Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Kế toán quản trị môi trường tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn

Chia sẻ: Tieuduongchi Duongchi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:129

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Kế toán quản trị môi trường tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn" nhằm hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về kế toán quản trị môi trường trong doanh nghiệp sản xuất; đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị môi trường tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Kế toán quản trị môi trường tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------ BÙI NHẤT GIANG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƢỜNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN THẠCH BÀN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Hà Nội, năm 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------ BÙI NHẤT GIANG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƢỜNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN THẠCH BÀN Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Giáo viên hƣớng dẫn: TS. NGUYỄN THÀNH HƢNG Hà Nội, năm 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan Luận văn Thạc Sĩ Kinh Tế “Kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn” là công trình nghiên cứu của tôi dƣới sự hƣớng dẫn chu đáo, nhiệt tình của thầy giáo TS. Nguyễn Thành Hưng. Các số liệu trong Luận Văn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả trình bày thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác trƣớc đây. Hà Nội ngày … tháng ….năm 2021 Học viên Bùi Nhất Giang
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và làm đề tài này học viên đã nhận đƣợc sự quan tâm, hƣớng dẫn giúp đỡ rất nhiều từ gia đình, thầy cô, bạn bè và các tổ chức bên ngoài. Học viên xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo Trƣờng Đại học Thƣơng Mại, xin chân thành cảm ơn đến Ban Giám đốc, Phòng kế toán, các anh (chị) trong Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn cùng bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện cho học viên hoàn thành đề tài một cách tốt nhất. Đặc biệt học viên xin đƣợc gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Nguyễn Thành Hƣng - ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn học viên hoàn thành Luận văn và luôn giúp đỡ tận tình trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài. Mặc dù đã rất cố gắng và nỗ lực để hoàn thành Luận Văn Thạc Sĩ Kinh Tế một cách tốt nhất nhƣng do sự thiếu sót về kỹ năng và kiến thức nên Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Học viên rất mong sẽ nhận đƣợc ý kiến đóng góp chân thành từ phía các thầy cô giáo và các bạn để Luận văn có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. Học viên xin chân thành cảm ơn! Hà Nội ngày …. tháng … năm 2021 Học viên Bùi Nhất Giang
iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƢỜNG TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT .......................................................................... 7 1.1. Khái niệm và vai trò của kế toán quản trị môi trƣờng trong doanh nghiệp sản xuất ..........................................................................................................7 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ..........................................................................7 1.1.2. Vai trò và nhiệm vụ của kế toán quản trị môi trường trong doanh nghiệp sản xuất ...................................................................................................9 1.2. Nội dung kế toán quản trị môi trƣờng trong doanh nghiệp sản xuất ........12 1.2.1. Nhận diện và phân loại chi phí môi trường ...........................................12 1.2.2. Xây dựng định mức và lập dự toán chi phí môi trường .........................18 1.2.3. Phân bổ và xác định chi phí môi trường ................................................21 1.2.4. Xác định thu nhập liên quan đến môi trường .........................................30 1.2.5. Cung cấp và sử dụng thông tin kế toán quản trị môi trường .................30 1.3. Kinh nghiệm vận dụng kế toán quản trị môi trƣờng trong các doanh nghiệp ở các quốc gia trên thế giới ........................................................................31 1.3.1. Kế toán quản trị môi trường trong các doanh nghiệp trên thế giới ......31 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ........................................................34 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1..........................................................................................36 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƢỜNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN THẠCH BÀN ......................................37 2.1. Tổng quan về Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn ................................37 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn .........................................................................................................37 2.1.2. Đặc điểm sản xuất kinh doanh và tác động đến môi trường của Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn ...........................................................42 2.1.3. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán của Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn .........................................................................................................48
iv 2.2. Thực trạng kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn ......................................................................................................51 2.2.1. Nhận diện và phân loại thu nhập, chi phí môi trường tại Công ty ........51 2.2.2. Xây dựng định mức và lập dự toán chi phí môi trường tại Công ty ......54 2.2.3. Phân bổ và xác định chi phí môi trường tại Công ty ............................55 2.2.4. Xác định thu nhập môi trường tại Công ty .............................................56 2.2.5. Cung cấp và sử dụng thông tin kế toán quản trị môi trường .................57 2.3. Đánh giá thực trạng kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn ..............................................................................................57 2.3.1. Ưu điểm ..................................................................................................58 2.3.2. Nhược điểm và nguyên nhân ..................................................................58 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2..........................................................................................61 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƢỜNG TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN TẬP ĐOÀN THẠCH BÀN ...................62 3.1. Định hƣớng phát triển và yêu cầu hoàn thiện kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn .............................................62 3.1.1. Định hướng phát triển của Công ty ........................................................62 3.1.2. Yêu cầu hoàn thiện kế toán quản trị môi trường tại Công ty .................62 3.2. Các giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn ....................................................................................63 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện nhận diện thu nhập, chi phí môi trường ..............63 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện phân loại chi phí môi trường...............................66 3.2.3. Giải pháp hoàn thiện xây dựng đinh mức và lập dự toán chi phí môi trường ........................................................................................................68 3.2.4. Giải pháp hoàn thiện thu thập thông tin về chi phí môi trường .............71 3.2.5. Giải pháp hoàn thiện xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị môi trường ........................................................................................................73 3.3. Điều kiện thực hiện các giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Cổ phần Tập Đoàn Thạch Bàn .............................................76
v 3.3.1. Về phía Nhà nước ...................................................................................76 3.3.2. Về phía Doanh nghiệp ............................................................................ 77 3.4. Hạn chế của luận văn và hƣớng phát triển nghiên cứu trong tƣơng lai .....78 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3..........................................................................................80 KẾT LUẬN ..............................................................................................................81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................82
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ABC Phƣơng pháp chi phí dựa trên hoạt động CP Chi phí CPNCTT Chi phí nhân công trực tiếp CPNVLTT Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp CPSX Chi phí sản xuất CPSXC Chi phí sản xuất chung GTGT Giá trị gia tăng CCDC Công cụ dụng cụ IAFC Liên đoàn kế toán quốc tế NVL Nguyên vật liệu NVLTT Nguyên vật liệu trực tiếp MFCA Kế toán chi phí dòng nguyên vật liệu SX Sản xuất SXC Sản xuất chung SXKD Sản xuất kinh doanh SXKDDD Sản xuất kinh doanh dở dang TK Tài khoản TSCĐ Tài sản cố định TCA Phƣơng pháp kế toán chi phí tổng USEPA Cơ quan bảo vệ môi trƣờng hoa kỳ UNDSD Cơ quan phát triển bền vững của liên hợp quốc VLXD Vật liệu xây dựng
vii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Phân loại chi phí theo hoạt động kiểm soát chất lƣợng môi trƣờng ...........17 Bảng 2.1: Thực trạng nhận diện thu nhập môi trƣờng tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn ..............................................................................51 Bảng 2.2: Thực trạng nhận diện chi phí môi trƣờng tại Công ty cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn .....................................................................................52 Bảng 3.1: Nhận diện chi phí phát thải trong Công ty cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn ..............................................................................................65 Bảng 3.2: Phân loại chi phí môi trƣờng trong công ty Cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn ..............................................................................................67 Bảng 3.3: Tổ chức tài khoản kế toán cấp 3,4 tập hợp chi phí môi trƣờng .............72 Bảng 3.4: Mẫu báo cáo chi phí môi trƣờng theo bộ phận ......................................73 Bảng 3.5: Mẫu báo cáo thu nhập, chi phí môi trƣờng dƣới thƣớc đo giá trị .........75
viii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Vai trò của kế toán quản trị môi trƣờng trong quá trình ra quyết định........10 Sơ đồ 1.2: Mô hình phân bổ chi phí môi trƣờng theo một tiêu chuẩn ....................21 Sơ đồ 1.3: Mô hình phân bổ chi phí môi trƣờng theo nhiều tiêu chuẩn .................22 Sơ đồ 1.4: Phƣơng pháp xác định chi phí truyền thóng và phƣơng pháp xác định chi phí dựa trên hoạt động (ABC) .................................................24 Sơ đồ 1.5: Các bƣớc xác định chi phí môi trƣờng theo chu kỳ sống của sản phẩm .........25 Sơ đồ 2.1: Mô hình bộ máy quản lý Công ty Cổ Phần Thạch Bàn .........................40 Sơ đồ 2.2: Công nghệ với dây truyền sản xuất .......................................................43 Sơ đồ 2.3. Thuyết minh sơ đồ dây chuyền công nghệ sản xuất gạch ốp lát Granite ........44 Sơ đồ 2.4: Mô hình tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn ..............................................................................................49
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, các vấn đề về môi trƣờng ở Việt Nam đang gặp phải những bất cập, khó kiểm soát. Có nhiều nguyên nhân, nhƣng nguyên nhân chủ yếu do áp lực phát triển kinh tế và sự gia tăng dân số, trong bối cảnh tài nguyên ngày càng khan hiếm. Mặt khác, thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, quá trình này đã tạo ra những thay đổi lớn về mặt kinh tế nhƣng đồng thời nó cũng để lại những hậu quả về mặt môi trƣờng, ảnh hƣởng tới sự tồn tại của chúng ta hiện nay và các thế hệ tƣơng lai. Thực trạng ô nhiễm môi trƣờng trở nên trầm trọng nhƣ hiện nay chủ yếu là do chất thải từ các hoạt động sản xuất, khu công nghiệp, khu chế xuất của doanh nghiệp và sự thiếu ý thức của ngƣời dân trong xả thải sinh hoạt. Các chỉ số đánh giá ô nhiễm đều vƣợt nhiều lần tiêu chuẩn cho phép đặc biệt là tại các đô thị lớn nhƣ Hà Nội, Quảng Ninh, thành phố Hồ Chí Minh. Hơn nữa, tình trạng ô nhiễm môi trƣờng, suy thoái môi trƣờng, sự cố môi trƣờng và những biến đổi bất lợi của thiên nhiên đang ảnh hƣởng tới cuộc sống con ngƣời. Kế toán quản trị môi trƣờng là một bộ phận của kế toán trong doanh nghiệp, liên quan đến các thông tin về hoạt động môi trƣờng trong phạm vi doanh nghiệp nhằm thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin về môi trƣờng cho đối tƣợng trong và ngoài doanh nghiệp sử dụng để ra quyết định. Hơn nữa, kế toán quản trị môi trƣờng nhằm mục tiêu đạt tới sự phát triển bền vững, duy trì quan hệ tốt đẹp tới cộng đồng, nâng cao hiệu quả của các hoạt động bảo vệ môi trƣờng. Công ty Cổ Phần Tập đoàn Thạch Bàn đƣợc thành lập từ những năm 1959, Trải qua hơn 60 năm xây dựng và phát triển, Thạch Bàn là một trong những đơn vị dẫn đầu lĩnh vực sản xuất VLXD tại Việt Nam. Thạch Bàn luôn tiên phong trong đổi mới khoa học công nghệ, đón đầu các xu thế, góp phần tích cực vào sự nghiệp Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa ngành sản xuất VLXD tại Việt Nam. Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm môi trƣờng từ hoạt động sản xuất của công ty vẫn đang diễn ra một cách đáng báo động . Dân cƣ sống gần nhà máy sản xuất phải chịu ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm không khí do bụi… Hoạt động nung gạch sử dụng đất sét và than
2 (nguồn tài nguyên không tái tạo) trong khi lại thải ra khí CO2 độc hại vào môi trƣờng chƣa đƣợc xử lý triệt để, gây ảnh hƣởng sức khỏe nhân dân. Chất thải tạo ra trong quá trình sản xuất là rất lớn nên việc nhận diện và kiểm soát các chi phí liên quan đến môi trƣờng giúp công ty tiết kiệm đƣợc chi phí, nâng cao trách nhiệm xã hội và cải thiện hình ảnh của mình là việc rất cần thiết đối với các doanh nghiệp sản xuất VLXD. Từ những lập luận trên đây, tôi lựa chọn đề tài: “Kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn” hy vọng sẽ góp phần hỗ trợ cung cấp các thông tin kế toán thu nhập và chi phí môi trƣờng, giúp doanh nghiệp tiến tới sự phát triển bền vững. 2. Tổng quan nghiên cứu đề tài 2.1. Một số nghiên cứu trong nước Phạm Đức Hiếu và Trần Thị Hồng Mai với giáo trình Kế toán môi trƣờng trong doanh nghiệp (2012) đã đƣa ra khái niệm về tài sản môi trƣờng, nợ phải trả môi trƣờng, chi phí môi trƣờng, thu nhập môi trƣờng. Đồng thời các tác giả cũng đƣa ra các phƣơng pháp phân loại và xác định chi phí môi trƣờng trong doanh nghiệp, ghi nhận, cung cấp thông tin chi phí và thu nhập môi trƣờng. Nghiên cứu của các tác giả có ý nghĩa hết sức quan trọng và tác động tích cực đến việc xác định phạm vi chi phí môi trƣờng trong doanh nghiệp nhằm xử lý thông tin chi phí môi trƣờng phục vụ quản trị môi trƣờng doanh nghiệp. Luận văn thạc sĩ “Vận dụng kế toán quản trị môi trƣờng vào các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam” – năm 2010 của tác giả Trịnh Hiệp Thiện đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về kế toán quản trị môi trƣờng, đánh giá về mức độ vận dụng các công cụ của kế toán quản trị môi trƣờng để phục vụ quá trình quản lý ở các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam. Từ đó đƣa ra những kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng hệ thống báo cáo, nhằm cung cấp cho bên ngoài của doanh nghiệp sản xuất Việt Nam về vấn đề môi trƣờng để mang lại sự minh bạch và đầy đủ thông tin thỏa mãn nhu cầu thông tin của xã hội. Lê Kim Ngọc (2013) với bài báo “Hƣớng dẫn Kế toán môi trƣờng của Nhật Bản và bài học kinh nghiệm cho việc thực hiện kế toán môi trƣờng trong các doanh
3 nghiệp Việt Nam” đề cập đến các nội dung kế toán môi trƣờng của Nhật Bản và đƣa ra những giải pháp để áp dụng vào Việt Nam. Cụ thể, theo nghiên cứu, chi phí môi trƣờng đƣợc nhận diện thành bốn loại: chi phí môi trƣờng trong quá trình hoạt động sản xuất – kinh doanh, chi phí môi trƣờng trƣớc và sau quá trình hoạt động sản xuất – kinh doanh, chi phí quản lý môi trƣờng, chi phí cho các hoạt động xã hội về môi trƣờng. Từ đó, tác giả cũng đề xuất hai mẫu báo cáo kế toán môi trƣờng trong các doanh nghiệp Việt Nam là báo cáo về chi phí môi trƣờng của doanh nghiệp và báo cáo lợi ích môi trƣờng. Phạm Hoài Nam (2015) với bài báo “Kế toán môi trường tại Việt Nam trong xu thế hội nhập kinh tế” đã đề cập đến đối tƣợng và phƣơng pháp của kế toán môi trƣờng, việc nhận diện, ghi nhận và cung cấp thông tin về tài sản, nợ phải trả, chi phí, thu nhập môi trƣờng trong doanh nghiệp. Đào Thị Giang và Đào Thị Thu Hà (2016) với bài báo “Kế toán môi trường tại các doanh nghiệp” đã cho thấy các nguyên nhân của hạn chế sự áp dụng kế toán môi trƣờng tại Việt Nam, cũng nhƣ kinh nghiệm của các nƣớc nhƣ Hoa kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức… trong việc vận dụng hạch toán d ng vật liệu, kế toán chi phí và thu nhập về môi trƣờng, cân bằng đầu vào - đầu ra, phân tích bảng cân bằng sinh thái cũng nhƣ sử dụng đồng thời thƣớc đo hiện vật và thƣớc đo giá trị trong quá trình hạch toán và thông tin về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với môi trƣờng. 