Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của đề tài là xác định các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản trong các Ngân hàng thương mại Việt Nam và đưa ra các giải pháp để nâng cao khả năng thanh khoản ở các NHTM Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ LIÊN CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN KHẢ NĂNG THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ LIÊN CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN KHẢ NĂNG THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: NGND,TS. NGUYỄN VĂN HÀ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
TÓM TẮT Luận văn “ Các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam” hệ thống hóa những lý luận chung về thanh khoản, các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản tại ngân hàng thương mại Việt Nam, mức độ tác động của các nhân tố đó đến khả năng thanh khoản và đưa ra các kiến nghị giải pháp phù hợp. Luận văn xác định được các nhân tố vi mô và vĩ mô tác động đến khả năng thanh khoản. Các nhân tố vi mô bao gồm tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ suất sinh lợi trên tài sản, thị phần ngân hàng, hiệu quả chi phí hoạt động, quy mô ngân hàng, tỷ lệ thu nhập lãi cận biên NIM, tỷ lệ nợ xấu. Các nhân tố vĩ mô bao gồm lạm phát, tăng trưởng kinh tế và khúng hoảng kinh tế. Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, sử dụng dữ liệu bảng để phân tích các nhân tố Hồi quy Pooled OLS và mô hình chạy 2 hiệu ứng FEM và REM trên ứng dụng STATA. Để khắc phục hiện tượng phương sai sai số thay đổi và tự tương quan, luận văn sử dụng phương pháp FGLS. Mục tiêu của luận văn là xác định được các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản và mức độ tác động. Luận văn dựa trên cơ sở lý thuyết, các nghiên cứu thực nghiệm ở nước ngoài và trong nước, số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính. Kết quả cho thấy các yếu tố tác động đến khả năng thanh khoản bao gồm: tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ suất sinh lợi trên tài sản, thị phần ngân hàng, hiệu quả chi phí hoạt động, tỷ lệ lạm phát và khủng hoảng kinh tế. Kết quả nghiên cứu giúp các quản lý ngân hàng và nhà đầu tư tại Việt Nam có cái nhìn đầy đủ và toàn diện hơn về phương pháp tiếp cận trong đo lường và đánh giá khả năng thanh khoản tại ngân hàng. Từ đó, đưa ra các kiến nghị cho Ngân hàng nhà nước và các Ngân hàng thương mại nhằm quản lý thanhh khoản hiệu quả hơn.
LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả,kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Hồ Chí Minh, ngày 22 tháng 10 năm 2018 Tác giả Trần Thị Liên
LỜI CÁM ƠN Được sự phân công và hướng dẫn của quý thầy cô khoa Sau Đại học, Trường Đại Học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh và Thầy Nguyễn Văn Hà. Sau khoảng thời gian học tập và thực hiện bài làm em đã hoàn thành Luận văn tốt nghiệp “ Các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam”. Để hoàn thành nhiệm vụ được giao, ngoài sự nỗ lực học hỏi của bản thân còn có sự hướng dẫn tận tình của thầy cô giảng dạy và hướng dẫn. Em chân thành cảm ơn Thầy Nguyễn Văn Hà người đã hướng dẫn cho em trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Một lần nữa em chân thành cảm ơn Thầy và chúc Thầy dồi dào sức khoẻ. Đồng thời, em cũng xin cảm ơn Khoa Sau Đại học Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện, thời gian và các thủ tục trong quá trình hoàn thành luận văn. Tuy nhiên vì kiến thức còn hạn chế và bản thân chưa thực sự nghiên cứu rộng nên nội dung của luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận sự góp ý, chỉ bảo thêm của quý thầy cô để luận văn được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................................................... 9 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .................................................................................................... 11 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................................ 1 1.1. Xác định vấn đề nghiên cứu .................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................................ 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................................. 2 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................................... 3 1.6. Nội dung nghiên cứu của đề tài nghiên cứu ............................................................................ 4 1.7. Đóng góp của đề tài ................................................................................................................ 4 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT THANH KHOẢN VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......... 6 2.1. Giới thiệu về thanh khoản và các trạng thái thanh khoản của ngân hàng................................ 6 2.1.1. Khái niệm về thanh khoản ngân hàng .............................................................................. 6 2.1.2. Các trạng thái thanh khoản của ngân hàng ....................................................................... 