Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài tập trung nghiên cứu tìm hiểu và xác định các nhân tố trong cụm ngành du lịch Hà Nội, xác định các nhân tố làm nâng cao và làm giảm NLCT cụm ngành du lịch Hà Nội. Trên cơ sở đó, đánh giá các chính sách của Hà Nội trong những năm vừa qua đã tập trung vào các nhân tố giúp nâng cao NLCT cụm ngành hay chƣa và cũng là cơ sở để đƣa ra các khuyến nghị chính sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ---------------------------- NGUYỄN ĐỨC HIẾU NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH DU LỊCH HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH - Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH CHƯƠNG TRÌNH GIẢNG DẠY KINH TẾ FULBRIGHT ---------------------------- NGUYỄN ĐỨC HIẾU NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỤM NGÀNH DU LỊCH HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Chuyên ngành: Chính sách công Mã số: 60340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC GS. TS. DAVID O.DAPICE NGUYỄN XUÂN THÀNH TP. HỒ CHÍ MINH - Năm 2015
-i- LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều đƣợc dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trƣờng Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh hay Chƣơng trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright. Tác giả luận văn Nguyễn Đức Hiếu
-ii- LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn tới thầy Nguyễn Xuân Thành. Thầy đã tận tình hƣớng dẫn tôi hình thành định hƣớng nghiên cứu, phƣơng pháp và những ý kiến sâu sắc qua từng buổi thảo luận để tôi hoàn thành luận văn này. Với lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin gửi lời cảm ơn tới quý thầy, cô giảng dạy tại Chƣơng trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã nhiệt tình, miệt mài truyền đạt cho tôi những kiến thức quý giá trong suốt thời gian kể từ khi tôi còn bỡ ngỡ bƣớc chân vào ngôi trƣờng Fulbright cho đến nay. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các anh chị nhân viên làm việc tại Chƣơng trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright đã tạo mọi điều kiện và hỗ trợ tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Trong suốt thời gian qua, tôi cũng đƣợc các anh chị và các bạn cùng học tập tại lớp MPP6 động viên, giúp đỡ và hỗ trợ tôi hoàn thành nội dung học tập và làm luận văn. Và cuối cùng, tôi xin cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè đã động viên, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Học viên Chƣơng trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Nguyễn Đức Hiếu
-iii- TÓM TẮT Hà Nội đƣợc đánh giá là thành phố có tài nguyên du lịch đặc sắc, đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, các chính sách phát triển du lịch trong thời gian vừa qua chƣa giúp thành phố khai thác đƣợc các lợi thế và đạt đƣợc các mục tiêu mong muốn. Trƣớc thực trạng trên, nghiên cứu này tập trung giải quyết hai câu hỏi là (1) Cụm ngành du lịch Hà Nội đƣợc hình thành nhƣ thế nào và đâu là những tác nhân chính trong cụm ngành du lịch Hà Nội? (2) Đâu là những yếu tố làm nâng cao và làm giảm năng lực cạnh tranh của cụm ngành? Qua phân tích, tác giả cho rằng, Hà Nội có yếu tố thuận lợi về tài nguyên du lịch nhân văn để phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa, lịch sử, tôn giáo, kiến trúc và du lịch hội nghị, hội thảo. Tuy nhiên, trong những năm qua thành phố tập trung nhiều nguồn vốn và hoạt động vào đầu tƣ đƣờng xá, thu hút các dự án đầu tƣ vào các khu vui chơi giải trí, nghỉ dƣỡng. Các chính sách này cũng không đƣợc xây dựng dựa trên những cơ sở nghiên cứu kỹ về nhu cầu của khách du lịch. Trong khi đó, việc khai thác các giá trị nhân văn và tạo môi trƣờng du lịch cạnh tranh lành mạnh, thân thiện, an toàn để phát triển du lịch đã không đƣợc quan tâm đúng mức. Chính vì vậy, các chính sách phát triển du lịch trong những năm qua đã không phát huy đƣợc tác dụng, không nâng cao đƣợc năng lực trạnh tranh của cụm ngành du lịch Hà Nội. Từ đó, gợi ý chính sách để nâng cao năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Hà Nội đó là (i) Chính quyền thành phố cần xác định lại hƣớng ƣu tiên để xây dựng chiến lƣợc phát triển du lịch theo hƣớng đầu tƣ bảo tồn, tôn tạo và khai thác các giá trị di sản văn hóa và tạo ra môi trƣờng du lịch thân thiện, an toàn cho du khách, (ii) Thành phố cần tạo ra môi trƣờng kinh doanh du lịch theo hƣớng cạnh tranh, đơn giản hóa các thủ tục kinh doanh du lịch, giảm các rào cản gia nhập ngành, (iii) Ngành du lịch cần phối hợp với các hiệp hội, tổ chức để nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực du lịch, (iv) Các hiệp hội, tổ chức quốc tế và các tác nhân tham gia cụm ngành khác cần phải đƣợc liên kết chặt chẽ, phối hợp trong các hoạt động xúc tiến, đào tạo và nâng cao chất lƣợng sản phẩm du lịch (v) Thành phố cần tăng đầu tƣ cho hoạt động xúc tiến quảng bá du lịch. Từ khóa: cụm ngành du lịch, Hà Nội, năng lực cạnh tranh
