Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, giai đoạn 2015-2020 và tầm nhìn đến năm 2025

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của đề tài là vận dụng lý luận về NSNN, quản lý thu, chi NSNN để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi NSNN của huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai trong thời gian qua và từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi NSNN trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, giai đoạn 2015-2020 và tầm nhìn đến năm 2025

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM ÁNH NGA NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỐNG NHẤT, TỈNH ĐỒNG NAI, GIAI ĐOẠN 2015-2020 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN 2025 Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60310102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM THĂNG Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM ÁNH NGA NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỐNG NHẤT, TỈNH ĐỒNG NAI, GIAI ĐOẠN 2015-2020 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN 2025 Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60310102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM THĂNG Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan tất cả những nội dung của luận văn này hoàn toàn được chính bản thân tôi nghiên cứu thực hiện dựa trên quan điểm riêng cá nhân, dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sỹ Phạm Thăng. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế của địa phương công tác, các thông tin trích dẫn trong khóa luận này đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Phạm Ánh Nga
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng, biểu Danh mục phụ lục MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1................................................................................................................ 6 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU, CHI NSNN ......................... 6 TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI ................................. 6 1.1. Thu, chi NSNN và vai trò của nó trong quá trình phát triển KT-XH ......... 6 1.1.1. Khái niệm về quản lý thu, chi NSNN ........................................................6 1.1.1.1. Khái niệm NSNN .................................................................................6 1.1.1.2. Khái niệm thu NSNN ............................................................................7 1.1.1.3. Khái niệm quản lý thu NSNN ...............................................................7 1.1.1.4. Khái niệm chi NSNN.............................................................................8 1.1.1.5. Khái niệm quản lý chi NSNN ................................................................8 1.1.1.6. Đặc điểm của NSNN cấp huyện ............................................................8 1.1.2. Vai trò của quản lý thu, chi NSNN ..........................................................10 1.1.2.1. Vai trò của NSNN ...............................................................................10 1.1.2.2. Vai trò quản lý thu NSNN ...................................................................11 1.1.2.3. Vai trò quản lý chi NSNN ...................................................................12 1.2. Quan điểm của chủ nghĩa Mac-Lênin, Đảng và Nhà nước Việt Nam và các nhà kinh tế học về quản lý thu, chi ngân sách ...................................................... 14 1.2.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mac- Lênin ....................................................14 1.2.2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta .....................................................14 1.2.3. Quan điểm của các nhà kinh tế học ........................................................16 1.3. Nội dung quản lý thu, chi ngân sách cấp huyện ............................................ 17
1.3.1. Ngân sách cấp huyện và vai trò ngân sách cấp huyện ..........................17 1.3.1.1. Khái niệm ngân sách cấp huyện ..........................................................17 1.3.1.2. Vai trò ngân sách cấp huyện ................................................................17 1.3.1.3. Quản lý ngân sách cấp huyện ..............................................................18 1.3.2. Quản lý thu, chi ngân sách cấp huyện ....................................................18 1.3.2.1. Quản lý thu NSNN cấp huyện .............................................................18 1.3.2.2. Quản lý chi NSNN cấp huyện .............................................................19 1.3.2.3. Quản lý các biện pháp cân đối thu, chi NSNN cấp huyện ..................20 1.3.2.4. Quản lý chu trình NSNN cấp huyện ....................................................21 1.3.2.5. Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, thi đua khen thưởng ....................22 1.4. Hiệu quả quản lý thu, chi NSNN và các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý thu, chi NSNN .......................................................................................................... 