7 2.2. Đo lường khả năng thanh khoản của ngân hàng ..................................................................... 9 2.2.1. Phương pháp khe hở tài trợ .............................................................................................. 9 2.2.2. Phương pháp tiếp cận cấu trúc vốn .................................................................................. 9 2.2.3. Phương pháp chỉ số thanh khoản ................................................................................... 10 2.3. Các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của ngân hàng thương mại................................................................................................................................................ 12 2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài ............................................................................................ 12 2.3.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam ......................................................................................... 15 2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại ............. 16 2.4.1.Các nhân tố nội tại của ngân hàng................................................................................... 17 2.4.2. Các nhân tố vĩ mô ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản .............................................. 21 2.5. Tổng hợp các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước. ....................................................... 23 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................................................. 26 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................. 27 3.1. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu ......................................................................................... 27 3.2. Mô tả biến và các giả thuyết ................................................................................................. 28 3.2.1. Biến phụ thuộc: .............................................................................................................. 28 3.2.2. Biến độc lập: .................................................................................................................. 28 3.2.2.1.Quy mô ngân hàng (SIZE) ........................................................................................... 29 3.2.2.2.Tỷ lệ Vốn chủ sở hữu/Tổng tài sản (CAP) ................................................................... 30 3.2.2.3.Tỷ suất sinh lợi trên tài sản (ROA) .............................................................................. 30
3.2.2.4.Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) ................................................................................ 31 3.2.2.5.Tỷ lệ nợ xấu (NPL) ...................................................................................................... 32 3.2.2.6.Thị phần ngân hàng (TATSA) ..................................................................................... 32 3.2.2.7.Hiệu quả chi phí hoạt động (CEA) ............................................................................... 33 3.2.2.8.Tăng trưởng GDP (GDP) ......................................................................................... 33 3.2.2.9.Tỷ lệ lạm phát (INF) ................................................................................................ 33 3.2.2.10.Khủng hoảng tài chính (FIC) ................................................................................. 34 3.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................................... 35 3.4. Thu thập và xử lý dữ liệu ...................................................................................................... 37 3.5. Phân tích thống kê mô tả ....................................................................................................... 38 3.6. Phân tích tương quan............................................................................................................. 38 3.7.Phân tích hồi quy.................................................................................................................... 39 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................................................. 40 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ......................................................... 41 4.1. Thống kê mô tả và dữ liệu nghiên cứu .................................................................................. 41 4.2. Phân tích tương quan............................................................................................................. 43 4.3. Kiểm định các giả thuyết của mô hình hồi quy ..................................................................... 44 4.3.1.Kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến ..................................................................................... 44 4.3.2.Kiểm định phương sai thay đổi ....................................................................................... 45 4.3.3.Kiểm định tự tương quan ................................................................................................ 46 4.4.Kết quả hồi quy và kiểm định các giả thuyết hồi quy ............................................................ 46 4.4.1 Kết quả kiểm định lựa chọn mô hình .................................................................................. 46 4.4.2. Kiểm định các vi phạm của mô hình lựa chọn – mô hình REM .................................... 49 4.4.3 Hồi quy mô hình FGLS để xử lý vi phạm của mô hình REM......................................... 50 4.5.1. Tác động của SIZE đến khả năng thanh khoản. ............................................................. 53 4.5.2. Tác động của CAP đến khả năng thanh khoản............................................................... 53 4.5.3. Tác động của ROA đến khả năng thanh khoản. ............................................................. 54 4.5.4. Tác động của TATSA đến khả năng thanh khoản. ........................................................ 55 4.5.5. Tác động của CEA đến khả năng thanh khoản. ............................................................. 55 4.5.6. Tác động của INF đến khả năng thanh khoản. ............................................................... 56 4.5.7. Tác động của FIC đến khả năng thanh khoản. ............................................................... 56 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4................................................................................................................. 58 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................ 59 5.1. Tóm tắt các kết quả chính của đề tài ..................................................................................... 59 5.2. Đề xuất: ................................................................................................................................. 61 5.2.1. Đối với ngân hàng thương mại ........................................................................................... 61 5.2.2. Đối với ngân hàng Nhà nước ............................................................................................. 64
5.3. Những hạn chế của nghiên cứu ............................................................................................. 65 5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài .................................................................................. 66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5................................................................................................................. 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................................ 68
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ABB : Ngân hàng TMCP An Bình ACB : Ngân hàng TMCP Á Châu BID : Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam CTG : Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam DTBB : Dự trữ bắt buộc EIB : Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu FEM : Fixed effects Model (Mô hình tác động cố định) FGLS : Feasible generalized least squares (Phương pháp ước lượng bình phương tối thiểu tổng quát khả thi) HDBank : Ngân hàng TMCP Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh HNX : Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội KLB : Ngân hàng TMCP Kiên Long LNH : Liên ngân hàng MBB : Ngân hàng TMCP Quân Đội MSB : Ngân hàng TMCP Hàng Hải NCB : Ngân hàng TMCP Quốc dân NIM : Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên NH : Ngân hàng NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại NHTMCP : Ngân hàng thương mại cổ phần NHTMNN : Ngânhàng thương mại Nhà nước OCB : Ngân hàng TMCP Phương Đông OLS : Ordinary least squares (Phương pháp bình phương nhỏ nhất) REM : Random effects Model (Mô hình tác động ngẫu nhiên) ROA : Tỷ suất sinh lợi trên tài sản
ROE : Tỷ suất sinh lợi trên vốn cổ phần RRTK : Rủi ro thanh khoản SeABank : Ngân hàng TMCP Đông Nam Á SGB : Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thương STB : Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín TCTD : Tổ chức tín dụng Techcombank: Ngân hàng TMCP Kỹ Thương VAMC : Vietnam Asset Management Company (Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên quản lý tài sản của các Tổ chức tín dụng Việt Nam) VCB : Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam VIB : Ngân hàng TMCP Quốc Tế VietABank : Ngân hàng TMCP Việt Á VPBank : Ngân hàng TMCP Việt Nam ThịnhVượng WTO : World Trade Organization (Tổ chức thương mại thế giới)
