Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển du lịch, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long – Quảng Ninh, từ đó đưa ra các giải pháp phát triển du lịch Hạ Long một cách bền vững, ngày càng đẹp hơn, xứng đáng là kỳ quan thiên nhiên thế giới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––– NGÔ THỊ NGA PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN VỊNH HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––– NGÔ THỊ NGA PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN VỊNH HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Tâm THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa hề đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Ngƣời nghiên cứu Ngô Thị Nga Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, ngoài sự cố gắng lỗ lực của bản thân, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm, tạo điều kiện và giúp đỡ của Ban giám hiệu nhà trƣờng; Các thầy, cô giáo trong Khoa Sau Đại Học - Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh – Đại học Thái Nguyên; UBND thành phố Hạ Long; Lãnh đạo Ban quản lý Vịnh Hạ Long; Cục Thống kê và các doanh nghiệp hoạt động du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long. Đặc biệt dƣới sự hƣớng dẫn nhiệt tình, đầy trách nhiệm của PGS, TS Nguyễn Thị Tâm, Giảng viên khoa Kế toán, Đại học Nông Nghiệp I – Hà Nội trong suốt quá trình hoàn thành Luận văn này. Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí chuyên gia, cùng toàn thể những ngƣời đã giúp đỡ cho tôi trong quá trình điều tra, phòng vấn và thu thập số liệu. Xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, ngƣời thân cùng bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ, đóng góp ý kiến cho tôi hoàn thành nghiên cứu này cũng nhƣ sự ủng hộ, tạo điều kiện của cơ quan trong thời gian vừa qua. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên không tránh khỏi những hạn chế và thiếu xót nhất định khi thực hiện luận văn. Kính mong các thầy giáo, Cô giáo và bạn bè đồng nghiệp tiếp tục chỉ bảo và đóng góp ý kiến để đề tài ngày càng đƣợc hoàn thiện hơn. Một lần nữa, xin chân thành cảm ơn. Tác giả Ngô Thị Nga Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................. vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ......................................... 3 5. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 3 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG .......................................................................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững ............................................. 4 1.1.1. Các khái niệm về du lịch và phát triển du lịch bền vững ........................ 4 1.1.2. Nội dung của phát triển du lịch bền vững ............................................... 6 1.1.3. Vai trò của Nhà nƣớc trong phát triển du lịch bền vững ........................ 7 1.1.4. Những điều kiện cơ bản đảm bảo cho phát triển du lịch bền vững ........ 8 1.1.5. Những tiêu chí thể hiện tính bền vững của ngành du lịch .................... 12 1.1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch bền vững ...................... 14 1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển du lịch bền vững ............................................. 15 1.2.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững trên thế giới ......................... 15 1.2.2. Một số bài học phát triển du lịch kém bền vững................................... 17 1.2.3. Du lịch bền vững ở Việt Nam ............................................................... 18 1.2.4. Bài học rút ra cho phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trên vịnh Hạ Long - Quảng Ninh .................................................................................... 21 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