23 1.4.1. Hiệu quả quản lý thu, chi NSNN .............................................................23 1.4.2. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý thu, chi NSNN .........................23 1.4.2.1. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý thu NSNN....................................23 1.4.2.2. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý chi NSNN ....................................24 1.4.2.3. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý các biện pháp cân đối NSNN ......25 1.4.2.4. Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý chu trình NSNN ..........................26 1.4.2.5. Tiêu chí đánh giá hiệu quả thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, thi đua khen thưởng ......................................................................................................26 1.4.2.6. Tiêu chí đánh giá hiệu quả xã hội của công tác quản lý thu, chi ngân sách ...................................................................................................................27 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu, chi NSNN ..................................... 28 1.5.1. Nhân tố khách quan ..................................................................................28 1.5.2. Nhân tố chủ quan ......................................................................................28 1.6. Kinh nghiệm về quản lý thu, chi NSNN ở một số nước trên thế giới .......... 29 1.6.1. Trung Quốc ...............................................................................................29 1.6.2. Hàn Quốc ...................................................................................................30 1.6.3. Singapore ...................................................................................................31
1.6.4. Bài học kinh nghiệm .................................................................................31 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .......................................................................................... 33 CHƯƠNG 2.............................................................................................................. 34 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỐNG NHẤT, TỈNH ĐỒNG NAI, GIAI ĐOẠN 2010-2014 .. 34 2.1. Đặc điểm, tình hình KT-XH trên địa bàn huyện có liên quan đến quá trình quản lý thu, chi NSNN ............................................................................................ 34 2.1.1. Những đặc điểm về tự nhiên ....................................................................34 2.1.2. Những đặc điểm kinh tế xã hội ................................................................34 2.1.2.1. Đặc điểm kinh tế ..................................................................................34 2.1.2.2. Đặc điểm xã hội ...................................................................................35 2.2. Thực trạng quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất giai đoạn 2010-2014 ........................................................................................................ 37 2.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý thu, chi NSNN .................................................37 2.2.1.1. Sơ đồ tổ chức .......................................................................................37 2.2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ từng cơ quan .....................................................37 2.2.1.3. Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nước ....38 2.2.2. Quy trình quản lý thu, chi NSNN huyện ................................................38 2.2.2.1. Công tác quản lý thu ngân sách huyện ................................................38 2.2.2.2. Công tác quản lý chi ngân sách huyện ................................................39 2.2.2.3. Công tác quản lý các biện pháp cân đối thu, chi ngân sách huyện .....39 2.2.2.4. Công tác quản lý chu trình thu, chi ngân sách huyện ..........................40 2.2.3. Thực trạng quản lý thu, chi NSNN cấp huyện .......................................40 2.2.3.1. Tình hình thu ngân sách cấp huyện .....................................................40 2.2.3.2. Tình hình chi ngân sách cấp huyện .....................................................44 2.2.3.3. Tình hình cân đối ngân sách cấp huyện ..............................................52 2.2.3.4. Tình hình thực hiện chu trình ngân sách .............................................52 2.2.3.5. Tình hình thực hiện thanh tra, kiểm tra, thi đua khen thưởng .............53