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tóm tắt những nghiệp vụ tiêu biểu cấu thành cung và cầu thanh khoản .... 7 Bảng 2.2: Tổng hợp kết quả các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng ........................................................................... 24 Bảng 3.1: Mô tả biến phụ thuộc, biến độc lập và kỳ vọng dấu .................................... 34 Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến .............................................................................. 41 Bảng 4.2: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến độc lập .......................................... 43 Bảng 4.3: Kiểm định đa cộng tuyến ............................................................................. 45 Bảng 4.4: Kiểm định phương sai thay đổi ................................................................... 45 Bảng 4.5: Kiểm định tự tương quan ............................................................................. 46 Bảng 4.6: Kết quả hồi quy và kiểm định các giả thuyết hồi quy 3 mô hình POOLED OLS, FEM và REM ............................................................................................. 47 Bảng 4.7: Kết quả kiểm định F-test ............................................................................. 48 Bảng 4.8: Kết quả kiểm định Breusch and Pagan Lagrangian .................................... 48 Bảng 4.9: Kết quả kiểm định Hausman ....................................................................... 49 Bảng 4.10: Kiểm định phương sai sai số thay đổi và tự tương quan mô hình REM ... 49 Bảng 4.11: Kết quả hồi quy mô hình theo mô hình FGLS .......................................... 50 Bảng 4.12: Tóm tắt giả thuyết nghiên cứu và kết quả thực nghiệm ............................ 52
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Trong chương này, luận văn sẽ trình bày tổng quan về đề tài nghiên cứu, bao gồm: Giới thiệu vấn đề nghiên cứu và mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu của đề tài, đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Từ đó, lựa chọn phương pháp nghiên cứu để thực thiện mục tiêu nghiên cứu đã nêu. 1.1. Xác định vấn đề nghiên cứu Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (2008), thanh khoản được định nghĩa là khả năng của ngân hàng để có được nguồn tiền cần thiết để đáp ứng các nghĩa vụ khi đến hạn mà không phải chịu bất kỳ tổn thất đáng kể. Một ngân hàng có chất lượng tài sản tốt, thu nhập tốt và nguồn vốn đủ vẫn có thể thất bại nếu nó không được duy trì đủ thanh khoản (Crowe, 2009). Mặc khác, rủi ro thanh khoản không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của một ngân hàng mà còn uy tín của ngân hàng đó (Jenkinson, 2008). Một ngân hàng có thể mất niềm tin người gửi tiền nếu không đáp ứng được kịp thời các nhu cầu rút tiền của khách hàng. Trong môi trường kinh tế thế giới hiện nay, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng mạnh và hòa nhập sâu, rộng và nền kinh tế thị trường toàn cầu. Hệ thống tài chính ngân hàng ngày càng đóng vai trò quan trọng trong hoạt động chu chuyển vốn của nền kinh tế, thúc đẩy hoạt động đầu tư, phát triển trên tất cả các ngành kinh tế. Đồng thời ngành ngân hàng cũng đứng trước nhiều cơ hội và thách thức đòi hỏi phải ngày càng đổi mới để phát triển an toàn, lành mạnh, nâng cao sức cạnh tranh và hội nhập vững chắc vào thị trường tài chính quốc tế. Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (BCBS 2004) chỉ ra rằng một trong những nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng từ việc cho vay dưới chuẩn của Mỹ xảy ra vào tháng 8/2007 đã nhấn chìm toàn bộ nền kinh tế Mỹ cũng như hệ thống tài chính toàn cầu là vấn đề thanh khoản. Vì vậy, vấn đề thanh khoản và rủi ro thanh khoản đã trở thành một mối quan tâm đặc biệt và thách thức đối với các ngân hàng hiện đại. Khả năng thanh khoản không hợp lý là dấu hiệu của bất ổn về tài chính, có thể gây ảnh hưởng và sụp đổ cả
2 hệ thống ngân hàng. Cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008 đã cho thấy thêm tầm quan trọng về quản trị thanh khoản. Các ngân hàng thiếu các mô hình dự báo tốt để quản lý thanh khoản, điều này đã dẫn đến sự suy giảm thanh khoản và khó khăn của các ngân hàng trong việc tìm kiếm các nguồn vốn mới trên thị trường liên ngân hàng trong những thời điểm căng thẳng về thanh khoản. Vì vậy, đề tài này nghiên cứu về: “Các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam” nhằm tìm hiểu những yếu tố tác động chính đến khả năng thanh khoản trong các Ngân hàng thương mại Việt Nam. Từ đó, đánh giá và đưa ra những nhận xét, kiến nghị nhằm giúp cho quản lý thanh khoản được hiệu quả hơn. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu - Mục tiêu tổng quát: Xác định các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản trong các Ngân hàng thương mại Việt Nam và đưa ra các giải pháp để nâng cao khả năng thanh khoản ở các NHTM Việt Nam. - Mục tiêu cụ thể: + Xác định các nhân tố vi mô ngân hàng và nhân tố vĩ mô tác động đến khả năng thanh khoản của các NHTM Việt Nam. + Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến khả năng thanh khoản của các NHTM Việt Nam. + Các giải pháp nhằm quản lý thanh khoản tốt hơn. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Để giải quyết những mục tiêu nghiên cứu, luận văn xác định các câu hỏi nghiên cứu sau: − Những nhân tố nào ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam? − Chiều hướng ảnh hưởng của các nhân tố đó tác động tới khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại Việt Nam như thế nào? − Giải pháp nào cho các nhà quản trị ngân hàng thương mại và Ngân hàng nhà nước để quản lý thanh khoản tốt hơn?
3 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài: các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam, không xét ngân hàng liên doanh và chi nhánh ngân hàng nước ngoài. - Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận văn bao gồm 20 ngân hàng thương mại Việt Nam. Thời gian nghiên cứu lựa chọn trong khoảng thời gian từ năm 2008-2017. Đây là khoảng thời gian có nhiều biến động của nền kinh tế Việt Nam kể từ giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế đến tăng trưởng mạnh mẽ từ khi gia nhập WTO và bao gồm giai đoạn đối phó cũng như hồi phục kinh tế sau khủng hoảng 2007-2008. Khoảng thời gian 2008-2017, 10 năm là phù hợp để phản ánh các biến động về khả năng thanh khoản của các NHTM Việt Nam. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu này dựa theo nghiên cứu của Vodová (2013) nghiên cứu các yếu tố quyết định khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại Hungary giai đoạn 2001-2010 và nghiên cứu của Choon và cộng sự (2013) nghiên cứu khả năng thanh khoản của 15 ngân hàng thương mại tại Malaysia trong giai đoạn 2003-2012. Cả hai nghiên cứu đều sử dụng biến độc lập tác động đến khả năng thanh khoản là các nhân tố vi mô ngân hàng và cả các nhân tố vĩ mô của nền kinh tế. Vodová (2013) sử dụng mô hình hồi quy OLS, trong khi đó nghiên cứu của Choon và cộng sự (2013) thì sử dụng mô hình Fixed Effect. Theo đó, nghiên cứu tiến hành thu thập số liệu dạng bảng cho các biến độc lập gồm: Quy mô ngân hàng, tỷ lệ Vốn chủ sở hữu/Tổng tài sản, tỷ suất sinh lợi trên tài sản, tỷ lệ thu nhập lãi cận biên, tỷ lệ nợ xấu, thị phần ngân hàng, hiệu quả chi phí hoạt động, tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát, khủng hoảng tài chính là các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại. Phương pháp nghiên cứu sử dụng là phương pháp nghiên cứu định lượng, sử dụng kỹ thuật hồi quy dữ liệu bảng để phân tích tác động của 10 yếu tố trên. Mô hình chạy Hồi quy Pooled OLS và Mô hình chạy 2 hiệu ứng (Fixed Effects và
4 Random Effects). Ngoài ra còn sử dụng phương pháp FGLS để khắc phục hiện tượng phương sai thay đổi và tự tương quan. Sử dụng phần mềm STATA để xử lý dữ liệu. Sau khi tiến hành hồi quy đa biến, chạy các kiểm định và phân tích các yếu tố, bài nghiên cứu xem xét mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại và đưa ra nhận xét kết quả phân tích có được. 1.6. Nội dung nghiên cứu của đề tài nghiên cứu Thứ nhất, tổng quan lý thuyết về thanh khoản và các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại. Trình bày lý thuyết có liên quan về thanh khoản ngân hàng và những kết quả nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới về ảnh hưởng của các nhân tố nội tại của ngân hàng và các nhân tố vĩ mô đến khả năng thanh khoản của các NHTM. Thứ hai, phân tích tác động của các nhân tố tác động đến khả năng thanh khoản của các NHTM Việt Nam. Thứ ba, đưa ra kết quả hồi quy về ảnh hưởng của các nhân tố vi mô ngân hàng và nhân tố vĩ mô tác động đến khả năng thanh khoản các NHTM Việt Nam bằng việc sử dụng mô hình hồi quy Pooled OLS, Fixed effect, Random Effect và FGLS nhằm khắc phục hiện tượng phương sai thay đổi và tự tương quan của mô hình. Cuối cùng, đưa ra những kết luận về mô hình nghiên cứu được sử dụng. Trên cơ sở đó, đưa ra những giải pháp nhằm tăng giúp khả năng thanh khoản trong hoạt động của các NHTM Việt Nam. Bên cạnh đó, tác giả đưa ra những hạn chế của nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo nhằm hoàn thiện hơn về vấn đề phân tích ảnh hưởng của nhân tố đến khả năng thanh khoản của các NHTM Việt Nam. 1.7. Đóng góp của đề tài Nghiên cứu này cho thấy các nhân tố nội tại của ngân hàng thương mại Việt Nam và các nhân tố vĩ mô nền kinh tế tác động đến khả năng thanh khoản ngân hàng trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017.
5 Trên cơ sở thừa hưởng kết quả của các nghiên cứu nước ngoài về các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản, các nghiên cứu ở Việt Nam đã vận dụng các nhân tố vi mô ngân hàng và nhân tố vĩ mô vào nghiên cứu về khả năng thanh khoản. Tuy nhiên vẫn ít các nghiên cứu sử dụng các nhân tố như thị phần ngân hàng, hiệu quả chi phí hoạt động vào mô hình để xem xét ảnh hưởng lên khả năng thanh khoản như các nghiên cứu gần đây của Roman và Sargu (2015), nghiên cứu của Moussa (2015). Khủng hoảng tài chính cũng là một nhân tố đáng chú ý khi có tác động khác nhau ở các nghiên cứu của Vodová (2013), Choon và cộng sự (2013). Do đó, bài luận văn đã áp dụng những nhân tố này vào mô hình nghiên cứu để tìm ra tác động của các nhân tố này đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam. Trên cơ sở phân tích, đánh giá kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất những khuyến nghị về chính sách để giúp tăng khả năng thanh khoản ngân hàng.
6 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT THANH KHOẢN VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chương 2, trình bày giới thiệu chung về lý thuyết thanh khoản, phương pháp đo lường và các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của ngân hàng thương mại. Kế đến, chương này tổng hợp các bài nghiên cứu trên thế giới cùng nghiên cứu về các vấn đề có liên quan đến khả năng thanh khoản. Trên cơ sở các khái niệm và lý thuyết có liên quan, chương 2 đề xuất đưa ra các biến để đưa vào mô hình nghiên cứu thực nghiệm trong chương 3. 2.1. Giới thiệu về thanh khoản và các trạng thái thanh khoản của ngân hàng 2.1.1. Khái niệm về thanh khoản ngân hàng Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (2008), thanh khoản được định nghĩa là khả năng của ngân hàng để có được nguồn tiền cần thiết để đáp ứng các nghĩa vụ khi đến hạn mà không phải chịu bất kỳ tổn thất đáng kể. Thực tế đồng ý rằng tất cả các doanh nghiệp bao gồm các ngân hàng đều phải đối mặt với rủi ro thanh khoản. Rủi ro thanh khoản các ngân hàng là điều hiển nhiên từ các hoạt động của ngân hàng cung cấp thời gian đáo hạn không phù hợp từ các khoản tiền gửi và cho vay (tiền gửi ngắn hạn cho vay dài hạn). Kết quả là, các ngân hàng về cơ bản cần phải giữ không chỉ một nguồn vốn tối ưu mà còn duy trì mức thanh khoản cho hiệu quả và hoạt động. Theo Trương Quang Thông (2012), theo nghĩa hẹp, thanh khoản là khả năng biến đổi một tài sản nào đó ra tiền mặt một cách nhanh chóng, với một chi phí thấp nhất có thể. Một cách đầy đủ hơn, dựa vào cả hai tiếp cận từ tài sản và nguồn vốn, thanh khoản là khả năng tiếp cận các tài sản và nguồn vốn với một chi phí hợp lý để phục vụ các nhu cầu khác nhau của ngân hàng. Một tài sản có tính thanh khoản cao khi chi phí chuyển đổi thành tiền thấp và thời gian chuyển đổi thành tiền nhanh, trong khi đó, nguồn vốn có tính thanh khoản cao khi chi phí huy động thấp và thời gian huy động nhanh. Khả năng thanh khoản không hợp lý là dấu hiệu đầu tiên cho thấy ngân hàng