iv Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 22 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu đƣợc đặt ra cần giải quyết ................................. 22 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu................................................................... 23 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu thứ cấp ................................................... 23 2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu sơ cấp..................................................... 23 2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp thông tin ........................................................... 24 2.2.4. Phƣơng pháp phân tích thông tin .......................................................... 24 2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................ 27 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN VỊNH HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ..................... 28 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 28 3.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ......................................................... 28 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 31 3.2. Những nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch Hạ Long trên quan điểm bền vững ................................................................................................. 39 3.2.1. Nhân tố vĩ mô ........................................................................................ 39 3.2.2. Nhân tố vi mô ........................................................................................ 40 3.3. Thực trạng phát triển du lịch theo hƣớng bền vững tại Hạ Long ............ 42 3.3.1. Thực trạng phát triển du lịch ................................................................. 42 3.3.2. Đánh giá du lịch Hạ Long trên quan điểm phát triển bền vững............ 57 Chƣơng 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH THEO HƯỚNG BỀN VỮNG TRÊN ĐỊA BÀN VỊNH HẠ LONG – TỈNH QUẢNG NINH .......... 81 4.1. Quan điểm, phƣơng hƣớng và mục tiêu phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long ................................................................................................... 81 4.1.1. Quan điểm ............................................................................................. 81 4.1.2. Phƣơng hƣớng và mục tiêu ................................................................... 84 4.2. Một số giải pháp phát triển du lịch trên địa bàn Vịnh Hạ Long theo hƣớng bền vững............................................................................................... 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
v 4.2.1. Nhóm giải pháp phát triển bền vững về mặt kinh tế.................................. 86 4.2.2. Nhóm giải pháp phát triển bền vững về môi trƣờng ............................. 93 4.2.3. Nhóm giải pháp về phát triển bền vững về xã hội ................................ 95 4.2.4. Nhóm giải pháp khác ............................................................................ 97 KẾT LUẬN .................................................................................................. 