-iv- MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................................................... ii TÓM TẮT ............................................................................................................................................... iii MỤC LỤC............................................................................................................................................... iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................................................. vii DANH MỤC HÌNH .............................................................................................................................. viii DANH MỤC HỘP .................................................................................................................................. ix CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU .......................................................................................................................1 1.1. Bối cảnh nghiên cứu.......................................................................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................................................4 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................................4 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................4 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................................................4 1.6. Nguồn thông tin .............................................................................................................................5 1.7. Cấu trúc luận văn ...........................................................................................................................5 CHƢƠNG 2. NĂNG LỰC CẠNH TRANH NỀN TẢNG CỦA HÀ NỘI ...............................................6 2.1. Khung phân tích các nhân tố quyết định năng lực cạnh tranh .......................................................6 2.2. Nhóm nhân tố lợi thế tự nhiên .......................................................................................................7 2.2.1. Vị trí địa lý ..............................................................................................................................7 2.2.2. Tài nguyên thiên nhiên ............................................................................................................8 2.2.3. Quy mô địa phƣơng.................................................................................................................9 2.3. Năng lực cạnh tranh ở cấp độ địa phƣơng......................................................................................9 2.3.1. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ phát triển du lịch ...................................................................9
-v- 2.3.2. Hạ tầng xã hội phục vụ phát triển du lịch .............................................................................10 2.3.3. Chính sách tài khóa, đầu tƣ, tín dụng và cơ cấu kinh tế ........................................................10 2.4. Năng lực cạnh tranh cấp độ doanh nghiệp ...................................................................................10 2.4.1. Môi trƣờng kinh doanh .........................................................................................................10 2.4.2. Trình độ phát triển của cụm ngành........................................................................................11 2.4.3. Hoạt động và chiến lƣợc doanh nghiệp .................................................................................12 CHƢƠNG 3. SỰ HÌNH THÀNH CỤM NGÀNH DU LỊCH HÀ NỘI ..................................................13 3.1. Sự hình thành cụm ngành du lịch Hà Nội ....................................................................................13 3.2. Các tác nhân trong cụm ngành du lịch Hà Nội ............................................................................14 3.2.1. Tài nguyên và sản phẩm du lịch ............................................................................................15 3.2.2. Khách du lịch ........................................................................................................................17 