7 đang trong tình trạng có vấn đề về tài chính. Lượng tiền gửi của ngân hàng có vấn đề thường giảm dần, làm giảm nguồn cung ứng tiền và buộc ngân hàng phải bán dần các tài sản có tính thanh khoản cao. Những ngân hàng khác sẽ không muốn cho vay đối với ngân hàng có vấn đề nếu như không có sự đảm bảo bổ sung hay lãi suất không được nâng lên và điều này sẽ làm giảm thu nhập, đe dọa sự tồn tại của tổ chức ngân hàng. 2.1.2. Các trạng thái thanh khoản của ngân hàng Trạng thái thanh khoản ròng của ngân hàng trong một thời kỳ nhất định, với các chi tiết về nguồn và sử dụng nguồn thanh khoản có thể được các nhà quản trị thiết lập để phục vụ nhu cầu quản trị thanh khoản. Nguồn và sử dụng nguồn thanh khoản, hay nói cách khác, cung và cầu thanh khoản bao gồm: - Cung thanh khoản: là nguồn cung cấp thanh khoản cho ngân hàng, bao gồm các khoản vốn làm tăng khả năng chi trả của ngân hàng. - Cầu thanh khoản: là các khoản vốn làm giảm ngân quỹ của ngân hàng, là các nhu cầu vốn cho các hoạt động khác nhau của ngân hàng. Bảng 2.1: Tóm tắt những nghiệp vụ tiêu biểu cấu thành cung và cầu thanh khoản. Nguồn cung cấp thanh khoản Nguồn cầu thanh khoản - Tiền gửi của khách hàng - Khách hàng rút tiền từ tài khoản - Doanh thu từ việc cung cấp các - Yêu cầu vay vốn từ những khách dịch vụ phi tiền gửi( bảo lãnh,, mở hàng chất lượng tín dụng cao LC…) - Thanh toán các khoản vay phi tiền - Thanh toán nợ của khách hàng gửi - Bán tài sản - Chi phí bằng tiền và thuế xuất hiện - Vay từ thị trường tiền tệ trong quá trình sản xuất và cung cấp dịch vụ - Thanh toán cổ tức bằng tiền Nguồn: Rose (2004) Trạng thái thanh khoản ròng: Những nguồn cung và cầu thanh khoản đa dạng
8 ở trên là yếu tố quyết định trạng thái thanh khoản của ngân hàng. Trong bất kỳ một giai đoạn nào, thông qua bảng thiết lập cung cầu thanh khoản, chúng ta có thể tính ra trạng thái thanh khoản ròng của ngân hàng: Trạng thái thanh khoản ròng = Cung thanh khoản – Cầu thanh khoản. Như vậy có thể xảy ra 3 trường hợp sau đây:  Trạng thái thanh khoản cân bằng: NLP = 0. Điều này khó có thể xảy ra trong thực tế.  Thặng dư thanh khoản, khi NLP > 0.  Thiếu hụt thanh khoản, khi NLP < 0. Thặng dư hay thiếu hụt thanh khoản đều diễn tả tình trạng mất cân bằng của ngân hàng. Trường hợp thặng dư thanh khoản thường xảy ra khi nền kinh tế hoạt động kém hiệu quả, thiếu những cơ hội đầu tư và kinh doanh. Thặng dư thanh khoản cũng xảy ra khi ngân hàng thiếu những phương pháp và khả năng tiếp cận thị trường, khách hàng. Các nguyên nhân khác gây ra thặng dư còn có: ngân hàng không khai thác những tài sản có khả năng sinh lời, hoặc nguồn vốn tăng trưởng quá nhanh so với quy mô hoạt động và khả năng quản lý. Các giải pháp để giải tỏa tình trạng thặng dư thanh khoản