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 108 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 112 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DL : Du lịch DN : Doanh nghiệp DT : Doanh thu ĐVT : Đơn vị tính GDP : Tổng thu nhập bình quân TNHH : Trách nhiệm hữu hạn Tr.đ : Triệu đồng Tỷ.đ : Tỷ đồng UBND : Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Danh sách chọn mẫu điều tra khách du lịch đến Hạ Long ........... 24 Bảng 3.1. Tăng trƣởng GDP của thành phố Hạ Long..................................... 32 Bảng 3.2. Phát triển các loại hình Doanh nghiệp (DN) lữ hành du lịch ......... 43 Bảng 3.3. Tăng trƣởng doanh thu du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long ............ 45 Bảng 3.4. Cơ cấu doanh thu du lịch trên địa bàn Vịnh Hạ Long .................... 46 Bảng 3.5. Tốc độ phát triển các loại hình sản phẩm du lịch ........................... 47 Bảng 3.6. Tình hình phát triển khách du lịch đến Hạ Long ............................ 50 Bảng 3.7. Lƣợng khách quốc tế lƣu trú tại Hạ Long ...................................... 51 Bảng 3.8. Chất lƣợng lao động trong ngành du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long .... 52 Bảng 3.9. Xếp hạng chất lƣợng khách sạn trên địa bàn vịnh Hạ Long .......... 53 Bảng 3.10. Tình hình phát triển tầu du lịch nghỉ đêm qua các năm ............... 54 Bảng 3.11. Tốc độ phát triển số lƣợng và công suất phòng nghỉ ................... 58 Bảng 3.12. Các điểm du lịch đƣợc bảo tồn, tôn tạo và xếp hạng trong ngành du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long ....................................... 61 Bảng 3.13. Đóng góp của ngành du lịch trong GDP của thành phố Hạ Long .... 66 Bảng 3.14. Đánh giá của khách hàng về các loại dịch vụ du lịch Hạ Long ..... 80 Bảng 4.1. Chỉ tiêu phát triển du lịch đến năm 2020............................................ 85 Bảng 4.2. Dự kiến đóng góp GDP của ngành du lịch cho thành phố Hạ Long ... 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vịnh Hạ Long là một tài nguyên thiên nhiên vô giá mà tạo hóa đã ban tặng cho chúng ta. Do đó việc tìm hiểu và khai thác những giá trị tài nguyên thiên nhiên và văn hóa của vịnh Hạ Long phục vụ du lịch là một trong những điều rất cần thiết. Du khách sẽ đƣợc cảm nhận, hòa mình vào trong những cảnh sắc của tài nguyên thiên nhiên vô cùng hùng vĩ với những đảo đá tuyệt đẹp, hang động lộng lẫy nhiều nhũ đá, măng đá, với những bãi tắm trong xanh,… và những tài nguyên văn hóa phong phú nhƣ những kho tàng cổ vật của con ngƣời, những kiến tạo kỳ vĩ và rất đặc biệt của hệ thống đảo đá,… Trên dải đất Việt Nam tƣơi đẹp, Vịnh Hạ Long luôn nổi bật lên nhƣ một hình ảnh độc đáo và hấp dẫn vào bậc nhất. Vịnh Hạ Long là một thắng cảnh tự nhiên nổi tiếng không chỉ ở trong nƣớc mà còn cả trên thế giới. Nơi đây đã đƣợc UNESCO hai lần công nhận là một trong bảy Di sản thiên nhiên của thế giới. Đây là một vinh dự và tự hào lớn của Việt Nam cũng nhƣ Quảng Ninh. Mặt khác nó cũng đem lại cho chúng ta những lợi thế đáng kể về kinh tế, văn hóa, xã hội. Đồng thời đặt ra cho chúng ta những yêu cầu mới về việc khai thác, bảo tồn phát huy những giá trị của Di sản nhất là việc khai thác một cách bền vũng, có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên này phục vụ cho việc phát triển du lịch Việt Nam nói chung và Quảng Ninh nói riêng. Tuy nhiên trên thực tế trong những năm khai thác vừa qua vịnh Hạ Long dƣờng nhƣ đang bỏ lỡ những cơ hội hiếm có này, thực tế cho thấy sự phát triển du lịch và nguồn thu từ du lịch chƣa tƣơng xứng với tiềm năng, thế mạnh vốn có của vịnh Hạ Long. Hầu hết khách du lịch đến thăm quan vịnh Hạ Long chỉ biết đến một số hang động, bãi tắm gần đất liền mà không biết rằng vịnh Hạ Long còn đang mang trong mình nhiều giá trị độc đáo, đặc sắc khác, đặc biệt là giá trị về địa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