3.2.3. Nhà cung cấp dịch vụ ............................................................................................................18 3.2.4. Ngành hỗ trợ .........................................................................................................................20 CHƢƠNG 4. PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CỤM NGÀNH DU LỊCH HÀ NỘI ..25 4.1. Lý thuyết về cụm ngành ...............................................................................................................25 4.2. Các điều kiện về nhân tố đầu vào.................................................................................................26 4.2.1. Tài nguyên du lịch.................................................................................................................26 4.2.2. Nguồn nhân lực du lịch .........................................................................................................27 4.2.3. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội phục vụ phát triển du lịch .................................................29 4.3. Các điều kiện cầu .........................................................................................................................31 4.3.1. Khách du lịch quốc tế ............................................................................................................31 4.3.2. Khách du lịch nội địa ............................................................................................................33 4.4. Các ngành phụ trợ và liên quan....................................................................................................34 4.4.1. Các thể chế hỗ trợ..................................................................................................................34 4.4.2. Các ngành hỗ trợ và có liên quan ..........................................................................................34
-vi- 4.5. Bối cảnh cho chiến lƣợc và cạnh tranh của doanh nghiệp du lịch ...............................................37 4.6. Vai trò của chính phủ ...................................................................................................................38 4.7. Đánh giá năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Hà Nội ...........................................................41 4.8. Đánh giá năng lực cạnh tranh của các tác nhân trong sơ đồ cụm ngành du lịch ..........................43 CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..........................................................................................45 5.1. Kết luận ........................................................................................................................................45 5.2. Khuyến nghị chính sách ...............................................................................................................45 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................................................48 PHỤ LỤC................................................................................................................................................50
-vii- DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ tiếng Anh Từ tiếng Việt DL Du lịch HDV Hƣớng dẫn viên KDL Khách du lịch MICE Meeting, Incentive, Du lịch hội nghị, phần thƣởng, hội Conference, Exhibition thảo và triển lãm NGTK Niên giám thống kê NLCT Năng lực cạnh tranh Sở VH, TT & DL Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TP Thành phố UBND Ủy ban nhân dân UNESCO United Nations of Educational, Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Scientific and Cultural Giáo dục của Liên Hợp Quốc Organization
-viii- DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Khách du lịch nội địa đến Hà Nội so với Băng Cốc (lƣợt khách) ............................................2 Hình 1.2. Khách du lịch quốc tế đến Hà Nội so với Băng Cốc (lƣợt khách) ...........................................3 Hình 2.1. Khung phân tích NLCT cấp độ địa phƣơng .............................................................................6 Hình 2.2. Bản đồ TP Hà Nội ....................................................................................................................8 Hình 2.3: Các ngành kinh tế của TP Hà Nội so với cả nƣớc..................................................................12 Hình 3.1. Sơ đồ cụm ngành du lịch Hà Nội ...........................................................................................15 Hình 