2.3. Đánh giá hiệu quả quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất giai đoạn 2010-2014 ................................................................................................. 54 2.3.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân về quản lý thu, chi NSNN ..55 2.3.1.1. Kết quả đạt được về quản lý thu, chi NSNN .......................................55 2.3.1.2. Nguyên nhân đạt được kết quả về quản lý thu, chi NSNN .................58 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân trong quản lý thu, chi NSNN ............59 2.3.2.1. Những hạn chế trong quản lý thu, chi NSNN .....................................59 2.3.2.2. Những nguyên nhân hạn chế trong quản lý thu, chi NSNN ................61 2.3.3. Những vấn đề đặt ra trong quản lý Thu- chi NSNN tại huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai ............................................................................................64 2.3.3.1. Về quản lý thu NSNN.........................................................................64 2.3.3.2. Về quản lý chi NSNN .........................................................................64 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 66 CHƯƠNG 3.............................................................................................................. 67 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ THU, CHI NSNN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THỐNG NHẤT, TỈNH ĐỒNG NAI, GIAI ĐOẠN 2015- 2020 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2025 ....................................................... 67 3.1. Quan điểm, mục tiêu và nhiệm vụ của công tác Tài chính .......................... 67 3.1.1. Quan điểm .................................................................................................67 3.1.2. Mục tiêu tổng quát ....................................................................................68 3.1.3. Mục tiêu cụ thể ..........................................................................................69 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2015-2020 và tầm nhìn đến năm 2025 ........................................................................................................................... 72 3.2.1. Nhóm giải pháp về cải cách thủ tục hành chính ....................................74 3.2.2. Nhóm giải pháp về xây dựng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBCC làm công tác quản lý thu, chi NSNN .........................................................................76 3.2.3. Nhóm giải pháp về quản lý, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các đối tượng .......................................................................................................77
3.2.4. Thực hiện nghiêm túc và thực chất công khai tài chính .......................81 3.2.5. Nhóm giải pháp về Nâng cao chất lượng công tác kiểm soát chi ngân sách của KBNN huyện ........................................................................................81 3.2.6. Nhóm giải pháp về tăng cường sự lãnh đạo của Huyện ủy và sự điều hành của UBND huyện Thống Nhất đối với quản lý thu, chi NSNN .............82 3.2.7. Nhóm giải pháp về Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan Tài chính, Chi cục thuế, KBNN và các cơ quan, UBND các xã trong công tác quản lý thu, chi ngân sách ..................................................................................83 3.3. Một số kiến nghị đối với Trung ương và Tỉnh .............................................. 83 3.3.1. Đối với Trung ương ..................................................................................83 3.3.2. Đối với Tỉnh ...............................................................................................85 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 87 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBCC Cán bộ, công chức HĐH Hiện đại hóa CNH Công nghiệp hóa HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc Nhà nước KTTT Kinh tế thị trường KT-XH Kinh tế - xã hội NSNN Ngân sách nhà nước QP-AN Quốc phòng, an ninh SXKD Sản xuất kinh doanh TBCN Tư bản chủ nghĩa UBND Uỷ ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản XHCN Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 2 1 Tình hình thu ngân sách cấp huyện giai đoạn 2010-2014 ............... 40 Bảng 2 2 Tình hình thu ngân sách trên địa bàn theo phân cấp thu cân đối ngân sách giai đoạn 2010-2014................................................................................ 42 Bảng 2 3 Tình hình thu ngân sách địa phương được hưởng ........................... 44 Bảng 2 4 Tình hình chi ngân sách cấp huyện giai đoạn 2010-2014 ............... 44 Bảng 2 5 Tình hình kết dư ngân sách cấp huyện giai đoạn 2010-2014 .......... 52 Biểu đồ 2 1 Cơ cấu nguồn thu ngân sách cấp huyện giai đoạn 2010-2014 .... 41 Biểu đồ 2 2 Cơ cấu nguồn chi ngân sách cấp huyện giai đoạn 2010-2014 .... 45 Biểu đồ 2 3 Cơ cấu chi thường xuyên ngân sách cấp huyện giai đoạn 2010- 2014 ................................................................................................................. 48
DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 2.1 Diện tích, dân số chia theo từng xã năm 2014 Phụ lục 2.2 Một số chỉ tiêu chủ yếu về kinh tế xã hội giai đoạn 2012-2014 Phụ lục 2.3 Tình trạng lao động huyện Thống Nhất giai đoạn 2012-2014 Phụ lục 2.4 Chỉ tiêu giáo dục đào tạo huyện Thống Nhất giai đoạn 2012-2014 Phụ lục 2.5 Chỉ tiêu cơ sở y tế huyện Thống Nhất giai đoạn 2012-2014 Phụ lục 2.6 Chỉ tiêu văn hóa- văn nghệ huyện Thống Nhất giai đoạn 2012-2014 Phụ lục 2.7 Cơ cấu nguồn thu ngân sách nhà nước giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.8 Cơ cấu nguồn chi thường xuyên ngân sách huyện giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.9 Biểu đồ chi giáo dục đào tạo giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.10 Biểu đồ chi đảm bảo xã hội giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.11 Biểu đồ chi quản lý hành chính giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.12 Biểu đồ tỷ trọng chi giáo dục đào tạo giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.13 Biểu đồ tỷ trọng chi đảm bảo xã hội giai đoạn 2010-2014 Phụ lục 2.14 Biểu đồ tỷ trọng chi quản lý hành chính giai đoạn 2010-2014
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Gần 30 năm đổi mới, thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, nhận thức về mô hình KTTT định hướng XHCN ở nước ta từng bước được nâng cao; các nền tảng cơ bản của nền KTTT định hướng XHCN được hình thành và từng bước phát triển. Trong quá trình chuyển sang nền KTTT định hướng XHCN và đẩy mạnh CNH, HĐH, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế khu vực và thế giới ở nước ta đòi hỏi Nhà nước phải sử dụng các công cụ, chính sách tài chính, tiền tệ một cách có hiệu quả và linh hoạt, nhất là chính sách thu, chi NSNN. Nó vừa góp phần khắc phục khuyết tật của cơ chế thị trường thông qua việc sử dụng bàn tay hữu hình, chủ yếu là chính sách tài chính nhằm điều tiết nền kinh tế có hiệu quả, vừa quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, huy động toàn bộ nguồn lực để phát triển KT-XH, đáp ứng yêu cầu công cuộc đổi mới đất nước. Trong bối cảnh chung của đất nước, huyện Thống Nhất tỉnh Đồng Nai những năm qua đã đạt được những thành tựu to lớn về KT-XH; Từ khi Luật NSNN năm 2002 ra đời và có hiệu lực từ năm ngân sách 2004, việc quản lý thu- chi ngân sách ở huyện đã có những bước tiến đáng kể góp phần đưa tình hình KT-XH của huyện phát triển toàn diện, phấn đấu đến năm 2015 huyện đạt chuẩn Nông thôn mới. Tuy nhiên, hiện nay công tác quản lý thu, chi ngân sách của huyện vẫn còn nhiều khiếm khuyết, hạn chế. Thu ngân sách vẫn chưa bao quát các nguồn thu trên địa bàn, vẫn còn tình trạng thất thu.., bên cạnh đó, hiệu quả các khoản chi ngân sách còn thấp, chi đầu tư còn dàn trải, chi thường xuyên vượt dự toán và vẫn còn tình trạng thất thoát lãng phí xảy ra trên địa bàn huyện. Cho nên việc tăng cường quản lý thu, chi ngân sách có hiệu quả, chính là một trong những yếu tố có tính quyết định để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển KT-XH của huyện trong giai đoạn 2010-2015 mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ X đề ra. Đó cũng là lý do tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Thống
2 Nhất, tỉnh Đồng Nai, giai đoạn 2015-2020 và tầm nhìn đến năm 2025” làm luận văn Thạc sĩ kinh tế. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Những nội dung liên quan đến quản lý thu, chi NSNN đã được một số tác giả nghiên cứu dưới nhiều góc độ, đối tượng, phạm vi, thời điểm, địa điểm khác nhau. Qua tham khảo, tác giả nêu những vấn đề liên quan đến quản lý thu, chi NSNN, như sau: - Luận văn của tác giả Nguyễn Thế Khang (2006), với đề tài “Tăng cường công tác thanh tra thu, chi Ngân sách nhà nước tỉnh Đồng Nai”. Đề tài nghiên cứu những hạn chế trong kết quả thanh tra thu, chi NSNN, đưa ra các giải pháp tăng cường công tác thanh tra có hiệu quả hơn, góp phần nâng cao pháp chế XHCN, thực hiện tốt công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí và thất thoát. - Luận văn của tác giả Nguyễn Thị Thùy Linh (2009), với đề tài “Quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn tỉnh Đồng Nai”. Đề tài nghiên cứu các mặt hạn chế về nhiệm vụ chi được phân cấp, tự cân đối, lập dự toán, chấp hành dự toán và kế toán, quyết toán ở ngân sách cấp xã, đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong thời gian tới. - Luận án của tác giả Tô Thiện Hiền (2012), với đề tài “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An Giang giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến 2020”. Đề tài nghiên cứu các mặt mạnh và mặt yếu về hiệu quả quản lý các khoản thu, chi, định mức, chỉ tiêu cơ bản và chủ yếu của NSNN tỉnh An Giang ở các cấp chính quyền địa phương, một số ngành, công ty, doanh nghiệp,.. đơn vị thụ hưởng NSNN địa phương, có giải pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN tỉnh An Giang trong thời gian tới. - Luận văn của tác giả Phan Mỹ Ngọc (2012), với đề tài “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN trên địa bàn huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai”. Đề tài nghiên cứu tình hình quản lý nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, kiến nghị đến các cơ quan quản lý nhà nước và các doanh nghiệp liên quan nhằm khắc
