Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích cơ bản của luận văn này là hệ thống hóa khung lý thuyết và phân tích thực trạng về quản lý chi ngân sách xã, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI NGUYỄN PHI KHANH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Bắc Giang - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI NGUYỄN PHI KHANH QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ MAI TRANG Bắc Giang - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Bắc Giang, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Phi Khanh
ii LỜI CẢM ƠN Luận văn này là kết quả của quá trình học tập và nghiên cứu ở nhà trường, kinh nghiệm trong quá trình công tác, sự nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ của nhiều tổ chức và cá nhân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Mai Trang, Trường Đại học Thương Mại Hà Nội người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu nhà trường, cùng toàn thể quý thầy cô giáo Trường Đại học Thương Mại đã nhiệt tình giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo, đồng nghiệp ở Sở Tài chính, Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Lục Nam, Kho Bạc Nhà nước, Chi cục Thuế và các cơ quan, tổ chức có liên quan ở Lục Nam đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp số liệu cho tôi trong việc thu thập thông tin và tìm hiểu tình hình thực tế. Mặc dù bản thân đã có sự nỗ lực trong quá trình nghiên cứu, Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tôi mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin cảm ơn! Bắc Giang, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Phi Khanh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ........................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ......................................................................... vii DANH MỤC SƠ ĐỒ .............................................................................................. vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1 2. Tổng quan nghiên cứu tài liệu..............................................................................2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................6 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................6 6. Kết cấu luận văn ....................................................................................................7 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ CẤP XÃ ...............................................................................................................................8 1.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH XÃ ...............................................................8 1.1.1. Khái niệm ngân sách xã ..................................................................................8 1.1.2. Đặc điểm của ngân sách xã .............................................................................9 1.1.3. Vai trò của Ngân sách xã ..............................................................................10 1.2. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ .................................................................11 1.2.1. Quản lý chi của ngân sách Nhà nƣớc cấp xã ..............................................11 1.2.2. Yêu cầu của quản lý chi ngân sách xã .........................................................16 1.2.3. Nội dung quản lý chi ngân sách xã ..............................................................17 1.3. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG .................................................................................................................25 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách xã Biển Động huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang .................................................................................................................25
iv 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý ngân sách xã tại xã An Dƣơng huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang .................................................................................................................27 1.3.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý chi ngân sách xã cho huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang .........................................................................................................29 1.4. SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ HIỆN NAY ...............................................................................29 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM ..................................................................32 2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ PHÒNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN LỤC NAM ..........................32 2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội .............................................32 2.1.2. Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Lục Nam .............................................37 2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM ..................................................38 2.2.1. Thực trạng lập dự toán chi ngân sách xã....................................................39 2.2.2. Thực trạng quản lý chấp hành chi ngân sách xã .......................................44 2.2.3. Thực trạng quản lý quyết toán ngân sách xã .............................................56 2.2.4. Thực trạng thực trạng công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra chi ngân sách xã ......................................................................................................................58 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NSX TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM .......................................................................................61 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ...............................................................................61 2.3.2. Những hạn chế ...............................................................................................63 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................................64 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM ...............................................67 3.1. MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ ĐỊNH HƢỚNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM .......67 3.1.1. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2020 – 2025 .......................67
v 3.1.2. Định hƣớng quản lý chi Ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam giai đoạn 2020 – 2025 .....................................................................................................68 3.2. CÁC GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM TRONG THỜI GIAN TỚI.....................................................................................................70 3.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi ngân sách xã .....................................70 3.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành chi ngân sách xã ......................................71 3.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán ngân sách xã ............................................73 3.2.4. Hoàn thiện công tác công khai tài chính ngân sách xã ..............................74 3.2.5. Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra, kế toán trong quản lý chi ngân sách xã ......................................................................................................................75 3.2.6. Nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực quản lý ngân sách xã .....................75 3.2.7. Tăng cƣờng sự phối hợp giữa các cơ quan tài chính, Kho bạc nhà nƣớc với xã.........................................................................................................................77 3.2.8. Đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong sử dụng ngân sách xã ...............................................................................................................................79 3.2.9. Tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý chi ngân sách xã .......................................................................................................79 3.3. KIẾN NGHỊ ......................................................................................................80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CTX Chi thường xuyên HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc nhà nước KPCĐ Kinh phí công đoàn KTXH Kinh tế - xã hội NSNN Ngân sách nhà nước NSX Ngân sách xã UBND Ủy ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản TC-KH Tài chính kế hoạch
vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1: Tình hình thu, chi NSX trên địa bàn huyện Lục Nam giai đoạn 2017- 2019 ...........................................................................................................................39 Bảng 2.2: Tổng hợp thu NSX ở huyện Lục Nam giai đoạn 2017 – 2019 .................42 Bảng 2.3: Tổng hợp chi NSX ở huyện Lục Nam giai đoạn 2017 – 2019 .................43 Bảng 2.4: Tổng hợp quyết toán thu, chi NSX theo từng xã, thị trấn ........................45 giai đoạn 2017 – 2019 ...............................................................................................45 Bảng 2.5: Cơ cấu chi NSX trên địa bàn huyện Lục Nam giai đoạn 2017 – 2019 ....47 Bảng 2.6: Tình hình thực hiện chi thường xuyên NSX trên địa bàn huyện Lục Nam giai đoạn 2017 – 2019 ...............................................................................................48 DANH MỤC SƠ ĐỒ Hình 2.1.Bản đồ hành chính huyện Lục Nam ...........................................................33
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xã, phường, thị trấn (gọi chung là đơn vị hành chính cấp cơ sở) đã tồn tại và phát triển theo suốt quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương. Theo Thông tư 344/2017/TT-BTC ngày 30 tháng 12 năm 2017 của Bộ Tài chính, đơn vị hành chính Xã gồm có xã, thị trấn là đơn vị hành chính dưới huyện và phường là đơn vị hành chính dưới quận. Tính đến ngày 22 tháng 4 năm 2020, Việt Nam có 10.614 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 1.712 phường, 605 thị trấn và 8.297 xã, trong đó có 348 xã thuộc các thành phố trực thuộc tỉnh, 328 xã thuộc các thị xã và 7.621 xã thuộc các huyện. (theo Báo cáo số liệu tổng hợp mạng lưới Điểm giao dịch xã của Ngân hàng Chính sách xã hội). Có thể nói xã có vai trò, vị trí, chức năng và nhiệm vụ hết sức quan trọng. Nơi đây thể hiện rõ nhất mối quan hệ giữa Nhà nước với nhân dân và trực tiếp tổ chức triển khai, chỉ đạo, biến mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống. Chính quyền cấp xã là đơn vị quản lý hành chính Nhà nước cấp cơ sở, chịu trách nhiệm một cách toàn diện trước Đảng, Nhà nước và nhân dân địa phương trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội, an ninh quốc phòng.... Bởi vậy, việc xây dựng Đảng bộ và chính quyền Nhà nước ở cấp xã trong sạch, vững mạnh kết hợp chặt chẽ với vấn đề quan tâm công tác quản lý nguồn ngân sách cơ sở để tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới hiện nay là một yêu cầu khách quan và cấp thiết. Ngân sách xã là một công cụ tài chính quan trọng cho chính quyền cấp xã thực hiện được các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Từ đó góp phần tạo ra nguồn lực chung cho sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước, đưa nước ta tiến nhanh hơn, mạnh hơn, bắt kịp với nhịp độ phát triển của các nước trong khu vực và trên thế giới. Do vậy, một trong những yêu cầu quan trọng được đặt lên hàng đầu là phải đổi mới mạnh hơn hoạt động ngân sách xã, đặc biệt là quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện.
2 Trong những năm qua, công tác quản lý chi ngân sách xã ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang đã có những bước tiến đáng ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được vẫn còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế nhất định (Vẫn còn nhiều xã, trường học chưa thực hiện nghiêm quy chế dân chủ trong quản lý ngân sách, đặc biệt là việc thu, chi các khoản đóng góp của nhân dân. Một số đơn vị quản lý sử dụng ngân sách không đúng quy định của luật ngân sách, biểu hiện: chi sai nguyên tắc, chế độ, chứng từ không đảm bảo quy định ….) Do đó, việc nghiên cứu, phân tích tình hình thực tiễn công tác quản lý chi ngân sách xã để chỉ ra những tồn tại thiếu sót, thấy rõ những vấn đề bức xúc cần giải quyết, từ đó có những giải pháp đối với xây dựng và phát triển ngân sách xã trên địa bànhuyện Lục Nam hiện nay là một vấn đề mang tính cấp thiết. Đó chính là những lý do hết sức thuyết phục để tôi chọn đề tài: “Quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tổng quan nghiên cứu tài liệu Tính đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý chi NSNN. Có thể “kể đến một số đề tài nghiên cứu tiêu biểu như sau: Nguyễn Ngọc Hùng (2006), Quản lý ngân sách nhà nước, Nhà xuất bản Thống kê, TP. Hồ Chí Minh.Cuốn sách nhằm cung cấp những kiến thức về lý luận tổng quan, cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành và nghiệp vụ quản lý Ngân sách Nhà nước. Nội dung của cuốn sách bao gồm 12 phần chính: Tổng quan về ngân sách Nhà nước; Tổ chức hệ thống ngân sách Nhà nước; Thuế; Quản lý chi thuế; Phí và lệ phí; Huy động vốn tín dụng Nhà nước; Chi thường xuyên; Chi đầu tư phát triển; Cân đối ngân sách Nhà nước; Lập dự toán ngân sách Nhà nước; Chấp hành ngân sách Nhà nước; Quyết toán ngân sách Nhà nước. Cuốn sách đã trình bày các nội dung tổng quát liên quan đến quản lý NSNN trong đó có quản lý chi NSNN. Tô Thiện Hiền (2012),Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tỉnh An Giang giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến 2020, Luận án tiến sỹ, Trường Đại học Ngân hàng Tp.HCM. Luận án đã tập trung phân tích hiện trạng quản lý NSNN tại tỉnh An Giang để đánh giá những mặt thành công và hạn chế để làm cơ sở cho
3 những giải pháp hoàn thiện quản lý NSNN tại tỉnh An Giang bao gồm: Tăng cường, chấn chỉnh quản lý thu, bồi dưỡng nguồn thu, khuyến khích tăng thu; Quản lý nguồn thu tập trung vào NSNN; Quản lý và sử dụng có hiệu quả các khoản chi NSNN; Hoàn thiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp; Hoàn thiện đổi mới cơ chế quản lý phân cấp điều hành NSNN các cấp; Đổi mới quy trình lập, chấp hành và quyết toán NSNN; Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; Nâng cao trình độ cán bộ quản lý NSNN. Phạm Ngọc Dũng (2019), Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước: Thực trạng và khuyến nghị, Tạp chí tài chính ngày 23/04/2019. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước là một nội dung quan trọng của quản lý ngân sách nhà nước. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước không chỉ liên quan đến công tác quản lý ngân sách mà còn liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và các vấn đề kinh tế - xã hội. Bài viết đánh giá thực trạng hệ thống ngân sách và phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam thời gian qua và đề xuất một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước theo hướng bền vững. Nguyễn Thị Việt Nga (2019), Quản lý ngân sách địa phương tại tỉnh Bắc Giang, Tạp chí tài chính ngày 07/02/2019. Trong những năm qua, công tác quản lý ngân sách nhà nước của tỉnh Bắc Giang đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển toàn diện kinh tế - xã hội trên địa bàn Tỉnh. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý ngân sách nhà nước của Tỉnh cũng còn những tồn tại, bất cập đặt ra cần giải quyết. Bài viết khảo sát thực trạng về công tác quản lý ngân sách nhà nước và đưa ra một số giải pháp gắn với tình hình thực tiễn công tác quản lý ngân sách nhà nước tại Bắc Giang. Chu Văn Sử (2019), Quản lý chi NSNN của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương Mại. Luận văn trên cơ sở đánh giá thực trạng đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện bao gồm: Để tăng cường hiệu lực trong công tác quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với quản lý chi NSNN cần đổi mới một cách hiệu quả và sâu sắc công cụ quản lý, trong đó đội ngũ cán bộ quản lý là quan trọng nhất; Để xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường, nhà nước phải sử
4 dụng một hệ thống các công cụ quản lý vĩ mô như kế hoạch, chính sách, các công cụ tài chính, pháp luật... Việc sử dụng các công cụ này thể hiện thông qua hoạt động của các cơ quan, đơn vị trong bộ máy nhà nước và đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước; thực hiện tốt công tác quản lý chi NSNN, đảm bảo chi ngân sách tiết kiệm, hiệu quả đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của từng cấp chính quyền, từng đơn vị góp phần hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ thúc đẩy huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên phát triển ngày càng nhanh và bền vững. Hoàng Văn Kiên (2019), Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương Mại. Luận văn nghiên cứu tình hình quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mai Sơn để chỉ ra một số hạn chế, tồn tại đó là: Trong công tác điều hành ngân sách ở một số lĩnh vực còn chưa bám sát dự toán được giao, việc điều hành, triển khai nhiệm vụ tại một số đơn vị dự toán thường chậm, dồn nén vào cuối năm và còn để xảy ra tình trạng không thực hiện được dự toán trong năm, đặc biệt là chi đầu tư xây dựng cơ bản gây ra tình trạng chi chuyển nguồn lớn, đây là một nguyên nhân gây thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước…Những tồn tại, hạn chế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng chủ yếu là do hệ thống cơ chế, chính sách và quản lý NSNN chưa hoàn chỉnh, trình độ quản lý của cán bộ ngành tài chính còn nhiều hạn chế bất cập nhất là cán bộ tài chính cấp cơ sở. Sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong quản lý NSNN nhiều khi chưa đồng bộ. Để thực hiện các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi ngân sách có hiệu quả đòi hỏi phải thực hiện tổng hợp các giải pháp ở tầm vĩ mô và vi mô. Nguyễn Thuý Hà (2020), Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Tây Hồ, TP Hà Nội, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương Mại.Trong luận văn này tác giả đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về mối quan hệ giữa chi NSNN và phát triển KT-XH ở địa phương, làm rõ mục tiêu, nguyên tắc, phương thức quản lý chi NSĐP trong điều kiện kinh tế thị trường. Đã trình bày một cách khái quát thực trạng quản lý chi NS trong mối quan hệ với phát triển KT-XH trên các mặt: cải thiện cơ sở hạ tầng KT-XH, bảo đảm công bằng xã hội. Tác giả luận văn phân tích kinh
5 nghiệm quản lý chi NSNN ở một số quận trên địa bàn TP Hà Nội và rút ra bài học cho quận Tây Hồ, nhất là kinh nghiệm cải cách quản lý NS theo kết quả đầu ra và khuôn khổ NS trung hạn. Đặc biệt, tác giả luận văn đã luận chứng khá thuyết phục về các quan điểm hoàn thiện quản lý chi NSĐP, kiến nghị áp dụng 6 nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSĐP phù hợp với điều kiện của Quận Tây Hồ. Một số giải pháp có ý nghĩa tham khảo cho các địa phương khác như áp dụng quy trình lập dự toán và phân bổ NS trên cơ sở khuôn khổ chi tiêu trung hạn hướng đến kết quả đầu ra; hoàn thiện cơ chế quản lý chi NS theo hướng mở rộng quyền tự chủ cho tổ chức thụ hưởng NS…. Phạm Thị Nhung (2020), Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương Mại. Trên cơ sở các nghiên cứu lý luận về quản lý chi NSNN, kinh nghiệm của một số địa phương của Việt Nam về quản lý chi NSNN, tác giả đã đúc kết một số kinh nghiệm có giá trị như: quy hoạch và quản lý nghiêm theo quy hoạch, bứt phá về cơ sở hạ tầng, đổi đất lấy cơ sở hạ tầng, người có đất ra mặt đường phải đóng tiền… Căn cứ thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ, có tính đến các xu hướng diễn biến bối cảnh và thực tế mục tiêu, yêu cầu phát triển của địa phương, tác giả đã đề xuất 06 nhóm giải pháp đổi mới quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ, trong đó một số giải pháp có ý nghĩa tham khảo cho các địa phương khác như: lựa chọn, quyết định danh mục và thứ tự ưu tiên các sản phẩm đầu ra; các giải pháp nâng cao hiệu quả CTX, chi ĐTPT; hoàn thiện hệ thống các định mức chi NSNN… Để các giải pháp trên có tính khả thi, triển khai thực hiện được trong cuộc sống, luận văn cũng đã nghiên cứu và đề xuất 4 nhóm điều kiện thực hiện như: đổi mới tư duy quản lý chi NSNN; các điều kiện chủ yếu liên quan đến việc triển khai thực hiện khuôn khổ chi tiêu trung hạn và hoàn thiện khung pháp lý; các điều kiện liên quan đến hoàn thiện hệ thống cơ chế quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ. Có thể nói các đề tài trên đã có đóng góp rất nhiều cho việc nghiên cứu về hoạt động quản lý ngân sách nhà nước nói chung và quản lý chi ngân sách cấp
6 huyện nói riêng, tuy nhiên, với đặc thù là một huyện chủ yếu là trồng lúa, hoa màu và cây ăn quả, trong vùng có đặc sản na dai, dứa, vải thiều..., hoạt động quản lý NSNN, cũng như việc thực thi luật ngân sách nhà nước, đặc biệt là chi NSNN, cũng có những đặc điểm riêng, khác biệt. Do đó, đề tài học viên lựa chọn mặc dù có tính kế thừa, nhưng nó cũng thể hiện các quan điểm nghiên cứu độc lập của tác giả. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu Từ việc hệ thống hóa khung lý thuyết và phân tích thực trạng về quản lý chi ngân sách xã, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi ngân sách xã làm cơ sở nghiên cứu đề tài. Phân tích thực trạng công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách xã 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Về thời gian: Luận văn bám sát các vấn đề về quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017-2019. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phƣơng pháp thu thập số liệu 5.1.1. Số liệu thứ cấp
7 Số liệu thứ cấp được thu thập từ Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Lục Nam, Sở Tài chính, Chi Cục Thống kê huyện Lục Nam; Báo cáo kế hoạch KT-XH 5 năm 2011-2016; Kế hoạch KT-XH hàng năm của UBND huyện; Báo cáo quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH của huyện đến năm 2020; Niên giám thống kê huyện Lục Nam và một số báo cáo khác có liên quan để đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. 5.2. Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp và xử lý số liệu Để tiến hành phân tích đánh giá thực trạng chi ngân sách xã trên địa bàn nghiên cứu theo các tiêu thức khác nhau, luận văn sử dụng phương pháp phân tổ thống kê để tổng hợp và hệ thống hóa tài liệu thu thập được. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của luận văn gồm 3 chương với kết cấu như sau: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý chi Ngân sách xã. Chƣơng 2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam. Chƣơng 3. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam.
8 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ CẤP XÃ 1.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH XÃ 1.1.1. Khái niệm ngân sách xã Ngân sách xã là một cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống NSNN, nó đại diện và đảm bảo tài chính cho chính quyền xã có thể chủ động khai thác những thế mạnh có sẵn để phát triển kinh tế, thực hiện các chính sách xã hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn[17]. Ngân sách xã là một bộ phận của tài chính công có liên quan đến các hoạt động chi tiêu của chính phủ và các nguồn thu để tài trợ cho chi tiêu của chính phủ. Một trong mục tiêu quan trọng của phân tích chi tiêu của ngân sách là để hiểu tác động của chi tiêu của chính phủ, các quy định, chính sách thuế và vay mượn lên quá trình phát triển kinh tế - xã hội như tạo việc làm, đầu tư và chi tiêu. Nguyên tắc để quản lý chi ngân sách là đảm bảo vai trò điều tiết của chính phủ trongnền kinh tế và tác động của nó đối với việc sử dụng tài nguyên và bảo đảm phúc lợi của người dân[20]. Ngân sách xã trực tiếp gắn với người dân, trực tiếp giải quyết toàn bộ mối quan hệ về lợi ích giữa Nhà nước với dân. Chính vì vậy, ngân sách xã là tiền đề đồng thời là hệ quả trong quá trình quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước. Trong điều lệ ngân sách xã ban hành tháng 04/1972 có ghi:"NSX là kế hoạch thu chi tài chính của chính quyền cấp xã, để đảm bảo điều kiện vật chất cho Hội đồng nhân dân và Ủy ban hành chính xã làm tròn trách nhiệm, nhiệm vụ của mình: đảm bảo việc chấp hành pháp luật, giữ vững trật tự trị an, bảo vệ tài sản công cộng, bảo hộ quyền lợi hợp pháp của công dân; quản lý mọi hoạt động kinh tế, văn hoá, xã hội trong xã, động viên và giám sát các hợp tác xã và công dân thi hành nghiêm chỉnh các nghĩa vụ đối với Nhà nước". Thông tư số 344/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 quy định về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị trấn xác định:
9 “Ngân sách xã do Ủy ban nhân dân xã xây dựng và quản lý, Hội đồng nhân dân xã quyết định và giám sát.” Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là cần phải có một khái niệm về ngân sách xã đầy đủ, thống nhất làm cơ sở cho việc xác định các yêu cầu, nhiệm vụ của NSX sau này. Tổng kết lại, một khái niệm phản ánh bản chất và bao quát nhất về NSX là: NSX là toàn bộ các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền Nhà nước cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của Nhà nước cấp cơ sở trong khuôn khổ đã được phân công, phân cấp quản lý. Như vậy ta có thể khẳng định rằng ngân sách cấp xã là một bộ phận hữu cơ trong hệ thống ngân sách Nhà nước, được kết cấu chặt chẽ và chịu sự điều chỉnh vĩ mô của NSNN theo mục tiêu chung của quốc gia; kết hợp hài hòa giữa lợi ích chung và quyền lợi vật chất của từng xã, dựa trên cơ sở sử dụng nguồn tài chính tại chỗ có hiệu quả, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cấp xã hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngân sách cấp xã là nhân tố góp phần thực hiện thành công mục tiêu công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. 1.1.2. Đặc điểm của ngân sách xã Có thể khẳng định rằng ngân sách xã là một cấp trong hệ thống NSNN vì vậy ngân sách xã mang đầy đủ những đặc điểm chung của NSNN; mặt khác cấp xã là cấp chính quyền cơ sở vì vậy bên cạnh những đặc điểm chung của NSNN ngân sách cấp xã còn có những đặc điểm riêng tạo ra sự khác biệt căn bản so với các cấp NS khác. - Đặc điểm chung: + Hoạt động của ngân sách xã luôn gắn chặt với hoạt động của chính quyền nhà nước cấp xã; + Quản lý ngân sách xã bắt buộc phải tuân theo một chu trình luật định và KH; + Hầu hết các khoản thu, chi của ngân sách xã được thực hiện theo phương thức phân phối lại và không hoàn trả trực tiếp.
10 - Đặc điểm riêng: Hiện nay NSNN Việt Nam bao gồm 4 cấp tương đương với 4 cấp chính quyền của nhà nước ta. Tuy chức năng, nhiệm vụ của 4 cấp chính quyền về cơ bản giống nhau, nhưng phạm vi và quy mô hoạt động có sự khác nhau. Vì vậy, ngân sách cấp xã có những đặc điểm riêng, có tính chất đặc biệt so với các cấp ngân sách khác. Đó là: Ngân sách cấp xã vừa là một cấp ngân sách cơ sở, cấp cuối cùng trong hệ thống các cấp ngân sách nhà nước; vừa là một đơn vị trực tiếp sử dụng ngân sách của mình. Từ tính chất đặc biệt của ngân sách cấp xã yêu cầu phải xây dựng các tiêu chí để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã phù hợp với yêu cầu công cuộc đổi mới đất nước ta. 1.1.3. Vai trò của Ngân sách xã Với khái niệm ngân sách cấp xã là một bộ phận của NSNN, vì vậy bản chất vai trò của NSNN cũng là bản chất, vai trò của ngân sách xã nhưng phạm vi hoạt động được thu hẹp trên từng địa bàn của đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn cụ thể được biểu hiện như sau: - Ngân sách xã là nguồn tài chính chủ yếu để đảm bảo cho chính quyền Nhà nước cấp xã thực thi các nhiệm vụ kinh tế, xã hội trên địa bàn. Để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ về quản lý kinh tế xã hội trên địa bàn theo sự phân cấp trong hệ thống chính quyền nhà nước, chính quyền xã phải có nguồn tài chính đủ lớn. Có thể nói ngân sách cấp xã là quỹ tiền tệ có quy mô lớn nhất trong số quỹ tiền mà chính quyền cấp xã được quản lý và sử dụng, nguồn tiền trong ngân sách xã chỉ được phép thực hiện các nhiệm vụ mà chính quyền xã phải đảm nhận. Vì vậy khả năng đảm bảo nguồn tài chính từ ngân sách cấp xã như thế nào sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến mức độ thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, xã hội của chính quyền nhà nước cấp xã. - Ngân sách xã là công cụ tài chính quan trọng để giúp chính quyền Nhà nước cấp xã khai thác các thế mạnh về kinh tế, xã hội trên địa bàn xã đó. Cùng với quá trình hoàn thiện luật NSNN, cơ chế phân cấp về quản lý kinh tế - xã hội cho chính quyền cấp xã ngày càng nhiều hơn tạo thế chủ động cho các xã trong quá trình xây
11 dựng và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Chính trong quá trình này ngân sách xã đóng vai trò to lớn thông qua việc tạo lập các nguồn tài chính cần thiết để chính quyền xã đầu tư khai thác các thế mạnh về kinh tế xã hội nông thôn và từng bước tạo đà cho sự phát triển kinh tế trong những năm tới. - Ngân sách xã là công cụ tài chính giúp chính quyền nhà nước cấp trên thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát hoạt động của chính quyền cấp xã. Nhà nước ta là một hệ thống tổ chức thống nhất có sự phân công, phân cấp trách nhiệm, quyền hạn quản lý kinh tế xã hội cho chính quyền cấp dưới yêu cầu cần có sự giám sát thường xuyên của cơ quan chính quyền nhà nước cấp trên đối với hoạt động của cơ quan chính quyền nhà nước cấp dưới. Vì vậy có thể nói rằng ngân sách cấp xã là một trong những công cụ hữu hiệu cho chính quyền nhà nước cấp trên thực hiện quyền giám sát của mình đối với hoạt động của chính quyền nhà nước cấp dưới bởi một trong những nguồn thu của ngân sách cấp xã là nguồn chi bổ sung từ ngân sách cấp trên. Thông qua các nguồn thu, nhiệm vụ chi tại ngân sách xã chính quyền xã thực hiện sự quản lý của mình trên tất cả mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội đảm bảo sự ổn định về chính trị và thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn xã. Từ những vai trò trên ta có thể khẳng định ngân sách xã là ngân sách của dân, do dân, vì dân và là công cụ tài chính quan trọng để chính quyền nhà nước cấp xã thực hiện các chức năng nhiệm vụ được giao. 1.2. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ 1.2.1. Quản lý chi của ngân sách Nhà nƣớc cấp xã Nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách xã là hai khái niệm không thể tách rời nhau, hình thành trên cơ sở khả năng và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội mà chính quyền xã được phân công, phân cấp đảm nhiệm. Xét trên phương diện quan hệ giữa hai mặt thu và chi NSX thì thu NSX còn ảnh hưởng mang tính quyết định đến chi NSX. "Lường thu mà chi" đã trở thành phương châm điều hành NSNN ta nói chung và NSX nói riêng. Bởi vậy, muốn đi sâu nghiên cứu nhiệm vụ chi NSX trước hết phải đi tìm hiểu các nguồn thu của NSX thể hiện qua các nội dung sau: