Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

Chia sẻ: Thanh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:85

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các NHTM có thể lựa chọn các giải pháp thích hợp để tác động đến các yếu tố ảnh hưởng nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản, đảm bảo sự an toàn thanh khoản và hiệu quả trong quá trình hoạt động của các ngân hàng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH LÊ THÁI TRIỆU LUÂN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH LÊ THÁI TRIỆU LUÂN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH : TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG (NGÂN HÀNG) MÃ SỐ : 80340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦM THỊ XUÂN HƯƠNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN LÊ THÁI TRIỆU LUÂN
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ TÓM TẮT - ABSTRACT CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI...................................................................................... 1 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................................... 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU – CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ......................................... 3 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 3 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 4 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................. 4 1.4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, PHẠM VI NGHIÊN CỨU ....................................... 4 1.5. KẾT CẤU LUẬN VĂN ............................................................................................. 5 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................ 5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ...................................................................................... 6 2.1. LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO THANH KHOẢN ........................................................... 6 2.1.1. Thanh khoản và rủi ro thanh khoản..................................................................... 6 2.1.2. Nguyên nhân gây ra rủi ro thanh khoản .............................................................. 6 2.1.3. Đo lường khả năng thanh khoản ......................................................................... 9 2.1.4. Dự trữ thanh khoản ............................................................................................ 11 2.1.5. Những tác động của rủi ro thanh khoản ............................................................ 11 2.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng rủi ro thanh khoản ......................................................... 13 2.2. LƯỢC KHẢO NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY ........................................................ 21 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................................. 28 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................. 29 3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 29 3.2. CÁC BIẾN NGHIÊN CỨU, CÁCH THỨC ĐO LƯỜNG ....................................... 30 3.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................ 32 3.4. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................................................ 33 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................................. 34 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................................. 35
4.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ DỮ LIỆU ............................................................................... 35 4.2. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HỒI QUY MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU............................. 37 4.2.1. Kết quả ước lượng ............................................................................................. 37 4.2.2. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy .................................................... 38 4.2.3. Khắc phục các vi phạm giả định hồi quy ........................................................... 43 4.3. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................... 45 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 .................................................................................................. 48 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH ....................................................... 49 5.1. KẾT LUẬN............................................................................................................... 49 5.2. GỢI Ý CHÍNH SÁCH HẠN CHẾ RỦI RO THANH KHOẢN CHO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM............................................................................... 50 5.2.1. Chính sách về quy mô ngân hàng và vốn chủ sở hữu ........................................ 