3 phục hạn chế và hoàn thiện công tác quản lý vốn xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Nhơn trạch, tỉnh Đồng Nai. - Luận văn của tác giả Phạm Thị Xuân Hà (2012), với đề tài “Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN cấp quận, tại quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2015”, tác giả nghiên cứu mối quan hệ biện chứng giữa quản lý ngân sách và phát triển KT-XH tại địa phương, phân tích các hạn chế, đưa ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN cấp quận trong thời gian tới. - TS. Vũ Sỹ Cường với bài viết “Thực trạng và một số gợi ý chính sách về phân cấp ngân sách tại Việt Nam” đăng trên tạp chí Tài chính, 2013, số 5. Bài viết đánh giá khái quát tình hình thực hiện phân cấp quản lý NSNN trong những năm gần đây và đưa ra một số gợi ý cải cách trong giai đoạn sắp tới. - PGS. TS. Lê Thị Thanh với bài viết “phân cấp ngân sách và kỷ luật tài khóa nhìn từ góc độ thể chế ở Việt Nam” đăng trên tạp chí Tài chính, 2013, số 5, tr.13- 16. Bài viết về phân cấp quản lý NSNN và vấn đề kỷ luật tài khóa là nội dung chủ yếu của pháp luật NSNN, chịu sự chi phối trực tiếp của thể chế chính trị, kinh tế quốc gia. - TS. Nguyễn Minh Phong với bài viết “Nâng cao hiệu quả đầu tư công từ NSNN” đăng trên tạp chí Tài chính, 2013, số 5, tr.25-26. Bài viết về thực trạng phân cấp quản lý đầu tư công còn nhiều bất cập, nên các dự án đầu tư công do các địa phương quyết định thường thiếu cân đối với nguồn vốn và bị dàn trải; không ít dự án chậm đưa vào sử dụng, chất lượng thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư. Để khắc phục tình trạng trên, bài viết đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư công từ nguồn NSNN... Các công trình nghiên cứu của các tác giả đã làm rõ và đưa ra những luận cứ khoa học cùng với những kinh nghiệm thực tiễn về quản lý NSNN, phân cấp ngân sách, thanh tra thu, chi NSNN. Đây là nguồn tư liệu quý giúp tác giả kế thừa trong quá trình nghiên cứu đề tài của mình. Việc nghiên cứu về nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai đến nay chưa có công trình nào đề cập. Do đó tác
4 giả chọn nghiên cứu vấn đề này với mục đích góp phần vào luận giải những vấn đề mà lý luận và thực tiễn đã và đang đặt ra. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1 Mục tiêu tổng quát Mục tiêu tổng quát của đề tài là vận dụng lý luận về NSNN, quản lý thu, chi NSNN để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu, chi NSNN của huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai trong thời gian qua và từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi NSNN trong thời gian tới. 3.2 Mục tiêu cụ thể - Khái quát những vấn đề có tính lý luận về NSNN, quản lý thu, chi NSNN. - Đánh giá và phân tích thực trạng về công tác quản lý thu, chi NSNN huyện Thống Nhất giai đoạn 2010-2014, từ đó chỉ rõ những vấn đề cần giải quyết. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi NSNN trong thời gian tới. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý thu, chi NSNN cấp huyện bao gồm công tác quản lý chu trình lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và khen thưởng trong hoạt động ngân sách. - Phạm vi nghiên cứu của đề tài chủ yếu nghiên cứu công tác quản lý thu, chi NSNN của huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai. Trên cơ sở lý luận về tình hình quản lý thu, chi NSNN và thực tiễn quản lý thu, chi NSNN cấp huyện tại huyện Thống Nhất giai đoạn 2010-2014. Qua đó, tác giả đánh giá thực trạng thu, chi NSNN của huyện Thống Nhất và đối chiếu lý luận từ đó đưa ra một số giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu, chi một cách hiệu quả và tiết kiệm nhằm góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH của huyện; xây dựng huyện đạt chuẩn Nông thôn mới theo tiêu chí nâng cao.
5 5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu - Phương pháp luận chung: vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác- Lênin: phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử vào quá trình phân tích, đánh giá các mặt hoạt động cụ thể của công tác quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất. - Phương pháp nghiên cứu cụ thể: sử dụng các phương pháp thống kê số liệu quyết toán ngân sách huyện, phương pháp phân tích, so sánh số liệu quyết toán giữa các năm, giữa thực tiễn và lý luận, phương pháp tổng hợp các nội dung đã nghiên cứu đề ra giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi NSNN. - Nguồn tài liệu chủ yếu là thứ cấp, bao gồm các giáo trình lý luận quản lý NSNN, các quy định pháp luật hiện hành như: Luật, Nghị định, thông tư và các văn bản liên quan đến quản lý thu, chi NSNN; các văn bản công khai dự toán và quyết toán trên cơ sở được Sở Tài chính và HĐND huyện thông qua các kỳ họp thường kỳ và các tư liệu, số liệu, thống kê do tác giả thực hiện. 6. Đóng góp về lý luận thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu này được công nhận, luận văn có thể giúp cho các nhà quản lý huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai xem xét khi quyết định các chính sách, biện pháp quản lý thu, chi NSNN góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai trong thời gian tới. 7. Kết cấu luận văn Ngoài mở đầu; kết luận; các bảng, biểu, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận về quản lý thu, chi NSNN trong quá trình phát triển kinh tế xã hội. Chương 2: Thực trạng quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2010-2014. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn huyện Thống Nhất, tỉnh Đồng Nai, giai đoạn 2015-2020 và tầm nhìn đến năm 2025.