2 chất – diện mạo, đa dạng sinh học và giá trị lịch sử - văn hóa truyền thống của các thế hệ ngƣ dân thủy cƣ trên vịnh Hạ Long từ ngàn đời nay. Những tour du lịch tại Hạ Long thƣờng diễn ra trong thời gian ngắn, thông thƣờng là 02 ngày 01 đêm, điều này cũng do việc khai thác các dịch vụ du lịch trên vịnh Hạ Long còn hạn chế, đơn điệu, phong cách phục vụ còn nhiều bất cập, môi trƣờng sinh thái cũng chƣa tạo đƣợc những ấn tƣợng tốt cho du khách. Đề tài: “Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” mong muốn sẽ làm cơ sở đầu tƣ và quản lý phát triển du lịch một cách hiệu quả, bền vững, xứng đáng với vị thế của Di sản thiên nhiên thế giới. Nhận thức tầm quan trọng trên tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm Luận văn thạc sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng phát triển du lịch, phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long – Quảng Ninh, từ đó đƣa ra các giải pháp phát triển du lịch Hạ Long một cách bền vững, ngày càng đẹp hơn, xứng đáng là kỳ quan thiên nhiên thế giới. 2.2. Mục tiêu cụ thể (1). Hệ thống hóa cơ sở lý tuận và thực tiễn về phát triển du lịch bền vững. (2). Đánh giá thực trạng phát triển du lịch, phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long – Quảng Ninh. (3). Đƣa ra các giải pháp phát triển du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long một cách bền vững, ngày càng đẹp hơn, xứng đáng là kỳ quan thiên nhiên thế giới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
3 Đề tài tập trung nghiên cứu phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tại địa bàn vịnh Hạ Long Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu trong giai đoạn 2010 – 2020. 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài - Đóng góp đƣợc cho các cấp lãnh đạo Ngành những đánh giá thực trạng, tiềm năng mới về du lịch trên địa bàn vịnh Hạ Long hiện nay. - Đề xuất những giải pháp để phát triển du lịch một cách hiệu quả sẽ giúp du lịch Hạ Long nói riêng và du lịch Quảng Ninh nói chung có thể phát triển tốt hơn, đóng góp vào ngân sách Nhà nƣớc tốt hơn. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn đƣợc kết cấu làm 4 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch bền vững. Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng phát triển du lịch bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long – Quảng Ninh. Chương 4: Giải pháp phát triển du lịch theo hƣớng bền vững trên địa bàn vịnh Hạ Long - Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững 1.1.1. Các khái niệm về du lịch và phát triển du lịch bền vững 1.1.1.1. Khái niệm về du lịch Kể từ khi thành lập hiệp hội quốc tế các tổ chức du lịch IUOTO (Inter- national of Union Officical Travel Organization) năm 1925 tại Hà Lan, khái niệm du lịch luôn đƣợc bàn luận với những quan điểm khác nhau. Đầu tiên du lịch đƣợc hiểu là việc đi lại của một cá nhân hoặc một nhóm ngƣời rời khỏi chỗ ở của mình trong một thời gian ngắn đến các vùng xung quanh để nghỉ ngơi, giải trí hay chữa bệnh. Ngày nay ngƣời ta cho rằng về cơ bản tất cả các hoạt động di chuyển của con ngƣời trong hay ngoài nƣớc từ việc đi cƣ trú chính trị, tìm việc làm hoặc xâm lƣợc đều mang ý nghĩa du lịch. Pháp lệnh du lịch Việt Nam năm 1999 khảng định, Du lịch là hoạt động của con ngƣời ngoài nơi cƣ trú thƣờng xuyên của mình nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan, giải