50 5.2.2. Chính sách về nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh .................................. 51 5.2.3. Chính sách về các nguồn vốn huy động ............................................................. 51 5.2.4. Chính sách về nợ xấu ......................................................................................... 53 5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TRONG TƯƠNG LAI ... 53 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Kí hiệu Ý nghĩa FEM Fixed Effects Model (mô hình tác động cố định) GDP Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội) NHTM Ngân hàng thương mại cổ phần NHNN Ngân hàng Nhà nước REM Random Effects Model (mô hình tác động ngẫu nhiên) TMCP Thương mại cổ phần FGLS Phương pháp ước lượng bình phương bé nhất tổng quát khả thi FGAFR Khoảng cách tài chính
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Nội dung Trang 2.1 Tóm tắt nghiên cứu nước ngoài về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi 21 ro thanh khoản 2.2 Tóm tắt nghiên cứu trong nước về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi 27 ro thanh khoản 3.1 Bảng tổng hợp các biến trong mô hinh nghiên cứu 30 4.1 Thống kế mô tả dữ liệu nghiên cứu của mô hình 35 4.2 Tổng hợp kết quả hồi quy mô hình nghiên cứu 37 4.3 Kết quả ước lượng mô hình nghiên cứu bằng phương pháp 44 FGLS
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình Nội dung Trang 4.1 Biểu đồ tần số của phần dư chuẩn hóa mô hình nghiên cứu 42 4.2 Biểu đồ P – P Plot về phân phối chuẩn phần dư mô hình nghiên 43 cứu
TÓM TẮT LUẬN VĂN Rủi ro thanh khoản là rủi ro lớn nhất trong các rủi ro của ngân hàng, bởi nó không chỉ đe dọa sự an toàn của bản thân từng ngân hàng mà còn liên quan đến sự an toàn của cả hệ thống ngân hàng. Tại Việt Nam, hệ thống Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò rất quan trọng và là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Trong đó, rủi ro thanh khoản là một trong những rủi ro chính ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của các ngân hàng. Có nhiều nghiên cứu về vấn đề rủi ro thanh khoản của các NHTM trong và ngoài nước, tuy nhiên vẫn còn nhiều tranh luận xoay quanh các kết quả nghiên cứu. Do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM. Luận văn thực hiện nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến đến rủi ro thanh khoản của các NHTM cổ phần Việt Nam từ đó gợi ý các chính sách hạn chế rủi ro thanh khoản. Mẫu của nghiên cứu bao gồm 17 NHTMCP lớn nhất của Việt Nam với dữ liệu được thu thập trong thời gian 8 năm từ 2010 đến 2017 và được xử lý bằng phương pháp nghiên cứu định lượng . Qua phân tích thống kê, tương quan và kiểm định các giả định hồi quy, tác giả phát hiện mô hình nghiên cứu vi phạm giả định tự tương quan và phương sai sai số thay đổi. Do đó tác giả đã sử dụng phương pháp ước lượng bình phương bé nhất tổng quát khả thi (Feasible General Least Square – FGLS) để khắc phục các vi phạm trên. Kết quả nghiên đã tìm thấy sự ảnh hưởng của một số yếu tố đến khả năng thanh khoản của các NHTM tại Việt Nam. Cụ thể là, yếu tố có ảnh hưởng cùng chiều đến rủi ro thanh khoản tại các NHTM và có ý nghĩa thống kê từ 5% đó là tỷ lệ nợ xấu (NPL). Các yếu tố có ảnh hưởng ngược chiều đến rủi ro thanh khoản tại các NHTM và có ý nghĩa thống kê từ 1% đến 5% bao gồm quy mô ngân hàng (LAGA), tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (ETA), tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên VCSH (ROE), tỷ lệ các nguồn huy động trên tổng nợ (EFL) và đầu tư nước ngoài (FDI). Bên cạnh đó, các yếu tố tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP), tỷ lệ lạm phát (INF) và tỷ lệ thất nghiệp (UNE) không có ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê đến rủi ro thanh khoản tại các NHTM. Trên cơ sở kết quả nghiên
cứu, tác giả gợi ý một số chính sách cho các NHTM Việt Nam cũng như đề xuất một số kiến nghị đối với Chính phủ và NHNN nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng để hoàn thành luận văn nghiên cứu nhưng do thời gian, kinh nghiệm thực tế và do năng lực có hạn nên nghiên cứu này còn một số hạn chế : thời gian nghiên cứu hạn chế, chỉ tập trung đánh giá rủi ro thanh khoản của các NHTM dựa trên tỷ lệ FGAPR và chỉ tập trung phân tích những yếu tố nội tại của hệ thống NHTM và các yếu tố vĩ mô có ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản. Từ những hạn chế nêu trên, hướng nghiên cứu tiếp theo trong tương lai có thể đưa ra là tăng số lượng mẫu nghiên cứu thêm để tăng tính đại diện của mẫu nghiên cứu, thể hiện được rõ nét hơn thực trạng rủi ro thanh khoản tại các NHTM. Bên cạnh đó, có thể sử dụng các mô hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu khác để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro thanh khoản một cách toàn diện hơn. Từ khóa: Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam, rủi ro thanh khoản, các yếu tố ảnh hưởng.
ABSTRACT Liquidity risk is the biggest risk in the bank's risks, because it not only threatens the safety of each bank but also the safety of the whole banking system. In Vietnam, the system of commercial banks plays a very important role and is the main driving force to promote the development of the economy. In particular, liquidity risk is one of the main risks affecting the operability of banks. There are many studies on liquidity risk issues of domestic and foreign commercial banks, but there are still many arguments around the research results. Therefore, the author has chosen the topic: "FACTORS AFFECTING THE LIQUID RISKS OF VIETNAM JOINT STOCK COMMERCIAL BANKS. The study dissertation conducts research on the factors affecting the liquidity risk of Vietnamese joint stock commercial banks, thereby suggesting policies to limit liquidity risks. The sample of the study included 17 of the largest commercial banks in Vietnam with data collected during 8 years from 2010 to 2017 and processed by quantitative research methods. Through statistical analysis, correlation and verification of regression assumptions, the author found that the research model violates the assumption of autocorrelation and variance variance change. Therefore, I used FGLS method to overcome the above violations. The research results have found the influence of some factors on liquidity of commercial banks in Vietnam. In particular, factors affecting the liquidity risk at commercial banks and having statistical significance from 5% is the bad debt ratio (NPL). Factors that have negative effects on liquidity risk at commercial banks and have statistical significance from 1% to 5% including bank size (LAGA), equity ratio on total assets (ETA ), after-tax profit ratio on equity (ROE), the ratio of mobilized resources on total debt (EFL) and foreign investment (FDI). Besides, the factors of economic growth (GDP), inflation rate (INF) and unemployment rate (UNE) do not have a statistically significant effect on liquidity risk at commercial banks. Based on the research results, the author suggests a number of policies for Vietnamese
commercial banks as well as proposing some recommendations to the Government and the State Bank to limit liquidity risks. Although there have been many attempts to complete the dissertation but due to time, practical experience and limited capacity, this study has some limitations: limited research time, only focus assessing liquidity risks of commercial banks based on FGAPR ratio and focusing on analyzing the internal factors of the commercial banking system and macro factors affecting liquidity risks. From the above limitations, the next research direction in the future can be given as an increase in the number of additional research samples to increase the representativeness of the research sample, which is more evident than the liquidity risk situation at commercial banks. Besides, it is possible to use other research models and research methods to assess the influence of factors on liquidity risk in a more comprehensive way. Keywords: Vietnam Joint Stock Commercial Bank, liquidity risk, influencing factors.
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Rủi ro thanh khoản là rủi ro lớn nhất trong các rủi ro của ngân hàng, bởi nó không chỉ đe dọa sự an toàn của bản thân từng ngân hàng mà còn liên quan đến sự an toàn của cả hệ thống ngân hàng. Trên thế giới đã có nhiều bài học về việc các ngân hàng bị phá sản do mất thanh khoản. Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu bắt đầu ở Mỹ vào năm 2008, các ngân hàng lớn đã hoạt động nhiều năm đã bị phá sản hoặc đứng trên bờ vực phá sản do mất thanh khoản. Do mức độ ảnh hưởng của rủi ro thanh khoản là rất lớn nên vấn đề an toàn thanh khoản luôn được các nhà quản trị ngân hàng ở các nước phát triển trên thế giới đặt lên hàng đầu. Tại Việt Nam, hệ thống Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò rất quan trọng và là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Tuy nhiên do đặc thù ngành nghề của mình, trong quá trình hoạt động, các ngân hàng phải đối mặt với nhiều loại rủi ro như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro tác nghiệp,…. ảnh hưởng đến hiệu quả và an toàn của ngân hàng nói riêng và hệ thống ngân hàng cũng như nền kinh tế quốc gia nói chung. Trong đó, rủi ro thanh khoản là một trong những rủi ro chính ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của các ngân hàng. Có nhiều nghiên cứu về vấn đề rủi ro thanh khoản của các NHTM trong và ngoài nước, tuy nhiên vẫn còn nhiều tranh luận xoay quanh các kết quả nghiên cứu. Khởi đầu bằng nghiên cứu của Aspachs & cộng sự (2003) cung cấp bằng chứng thực nghiệm về những yếu tố quyết định chính sách thanh khoản của các ngân hàng ở Anh. Bên cạnh đó, tác giả còn nghiên cứu về mối quan hệ giữa những chính sách kinh tế vĩ mô, đặc biệt là chính sách của Ngân hàng Trung ương và chu kỳ kinh tế có tác động như thế nào đến một mức hỗ trợ thanh khoản. Tiếp đó, vào năm 2006, Valla và Escorbiac cũng đưa ra kết quả nghiên cứu của họ tập trung vào một số yếu tố nội tại và vĩ mô ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng ở Anh như nghiên cứu của các tác giả Aspachs & cộng sự (2003).
2 Trái lại với nghiên cứu của Aspachs & cộng sự (2003), nghiên cứu của Lucchetta (2007) không đi sâu vào những hỗ trợ vốn từ ngân hàng trung ương hay những chính sách kinh tế vĩ mô mà tập trung đánh giá mối quan hệ giữa các ngân hàng với nhau trên thị trường liên ngân hàng. Nghiên cứu này đề cập đến quá trình cho vay liên ngân hàng để đáp ứng với những thay đổi về lãi suất. Qua đó, cung cấp những bằng chứng cho thấy lãi suất bình quân liên ngân hàng có ảnh hưởng đến những rủi ro và khả năng thanh khoản của các ngân hàng. Đặc biệt, năm 2011, Bonfim và Kim đã đưa ra kết quả nghiên cứu của mình nhưng khác với các nghiên cứu trước là tập trung vào các ngân hàng ở châu Âu và Bắc Mỹ. Đồng thời tác giả cũng chủ động chia thời kỳ nghiên cứu thành hai giai đoạn trước khủng hoảng và trong khủng hoảng để thấy rõ được tầm ảnh hưởng của các yếu tố nội tại cũng như vĩ mô ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản của các ngân hàng này. Nghiên cứu này cho rằng để đảm bảo khả năng quản trị rủi ro thanh khoản tốt nhất đa số các ngân hàng thường bỏ qua yếu tố bên ngoài, mà không biết rằng đó là những yếu tố hỗ trợ quan trọng cho khả năng thanh khoản. Cũng trong năm 2011, nghiên cứu của Vodová được đưa ra nhưng tác giả chỉ tập trung vào một quốc gia duy nhất là Séc, chứ không quan tâm đến nhiều quốc gia như Bonfim và Kim. Mục đích của nghiên cứu này là qua đó xác định các yếu tố quyết định tính thanh khoản của các ngân hàng thương mại ở Séc. Các dữ liệu bao gồm giai đoạn từ 2001 đến 2009. Các kết quả phân tích hồi quy dữ liệu cho thấy rằng có mối quan hệ đồng biến giữa thanh khoản ngân hàng và tỷ lệ an toàn vốn, tỷ lệ nợ xấu và lãi suất cho vay trên thị trường giao dịch liên ngân hàng. Đồng thời, tác giả đã tìm thấy mối quan hệ nghịch biến của tỷ lệ lạm phát, chu kỳ kinh doanh và cuộc khủng hoảng tài chính với tính thanh khoản. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng phát hiện ra mối quan hệ giữa quy mô của các ngân hàng và tính thanh khoản không rõ ràng lắm. Bên cạnh các nghiên cứu tập trung ở châu Âu và Bắc Mỹ như trên, trong nước cũng có một số nghiên cứu về vấn đề các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của ngân hàng. Tác giả Đặng Quốc Phong (2012) thực hiện nghiên cúu về các yếu tố ảnh hưởng đến thanh khoản của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007-2012 đối
3 với 37 NHTM ở Việt Nam. Trong nghiên cứu này tác giả đã đi sâu tìm hiểu mối quan hệ giữa một số biến nội tại (quy mô ngân hàng, tỷ lệ vốn chủ sở hữu, tỷ lệ lợi nhuận, tỷ lệ nợ xấu…) và hai biến vĩ mô (Tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng trưởng kinh tế) với khả năng thanh khoản đồng thời nghiên cứu này sử dụng biến phụ thuộc để đo lường khả năng thanh khoản là Tài sản thanh khoản/Tổng tài sản. Tác giả Vũ Thị Hồng (2015) cũng thực hiện nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến thanh khoản của các NHTM Việt Nam với dữ liệu bảng được thu thập từ 37 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2006-2011. Tuy nhiên tác giả chỉ tập trung vào các yếu tố nội tại của ngân hàng, không quan tâm đến các yếu tố vĩ mô của nền kinh tế. Lê Thanh Tâm và Nguyễn Anh Tú (2017) thực hiện nghiên cứu xác định các yếu tố quyết định quan trọng của thanh khoản của các NHTM tại Việt Nam đồng thời kiểm tra các giả thuyết về sự cân bằng giữa tính thanh khoản của ngân hàng và khả năng sinh lời. Tuy nhiên, kết quả về chiều hướng tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản là không giống nhau giữa các nghiên cứu. Chính vì vậy, còn khá nhiều tranh luận về vấn đề các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTM tại Việt Nam. Do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN RỦI RO THANH KHOẢN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM” để thực hiện luận văn thạc sĩ của mình nhằm góp phần nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến thanh khoản của NHTM cổ phần Việt Nam, từ đó đề ra các giải pháp nhằm hạn chế các rủi ro thanh khoản cho các NHTM cổ phần Việt Nam. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU – CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu tổng quát: Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTM cổ phần Việt Nam từ đó gợi ý các chính sách hạn chế rủi ro thanh khoản. Mục tiêu cụ thể : - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTM. - Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro thanh khoản tại các NHTM Việt Nam.
4 - Đề xuất những chính sách nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản trong quá trình hoạt động cho các NHTM tại Việt Nam trên cơ sở lý thuyết và kết quả nghiên cứu. 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu - Rủi ro thanh khoản của các NHTM Việt Nam bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nào? - Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro thanh khoản của các NHTM Việt Nam như thế nào? - Các chính sách nào nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản trong quá trình hoạt động cho các NHTM Việt Nam? 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Tác giả sử dụng phương pháp phân tích, đánh giá dựa vào tài liệu và các nghiên cứu trước về rủi ro thanh khoản nhằm đề xuất mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTM Việt Nam. - Bên cạnh đó, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng phân tích hồi quy đa biến trên cơ sở dữ liệu bảng cân đối để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố trong mô hình nghiên cứu đến rủi ro thanh khoản của các NHTM Việt Nam. Để phân tích dữ liệu bảng, luận văn sử dụng ba phương pháp ước lượng khác nhau bao gồm: mô hình bình phương bé nhất Pooled OLS, mô hình tác động cố định FEM (Fixed Effects Model) và mô hình tác động ngẫu nhiên REM (Random Effects Model). Tiếp đến, để đảm bảo sự phù hợp của mô hình với dữ liệu nghiên cứu, tác giả sẽ tiến hành thực hiện một số kiểm định Breusch-Pagan Lagrangian để lựa chọn giữa Pooled OLS và REM, kiểm định Hausman để lựa chọn giữa REM và FEM. - Sau cùng, tác giả tiến hành kiểm định các giả định trong phân tích mô hình hồi quy bao gồm: hiện tượng đa cộng tuyến; hiện tượng phương sai sai số thay đổi; hiện tượng tự tương quan; Phần dư có phân phối chuẩn để khẳng định các kết quả hồi quy là hiệu quả và đáng tin cậy. 1.4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTM cổ phần Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu : 17 NHTMCP lớn nhất của Việt Nam với dữ liệu được thu thập trong thời gian 8 năm từ 2010 đến 2017 bao gồm: ACB, Eximbank, HD Bank,
5 Sacombank, Vietcombank, Vietinbank, Đông Á, MSB, Techcombank, VP Bank, BIDV, Seabank, MB, AB Bank, VIB, SHB và OCB. Hiện số lượng ngân hàng tại Việt nam đã hơn 30 ngân hàng, tuy nhiên do giới hạn về thời gian và dữ liệu có sẵn, luận văn chỉ bao gồm 17 ngân hàng nhưng vẫn đảm bảo tính đại diện vì các ngân hàng được lựa chọn trong mẫu nghiên cứu đều là những ngân hàng có tổng tài sản lớn trong cả hệ thống, đồng thời có số lượng khách hàng rất lớn, chiếm thị phần lớn về cả hoạt động huy động vốn và cho vay trên thị trường nên mẫu này có thể đại diện cho cả hệ thống NHTM Việt Nam hiện tại. Bên cạnh đó, tác giả lựa chọn khoảng thời gian từ 2010 đến 2017 để nghiên cứu là bởi vì giai đoạn này là giai đoạn sau khủng hoảng kinh tế thế giới, nền kinh tế các quốc gia, trong đó có Việt Nam đang bắt đầu khôi phục lại do đó các điều kiện và bối cảnh kinh tế vĩ mô sau khủng hoảng sẽ có tác động nhất định đến rủi ro thanh khoản của hệ thống NHTM Việt Nam. 1.5. KẾT CẤU LUẬN VĂN Luận văn có 5 chương chính như sau : Chương 1 : Giới thiệu đề tài Chương 2 : Cơ sở lý thuyết Chương 3 : Phương pháp nghiên cứu Chương 4 : Kết quả nghiên cứu và thảo luận Chương 5 : Kết luận và gợi ý chính sách 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Về mặt lý luận: Nghiên cứu góp phần xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các NHTM. Dựa trên cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu thực nghiệm có liên quan, tác giả kế thừa và điều chỉnh mô hình nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố nội tại và các yếu tố vĩ mô đến rủi ro thanh khoản của các NHTM. - Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp các NHTM có thể lựa chọn các giải pháp thích hợp để tác động đến các yếu tố ảnh hưởng nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản, đảm bảo sự an toàn thanh khoản và hiệu quả trong quá trình hoạt động của các ngân hàng.
6 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2.1. LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO THANH KHOẢN 2.1.1. Thanh khoản và rủi ro thanh khoản Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng cho rằng: “Thanh khoản là một thuật ngữ chuyên ngành nói về khả năng đáp ứng các nhu cầu về sử dụng vốn khả dụng phục vụ cho hoạt động kinh doanh tại mọi thời điểm như chi trả tiền gửi, cho vay, thanh toán, giao dịch vốn...” Theo Duttweiler (2008), có hai khía cạnh khác nhau về thanh khoản cần phải đặc biệt quan tâm, đó là thanh khoản tự nhiên và thanh khoản nhân tạo. Trong đó, thanh khoản tự nhiên nghĩa là các dòng lưu chuyển xuất phát từ tài sản hoặc nợ nhưng có thời gian đáo hạn theo luật định. Trong lĩnh vực ngân hàng, khi một giao dịch với khách hàng thường được tái tục, có thể với cùng số tiền hoặc với số tiền nhỏ hơn/lớn hơn thì nhìn chung nhóm khách hàng này thường hành động gần như theo cách có thể dự đoán được. Điều này không chỉ đúng với các tài sản mà còn đúng với các khoản nợ. Còn thanh khoản nhân tạo lại được tạo ra thông qua khả năng chuyển tài sản thành tiền mặt trước ngày đáo hạn. Hầu như lúc nào cũng có thể dễ dàng chuyển một chứng khoán cụ thể thành tiền mặt, đặc biệt nếu vẫn còn công ty nào muốn chuyển chứng khoán thành tiền mặt thì thị trường vẫn còn khả năng chấp nhận các giao dịch. Như vậy đã có nhiều khái niệm khác nhau về rủi ro thanh khoản, tuy nhiên một cách tổng quát có thể hiểu rủi ro thanh khoản là rủi ro khi NHTM không có khả năng thanh toán tại một thời điểm nào đó, hoặc phải huy động các nguồn vốn với chi phí cao để đáp ứng nhu cầu thanh toán; hoặc do các nguyên nhân chủ quan khác làm mất khả năng thanh toán của NHTM, theo đó nó sẽ kéo theo những hậu quả không mong muốn. 2.1.2. Nguyên nhân gây ra rủi ro thanh khoản Nhiều nghiên cứu đã tương đối thống nhất khi chỉ ra rằng rủi ro thanh khoản có thể đến từ bên tài sản nợ hoặc tài sản có, hoặc từ hoạt động ngoại bảng của bảng cân đối tài sản của NHTM (Valla và Escorbiac, 2006).
7 Bên cạnh đó, theo Nguyễn Văn Tiến (2010), có ba nguyên nhân tiền đề khiến cho ngân hàng phải đối mặt với rủi ro thanh khoản thường xuyên là: - Do ngân hàng huy động tiền gửi và vay vốn thời gian ngắn, sau đó lại sử dụng để cho vay thời gian dài hơn. Do đó nhiều ngân hàng phải đối mặt với sự không trùng khớp về kỳ hạn đến hạn giữa tài sản có và tài sản nợ. - Sự nhạy cảm của tài sản tài chính với thay đổi lãi suất. Khi lãi suất tăng, nhiều người gửi tiền sẽ rút tiền ra tìm kiếm nơi gửi khác có mức lãi suất cao hơn. Những người có nhu cầu tín dụng sẽ hoãn lại, hoặc rút hết số dư hạn mức tín dụng với lãi suất thấp đã thỏa thuận. Như vậy, thay đổi lãi suất ảnh hưởng đồng thời đến luồng tiền gửi cũng như luồng tiền vay, và cuối cùng là đến thanh khoản của ngân hàng. - Ngân hàng luôn phải đáp ứng nhu cầu thanh khoản một cách hoàn hảo. Những trục trặc về thanh khoản sẽ làm xói mòn niềm tin của dân chúng vào ngân hàng. Ngoài ra, theo giáo trình Quản trị ngân hàng thương mại của Trần Huy Hoàng (2011), các nguyên nhân gây ra rủi ro thanh khoản ngân hàng có thể được chia thành các nhóm sau:  Nguyên nhân từ phía các ngân hàng thương mại: - Thiếu ngân quỹ để đáp ứng các nhu cầu chi trả của ngân hàng: nguyên nhân này xuất phát từ cả hai phía nguồn vốn và tài sản của ngân hàng. Về phía nguồn vốn của ngân hàng thể hiện ở việc không đủ tiền mặt để đáp ứng các nhu cầu chi trả cho những người gửi tiền hoặc thanh toán cho các khoản nợ ngắn hạn mà ngân hàng đã vay dẫn đên xảy ra rủi ro thanh khoản.. Về phía tài sản của ngân hàng thể hiện ở việc thiếu ngân quỹ để đáp ứng nhu cầu giải ngân cho các khoản tín dụng đã cam kết. Khi khách hàng muốn rút vốn theo nhu cầu và theo lịch đã thỏa thuận trước đó làm phát sinh nhu cầu thanh khoản. Khi đó, ngân hàng phải sử dụng tiền mặt dự trữ, vay nợ bổ sung hoặc bán các tài sản để đáp ứng nhu cầu thanh khoản của khách hàng. - Sử dụng vốn ngắn hạn đầu tư dài hạn: Ngân hàng sử dụng các khoản tiền gửi ngắn hạn huy động được từ nhiều nguồn khác nhau để tài trợ cho việc đầu tư
8 hoặc cho vay trong dài hạn. Chính vì vậy đã xảy ra tình trạng mất cân xứng giữa thời gian đáo hạn của các khoản đầu tư và cho vay và ngày đáo hạn của các nguồn vốn huy động, mà thường gặp nhất là dòng tiền thu hồi từ các tài sản đầu tư nhỏ hơn dòng tiền phải chi ra để thanh toán các khoản lãi của tiền gửi khi đến hạn cũng như nhu cầu rút tiền gửi của khách hàng. - Sự thay đổi của lãi suất thị trường: Các khách hàng gửi tiền và vay vốn ngân hàng rất nhạy cảm với sự thay đổi của lãi suất thị trường. Khi lãi suất thị trường tăng, những khách hàng gửi tiền có xu hướng rút tiền từ ngân hàng để đầu tư vào những kênh có tỷ suất sinh lợi cao hơn; đồng thời khách hàng đi vay sẽ tìm đến các tổ chức tín dụng có lãi suất cho vay thấp hơn. Ngược lại, khi lãi suất thị trường giảm, những người có vốn nhàn rỗi sẽ gửi tiền vào ngân hàng nhiều hơn và nhu cầu vay vốn nhằm mục đích đầu tư của khách hàng sẽ giảm. Có thể thấy, sự thay đổi lãi suất thị trường có tác động đến cả khách hàng gửi tiền và vay vốn, dẫn đến việc ảnh hưởng đến thanh khoản của các ngân hàng. Hơn nữa, những xu hướng về sự thay đổi lãi suất còn ảnh hưởng đến giá trị thị trường của các tài sản mà ngân hàng có thể đem bán để tăng thêm nguồn cung thanh khoản và trực tiếp ảnh hưởng đến chi phí vay mượn trên thị trường tiền tệ. - Chiến lược quản trị rủi ro thanh khoản không phù hợp: Ngân hàng có chiến lược và phương pháp quản trị thanh khoản không phù hợp và kém hiệu quả như các chứng khoán mà ngân hàng đang sở hữu có tính thanh khoản thấp, dự trữ của ngân hàng không đủ cho nhu cầu chi trả... Trong danh mục tài sản của mình, ngân hàng có phần đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu, trong đó quan trọng nhất là trái phiếu chính phủ, tín phiếu kho bạc. Trái phiếu chính phủ, tín phiếu kho bạc mặc dù lãi suất không hấp dẫn nhưng nó lại là một nguồn cực kỳ quan trọng cho ngân hàng để nhận chiết khấu từ ngân hàng Nhà nước một khi thanh khoản có vấn đề. Các ngân hàng nhỏ với tiềm lực tài chính yếu kém thì khó có thể cạnh tranh với các ngân hàng lớn hơn trong việc đấu thầu các loại tài sản trên. Vì vậy các ngân hàng thường lựa chọn những danh mục rủi ro cao với tỷ suất sinh lợi cao để đầu tư, khi rủi ro xảy ra ngân hàng không thể thu hồi các khoản nợ trong ngắn hạn dẫn đến việc thiếu thanh khoản và tạo nên rủi ro thanh khoản.