6 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU, CHI NSNN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI 1.1. Thu, chi NSNN và vai trò của nó trong quá trình phát triển KT-XH 1.1.1. Khái niệm về quản lý thu, chi NSNN 1.1.1.1. Khái niệm NSNN NSNN là một phạm trù kinh tế khách quan, ra đời, tồn tại và phát triển trên cơ sở sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước. Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 16/12/2002 đã xác định: NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. NSNN có thể hiểu là một kế hoạch tài chính quốc gia bao gồm chủ yếu các khoản thu và chi của Nhà nước được mô tả dưới hình thức cân đối bằng giá trị tiền tệ. Phần thu thể hiện các nguồn tài chính được huy động vào NSNN; phần chi thể hiện chính sách phân phối các nguồn tài chính đã huy động được để thực hiện mục tiêu KT-XH. NSNN được lập và thực hiện cho một thời gian nhất định, thường là một năm và được Quốc hội phê chuẩn thông qua. NSNN là một phạm trù kinh tế tài chính, được coi là một hệ thống quan hệ kinh tế tồn tại khách quan. Hệ thống các quan hệ kinh tế này được đặc trưng bởi quan hệ tiền tệ phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính và bằng các quan hệ kinh tế đó mà quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước được tạo lập và sử dụng. Hệ thống các quan hệ kinh tế này bao gồm: Quan hệ kinh tế giữa NSNN với khu vực doanh nghiệp; Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các đơn vị hành chính sự nghiệp; Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các tầng lớp dân cư; Quan hệ kinh tế giữa NSNN với thị trường tài chính. Ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, hệ thống NSNN được tổ chức phù hợp với hệ thống tổ chức bộ máy Quản lý hành chính Nhà nước. Ở nước ta bộ máy Quản lý hành chính Nhà nước được tổ chức 4 cấp: trung ương; tỉnh, thành phố trực
7 thuộc Trung ương; quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và xã, phường, thị trấn. Mỗi cấp chính quyền đều phải có ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao theo quy định của pháp luật và phù hợp với khả năng quản lý của cấp chính quyền đó. 1.1.1.2. Khái niệm thu NSNN Thu NSNN phản ánh các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình Nhà nước dùng quyền lực chính trị để thực hiện phân phối các nguồn tài chính dưới hình thức giá trị nhằm hình thành quỹ tiền tệ của Nhà nước. Như vậy, thu NSNN bao gồm toàn bộ các khoản tiền được tập trung vào tay nhà nước để hình thành quỹ NSNN đáp ứng cho các yêu cầu chi tiêu xác định của nhà nước. 1.1.1.3. Khái niệm quản lý thu NSNN Quản lý thu NSNN là quá trình Nhà nước sử dụng hệ thống các công cụ chính sách, pháp luật để tiến hành quản lý thu thuế và các khoản thu ngoài thuế vào NSNN nhằm đảm bảo tính công bằng khuyến khích SXKD phát triển. Đây là khoản tiền Nhà nước huy động vào ngân sách mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp cho đối tượng nộp ngân sách. Phần lớn các khoản thu NSNN đều mang tính chất cưỡng bức, bắt buộc mọi người dân, mọi thành phần kinh tế phải tuân thủ thực hiện. Trong việc quản lý các nguồn thu ngân sách, thuế là nguồn thu quan trọng nhất. Thuế không chỉ chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng số thu NSNN hàng năm mà còn là công cụ của nhà nước để quản lý vĩ mô nền kinh tế quốc dân. Để phát huy tốt tác dụng điều tiết vĩ mô của các chính sách thuế, ở nước ta cũng như các nước khác trên thế giới, nội dung của chính sách thuế thường xuyên thay đổi cho phù hợp với diễn biến thực tế của đời sống KT-XH và phù hợp với yêu cầu của quản lý kinh tế, tài chính. Các sắc thuế chủ yếu hiện đang được áp dụng ở nước ta hiện nay gồm có: Thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất nhập khẩu, thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế chuyển quyền sử dụng đất...