3.2. Khách du lịch nội địa đến Hà Nội giai đoạn 2008 – 2013......................................................18 Hình 4.1. Mô hình kim cƣơng ................................................................................................................25 Hình 4.2. Lƣợng khách du lịch quốc tế tại 10 TP khu vực châu Á – Thái Bình Dƣơng năm 2013 .......31 Hình 4.3: Cơ cấu chi tiêu của khách du lịch quốc tế đến Hà Nội ...........................................................32 Hình 4.4. Cơ cấu chi tiêu của khách du lịch nội địa ...............................................................................33 Hình 4.5. Mô hình kim cƣơng của cụm ngành du lịch Hà Nội ..............................................................42 Hình 4.6. Đánh giá các tác nhân trong sơ đồ cụm ngành du lịch Hà Nội...............................................43
-ix- DANH MỤC HỘP Hộp 4.1. Các sản phẩm du lịch của Hà Nội ............................................................................................26 Hộp 4.2. Đào tạo nhân lực ngành du lịch ...............................................................................................27 Hộp 4.3. Xây dựng sản phẩm của doanh nghiệp lữ hành .......................................................................36 Hộp 4.4. Quy định về tiêu chuẩn hƣớng dẫn viên du lịch ......................................................................39 Hộp 4.5. Quy định về ký quỹ kinh doanh lữ hành ..................................................................................40
-1- CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU 1.1. Bối cảnh nghiên cứu Hà Nội là trung tâm ở khu vực phía Bắc, cũng nhƣ của cả Việt Nam. Hà Nội cũng đƣợc đánh giá là thành phố có tài nguyên du lịch đặc sắc, đa dạng và phong phú cả về tự nhiên và nhân văn. Giá trị nổi trội về tài nguyên du lịch Hà Nội là các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể đƣợc hình thành qua lịch sử hàng nghìn năm của Thăng Long – Hà Nội và không gian văn hóa Xứ Đoài (Hà Tây cũ). Chiến lƣợc và Quy hoạch Tổng thể Phát triển Du lịch Việt Nam đã xác định Hà Nội là trung tâm du lịch, địa bàn trọng điểm phát triển du lịch quan trọng ở khu vực phía Bắc. Trong đó, trọng tâm phát triển du lịch Thủ đô Hà Nội gắn với hệ thống di tích lịch sử văn hóa nội thành và các cảnh quan tự nhiên vùng phụ cận (Tổng cục Du lịch, 2013). Về phía TP Hà Nội, quy hoạch chung phát triển Hà Nội với tầm nhìn 2030 xác định “Phát triển Thủ đô Hà Nội trở thành TP xanh - văn hiến - văn minh - hiện đại, trên nền tảng phát triển bền vững… một trung tâm du lịch và giao dịch quốc tế có tầm cỡ trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dƣơng”. Phát triển du lịch Hà Nội trở thành ngành kinh tế trọng điểm của Thủ đô chiếm 15 - 16% GDP của TP (Uỷ ban nhân dân TP Hà Nội, 2012). Xây dựng Hà Nội thực sự là một trung tâm du lịch của cả nƣớc và khu vực, là trung tâm phân phối khách hàng đầu của vùng du lịch Bắc bộ và cả nƣớc, thực hiện chức năng cầu nối giữa Thủ đô với các tỉnh, TP trong cả nƣớc và quốc tế. Mục tiêu đến năm 2020 đƣa du lịch thành ngành kinh tế trọng điểm của Thủ đô; đến năm 2030, trở thành TP dịch vụ du lịch cao cấp, điểm đến du lịch đƣợc ƣa chuộng trên thế giới (Thành ủy Hà Nội, 2011). Tuy nhiên thực tế kết quả trong những năm qua cho thấy, TP Hà Nội vẫn chƣa sử dụng đƣợc các lợi thế về vị trí, tài nguyên du lịch để phát triển du lịch tƣơng xứng với tiềm năng và đạt đƣợc các mục tiêu trong chính sách của TP. Cụ thể, nếu so sánh về tài nguyên du lịch, Hà Nội không thua kém Băng Cốc (Thái Lan) về các giá trị lịch sử, văn hóa. Trong khi Hà Nội có lịch sử từ năm 1010, thì Băng Cốc có lịch sử từ năm 1782. Nếu nhƣ Băng Cốc nổi bật với các ngôi chùa phật giáo bề thế thì Hà Nội lại bao
-2- gồm khá đa đạng các di tích văn hóa, tôn giáo, kiến trúc mộc mạc, hài hòa với thiên nhiên. Hà Nội cũng nổi bật với hai di sản văn hóa thế giới (Hoàng thành Thăng Long, và hội Gióng). Hà Nội cũng gần với các di sản văn hóa thế giới nổi bật nhƣ Hạ Long, Phong Nha - Kẻ Bàng; trong khi đó tính trên phạm vi cả đất nƣớc Thái Lan cũng mới chỉ có 3 di sản thế giới (xem chi tiết tại Phụ lục 1). Tuy nhiên, TP Băng Cốc lại thu hút đƣợc số lƣợng khách du lịch nhiều hơn hẳn so với Hà Nội. Số khách du lịch nội địa đến Băng Cốc cao gấp trên 2 lần so với Hà Nội (Hình 1.1), trong khi đó khách quốc tế đến Băng Cốc cũng gấp trên 7 lần so với Hà Nội (Hình 1.2). Hình 1.1. Khách du lịch nội địa đến Hà Nội so với Băng Cốc (lƣợt khách) Nguồn: Tổng hợp từ số liệu thống kê của Sở VH, TT & DL Hà Nội và Cục du lịch Băng Cốc.