2.2. Tổng quan các công trình nước ngoài Ủy ban Liên Hợp quốc về phát triển bền vững (UNDSD) và Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) đã lần lƣợt công bố tài liệu: “Kế toán quản trị môi trường: Thủ tục và nguyên tắc“ (UNDSD,2001) và “Tài liệu hướng dẫn quốc tế: Kế toán Quản lý Môi trường“ (IFAC, 2005). Hai tài liệu tập trung vào các vấn đề: Sự cần thiết của kế toán quản trị môi trƣờng, nguyên tắc kế toán môi trƣờng, thông tin kế toán môi trƣờng (thông tin vật lý, thông tin tiền tệ) và các phƣơng pháp đƣợc sử dụng kế toán quản trị môi trƣờng (bao gồm: Phƣơng pháp kế toán dòng luân chuyển vật liệu, phƣơng pháp xác định chi phí môi trƣờng dựa trên cơ sở hoạt động, phƣơng pháp kế toán doàng chi phí, phân loại chi phí môi trƣờng trong doanh
4 nghiệp. Tài liệu nhƣ kim chỉ nam cho chính phủ các nƣớc và các tổ chức hiểu rõ lợi ích mà kế toán quản trị chi phí môi trƣờng đem lại. Bài báo “Kế toán môi trường và chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS)”của tác giả A. Aziz Ansari (2010) đề cập sự cần thiết để phải bổ sung yếu tố môi trƣờng trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Cần có sự thống nhất chung về nhận diện, đo lƣờng và công bố thông tincác yếu tố của kế toán môi trƣờng, gồm tài sản, nợ phải trả, chi phí, thu nhập môi trƣờng trên báo cáo tài chính. Các doanh nghiệp nên vận dụng chuẩn mực báo báo tài chính quốc tế để đo lƣờng và công bố thông tin các yếu tố môi trƣờng trên báo cáo tài chính.Tuy nhiên, tác giả bài báo chỉ tập trung vào vận dụng chuẩn mực kế toán báo cáo tài chính quốc tế để đo lƣờng và công bố thông tin các yếu tố môi trƣờng trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp, chƣa đề cập đến các khái niệm về tài sản, nợ phải trả, chi phí, thu nhập môi trƣờng và các cơ sở để đo lƣờng, ghi nhận, cung cấp thông tin tài chính của các yếu tố của kế toán môi trƣờng. Stefan Schalteggern và Burritt (2010) “ Sustainability accounting for companies: Catchphrase or decision support for business leaders?„ chỉ ra ảnh hƣởng lớn của thông tin chi phí môi trƣờng đến tính sẵn sàng của nhà quản trị trong việc ra quyết định, cũng nhƣ ý nghĩa của việc sử dụng tích hợp các thông tin chi phí môi trƣờng để phân tích thông tin trợ giúp cho việc ra quyết định đầu tƣ đối với các dự án có xét đến yếu tố môi trƣờng. Jamila và cộng sự (2014) sử dụng kết hợp phƣơng pháp nghiên cứu định tính và phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng để tiến hành kiểm định độc lập: Áp lực cƣỡng ép, áp lực mô phỏng và áp lực quy phạm ảnh hƣởng đến việc vận dụng kế toán quản trị chi phí tại doanh nghiệp ở Malaysia. Kết quả nghiên cứu định lƣợng chỉ ra rằng chỉ có biến áp lực cƣỡng ép có ảnh hƣởng đến việc vận dụng kế toán quản trị môi trƣờng ở các doanh nghiệp tại Malaysia, còn cả hai biến áp lực quy chuẩn và áp lực mô phỏng không có mối liên hệ nào với việc áp dụng kế toán quản trị chi phí môi trƣờng. Phát hiện này trái ngƣợc với những phát hiện của một nghiên
5 cứu đƣợc thực hiện bởi Jalaludin và cộng sự (2011) cho rằng áp lực quy chuẩn có ảnh hƣởng đáng kể tới việc vận dụng kế toán quản trị chi phí môi trƣờng. Đề tài kế toán quản trị môi trƣờng đã đƣợc rất nhiều các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm trong nhƣng năm gần đây. Các công trình nghiên cứu về kế toán quản trị môi trƣờng nói trên đã đóng góp lớn vào quá trình tìm hiểu sự phát triển và áp dụng kế toán quản trị môi trƣờng trong các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng và các quốc gia trên thế giới nói chung. Tuy nhiên chƣa có đề tài nào nghiên cứu về kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Tập đoàn Thạch Bàn. Chính vì lẽ đó, luận văn đã tập trung nghiên cứu lý luận về kế toán quản trị môi trƣờng, phân tích đặc điểm của tổ chức sản xuất, quy trình sản xuất và thực trạng công tác kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty cổ phần Tập đoàn Thạch Bàn. Luận văn cũng tập trung nghiên cứu thực trạng kế toán chi phí, thu nhập môi trƣờng tại Công ty Cổ phần Thạch Bàn, từ đó nêu ý kiến đánh giá và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty này. 3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài (1) Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về kế toán quản trị môi trƣờng trong doanh nghiệp sản xuất. (2) Đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn. (3) Xác định những nội dung kế toán quản trị chi phí môi trƣờng cần hoàn thiện, từ đó khuyến nghị các giải pháp để tăng cƣờng hiệu quả hoạt động kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn về kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn, đặc biệt đi sâu vào tìm hiểu và nghiên cứu đến chi phí môi trƣờng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn. Thời gian nghiên cứu: Năm 2020
6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu tài liệu Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu là phƣơng pháp tìm hiểu, phân tích tổng quan tài liệu nhƣ: Chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán, các giáo trình, sách về kế toán môi trƣờng, các công trình nghiên cứu khoa học, các tạp chí và bài viết liên quan. Bên cạnh đó, học viên cũng thực hiện tìm hiểu về các xí nghiệp thành viên thuộc Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn, đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh, tổ chức quản lý, thông tin hoạt động, công tác kế toán... Việc nghiên cứu tài liệu này đ i hỏi phải phân loại và chọn lọc thông tin chính xác, phù hợp. Phương pháp phân tích dữ liệu Sau khi thực hiện thu thập dữ liệu, học viên tiến hành tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích thông tin để đƣa ra các kết luận tƣơng ứng với dữ liệu thu thập đƣợc. Mục đích của phƣơng pháp là phân tích các thông tin đầu vào đã thu thập để đƣa ra các kết luận phù hợp. Nội dung chủ yếu của phƣơng pháp là xử lý các thông tin thu thập đƣợc từ Công ty, sau đó thông qua quá trình phân tích dữ liệu, học viên đánh giá đƣợc thực trạng kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn., chỉ ra đƣợc những mặt còn tồn tại để đề xuất giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị môi trƣờng phù hợp với đặc điểm sản xuất kinh doanh. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và các phần từ viết tắt, danh mục bảng biểu, sơ đồ, phụ lục, luận văn gồm 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán quản trị môi trƣờng trong doanh nghiệp sản xuất Chương 2: Thực trạng kế toán quản trị môi trƣờng tại Công ty Tập đoàn Thạch Bàn Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị môi trƣờng tại Công Ty Cổ Phần Tập Đoàn Thạch Bàn
7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ MÔI TRƢỜNG TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT 1.1. Khái niệm và vai trò của kế toán quản trị môi trƣờng trong doanh nghiệp sản xuất 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản a. Kế toán quản trị Kế toán quản trị là một bộ phận cấu thành của hệ thống thông tin kế toán nói chung trong các doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị trƣờng, nguyên nhân sựu phát triển của kế toán quản trị là do sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, tập đoàn, quốc ga của tổng thể nền kinh tế. Nhƣng trong bất kỳ một doanh nghiệp nào thì thông tin kế toán quản trị với chức năng cơ bản là công cụ hữu hiệu để các cấp lãnh đạo đƣa ra quyết định điều hành mọi hoạt động nhằm hƣớng tới các mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận. Việc nghiên cứu kế toán quản trị đƣợc xem xét từ nhiều quan điểm và góc độ khác nhau: Theo GS.Robert S.Kaplan, trƣờng Đại học Harvard Business School (HBS), trƣờng phái kế toán quản trị Mỹ, “ Kế toán quản trị là một bộ phận của hệ thống thông tin quản trị trong tổ chức mà nhà quản trị dựa vào đó để hoạch định và kiểm soát các hoạt động của tổ chức”. Nhƣ vậy theo quan điểm này, kế toán quản trị là công cụ gắn liền với hoạt động quản trị của các tổ chức. Nó có vai trò quan trọng cho các tổ chức xây dựng các dự toán, hoạch định các chính sách và kiểm soát mọi hoạt động của tổ chức. Theo GS H. BOUQUIN Đại học Pari – Dauphin, trƣờng phái kế toán quản trị của Pháp, “Kế toán quản trị là một hệ thống thông tin định lƣợng cung cấp cho các nhà quản trị đƣa ra quyết định điều hành các tổ chức nhằm đặt hiệu quả cao” Theo quan điểm này, kế toán quản trị là công cụ cung cấp thông tin cho các nhà quản trị, dựa vào thông tin đó các nhà quản trị đƣa ra quyết định điều hành các hoạt động nhằm đạt hiệu quả kinh tế tối ƣu.