8 1.1.1.4. Khái niệm chi NSNN Chi NSNN là sự phối hợp giữa hai quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN. Quá trình phân phối là quá trình cấp phát kinh phí từ NSNN hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. Quá trình sử dụng là quá trình trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ ngân sách không trải qua việc hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. Luật NSNN đã xác định cụ thể chi NSNN bao gồm: các khoản chi phát triển KT-XH, đảm bảo QP-AN; đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước; chi trả nợ của nhà nước; chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật. 1.1.1.5. Khái niệm quản lý chi NSNN Quản lý chi ngân sách là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách mới thể hiện ở khâu phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách như thế nào thì phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi ngân sách sẽ quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách. Thực chất quản lý chi NSNN là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của nhà nước phục vụ các mục tiêu KT-XH. 1.1.1.6. Đặc điểm của NSNN cấp huyện Thứ nhất, huyện trực thuộc tỉnh là một cấp hành chính rất quan trọng trong hệ thống hành chính ở nước ta hiện nay với những chức năng nhiệm vụ được quy định trong Luật tổ chức HĐND và UBND các cấp, tuy nhiên cấp này chỉ mang tính độc lập tương đối, chịu sự lãnh đạo toàn diện của tỉnh về mọi mặt, trong đó có tài chính. Thứ hai, theo luật NSNN hiện hành, ngân sách cấp huyện thuộc tỉnh là một cấp ngân sách hoàn chỉnh với nguồn thu và nhiệm vụ chi được quy định cụ thể để đảm bảo hoàn thành chức năng nhiệm vụ của cấp huyện thuộc tỉnh. Tuy nhiên do Luật ngân sách cũng đã quy định đối với các khoản thu phân chia giữa các cấp ngân
9 sách thì Quốc hội quyết định tỷ lệ điều tiết ngân sách giữa Trung ương và địa phương, còn HĐND tỉnh thì quyết định tỷ lệ điều tiết giữa ngân sách tỉnh, ngân sách huyện và ngân sách xã. Do đó có thể thấy rằng quy mô ngân sách, khả năng tự cân đối của ngân sách cấp huyện thuộc tỉnh hoàn toàn phụ thuộc vào việc phân cấp nguồn thu, phân cấp nhiệm vụ chi của tỉnh đối với huyện cũng như tỷ lệ điều tiết ngân sách giữa ngân sách tỉnh và ngân sách huyện. Thứ ba, do không phải là cấp có thể ban hành các chính sách, chế độ về thu, chi ngân sách nên nội dung thu, chi của ngân sách huyện do tỉnh (cụ thể là HĐND và UBND tỉnh) quyết định, do đó trong thực tiễn hay phát sinh mâu thuẫn giữa yêu cầu nhiệm vụ phát triển KT-XH ở địa phương cũng như những nhiệm vụ chi thực tế phát sinh với cân đối ngân sách đã được ổn định (với thời gian từ 3 đến 5 năm theo Luật ngân sách quy định). Điều này đặt ra yêu cầu là các cơ quan hoạch định chính sách, xây dựng chính sách chế độ thu, chi ngân sách, tham mưu việc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ điều tiết cho ngân sách cấp huyện phải xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn đầy đủ để tham mưu cơ quan có thẩm quyền của tỉnh quyết định, tránh yếu tố cảm tính, thiếu cơ sở khoa học. Đồng thời phân cấp phải trên quan điểm tăng quyền chủ động của ngân sách huyện cũng như ngân sách xã để tạo điều kiện cho huyện và xã hoàn thành nhiệm vụ phát triển KT-XH ở địa phương được tốt hơn. Thứ tư, cũng vì những đặc điểm trên có thể thấy ngân sách huyện thường không ổn định qua các giai đoạn. Đối với nguồn thu trên địa bàn của ngân sách huyện thường chủ yếu là các khoản thu về thuế, phí, lệ phí, thu tiền sử dụng đất và thu khác, trong đó thu từ thuế và phí, lệ phí là nguồn thu quan trọng chiếm tỷ trọng từ 60-70% tổng thu ngân sách trên địa bàn huyện. Tuy nhiên trong thực tế cũng thấy rằng khoản thu thuế được giao chủ yếu là các sắc thuế như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp từ khu vực ngoài quốc doanh, đây là khoản thu rất khó thực hiện, quy mô số thu không lớn nhưng chi phí phải bỏ ra cho công tác thu không nhỏ và đây cũng là địa chỉ của những sai phạm trong việc chấp hành luật thuế như gian lận thương mại, trốn thuế, mua bán hóa đơn… Còn đối với chi ngân sách thường thì