trí nghỉ dƣỡng trong một thời gian nhất định. Du lịch là một ngành kinh doanh bao gồm các hoạt động tổ chức hƣớng dẫn du lịch, sản xuất, trao đổi hàng hoá dịch vụ của những doanh nghiệp nhằm đáp ứng các nhu cầu về đi lại, ăn uống, lƣu trú, tham quan, giải trí, tìm hiểu và các nhu cầu của khách du lịch. Các hoạt động đó phải đem lại lợi ích kinh tế chính trị - xã hội thiết thực cho nƣớc làm du lịch và cho bản thân doanh nghiệp (Viện nghiên cứu phát triển du lịch, Quy hoạch tổng thể phát triển trung tâm du lịch Hải Phòng – Quảng Ninh đến 2010). Du lịch liên quan đến nhiều thành phần nhƣ khách du lịch, phƣơng tiện giao thông vận tải, địa bàn đón khách, hoạt động kinh tế - xã hội có liên quan. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
5 Tác động của hoạt động du lịch đến lãnh thổ là khá rộng rãi ở mọi khía cạnh và tùy thuộc vào loại hình du lịch. 1.1.1.2. Khái niệm về phát triển Phát triển đƣợc hiểu là một quá trình tăng trƣởng bao gồm nhiều yếu tố cấu thành khác nhau về kinh tế, chính trị, xã hội, kỹ thuật văn hóa,… Phát triển là xu hƣớng tự nhiên tất yếu của thế giới vật chất nói chung, của xã hội loài ngƣời nói riêng. Phát triển kinh tế xã hội là quá trình nâng cao điều kiện sống về vật chất và tinh thần của con ngƣời, bằng phát triển lực lƣợng sản xuất, quan hệ sản xuất, nâng cao các giá trị văn hóa cộng đồng. Sự chuyển đổi của các hình thái xã hội, từ xã hội công xã nguyên thủy lên chiếm hữu nô lệ, lên phong kiến rồi đến xã hội tƣ bản,… đƣợc coi là một quá trình phát triển. 1.1.1.3. Khái niệm về bền vững Bền vững ở đây đƣợc hiểu là tỷ lệ sử dụng một tài nguyên không vƣợt quá tỷ lệ bổ sung tài nguyên đó. Sử dụng bền vững tồn tại khi nhu cầu về một tài nguyên thấp hơn, cung cấp mới hay sự phân phối và tiêu dùng một tài nguyên đƣợc giữ ở mức thấp hơn sản lƣợng bền vững tối đa. 1.1.1.4. Khái niệm phát triển bền vững Phát triển bền vững là sự phát triển lâu dài, phù hợp với thế hệ hôm nay mà không ảnh hƣởng nguy hại đến thế hệ mai sau trong việc thỏa mãn những nhu cầu riêng và trong ngƣỡng sống của họ. Phát triển bền vững đƣợc miêu tả nhƣ một sự biến đổi sâu sắc, trong đó việc sử dụng các tài nguyên thiên nhiên, việc lựa chọn cơ cấu đầu tƣ, chọn các loại hình tiến bộ kỹ thuật để áp dụng và lựa chọn cơ cấu hành chính phù hợp các nhu cầu hiện tại và tƣơng lai. 1.1.1.5. Khái niệm phát triển du lịch bền vững Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp vì vậy bản thân sự phát triển của du lịch đòi hỏi phải có sự phát triển bền vững chung của xã hội và ngƣợc lại. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
6 Khái niệm du lịch bền vững mới xuất hiện gần đây. Theo định nghĩa của tổ chức du lịch thế giới - WTO đƣa ra tại Hội nghị về Môi trƣờng và Phát triển của Liên hợp quốc tại Rio de Janeiro năm 1992: “Du lịch bền vững là việc nhằm đáp ứng các nhu cầu hiện tại của khách du lịch và ngƣời dân bản địa trong khi vẫn quan tâm đến việc bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài nguyên cho việc phát triển hoạt động du lịch trong tƣơng lai. Du lịch bền vững có kế hoạch quản lý các nguồn tài nguyên nhằm thỏa mãn các nhu cầu về kinh tế, xã hội, thẩm mỹ của con ngƣời trong khi đó vẫn duy trì đƣợc sự toàn vẹn về văn hóa, đa dạng sinh học, sự phát triển của các hệ sinh thái và các hệ thống hỗ trợ cho cuộc sống của con ngƣời”. Theo hội đồng du lịch và Lữ hành quốc tế WTTC, 1996 thì “Du lịch bền vững là việc đáp ứng các nhu cầu hiện tại của khách du lịch và vùng du lịch mà vẫn đảm bảo những khả năng đáp ứng nhu cầu cho các thế hệ du lịch tƣơng lai”. Theo Tiến sỹ Trần Văn Thông trong cuốn Tổng quan du lịch (trang 231) thì “Du lịch bền vững là quá trình điều hành quản lý với mục đích xác định và tăng cƣờng các nguồn hấp dẫn du khách tới các vùng và các quốc gia du lịch. Quá trình quản lý này luôn hƣớng tới việc hạn chế lợi ích trƣớc mắt để hƣớng tới lợi ích lâu dài cho các hoạt động du lịch trong tƣơng lai”. Tóm lại, du lịch bền vững là du lịch mà giảm thiểu tối đa các chi phí và nâng cao tối đa các lợi ích của du lịch cho môi trƣờng tự nhiên và cộng đồng địa phƣơng. 