8 Quan điểm về kế toán quản trị của hiệp hội Kế toán viên hợp chủng quốc Hoa Kỳ “Kế toán quản trị là quy trình định dạng, đo lƣờng, tổng hợp, phân tích, truyền đạt các thông tin tài chính và phi tài chính cho các nhà quản trị để điều hành các hoạt động kinh doanh nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn”. Quan điểm này, nhấn mạnh vai trò kế toán quản trị là công cụ không thể thiếu đƣợc của các nhà quản trị khi đƣa ra quyết định kinh doanh nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tài sản. Theo Luật kế toán Việt Nam (2015), kế toán quản trị đƣợc định nghĩa là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán. Với quan điểm về kế toán quản trị này, ngoài việc nhấn mạnh vai trò của kế toán quản trị thông tin hữu ích, phụ vụ các cấp quản lý khi đƣa ra quyết định còn cho biết quy trình nhận diện thông tin kế toán quản trị trong tổ chức hoạt động. Qua một số các khái niệm trên tuy có sự khác biệt về hình thức, song đều có những điểm cơ bản giống nhau: - Thứ nhất, Kế toán quản trị là một trong những bộ phận cấu thành trong hệ thống kế toán của tổ chứ. - Thứ hai, đây là công cụ không thể thiếu trong các doanh nghiệp vì kế toán quản trị là cơ sở khoa học để đƣa ra mọi quyết định kinh doanh - Thứ ba, thông tin của kế toán quản trị cung caaos giúp cho nhà quản trị thực hiện chức năng quản trị doanh nghiệp: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện; kiểm tra, đánh giá và ra quyết định. Nhƣ vậy, từ những phân tích trên ta có thể đƣa ra khái niệm kế toán quản trị nhƣ sau: Kế toán quản trị là một môn khoa học thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin định lƣợng kết hợp với định tính về các hoạt động của một đơn vị cụ thể. Các thông tin đó giúp các nhà quản trị trong quá trình ra quyết định liên quan đến việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá tình hình thực hiện các hoạt động của đơn vị nhằm tối ƣu hóa các mục tiêu. b. Kế toán quản trị môi trường Kế toán quản trị môi trƣờng đƣợc coi là một nội dung của kế toán quản trị
9 thông thƣờng và đƣợc nhƣ là giải pháp hữu hiệu giúp doanh nghiệp đạt đƣợc hai mục tiêu, đó là quản lý hiệu quả, hỗ trợ việc cải tiến hiệu quả sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trƣờng, tiến tới sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Kế toán quản trị môi trƣờng cũng đƣợc coi là sự phát triển tiếp theo của kế toán quản trị truyền thống cho mục tiêu môi trƣờng (Birkin, 1996). Theo USEPA (1995), “Kế toán quản trị môi trường trong doanh nghiệp là quá trình nhận dạng, thu thập và phân tích các thông tin cơ bản về môi trường dùng trong nội bộ đơn vị.” Theo Liên đoàn kế toán quốc tế (IAFC, 2005) “Kế toán quản trị môi trường là quản lý hoạt động kinh tế và môi trường thông qua việc triển khai và thực hiện hệ thống kế toán và hoạt động thực tiễn phù hợp có liên quan đến vấn đề môi trường. Trong khi điều này có thể bao gồm các báo cáo và kiểm toán tại một số công ty thì kế toán quản trị môi trường thường liên quan đến chi phí vòng đời, kế toán chi phí đầy đủ, đánh giá lợi ích và lập kế hoạch chiến lược quản lý môi trường”. Còn Theo Cơ quan phát triển bền vững của Liên hợp quốc (UNDSD, 2001), các nhóm chuyên gia đến từ 30 quốc gia đã thống nhất về khái niệm của kế toán quản trị môi trƣờng nhƣ sau: “Kế toán quản trị môi trường là việc nhận dạng, thu thập, phân tích và sử dụng hai loại thông tin cho việc ra quyết định nội bộ: Thông tin vật chất về sử dụng, luân chuyển và thải bỏ năng lượng, nước và nguyên vật liệu (bao gồm chất thải) và thông tin tiền tệ về chi phí, lợi nhuận và tiết kiệm liên quan đến môi trường”. Từ những định nghĩa về kế toán quản trị môi trƣờng, có thể rút ra kết luận về kế toán quản trị môi trƣờng nhƣ sau: Kế toán quản trị môi trường là quá trình nhận diện, đo lường, phân bổ, sử dụng thông tin tiền tệ và phi tiền tệ liên quan đến môi trường và sự hòa hợp thông tin môi trường vào các quyết định kinh doanh của doanh nghiệp để các thông tin liên quan đến môi trường cung cấp phù hợp cho tất cả các bên có liên quan với. 1.1.2. Vai trò và nhiệm vụ của kế toán quản trị môi trường trong doanh nghiệp sản xuất 1.1.2.1. Vai trò của kế toán quản trị môi trường trong doanh nghiệp sản xuất Kế toán quản trị môi trƣờng cung cấp thông tin tiền tệ và thông tin phi tiền tệ
10 giúp ích cho quá trình ra quyết định của nhà quản trị và đánh giá hiệu quả môi trƣờng so với các mục tiêu đề ra. Nâng cao trách nhiệm của nhà quản trị trong hoạt động quản lý của mình với môi trƣờng. Hỗ trợ quá trình ra quyết định của nhà quản trị: Quản trị và quá trình ra quyết định Kế toán quản trị môi trƣờng Sự quan tâm của các bên liên quan (chính phủ, cơ quan tài chính,… Thông tin về d ng vật liệu và năng lƣợng tiêu hao Thông tin về các khoản chi phí và tiết kiệm môi trƣờng Nguồn: Staniskis và Stasiskiene (2006) Sơ đồ 1.1: Vai trò của kế toán quản trị môi trường trong quá trình ra quyết định Kê toán quản trị môi trƣờng cung cấp các thông tin hỗ trợ nhà quản lý ra quyết định trong hoạt động sản xuất kinh doanh một cách chính xác. Với kế toán quản trị truyền thống một số thông tin về chi phí, thu nhập môi trƣờng không đƣợc nhận diện và phân loại đúng dẫn đến việc định giá sản phẩn không chính xác. Ví dụ nhƣ, một số chi phí môi trƣờng đang đƣợc ghi nhận và theo dõi chung trên tài khoản chi phí sản xuất chung và đang đƣợc phân bổ bằng những tiêu thức chƣa phù hợp, hay kế toán còn có thể phản ánh chi phí môi trƣờng vào một khoản mục nằm ngoài chi phí sản xuất... Việc sử dụng thông tin kế toán quản trị môi trƣờng trong việc ra quyết định của nhà quản lý có vai trò quan trọng trong quá trình tiến tới sự phát triền bền vững của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp tích hợp hai trong số những nguyên tắc quan trọng của phát triển bền vững: Môi trƣờng và kinh tế. Bên cạnh đó, Thông qua các