-3- Hình 1.2. Khách du lịch quốc tế đến Hà Nội so với Băng Cốc (lƣợt khách) Nguồn: Tổng hợp từ số liệu thống kê của Sở VH, TT & DL Hà Nội và Cục du lịch Băng Cốc. Một trong số những nguyên nhân mà chính quyền TP Hà Nội cho rằng sức cạnh tranh của du lịch Hà Nội còn thấp, chƣa thu hút đƣợc nhiều khách du lịch đó là do sản phẩm du lịch còn quá nghèo nàn và đơn điệu (UBND TP Hà Nội, 2012). Để khắc phục đƣợc tình trạng này, trong suốt nhiều năm qua, TP đã đẩy mạnh thu hút các dự án đầu tƣ trong và ngoài nƣớc vào các hoạt động vui chơi giải trí, sân gôn, nghỉ dƣỡng. Tính tổng diện tích đất của các dự án đầu tƣ du lịch này cho đến nay lên đến trên 5.000 ha, với tổng số vốn đầu tƣ vào khoảng trên 12.400 tỷ đồng (xem chi tiết tại Phụ lục 2). Tuy nhiên cho đến nay, chỉ có một số rất ít dự án đầu tƣ du lịch đã triển khai đi vào hoạt động (khu Thiên Đƣờng Bảo Sơn, sân gôn Sóc Sơn), còn lại các dự án khác tiến độ triển khai sau một số năm đến nay vẫn rất chậm. Mặc dù vậy, quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Hà Nội đến năm 2020 và định hƣớng đến năm 2030 cũng tập trung phát triển các dự án bất động sản du lịch, các khu nghỉ dƣỡng, vui chơi giải trí, sân gôn với tổng số vốn lên đến 9,5 tỷ USD và diện tích đất sử dụng vào khoảng 14.200 ha (xem chi tiết tại Phụ lục 3). Việc xác định nguyên nhân và các yếu tố ƣu tiên đầu tƣ nhƣ trên đã kéo theo một loạt các chính sách nhƣ tập trung chủ yếu nguồn lực đầu tƣ vào cơ sở hạ tầng, thu hút kêu gọi đầu tƣ
-4- các dự án có quy mô lớn tập trung ở khu vực ngoại thành. Trong khi đó, chính sách phát triển du lịch lại thiếu quan tâm, đầu tƣ đến việc cải thiện môi trƣờng du lịch ở khu vực nội đô. Việc khai thác những giá trị di sản sẵn có cũng không đƣợc đầu tƣ thỏa đáng và có hiệu quả. Chính vì vậy, đề tài đƣợc thực hiện nhằm trả lời câu hỏi các chính sách phát triển du lịch tại Hà Nội có đi đúng hƣớng, và có góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT) cụm ngành du lịch Hà Nội hay không. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu tìm hiểu và xác định các nhân tố trong cụm ngành du lịch Hà Nội, xác định các nhân tố làm nâng cao và làm giảm NLCT cụm ngành du lịch Hà Nội. Trên cơ sở đó, đánh giá các chính sách của Hà Nội trong những năm vừa qua đã tập trung vào các nhân tố giúp nâng cao NLCT cụm ngành hay chƣa và cũng là cơ sở để đƣa ra các khuyến nghị chính sách. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu nêu trên, đề tài tập trung trả lời hai câu hỏi nghiên cứu sau: (1) Cụm ngành du lịch Hà Nội đƣợc hình thành nhƣ thế nào và đâu là những tác nhân chính trong cụm ngành? (2) Đâu là những yếu tố làm nâng cao và làm giảm NLCT của cụm ngành du lịch Hà Nội? 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: NLCT của cụm ngành du lịch Hà Nội. Phạm vi nghiên cứu: đề tài nghiên cứu các yếu tố có liên quan trong cụm ngành du lịch trong phạm vi TP Hà Nội. 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu đƣợc thực hiện dựa trên lý thuyết về NLCT và mô hình kim cƣơng trong lý thuyết về cụm ngành của Micheal E. Porter.