1.1.2. Nội dung của phát triển du lịch bền vững 1.1.2.1. Phát triển bền vững về môi trường Nhận định đúng đƣợc tầm quan trọng về môi trƣờng đối với cuộc sống của nhân loại (Đất, nƣớc, không khí và cây xanh). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
7 Việc nghiên cứu, khai thác, bảo vệ và cải thiện các nguồn tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản về đất, nƣớc và tài nguyên rừng cần phải phù hợp với các điều kiện hiện tại và không ảnh hƣởng đến tự nhiên, hạn chế tối đa những tác hại ngƣợc lại của môi trƣờng về thiên nhiên gây hậu quả nghiêm trọng sau này. Vì điều kiện của môi trƣờng thay đổi theo không gian và thời gian, phát triển du lịch phải phù hợp với điều kiện môi trƣờng ở mỗi vùng khác nhau. 1.1.2.2. Phát triển bền vững về xã hội Là sự công bằng xã hội, và phát triển con ngƣời, chỉ số phát triển con ngƣời (HDI) là tiêu chí cao nhất về phát triển xã hội bao gồm: Thu nhập bình quân đầu ngƣời, trình độ dân trí, giáo dục, sức khỏe, tuổi thọ, mức hƣởng thụ về văn hóa, văn minh. Bảo vệ và duy trì chất lƣợng cuộc sống, các truyền thống văn hóa đặc sắc nhƣ tôn giáo, nghệ thuật và thể chế. Du lịch phải bảo vệ văn hóa thông qua các chính sách văn hóa du lịch. 1.1.2.3. Phát triển bền vững về kinh tế Là sự phát triển thỏa mãn những nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không làm hại đến khả năng đáp ứng những nhu cầu của thế hệ tƣơng lai. Bền vững về mặt kinh tế, hay phát triển kinh tế bền vững là phát triển nhanh và an toàn, chất lƣợng (tăng trƣởng GDP và GDP đầu ngƣời ở mức cao). 1.1.3. Vai trò của Nhà nước trong phát triển du lịch bền vững Nhìn từ phƣơng diện phát triển kinh tế đơn thuần thì du lịch có thể đƣợc điều khiển một cách hiệu quả bởi khu vực tƣ nhân, Tuy nhiên đối với sự phát triển của du lịch bền vững đòi hỏi nhất thiết phải có vai trò của Nhà nƣớc. Vai trò của Nhà nƣớc thể hiện một cách cơ bản nhất là tổ chức và giám sát hoạt động du lịch có phù hợp với định hƣớng phát triển bền vững. Nhà nƣớc có thể tác động đến phát triển du lịch bền vững bằng cách thông qua các công cụ quyền lực và hệ thống chính quyền từ trung ƣơng đến địa phƣơng. Đƣa chính sách phát triển du lịch bền vững vào tất cả các thỏa thuận về phát triển du lịch địa phƣơng cũng nhƣ quốc gia. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
8 1.1.4. Những điều kiện cơ bản đảm bảo cho phát triển du lịch bền vững 1.1.4.1. Khai thác sử dụng các nguồn tài nguyên một cách bền vững Phát triển du lịch bền vững cần đảm bảo lƣu lại cho thế hệ mai sau nguồn tài nguyên không kém hơn so với những gì mà các thế hệ trƣớc đƣợc hƣởng. Vì vậy trong quá trình sử dụng các nguồn tài nguyên cần phải tính đến các giải pháp nhằm ngăn chặn sự mất đi của các loại sinh vật, sự suy giảm chức năng của các hệ sinh thái có giá trị du lịch nhƣ các rừng nguyên sinh, các rạn san hô,… ngăn chặn sự phá hoại các giá trị văn hóa lịch sử, truyền thống dân tộc,…Phát triển và thực thi các chính sách môi trƣờng hợp lý trong du lịch; bảo vệ việc thừa hƣởng các di sản văn hóa và lịch sử của dân tộc; tôn trọng các quyền lợi của ngƣời dân địa phƣơng trong việc khai thác các tài nguyên du lịch. Hoạt động du lịch cần đƣợc duy trì trong giới hạn “sức chứa” đƣợc xác định. Sức chứa của một điểm du lịch có thể hiểu là mức độ sử dụng của khách tham quan mà một điểm du lịch có thể cung cấp, đáp ứng ở mức độ cao cho du khách mà để lại rất ít tác động vào nguồn tài nguyên. Hay nói một cách khác việc sử dụng lãnh thổ du lịch chỉ có giới hạn, nếu vƣợt quá sẽ làm giảm sự hài lòng của khách hoặc mang lại những tác động ngƣợc lại không mong muốn về mặt xã hội, kinh tế, văn hóa, môi trƣờng của khu vực đó. 1.1.4.2. Hạn chế việc sử dụng quá mức tài nguyên và giảm thiểu chất thải Tiêu thụ quá mức các nguồn tài nguyên dẫn đến sự hủy hoại môi trƣờng địa phƣơng đi ngƣợc lại mục đích phát triển lâu dài của ngành công nghiệp du lịch. Giảm tiêu thụ quá mức và giảm chất thải sẽ chánh đƣợc những chi phí tốn kém cho việc phục hồi những tổn hại của môi trƣờng và đóng góp cho chất lƣợng của du lịch. Việc khai thác và sử dụng mức tài nguyên và không kiểm soát đƣợc lƣợng chất thải từ hoạt động du lịch sẽ góp phần dẫn đến sự suy thoái về môi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
9 trƣờng mà hậu quả của nó là sự phát triển không bền vững của du lịch nói riêng và kinh tế - xã hội nói chung. 1.1.4.3. Phát triển du lịch gắn với việc bảo tồn tính đa dạng Tính đa dạng về thiên nhiên và văn hóa xã hội là nhân tố đặc biệt quan trọng tạo nên sự hấp dẫn của du lịch, làm thỏa mãn nhu cầu đa dạng của du khách, tăng cƣờng sự phong phú về sản phẩm du lịch. Sự đa dạng của môi trƣờng tự nhiên, văn hóa xã hội là một thế mạnh tránh việc quá phụ thuộc vào một hay một vài nguồn hỗ trợ sinh tồn. Đa dạng là trụ cột chính của ngành công nghiệp du lịch. Đa dạng là một nhân tố quan trọng quyết định sự lựa chọn nơi tham quan của du khách, là mối quan tâm, là nguồn lợi của các nhà quản lý du lịch. Nơi nào có tính đa dạng cao về nguồn lợi thiên nhiên, văn hóa, xã hội, nơi đó sẽ có khả năng cạnh tranh cao về du lịch và có sức hấp dẫn lớn, đảm bảo cho sự phát triển. Việc duy trì tính đa dạng của thiên nhiên, văn hóa và xã hội rất quan trọng đối với du lịch bền vững, là chỗ dựa sinh tồn của ngành công nghiệp du lịch. 1.1.4.4. Phát triển du lịch phù hợp với quy hoạch tổng thể kinh tế xã hội Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp có tính liên ngành, liên vùng cao, vì vậy mọi phƣơng án khai thác tài nguyên để phát triển phải phù hợp với các quy hoạch chuyên ngành nói riêng và quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội nói chung ở phạm vi quốc gia, vùng và địa phƣơng. Ngoài ra đối với mỗi phƣơng án phát triển, cần đánh giá tác động của môi trƣờng nhằm hạn chế tác động tiêu cực đến tài nguyên và môi trƣờng. Điều này sẽ góp phần đảm bảo cho sự phát triển bền vững của du lịch trong mối quan hệ với các ngành kinh tế khác cũng nhƣ với việc sử dụng có hiệu quả tài nguyên, đảm bảo môi trƣờng. 1.1.4.5. Chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phương. Để phát triển kinh tế xã hội nói chung và từng ngành kinh tế nói riêng, việc khai thác các tiềm năng tài nguyên là tất yếu. Tuy nhiên thực tế cho thấy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
10 trên mỗi địa bàn lãnh thổ, nếu mỗi ngành chỉ biết đến lợi ích của mình mà không có sự hỗ trợ đối với sự phát triển kinh tế và chia sẻ quyền lợi đối với cộng đồng địa phƣơng thì sẽ làm cho kinh tế và cuộc sống ngƣời dân gặp nhiều khó khăn. Điều này buộc cộng đồng địa phƣơng phải khai thác tối đa các tiềm năng và tài nguyên của mình, làm đẩy nhanh quá trình làm cạn kiệt tài nguyên, và tổn hại đến môi trƣờng sinh thái. Kết quả những quá trình đó sẽ gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển bền vững của ngành du lịch nói riêng và sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Ngành du lịch hỗ trợ tích cực đến các hoạt động kinh tế địa phƣơng và có tính đến các giá trị và chi phí về mặt môi trƣờng thì mới bảo vệ đƣợc các ngành kinh tế địa phƣơng. Chia sẻ lợi ích với cộng đồng địa phƣơng là một nguyên tắc quan trọng dẫn đến sự bền vững. 1.1.4.6. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương Cƣ dân địa phƣơng, nền văn hóa, lối sống và truyền thống của địa phƣơng là những nhân tố quan trọng thu hút khách du lịch đến với điểm du lịch. Khi cộng đồng đƣợc tham gia chỉ đạo phát triển du lịch thì sẽ tạo đƣợc những điều kiện đặc biệt thuận lợi cho du lịch, bởi cộng đồng là chủ nhân và là ngƣời có trách nhiệm chính với tài nguyên và môi trƣờng khu vực. Điều này sẽ tạo ra khả năng phát triển lâu dài của du lịch. 1.1.4.7. Thường xuyên trao đổi ý kiến với cộng đồng địa phương và các ngành có liên quan Trao đổi ý kiến với quần chúng nhằm dung hòa sự phát triển kinh tế với những mối quan tâm lớn hơn từ cộng đồng địa phƣơng, với những tác động tiềm ẩn của sự phát triển lên môi trƣờng tự nhiên, văn hóa – xã hội. Quá trình tham khảo ý kiến trong trƣờng hợp này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi nó bao hàm việc trao đổi thông tin, ý kiến, đánh giá và hành động dựa vào kỹ năng, kiến thức và các nguồn lực địa phƣơng. Việc tham khảo ý kiến trên diện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
11 rộng vì lợi ích của cả cộng đồng địa phƣơng, khách du lịch và cả các ngành công nghiệp là việc làm hết sức cần thiết đối với mục tiêu phát triển du lịch bền vững. 1.1.4.8. Trú trọng việc đào tạo và nâng cao nhận thức về môi trường Đối với bất kỳ sự phát triển nào, con ngƣời luôn đóng vai trò quyết định. Một lực lƣợng lao động đƣợc đào tạo trình độ nghiệp vụ không những đem lại lợi ích về kinh tế cho ngành mà còn nâng cao chất lƣợng sản phẩm du lịch. Một đội ngũ nhân viên có trình độ nghiệp vụ, có hiểu biết cao về văn hóa, môi trƣờng là yếu tố quan trọng để đảm bảo chất lƣợng của sản phẩm du lịch, là một trong những nguyên tắc then chốt đối với sự phát triển du lịch bền vững. 1.1.4.9. Tăng cường quảng bá tiếp thị một cách có trách nhiệm Quảng bá tiếp thị luôn là một hoạt động quan trọng đối với phát triển du lịch, đảm bảo sự thu hút khách, tăng cƣờng khả năng cạnh tranh của các sản phẩm du lịch. Chiến lƣợc tiếp thị du lịch bền vững bao gồm việc xác định đánh giá và luôn rà soát lại mặt cung của tài nguyên thiên nhiên và nhân văn. Việc quảng cáo tiếp thị và cung cấp cho khách những thông tin đầy đủ và có trách nhiệm có thể nâng cao nhận thức hiểu biết, sự cảm kích, lòng tôn trọng của du khách đối với môi trƣờng, tự nhiên, xã hội và các giá trị nhân văn nơi thăm quan. Đồng thời sẽ làm tăng đáng kể sự thỏa mãn của khách đối với các sản phẩm du lịch. Điều này sẽ góp phần làm giảm những tác động tiêu cực từ hoạt động thu hút khách, đảm bảo cho tính bền vững trong phát triển du lịch. 1.1.4.10. Thường xuyên tiến hành công tác nghiên cứu Để đảm bảo cho sự phát triển bền vững cần có những căn cứ khoa học vững chắc dựa trên việc nghiên cứu các vấn đề có liên quan. Trong quá trình phát triển, nhiều yếu tố chủ quan và khách quan nảy sinh sẽ có những tác động cần phải nghiên cứu, để có những giải pháp phù hợp điều chỉnh sự phát triển. Nhƣ vậy việc thƣờng xuyên cập nhật các thông tin, nghiên cứu và phân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn