanh nghiệp vừa và nhỏ TPHCM : Thành phố Hồ Chí Minh ERP - Enterprise resource planning : Hoạch định nguồn lực doanh nghiệp TT : Thông tư BTC : Bộ Tài Chính NĐ : Nghị Định CP : Chính Phủ GDP - Gross Domestic Product : Tổng sản phẩm quốc nội
DANH MỤC HÌNH Trang Hình 2.1: Mô hình nghiên cứu đề xuất …………………………………………... 27 Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu ………………………………………………….. 29 Hình 3.2: Mô hình nghiên cứu chính thức…………………………………………34 Hình 4.1: Đồ thị phân tán phần dư …………………………………………….…..50 Hình 4.2: Biểu đồ tần số Histogram………………………………………………..51 Hình 4.3: Phân phối của phần dư quan sát…………………………………………52
DANH MỤC BẢNG BIỂU Trang Bảng 2.1: Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009 của Chính phủ …………………………………………………..16 Bảng 3.1: Bảng kết quả những thay đổi thang đo sau phỏng vấn định tính ……… 31 Bảng 3.2: Thang đo hiệu chỉnh sau nghiên cứu định tính………………………... 35 Bảng 4.1: Thông tin mẫu nghiên cứu……………………………………………... 41 Bảng 4.2: Hệ số Cronbach’s alpha nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng……….43 Bảng 4.3: Hệ số Cronbach’s alpha nhân tố ý định sử dụng………………………..44 Bảng 4.4: Tổng hợp kết quả phân tích nhân tố lần 1………………………………45 Bảng 4.5: Tổng hợp kết quả phân tích nhân tố lần 2………………………………46 Bảng 4.6: Ma trận xoay nhân tố lần 2 ……………………………………………..47 Bảng 4.7: Tổng hợp kết quả phân tích nhân tố ……………………………………47 Bảng 4.8: Ma trận tương quan Pearson………………………………………….…49 Bảng 4.9: Kết quả phân tích hồi qui bội…………………………………………...50 Bảng 4.10: Tóm tắt mô hình (Model Summaryb)………………………………… 52 Bảng 4.11: ANOVAb ……………………………………………………………...53 Bảng 4.12: Kiểm định về giới tính…………………………………………………54 Bảng 4.13: Kiểm định ANOVA……………………………………………………55 Bảng 4.14: Kiểm định Turkey……………………………………………………...56 Bảng 4.15: Trung bình giữa các nhóm tuổi……………………………...………...57 Bảng 4.16: Kết quả kiểm định các giả thuyết……………………………………...57
i MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC HÌNH DANH MỤC BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 2 3. Câu hỏi nghiên cứu................................................................................................... 2 4. Phạm vi và đối tượng của đề tài ................................................................................ 2 5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 2 6. Đóng góp của nghiên cứu ......................................................................................... 3 7. Kết cấu của luận văn................................................................................................. 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU................................................................ 4 1.1 Nghiên cứu trong nước ........................................................................................... 4 1.2 Nghiên cứu ngoài nước........................................................................................... 6 1.3 Nhận xét các nghiên cứu trước và xác định khe hổng nghiên cứu ........................... 9 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ........................ 11 2.1 Tổng quan về phần mềm kế toán .......................................................................... 11 2.1.1 Định nghĩa phần mềm kế toán ........................................................................ 11 2.1.2 Vai trò của phần mềm kế toán ........................................................................ 11 2.1.3 Yêu cầu đối với phần mềm kế toán ................................................................ 12 2.1.4 Phân loại phần mềm kế toán........................................................................... 13 2.1.5 Ưu điểm của phần mềm kế toán so với kế toán thủ công ................................ 14 2.2 Tổng quan về doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................................ 15 2.2.1 Định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................. 15 2.2.2 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................................... 16 2.2.3 Đặc điểm phần mềm kế toán được ứng dụng tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ ............................................................................................................................... 17 2.3 Các mô hình và các lý thuyết liên quan đến lĩnh vực chấp nhận công nghệ ........... 17 2.3.1 Lý thuyết hành động hợp lý (TRA - Theory of Reasoned Action) .................. 18 2.3.2 Lý thuyết hành vi dự định (TPB - Theory of Planned Behavior)..................... 18
ii 2.3.3 Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM - Technology Acceptance Model)........ 19 2.3.4 Tích hợp mô hình chấp nhận công nghệ và lý thuyết hành vi dự định (C-TAM- TPB - Combined TAM and TPB) ........................................................................... 20 2.3.5 Lý thuyết nhận thức xã hội (SCT - Social Cognitive Theory) ......................... 20 2.3.6 Mô hình sử dụng máy tính (MPCU - Model of PC Utilization) ...................... 20 2.3.7 Lý thuyết phổ biến sự đổi mới mở rộng (IDT - Innovation Diffusion Theory) 21 2.3.8 Mô hình động lực thúc đẩy (MM – Motivation Model) .................................. 22 2.3.9 Lý thuyết hợp nhất chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT) ..................... 22 2.4 Mô hình nghiên cứu.............................................................................................. 22 2.4.1 Các khái niệm ................................................................................................ 22 2.4.2 Mô hình nghiên cứu đề xuất ........................................................................... 26 2.4.3 Giả thuyết nghiên cứu .................................................................................... 27 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 29 3.1 Nghiên cứu sơ bộ định tính ................................................................................... 30 3.1.1 Thiết kế thực hiện: ......................................................................................... 30 3.1.2 Kết quả nghiên cứu định tính ......................................................................... 30 3.2 Nghiên cứu chính thức định lượng ........................................................................ 33 3.2.1 Mô hình nghiên cứu chính thức ...................................................................... 33 3.2.2 Thang đo hiệu chỉnh sau nghiên cứu định tính ............................................... 34 3.2.3 Nghiên cứu chính thức định lượng ................................................................. 36 3.3 Phương pháp xử lý số liệu .................................................................................... 37 3.3.1 Phân tích mô tả .............................................................................................. 37 3.3.2 Đánh giá độ tin cậy thang đo Cronbach’s Anpha ............................................ 37 3.3.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA ................................................................... 37 3.3.4 Phân tích hồi quy bội ..................................................................................... 38 3.4 Kiểm định trung bình và phân tích ANOVA ............................................................ 39 3.4.1 Kiểm định trung bình ..................................................................................... 39 3.4.2 Phân tích ANOVA ......................................................................................... 39 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.................................................................... 40 4.1 Mô tả mẫu khảo sát............................................................................................... 40 4.2 Phân tích hệ số Cronbach’s alpha ......................................................................... 42 4.2.1 Phân tích Cronbach’s alpha thang đo các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng........................................................................................................................ 42 4.2.2 Phân tích hệ số Cronbach’s alpha nhân tố ý định sử dụng .............................. 43 4.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA .......................................................................... 44
iii 4.3.1 Phân tích nhân tố khám phá thang đo các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng........................................................................................................................ 45 4.3.2 Phân tích nhân tố khám phá thang đo ý định sử dụng ..................................... 47 4.4 Mô hình hiệu chỉnh sau khi phân tích nhân tố khám phá ....................................... 48 4.5 Phân tích tương quan hồi qui tuyến tính bội .......................................................... 48 4.5.1 Xác định biến độc lập và biến phụ thuộc ........................................................ 48 4.5.2 Phân tích tương quan...................................................................................... 48 4.5.3 Hồi qui tuyến tính bội .................................................................................... 49 4.5.4 Kiểm tra các giả định hồi qui ......................................................................... 50 4.5.5 Kiểm định độ phù hợp mô hình và hiện tượng đa cộng tuyến. ........................ 52 4.5.6 Phương trình hồi qui tuyến tính bội ............................................................... 53 4.5.7 Phân tích ảnh hưởng của các biến điều tiết ..................................................... 53 4.6 Thảo luận kết quả nghiên cứu .......................................................................... 57 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................... 60 5.1 Kết luận ................................................................................................................ 60 5.2 Một số kiến nghị ................................................................................................... 61 5.2.1 Đối với các nhà quản trị doanh nghiệp ........................................................... 61 5.2.2 Đối với các công ty phần mềm ....................................................................... 62 5.3 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................ 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sự phát triển của máy tính và công nghệ thông tin đã tạo ra một bầu không khí hoàn toàn mới trong thế giới kinh doanh, với những lợi thế và thách thức mới. Một số ước tính chỉ ra rằng, kể từ thập niên 1980, khoảng 50% vốn đầu tư vào tổ chức là cho công nghệ thông tin (Westland và Clark, 2000). Môi trường kinh doanh tại Việt Nam ngày càng mang tính cạnh tranh cao, những doanh nghiệp sớm cải tiến công tác quản lý nhờ việc áp dụng công nghệ thông tin thì coi như đã nắm được một công cụ cạnh tranh hữu hiệu. Điều đó cho thấy đây là một môi trường tốt để áp dụng công nghệ thông tin trong việc quản lý doanh nghiệp nhằm tăng hiệu quả hoạt động. Trong khi không ít doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ dùng máy tính để thực hiện các thao tác văn phòng đơn giản thì một số đáng kể đã nhanh chóng áp dụng các phần mềm quản lý giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian và tiết kiệm nhân lực. Nhận thức được tầm quan trọng của công nghệ thông tin trong chiến lược phát triển doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp lớn ở Việt Nam đã mạnh dạn và chủ động đầu tư, áp dụng những thành tựu của công nghệ thông tin vào hoạt động quản trị, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và đã đạt được những thành công nhất định. Hơn nữa Delone và McLean (1992) trong bài nghiên cứu của họ đã khẳng định rằng hiệu quả của sự lựa chọn công nghệ thông tin trong những doanh nghiệp nhỏ và vừa là một trong những công cụ quan trọng để tăng cường khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp đó. Phần mềm kế toán từ lâu đã chứng minh đó là công cụ đắc lực, không thể thiếu với người hành nghề kế toán cũng như các doanh nghiệp muốn hiệu quả quản trị được nâng cao; nhất là trong giai đoạn mà tính cạnh tranh là vấn đề tiên quyết cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp là điều cấp bách và cần được quan tâm nhiều hơn. Do đó, việc lựa chọn phần mềm kế toán thích hợp đã trở thành một vấn đề quan trọng đối với nhiều tổ chức, nhất là những tổ chức có thời gian hoạt động chưa lâu. Bởi vì nếu doanh nghiệp lựa chọn sai phần mềm kế toán sẽ là một thảm họa lớn dẫn đến tổn thất tài chính và thậm chí có thể phá sản. Mặt khác, doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay đang đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam tạo ra nhiều việc làm, giúp duy trì tỷ lệ thất nghiệp thấp trong những năm qua và đóng góp nhiều cho ngân sách quốc gia. Tuy nhiên, đa số DNVVN hiện nay vẫn chưa nhận thức được đầy đủ vai trò của công nghệ thông tin nên quỹ đầu tư cho công nghệ thông tin còn hạn chế hoặc còn đang loay
2 hoay trong việc lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp với năng lực và mục đích của doanh nghiệp mình. Với những lập luận trên, tác giả quyết định thực hiện đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung Vận dụng mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán doanh nghiệp để đo lường và xác định mức độ tác động đến ý định sử dụng phần mềm tại các DN nhỏ và vừa tại TP. Hồ Chí Minh, sau đó hàm ý một số kiến nghị đến các nhà quản lý DNNVV. Mục tiêu cụ thể Một là, phát triển và xác định thang đo các nhân tố có ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại TPHCM. Hai là, đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại TPHCM. Ba là, hàm ý một số giải pháp và kiến nghị cho các DNNVV tại TP.HCM có ý định sử dụng phần mềm kế toán trong công tác quản lý. 3. Câu hỏi nghiên cứu Nghiên cứu này được thực hiện nhằm trả lời các câu hỏi sau: Một là, các nhân tố nào có ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại TPHCM? Hai là, mức độ ảnh hưởng của các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại TPHCM ra sao? 4. Phạm vi và đối tượng của đề tài Thời gian nghiên cứu được thực hiện: từ tháng 11/2016 đến tháng 04/2017. Đối tượng nghiên cứu: đề tài này tập trung nghiên cứu về ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa (thông qua việc khảo sát những người có tham gia vào quá trình đưa ra lựa chọn phần mềm kế toán). Phạm vi nghiên cứu: đề tài được thực hiện tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn này đã kết hợp hai phương pháp nghiên cứu: định tính và định lượng.
3 a. Phương pháp định tính Phương pháp này dùng để xây dựng thang đo được thực hiện dựa trên lý thuyết và phỏng vấn trực tiếp với các đối tượng sau: chuyên gia viết phần mềm, kế toán trưởng, kế toán tổng hợp của các doanh nghiệp chưa ứng dụng phần mềm kế toán dựa trên bảng câu hỏi sơ bộ. Nội dung và kết quả của phương pháp này cung cấp cơ sở cho tác giả hiệu chỉnh thang đo và bổ sung hoặc bớt đi những biến quan sát để định hướng rõ hơn các nhân tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán. Kết quả của nghiên cứu sơ bộ định tính chính là bảng câu hỏi khảo sát cho nghiên cứu định lượng chính thức. b. Phương pháp định lượng Luận văn này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng thông qua các kỹ thuật phân tích như thống kê, mô tả, so sánh, đánh giá, phỏng vấn trực tiếp…. Việc thu thập kết quả điều tra bảng câu hỏi được thực hiện bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp những nhân viên của các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa ứng dụng phần mềm kế toán trong công việc. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên và dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0. 6. Đóng góp của nghiên cứu Thông qua việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng phần mềm kế toán tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Thành phố Hồ Chí Minh, đề tài sẽ cung cấp thêm một nguồn tham khảo cho ban lãnh đạo các doanh nghiệp vừa và nhỏ khi nghiên cứu lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp với doanh nghiệp mình, góp phần vào việc quản trị nguồn tài nguyên của doanh nghiệp hiệu quả hơn. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn này được chia thành 5 chương với kết cấu như sau: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu Chương 5: Kết luận và kiến nghị Bên cạnh đó, trong luận văn còn có các phụ lục nhằm minh họa cho nội dung của luận văn.
4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1 Nghiên cứu trong nước Nghiên cứu của Nguyễn Văn Thông (2009) Trong nghiên cứu “Tổ chức hệ thống kế toán doanh nghiệp trong điều kiện tin học hóa” do Nguyễn Văn Thông (2009) thực hiện với mẫu gồm 50 doanh nghiệp, trong đó 50% là DNVVN và 50% là doanh nghiệp lớn thuộc hầu hết các ngành nghề, các lĩnh vực kinh tế và các chuyên gia trong lĩnh vực tư vấn các phần mềm kế toán (như là Lemon 3, Solomon, Oracle). Nghiên cứu đã cho thấy rằng có 100% các doanh nghiệp đều có ứng dụng công nghệ thông tin khi thực hiện công tác kế toán, trong đó có 14% doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng ứng dụng Microsoft Excel, 72% dùng phần mềm đóng gói, 4% dùng phần mềm tự thiết kế và 10% dùng ERP. Hơn nữa, chỉ có 60% doanh nghiệp có liên kết phần mềm kế toán với các bộ phận khác trong doanh nghiệp, phần lớn những doanh nghiệp này triển khai phần mềm kế toán có liên kết với các bộ phận như: bộ phận bán hàng, bộ phận sản xuất, bộ phận phân phối, bộ phận kế hoạch,… Nghiên cứu này cung cấp một cách nhìn khái quát về tình hình ứng dụng công nghệ thông tin trong doanh nghiệp; đồng thời nghiên cứu đã chỉ ra rằng 82% doanh nghiệp gặp khó khăn khi lựa chọn phần mềm kế toán, 90% quan tâm đến phần mềm kế toán có phù hợp với tình hình thực tế tại doanh nghiệp, 50% doanh nghiệp cho rằng phần mềm dễ sử dụng. Điều này cho thấy đa số doanh nghiệp rất quan tâm và chú trọng đến việc áp dụng phần mềm kế toán tại doanh nghiệp mình. Tuy nhiên, mẫu khảo sát của nghiên cứu này gồm có nhiều thành phần doanh nghiệp với những quy mô khác nhau nên các giải pháp mà tác giả đề xuất còn rất chung chung, chưa đi sâu vào từng quy mô kinh doanh nên khó ứng dụng trong tình huống cụ thể. Nghiên cứu của Thái Ngọc Trúc Phương (2013) Thái Ngọc Trúc Phương (2013) trong nghiên cứu “Các tiêu chí lựa chọn phần mềm kế toán áp dụng phù hợp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa – nghiên cứu trên địa bàn quận Tân Phú Thành phố Hồ Chí Minh” đã xác định được hai nhóm tiêu chí khi lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp với doanh nghiệp mình thông qua kết quả khảo sát trên 58 mẫu hợp lệ. Nhóm tiêu chí thứ nhất là phần mềm kế toán phải phù hợp với doanh nghiệp. Trong đó, phần mềm kế toán phải hỗ trợ tốt nhất cho người dùng trong quá trình làm
5 việc; phần mềm phải phù hợp với các quy định của pháp luật, chính sách kế toán cũng như chế độ kế toán mà doanh nghiệp đã đăng ký với các cơ quan hữu quan; phần mềm phải phù hợp với quy mô và đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán hiện tại của doanh nghiệp; phải thân thiện dễ sử dụng, phải phù hợp với yêu cầu xử lý và cung cấp thông tin kế toán; phải phù hợp với yêu cầu về tốc độ, thời gian xử lý, thời điểm cung cấp thông tin; cuối cùng phần mềm phải phù hợp với yêu cầu tích hợp dữ liệu và hợp nhất báo cáo tài chính. Nhóm tiêu chí thứ hai là phần mềm kế toán phải có khả năng đáp ứng các tính năng. Bao gồm: tính linh hoạt của phần mềm; độ tin cậy chính xác của phần mềm; bảo mật và an toàn; tính phổ biến của phần mềm; cam kết bảo hành, bảo trì, cuối cùng là chi phí đầu tư và sử dụng. Nghiên cứu này tổng hợp các nghiên cứu trước đó để đưa ra hai nhóm tiêu chí lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp với từng quy mô của doanh nghiệp; từ đó đưa ra kiến nghị định hướng những phần mềm có thể áp dụng và đề ra hướng đầu tư phần mềm kế toán thích hợp. Điều này cho thấy rằng, các doanh nghiệp nhỏ và vừa rất quan tâm đến khả năng dễ sử dụng và hiệu quả mang lại khi ứng dụng phần mềm kế toán. Bên cạnh đó, nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng dựa trên thống kê mô tả do đó không xác định được mức độ ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố tác động đến việc ứng dụng phần mềm kế toán. Nghiên cứu của Võ Văn Nhị và cộng sự (2014) Đề tài “Định hướng lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam” do Võ Văn Nhị và cộng sự (2014) thực hiện nhằm xác định các tiêu chí lựa chọn phần mềm kế toán mà các doanh nghiệp nhỏ và vừa nên áp dụng. Nhóm tác giả thực hiện bài nghiên cứu dựa trên mô hình chất lượng dịch vụ SERVQUAL của Parasuraman và cộng sự (1988, trích trong Võ Văn Nhị và cộng sự , 2014), mẫu nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp phi xác suất và tập trung tại khu vực phía Nam. Kết quả sau khi nhóm tác giả thực hiện phân tích hồi quy bội cho thấy có hai nhân tố chính tác động đến mức độ thỏa mãn của DNVVN khi sử dụng phần mềm kế toán: một là, khả năng hỗ trợ doanh nghiệp của nhà cung cấp phần mềm, hai là tính khả dụng của phần mềm kế toán. Nhóm tác giả cũng đưa ra nhận định rằng nhân tố khả năng hỗ trợ doanh nghiệp của nhà cung cấp phần mềm và khả năng tạo mối quan hệ tốt giữa nhà cung cấp phần mềm kế toán với doanh nghiệp ứng dụng phần mềm kế toán tác động mạnh đến mức độ thỏa mãn hơn là nhân tố liên quan đến chất lượng của chính phần mềm kế toán.
6 Nghiên cứu này được xem là một khám phá mới ở phân khúc doanh nghiệp vừa và nhỏ tại thị trường phần mềm kế toán ở Việt Nam. Thế nhưng, nghiên cứu được giới hạn trong các tiêu chí liên quan đến tiêu chí chất lượng phần mềm và nhà cung cấp dịch vụ trong quá trình ứng dụng phần mềm kế toán nên có khả năng nghiên cứu này chưa phát hiện đầy đủ các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn phần mềm kế toán. Nghiên cứu của Nguyễn Bích Liên và cộng sự (2016) Nguyễn Bích Liên và cộng sự (2016) với đề tài “Lựa chọn phần mềm kế toán trong doanh nghiệp: Mối quan hệ giữa kỹ thuật lựa chọn và kết quả lựa chọn phần mềm” thực hiện với kích thước mẫu là 106. Nghiên cứu này có đặc điểm của đáp viên là cá nhân đang làm việc tại doanh nghiệp có sử dụng phần mềm kế toán (riêng lẻ hay tích hợp) và có biết thông tin về giai đoạn lựa chọn phần mềm đã diễn ra. Phương pháp hỗn hợp (định lượng thực hiện trước định tính) được sử dụng nhằm khám phá tác động của kỹ thuật lựa chọn phần mềm kế toán đến kết quả lựa chọn phần mềm kế toán thành công, và kiểm tra mối quan hệ giữa quy mô, lĩnh vực hoạt động, loại phần mềm kế toán, tri thức của đội dự án về kỹ thuật lựa chọn phần mềm kế toán với kỹ thuật lựa chọn phần mềm kế toán. Đây là một hướng nghiên cứu mới tại Việt Nam bằng cách sử dụng các kỹ thuật lựa chọn phần mềm kế toán trong doanh nghiệp. Do đó, kết quả của nghiên cứu cho thấy tại thị trường Việt Nam, kỹ thuật lựa chọn không tác động trực tiếp đến kết quả lựa chọn phần mềm kế toán được cho là phù hợp nhu cầu doanh nghiệp và đạt sự hài lòng của người sử dụng là điều có thể chấp nhận được. Bên cạnh đó, tri thức của đội dự án về kỹ thuật lựa chọn phần mềm kế toán có ảnh hưởng đến loại phần mềm kế toán được ứng dụng. Điều này cho thấy mức độ am hiểu về phần mềm sẽ ảnh hưởng tích cực khi các doanh nghiệp lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp. 1.2 Nghiên cứu ngoài nước Nghiên cứu của Ahmad A. Abu-Musa (2005) Ahmad A. Abu-Musa trong nghiên cứu của mình “The Determinates of Selecting Accounting Software: A Proposed Model” đã đưa ra mục tiêu là điều tra, phân tích và đánh giá các yếu tố chính mà doanh nghiệp nên cân nhắc trong quyết định chọn phần mềm kế toán thích hợp. Nghiên cứu này giới thiệu một khung lý thuyết tích hợp về các
7 yếu tố chính ảnh hưởng đến việc lựa chọn gói phần mềm kế toán thích hợp cho một doanh nghiệp. Trong nghiên cứu này tác giả đề nghị xem xét bốn yếu tố quan trọng như nhu cầu hiện tại và tương lai của người sử dụng, các tính năng của phần mềm kế toán, môi trường và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin của doanh nghiệp, và độ tin cậy của nhà cung cấp nên được cân nhắc trước khi sử dụng phần mềm. Yếu tố đầu tiên cần cân nhắc đó là phần mềm kế toán phải đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng ở hiện tại cũng như tương lai, bởi vì nếu doanh nghiệp đã lựa chọn sử dụng phần mềm kế toán thì đó không phải là một phương án ngắn hạn. Hơn nữa, nhu cầu sử dụng còn bị chi phối bởi yếu tố loại hình doanh nghiệp và quy mô kinh doanh, bởi vì doanh nghiệp nên quan tâm đến khả năng truy cập và sử dụng thông tin kế toán cùng lúc nếu có nhiều người cùng sử dụng ở một thời điểm. Yếu tố xếp thứ hai cần cân nhắc đó là các tính năng của phần mềm kế toán. Doanh nghiệp nên lựa chọn phần mềm kế toán có đầy đủ những tính năng cần thiết và quan trọng nhất là có thể tự lập báo cáo tài chính. Mặt khác những tính năng như cấu trúc tài khoản kế toán, tính năng tương thích với các trang web và thương mại điện tử, ngoại tệ, các phân hệ, hỗ trợ cơ sở dữ liệu, danh mục khách hàng, liên kết với bên thứ ba, ngôn ngữ chương trình, bảo mật … cũng nên được xem xét khi lựa chọn. Yếu tố thứ ba là môi trường và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin của doanh nghiệp. Doanh nghiệp không nên lựa chọn phần mềm kế toán dựa trên thiết bị máy tính hiện tại đang sử dụng, mà nên lựa chọn phần mềm trước và sau đó cài đặt phần cứng máy tính tương thích. Yếu tố cuối cùng là độ tin cậy của nhà cung cấp. Một phần mềm kế toán dù có phù hợp và dễ sử dụng nhưng người sử dụng vẫn cần sự hỗ trợ của nhà cung cấp. Thế nên doanh nghiệp cần đảm bảo rằng nhà cung cấp là đáng tin cậy, có các nguồn lực để đáp ứng các yêu cầu và hỗ trợ cho doanh nghiệp khi cần thiết. Nghiên cứu này đã giới thiệu một mô hình đề xuất dành cho các doanh nghiệp với các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn phần mềm kế toán phù hợp nhất để đáp ứng nhu cầu hiện tại và tương lai. Đồng thời, nghiên cứu này cũng nêu khá chi tiết quy trình cũng như cách thức thực hiện nếu ứng dụng vào thực tế. Mặt khác, mô hình này chỉ phù hợp với những doanh nghiệp chuyển đổi từ kế toán thủ công sang sử dụng phần mềm kế toán, hoặc là những doanh nghiệp mới thành lập nhưng có nguồn tài chính vững mạnh.
8 Nghiên cứu của Linda và Martin (2006) Linda và Martin (2006) với nghiên cứu “How Entrepreneurs choose and use accounting information systems” được thực hiện tại Mỹ bằng cách gửi đi bảng câu hỏi thông qua thư điện tử cho 175 chủ doanh nghiệp (doanh nghiệp có dưới 500 nhân viên). Các tác giả tập trung nghiên cứu những loại phần mềm mà đa số doanh nghiệp chọn sử dụng và cách họ sử dụng chúng; nghiên cứu cũng tập trung tìm hiểu những yếu tố tác động mạnh nhất đến ý định sử dụng và yếu tố làm người sử dụng hài lòng khi sử dụng phần mềm. Kết quả nghiên cứu cho thấy lý do lựa chọn phần mềm kế toán được xếp theo thứ tự ảnh hưởng yếu dần đó là sự giới thiệu của công ty tư vấn, sự giới thiệu của chủ doanh nghiệp khác, sự giới thiệu của kế toán hoặc kiểm toán viên, chi phí và tính dễ sử dụng. Bên cạnh đó, kết quả thống kê mô tả từ mẫu của nghiên cứu này cho thấy phần mềm Quickbooks đứng đầu trong số những phần mềm kế toán được các doanh nghiệp lựa chọn sử dụng và tiếp theo đó là ứng dụng Excel. Nghiên cứu cũng cho thấy 54% số doanh nghiệp hài lòng với phần mềm nhưng họ không sử dụng duy nhất một phần mềm mà cùng lúc sử dụng nhiều phần mềm; điều này làm cho giả thiết sự hài lòng về phần mềm kế toán không phụ thuộc vào thương hiệu của phần mềm không được chấp nhận, bởi vì theo trả lời của các đáp viên thì họ cảm thấy hài lòng nhưng vẫn không tin tưởng khi chỉ sử dụng một phần mềm kế toán duy nhất. Nghiên cứu này đã cung cấp một cách nhìn khái quát về tình hình ứng dụng các loại phần mềm kế toán. Đồng thời nghiên cứu cũng chỉ ra được mức độ ảnh hưởng của yếu tố người giới thiệu (chủ doanh nghiệp khác, kế toán hoặc kiểm toán viên) và yếu tố tính dễ sử dụng đến ý định lựa chọn phần mềm kế toán. Tuy nhiên, các yếu tố như giới tính và độ tuổi,… lại không được xem xét đến, đây là những yếu tố cần được quan tâm trong những nghiên cứu tiếp theo. Nghiên cứu của Jadhav và Sonar (2009) Đề tài “Evaluating and selecting software packages: A review” do Jadhav và Sonar (2009) nghiên cứu đã cung cấp một cách nhìn tổng quan dựa một mẫu gồm 20 nghiên cứu ngẫu nhiên (được hai tác giả lựa chọn trên tổng số 130 mẫu hợp lệ ban đầu) có liên quan đến đánh giá và lựa chọn các gói phần mềm. Trong nghiên cứu này nhóm tác giả đã đề xuất một phương pháp chung khi lựa chọn một phần mềm bất kỳ, phương pháp này gồm bảy bước như sau:
9 Một là, xác định nhu cầu mua phần mềm và điều tra sơ bộ về những tính năng mà phần mềm đóng gói được cung cấp bởi các công ty phần mềm. Hai là, lập một danh sách các nhà cung cấp được lựa chọn xem xét. Ba là, nên loại bỏ những công ty phần mềm mà không đáp ứng được những yêu cầu về tính năng hoặc không phù hợp với phần cứng hoặc hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu hiện tại của doanh nghiệp. Bốn là, sử dụng kỹ thuật đánh giá phần mềm và gán trọng số để xếp hạng theo thứ tự sẽ lựa chọn. Năm là, sử dụng các bản dùng thử của các công ty phần mềm hàng đầu và tiến hành ứng dụng trong thực tế doanh nghiệp. Sáu là, doanh nghiệp tiến hành thảo luận về hợp đồng về giá phần mềm, số lượng giấy phép, kế hoạch thanh toán, những chức năng cụ thể, chế độ sửa chữa, bảo trì, thời gian hoàn thành cài đặt, kế hoạch thanh lý hợp đồng. Bảy là, doanh nghiệp tiến hành mua và triển khai gói phần mềm thích hợp nhất. Tuy nhiên, nhóm tác giả cũng nhận định rằng không có nghiên cứu nào đề cập đến bước này. Bên cạnh đó, nhóm tác giả cũng đề cập đến những kỹ thuật lựa chọn phần mềm phổ biến và tổng kết những ưu và nhược điểm của từng loại kỹ thuật. Kỹ thuật AHP là kỹ thuật đầu tiên được nhắc đến, kỹ thuật này được sử dụng rộng rãi để đánh giá các sản phẩm phần mềm. Kỹ thuật AHP dựa trên một khung tiêu chí có tính phân cấp: cấp trên đề cập đến mục tiêu lựa chọn, cấp tiếp theo xác định các yếu tố được phân thành từng cấp khi lựa chọn, cấp cuối cùng là phân tích các giải pháp. Các kỹ thuật khác được đề cập trong nghiên cứu này để đánh giá các sản phẩm phần mềm là phân tích tính năng, trung bình trọng số, hệ thống chuyên gia và cách tiếp cận dựa trên lý thuyết mờ. Nghiên cứu này đã trình bày một cách khái quát về các nghiên cứu liên quan đến việc đánh giá và lựa chọn phần mềm kế toán, cũng như mô tả chi tiết về phương pháp chung khi lựa chọn phần mềm. Tuy nhiên, nghiên cứu này có thể bị hạn chế về tính ứng dụng do cách thức thu thập dữ liệu của nhóm tác giả. 1.3 Nhận xét các nghiên cứu trước và xác định khe hổng nghiên cứu Sau khi xem xét tổng quan các nghiên cứu trước cả trong và ngoài nước cho thấy các nghiên cứu về lựa chọn phần mềm kế toán đã được thực hiện rất nhiều và rất lâu.
10 Đối với các nghiên cứu ngoài nước thì các tác giả đã có những nghiên cứu khá đa dạng về các nhân tố cũng như tiêu chí sẽ ảnh hưởng đến sự lựa chọn một phần mềm kế toán phù hợp với đặc thù doanh nghiệp. Các nghiên cứu được trình bày trong phần tài liệu tham khảo đã cũng mô tả chi tiết quy trình cũng như cách thức thực hiện nếu ứng dụng vào thực tế. Các yếu tố liên quan đến người giới thiệu, tính dễ sử dụng, tính hiệu quả đều có ảnh hưởng đến ý định lựa chọn phần mềm kế toán. Tuy nhiên, các yếu tố như giới tính và độ tuổi,… lại không được xem xét đến. Đối với những nghiên cứu được thực hiện trong nước cũng chiếm một số lượng không nhỏ, dựa trên mẫu khảo sát là các doanh nghiệp vừa và nhỏ đã hoạt động được một thời gian. Các nghiên cứu này hầu hết sử dụng phương pháp định tính khám phá, hoặc có sử dụng phương pháp định lượng dựa trên thống kê mô tả do đó không xác định được mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến ý định ứng dụng phần mềm kế toán. Từ những nhận xét kể trên, tác giả thực hiện đề tài này nhằm xác định rõ hơn những yếu tố cũng như mức độ tác động đến ý định sử dụng phần mềm kế toán của các doanh nghiệp vừa và nhỏ mới thành lập. Tóm tắt chương 1 Chương này trình bày khái quát các nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam có liên quan đến phần mềm kế toán, các nghiên cứu này đã tạo ra khe hổng nghiên cứu cho tác giả thực hiện nghiên cứu của mình. Chương tiếp theo sẽ trình bày các cơ sở lý thuyết liên quan đến phần mềm kế toán cũng như mô hình nghiên cứu mà tác giả đề xuất.
11 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 2.1 Tổng quan về phần mềm kế toán 2.1.1 Định nghĩa phần mềm kế toán Thông tư 103/2005/TT-BTC do Bộ Tài Chính ban hành ngày 24 tháng 11 năm 2005 đã có ghi nhận: “Phần mềm kế toán là bộ chương trình dùng để tự động xử lý các thông tin kế toán trên máy vi tính, bắt đầu từ khâu nhập chứng từ gốc, phân loại chứng từ, xử lý thông tin trên các chứng từ theo quy trình của chế độ kế toán đến khâu in ra sổ kế toán và báo cáo tài chính, báo cáo kế toán quản trị”.1 “Phần mềm kế toán là bộ chương trình, là phần mềm ứng dụng trên máy tính của kế toán trong đó xử lý tự động các thông tin đầu vào của kế toán theo một quá trình nhất định và cung cấp thông tin đầu ra là báo cáo kế toán theo yêu cầu của người sử dụng thông tin” theo Trần Phước (2007, trang 35). Ngoài ra phần mềm kế toán còn được hiểu rộng rãi như sau: phần mềm kế toán là công cụ đắc lực hỗ trợ cho người làm kế toán trong quá trình thu thập, ghi nhận, xử lý dữ liệu kế toán và cung cấp thông tin kế toán hữu ích theo yêu cầu quản lý của doanh nghiệp. Tóm lại, phần mềm kế toán là chương trình máy tính được thiết lập nhằm hỗ trợ công tác kế toán trong quá trình thu thập, xử lý, lưu trữ và cung cấp các báo cáo kế toán cho đối tượng sử dụng. 2.1.2 Vai trò của phần mềm kế toán Kế toán có vai trò cung cấp thông tin phục vụ cho yêu cầu quản trị doanh nghiệp và yêu cầu quản lý kinh tế của Nhà nước. Do đó, vai trò của phần mềm kế toán là tạo ra dữ liệu đầu ra của doanh nghiệp thông qua các Báo cáo tài chính được lập theo định kỳ của doanh nghiệp hoặc theo quy định bắt buộc của Nhà nước, nhằm trình bày rộng rãi kết quả hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính hiện tại của doanh nghiệp cho những đối tượng muốn sử dụng thông tin kế toán. Nhằm hiểu cụ thể hơn Trần Phước (2007) đã liệt kê ra những vai trò của phần mềm kế toán như sau:  Vai trò thay thế toàn bộ hay một phần của công tác kế toán thủ công: Khi hiện đại hóa công tác kế toán bằng phần mềm sẽ làm thay thế toàn bộ hay một phần công 1 Điểm 4, Phần I. Quy Định Chung của Thông tư 103/2005/TT-BTC ngày 24/11/2005.