-5- 1.6. Nguồn thông tin Dữ liệu thứ cấp: số liệu đƣợc công bố từ Tổng cục Thống kê, báo cáo và số liệu từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội, Tổng cục Du lịch Việt Nam. Dữ liệu sơ cấp: phỏng vấn 5 đối tƣợng liên quan bao gồm doanh nghiệp du lịch, hƣớng dẫn viên du lịch, hiệp hội du lịch, giảng viên du lịch và các cơ quan quản lý nhà nƣớc về du lịch. 1.7. Cấu trúc luận văn Luận văn đƣợc trình bày bao gồm 5 chƣơng. Trong đó, Chƣơng 1 giới thiệu về vấn đề chính sách, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi chính sách, đối tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu và phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 2 trình bày về năng lực cạnh tranh nền tảng của Hà Nội gồm có nhóm nhân tố lợi thế tự nhiên, NLCT ở cấp độ địa phƣơng, và NLCT cấp độ doanh nghiệp. Chƣơng 3 nói về sự hình thành của cụm ngành du lịch Hà Nội. Chƣơng 4 phân tích NLCT của cụm ngành du lịch Hà Nội. Kết luận và các khuyến nghị chính sách sẽ đƣợc trình bày tại Chƣơng 5.
-6- CHƢƠNG 2. NĂNG LỰC CẠNH TRANH NỀN TẢNG CỦA HÀ NỘI 2.1. Khung phân tích các nhân tố quyết định năng lực cạnh tranh Năng suất và tốc độ tăng trƣởng của năng suất là yếu tố quyết định đến NLCT. Trong đó, năng suất đo bằng giá trị tăng do một đơn vị lao động (hay vốn) tạo ra trong một đơn vị thời gian (Porter, 2008). Theo Porter (1990), có ba nhóm nhân tố quyết định NLCT của một quốc gia là (i) các yếu tố lợi thế tự nhiên quốc gia, (ii) NLCT vĩ mô và (iii) NLCT vi mô. Hình 2.1. Khung phân tích NLCT cấp độ địa phƣơng Nguồn: Porter (1990) đƣợc điều chỉnh bởi Vũ Thành Tự Anh (2012). Vũ Thành Tự Anh (2012) đã chỉnh sửa khuôn khổ phân tích NLCT ở cấp độ địa phƣơng của Porter. Theo đó, các nhân tố nền tảng quyết định năng suất của địa phƣơng gồm ba nhóm chính. Nhóm thứ nhất “các yếu tố lợi thế sẵn có của địa phƣơng” bao gồm tài nguyên thiên nhiên, vị trí địa lý hay quy mô địa phƣơng. Nhóm “Năng lực cạnh tranh ở cấp độ địa phƣơng”
-7- bao gồm các nhân tố cấu thành nên môi trƣờng hoạt động của doanh nghiệp gồm (1) chất lƣợng hạ tầng xã hội, thể chế chính trị, pháp luật, văn hóa, xã hội, giáo dục, y tế; (2) các thể chế chính sách kinh tế nhƣ chính sách tài khóa, tín dụng và cơ cấu kinh tế. Nhóm cuối cùng “Năng lực cạnh tranh ở cấp độ doanh nghiệp” bao gồm chất lƣợng môi trƣờng kinh doanh, trình độ phát triển cụm ngành và hoạt động, chiến lƣợc của doanh nghiệp (Hình 2.1). 2.2. Nhóm nhân tố lợi thế tự nhiên 2.2.1. Vị trí địa lý Hà Nội nằm ở phía Tây Bắc vùng đồng bằng sông Hồng, tiếp giáp với 8 tỉnh: phía Bắc giáp với tỉnh Thái Nguyên và Vĩnh Phúc; phía Đông giáp tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh và Hƣng Yên; phía Tây giáp tỉnh Hòa Bình và Phú Thọ; phía Nam giáp tỉnh Hà Nam và Hòa Bình. Từ Hà Nội đi các tỉnh, TP của miền Bắc cũng nhƣ của cả nƣớc bằng đƣờng bộ, đƣờng sắt, đƣờng thủy và đƣờng hàng không. Hà Nội có 2 sân bay dân dụng, 5 tuyến đƣờng sắt đi TP Hồ Chí Minh, Lạng Sơn, Lào Cai, Hải Phòng và Thái Nguyên. Hà Nội cũng có vị trí quan trọng trên hành lang kinh tế Việt Nam – Trung Quốc: Côn Minh – Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và Nam Ninh – Lạng Sơn – Hà Nội – Hải Phòng.
-8- Hình 2.2. Bản đồ TP Hà Nội Nguồn: Nhà xuất bản Bản đồ (2014). 2.2.2. Tài nguyên thiên nhiên Diện tích đất toàn TP là 332.452,4 ha. Hà Nội có địa hình tƣơng đối đa dạng gồm núi cao, đồi thấp và đồng bằng. Vùng núi cao tập trung chủ yếu ở Ba Vì, đây cũng là khu vực có Vƣờn
-9- quốc gia Ba Vì với diện tích khoảng 1.200 ha và có điều kiện để khai thác phát triển du lịch. Khí hậu Hà Nội mang đặc thù của khí hậu nhiệt đới gió mùa. Địa bàn Hà Nội cũng có nhiều con sông lớn chảy qua nhƣ sông Hồng, sông Đà. TP cũng là nơi tập trung của nhiều hồ nƣớc lớn nhƣ Hồ Tây, Hồ Gƣơm, Ngải Sơn - Đồng Mô, Suối Hai, Quan Sơn (xem chi tiết tại Phụ lục 4). 2.2.3. Quy mô địa phƣơng Tính đến năm 2013, Hà Nội chỉ chiếm 1% diện tích của Việt Nam nhƣng lại bằng 158,6% diện tích so với TP Hồ Chí Minh. Về dân số, Hà Nội chiếm 7,73% dân số cả nƣớc và bằng 88,72% so với TP Hồ Chí Minh (Tổng cục Thống kê, 2013). 2.3. Năng lực cạnh tranh ở cấp độ địa phƣơng 2.3.1. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ phát triển du lịch Về giao thông Hà Nội có hệ thống giao thông khá đầy đủ kết hợp giữa đƣờng bộ, đƣờng sông, đƣờng sắt và đƣờng hàng không. Đƣờng bộ với khoảng 3.974 km, 73 tuyến xe buýt, gần 500 tuyến xe khách liên tỉnh, khoảng 100 hãng taxi với trên 9.000 đầu xe. Hệ thống đƣờng sắt có chiều dài 90 km. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng của đƣờng sắt còn cũ, lạc hậu, chƣa đƣợc đầu tƣ hiện đại, việc vận tải hành khách và hàng hóa còn nhiều hạn chế. Đƣờng hàng không có sân bay Nội Bài (quốc tế, nội địa), Gia Lâm (bay dịch vụ kết hợp quân sự), Bạch Mai, Hoà Lạc và Miếu Môn (đều là sân bay quân sự). Đƣờng sông có hệ thống sông với quy mô lớn nhỏ khác nhau với 9 cảng sông có hệ thống kho bãi, công trình phụ trợ; 17 bến thủy nội địa và 58 bến khách ngang sông (xem chi tiết tại Phụ lục 5). Về điện, thông tin - viễn thông, cấp và thoát nước So với mặt bằng chung cả nƣớc, Hà Nội đƣợc cung cấp khá đầy đủ thệ thống điện, thông tin viễn thông, nƣớc sạch, thu gom và xử lý chất thải. Tuy nhiên, do nhu cầu tăng trƣởng nhanh, hệ thống cấp, truyền tải điện cũng khó đáp ứng đƣợc nhu cầu trong những năm tới và gặp nhiều rủi ro khi xảy ra sự cố. Dịch vụ thông tin viễn thông của TP trong những năm qua phát