bao gồm: mua các chứng khoán (chính phủ) làm dự trữ thứ cấp, cho vay trên thị trường liên ngân hàng…. Thiếu hụt thanh khoản là một trong những dấu hiệu đầu tiên cho thấy ngân hàng đang ở trong tình trạng khó khăn tài chính nghiêm trọng. Hậu quả tiếp theo có thể khiến ngân hàng mất dần các khoản tiền gửi cũ vì áp lực rút tiền ngày càng gia tăng, không thể thu hút thêm các khoản tiền gửi mới do sự dè dặt của công chúng đối với ngân hàng, một số ngân hàng thì ở trong tình thế cho vay hỗ trợ một cách miễn cưỡng vì phải huy động vốn với lãi suất cao hơn lãi suất cho vay, càng làm suy giảm hơn nữa lợi nhuận ngân hàng. Ngân hàng không có đủ vốn để hoạt động, phải sử dụng các biện pháp bù đắp bao gồm: bán dự trữ thứ cấp, vay qua đêm trên thị trường liên ngân hàng, vay tái chiết khấu từ ngân hàng trung ương,…. Theo Aspachs và cộng sự (2005), có ba chiến lược mà các ngân hàng có thể sử dụng để chống lại cuộc khủng hoảng thanh khoản:
9 Chiến lược thứ nhất, các ngân hàng có bộ đệm của tài sản lưu động ở phía trên tài sản của bảng cân đối. Một bộ đệm đủ lớn của các tài sản như tiền mặt, tiền gửi ngân hàng trung ương và các ngân hàng khác, chứng khoán nợ do chính phủ và chứng khoán tương tự làm giảm xác suất khi nhu cầu thanh khoản đe dọa sự tồn tại của các ngân hàng. Chiến lược thứ hai được kết nối với nguồn vốn của bảng cân đối. Các ngân hàng có thể dựa vào thị trường liên ngân hàng, nơi họ vay từ các ngân hàng khác trong trường hợp có nhu cầu thanh khoản. Tuy nhiên, chiến lược này có liên kết chặt chẽ với rủi ro thanh khoản của thị trường. Các chiến lược cuối cùng cũng liên quan đến nguồn vốn của bảng cân đối. Các ngân hàng trung ương thường đóng vai trò như một người cho vay cuối cùng để cung cấp hỗ trợ thanh khoản khẩn cấp cho các ngân hàng thiếu thanh khoản và cung cấp thanh khoản trong trường hợp thiếu hụt thanh khoản trên toàn hệ thống. 2.2. Đo lường khả năng thanh khoản của ngân hàng 2.2.1. Phương pháp khe hở tài trợ Khe hở tài trợ là chênh lệnh giữa số dư bình quân của các khoản cho vay và số dư bình quân vốn huy động. Phương pháp này với hai thực tế đơn giản là: Khả năng thanh khoản của ngân hàng tăng khi tiền gửi tăng và cho vay giảm. Khả năng thanh khoản giảm khi tiền gửi giảm và cho vay tăng. Ngân hàng ước lượng nhu cầu thanh khoản của các tháng, quý trong năm. Khi nguồn tạo ra thanh khoản và nhu cầu sử dụng thanh khoản không cân bằng với nhau, ngân hàng sẽ đối mặt với khe hở tài trợ. Khe hở tài trợ = Tổng dư nợ tín dụng trung bình - Tổng nguồn vốn huy động trung bình. Nếu khe hở tài trợ là dương thì ngân hàng buộc phải bù đắp bằng các khoản tiền mặt và các tài sản có tính thanh khoản hoặc vay nợ trên thị trường tiền tệ. 2.2.2. Phương pháp tiếp cận cấu trúc vốn Phương pháp tiếp cận cấu trúc vốn yêu cầu ngân hàng phải phân loại vốn và tài sản theo tính chất ổn định, ngân hàng tiến hành theo 2 bước.