Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đưa ra các giải pháp tăng cường hoạt động quản lý thanh khoản tại Eximbank như: hoàn thiện quy trình quản lý thanh khoản tại Eximbank, công tác dự báo thanh khoản, xây dựng kho dữ liệu tập trung, đội ngũ nhân viên, hoàn thiện hệ thống công nghệ thống tin và cơ chế quản lý vốn tập trung (FTP) làm cơ sở cho một hoạt động quản lý thanh khoản ngày càng hiệu quả hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------------- ĐÀM THỊ HƯƠNG TRANG QUẢN LÝ THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------------- ĐÀM THỊ HƯƠNG TRANG QUẢN LÝ THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. DƯƠNG THỊ BÌNH MINH TP. Hồ Chí Minh – Năm 2013
LỜI CAM ĐOAN Nội dung và số liệu phân tích trong Luận văn này là kết quả nghiên cứu độc lập của học viên và chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tác giả luận văn ký và ghi rõ họ tên Đàm Thị Hương Trang
MỤC LỤC  Lời cam đoan Mục lục Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục đồ thị Lời mở đầu CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THANH KHOẢN Trang CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...................................................................01 1.1. Cơ sở lý luận về thanh khoản.........................................................................01 1.1.1. Khái niệm chung về thanh khoản ...................................................................01 1.1.2. Thanh khoản của ngân hàng...........................................................................01 1.1.3. Cung – Cầu thanh khoản................................................................................03 1.1.3.1. Cầu thanh khoản .........................................................................................03 1.1.3.2. Cung thanh khoản .......................................................................................03 1.1.4. Trạng thái thanh khoản .................................................................................04 1.2. Rủi ro thanh khoán.........................................................................................05 1.2.1. Khái niệm rủi ro thanh khoản.........................................................................05 1.2.2. Phân loại rủi ro thanh khoản ..........................................................................05 1.2.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro thanh khoản .......................................................06
1.2.4. Hậu quả của rủi ro thanh khoản......................................................................07 1.3. Quản lý thanh khoản ......................................................................................07 1.3.1. Khái niệm quản lý thanh khoản......................................................................07 1.3.2. Sự cần thiết phải quản lý thanh khoản............................................................07 1.3.3. Mục tiêu của quản lý thanh khoản..................................................................08 1.3.4. Khung chính sách của quản lý thanh khoản....................................................08 1.3.4.1. Quyền hạn và trách nhiệm...........................................................................08 1.3.4.2. Quy trình quản lý thanh khoản ....................................................................10 1.3.5. Phương pháp và công cụ ................................................................................11 1.3.5.1. Các phương pháp đo lường thanh khoản .....................................................11 1.3.5.2. Phương pháp quản lý thanh khoản ..............................................................14 1.3.5.3. Các biện pháp xử lý rủi ro thanh khoản .......................................................17 1.3.6. Các báo cáo và tần suất báo cáo ....................................................................20 1.4. Kinh nghiệm quản lý thanh khoản từ một số NHTM Cổ phần Việt Nam và Ngân hàng nước ngoài ....................................................................21 Kết luận chương 1 ...................................................................................................23 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THANH KHOẢN TẠI NHTM CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM (EXIMBANK)........................................................................................................24 2.1.Tổng quan về Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam ......................24 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển.....................................................................24 2.1.2. Cơ cấu tổ chức...............................................................................................24
2.1.3. Hoạt động kinh doanh trong thời gian gần đây...............................................25 2.2.Cơ sở pháp lý quản lý thanh khoản tại NHTM Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam............................................................................................27 2.2.1. Quy định của NHNN Việt Nam .....................................................................27 2.2.2. Quy định của NHTM cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank) .............................................................................................................28 2.3. Thực trạng quản lý thanh khoản tại NHTM Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam............................................................................................28 2.3.1. Thực trạng thanh khoản tại Eximbank............................................................29 2.3.1.1. Các chỉ tiêu theo quy định của NHNN ........................................................29 2.3.1.2. Một số chỉ tiêu thanh khoản được xem xét...................................................30 2.3.2. Thực trạng quản lý thanh khoản tại Eximbank ...............................................34 2.3.2.1. Giám sát của Hội đồng quản trị và Ban điều hành cấp cao ..........................34 2.3.2.2. Cơ cấu quản lý thanh khoản tại Eximbank ..................................................34 2.3.2.3. Tính hệ thống của quản lý thanh khoản tại Eximbank trong mối tương quan với các rủi ro hoạt động khác .........................................................36 2.3.2.4. Công tác đo lường thanh khoản tại Eximbank ............................................37 2.3.2.5. Công tác phân tích, dự báo thanh khoản......................................................46 2.3.2.6. Hệ thống cảnh báo thanh khoản ..................................................................48 2.3.2.7. Kế hoạch đối phó với những bất ngờ...........................................................48
2.3.2.8. Hoàn thiện việc quản lý nguồn vốn tập trung nhằm quản lý tốt thanh khoản và tăng hiệu quả sử dụng vốn, tối đa hóa lợi nhuận ngân hàng ........................................................................................................................ 49 2.4. Thực trạng rủi ro thanh khoản và xử lý rủi ro thanh khoản tại Eximbank .........................................................................................................50 2.4.1. Thực trạng rủi ro thanh khoản tại Eximbank ..................................................50 2.4.2. Thực trạng xử lý rủi ro thanh khoản tại Eximbank .........................................51 2.5. Đánh giá thực trạng quản lý thanh khoản tại NHTM Cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam...................................................................................54 2.5.1. Những ưu điểm..............................................................................................54 2.5.2. Những hạn chế...............................................................................................57 2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế....................................................................59 Kết luận chương 2 ...................................................................................................60 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ THANH KHOẢN TẠI NHTM CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM ............................................................................................................61 3.1. Định hướng quản lý thanh khoản của Eximbank đến năm 2020 ........................................................................................................................61 3.1.1. Mục tiêu quản lý thanh khoản ........................................................................61 3.1.2. Nội dung quản lý thanh khoản tại Eximbank đến năm 2020...........................61
3.2. Các giải pháp đối với ngân hàng nhà nước nhằm tăng cường quản lý thanh khoản..............................................................................................62 3.2.1. Thực thi chính sách tiền tệ linh hoạt...............................................................62 3.2.2. Minh bạch, công khai trong các chính sách tiền tệ, quản lý............................63 3.2.3 Kiểm soát việc thành lập ngân hàng thương mại .............................................63 3.2.4 Tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác giám sát hoạt động của các ngân hàng thương mại.................................................................................64 3.2.5. Hỗ trợ các NHTM củng cố thanh khoản đi kèm các giải pháp, quy định cứng rắn....................................................................................................64 3.3. Các giải pháp đối với Eximbank nhằm tăng cường quản lý thanh khoản ...........................................................................................................64 3.3.1. Xây dựng quy trình về quản lý thanh khoản...................................................64 3.3.2. Tăng cường công tác dự báo thanh khoản tương quan với thay đổi của các điều kiện kinh tế vĩ mô..........................................................................66 3.3.3. Xây dựng kho dữ liệu tập trung các chỉ số thống kê kinh tế và các dữ liệu nội bộ của ngân hàng.............................................................................66 3.3.4. Xây dựng đội ngũ nhân viên có trình độ, năng lực và đạo đức nghề nghiệp ......................................................................................................67 3.3.5. Hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin .......................................................68 3.3.6. Từng bước hoàn thiện cơ chế quản lý vốn tập trung để vận dụng hiệu quả mục tiêu quản lý thanh khoản....................................................................68 3.4. Các giải pháp đối với Eximbank về vấn đề xử lý rủi ro thanh khoản......................................................................................................................69
Kết luận chương 3 ...................................................................................................72 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt: - ACB: Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu - ALCO: Ủy ban quản lý tài sản Có, tài sản Nợ - Eximbank: Ngân hàng thương mại cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam - NHNN: Ngân hàng nhà nước Việt Nam - NHTM: Ngân hàng thương mại - ROA: tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản bình quân - ROE: tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu bình quân - TCTD: tổ chức tín dụng Danh mục các bảng, biểu: - Bảng 1.1: Nguồn cung thanh khoản của ngân hàng - Bảng 2.1: Bảng kết quả hoạt động kinh doanh tại Eximbank - Bảng 2.2: Chỉ tiêu thanh khoản theo quy định của NHNN - Bảng 2.3: Các chỉ tiêu thanh khoản được xem xét tại Eximbank - Bảng 2.4: Báo cáo theo định kỳ hàng tháng (đến ngày 30/06/2013) - Bảng 2.5: Báo cáo theo định kỳ hàng ngày (đến ngày 30/06/2013) - Bảng 2.6: Tỷ lệ an toán vốn tối thiểu tại Eximbank - Bảng 2.7: Bảng đo lường tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng cho vay dài hạn tại Eximbank ngày 30/06/2013. - Bảng 2.8: Bảng theo dõi tồn quỹ tại Eximbank ngày 30/06/2013 - Bảng 2.9: Tỷ lệ dư nợ/tiền gửi khách hàng tại Eximbank ngày 30/06/2013 - Bảng 2.10: Tỷ lệ dư nợ/tiền gửi khách hàng tại Eximbank ngày 30/06/2013 - Bảng 2.11: Bảng phân tích thanh khoản GAP
- Bảng 2.12: Báo dòng tiền các khoản mục tài sản, nợ phải trả tại Eximbank ngày 30/06/2013 - Bảng 2.13: Các chỉ tiêu tài sản, nợ phải trả tại Eximbank tháng 8/2012. Danh mục các hình,đồ thị: - Hình 1.1. Minh họa sắp xếp sơ đồ tổ chức quản lý thanh khoản - Đồ thị 2.1. Diễn biến vốn huy động, cho vay tại Eximbank trong tháng 8/2012
LỜI MỞ ĐẦU  1. Tính cấp thiết của đề tài: Vấn đề thanh khoản được xem là vấn đề thường nhật đối với hoạt động ngân hàng. Quản lý thanh khoản đặt ra 2 vấn đề cho nhà quản lý phải suy nghĩ: - Đối với ngân hàng “Thặng dư thanh khoản”, tức dư thừa tiền mặt không có lãi suất, ngân hàng cần xác định nên đầu tư hiệu quả khoản thặng dư thanh khoản này. - Đối với ngân hàng “Thâm hụt thanh khoản”, tức thiếu hụt tiền mặt để chi trả, ngân hàng cần xác định bổ sung thanh khoản từ nguồn nào? ở đâu? chi phí thế nào? Như vậy, thanh khoản và quản lý thanh khoản là yếu tố quyết định sự an toàn trong hoạt động của bất kỳ ngân hàng thương mại nào. Quản lý thanh khoản giúp cho ngân hàng tránh được các rủi ro có thể xảy ra như thiếu hụt tiền mặt dẫn đến phải huy động chi phí cao, mất uy tín dẫn đến mất khách hàng, hoặc đình trệ hoạt động dẫn đến giảm thu nhập, thậm chí đẩy ngân hàng đến bờ vựt phá sản...Ngoài ra, quản lý thanh khoản góp phần gia tăng hiệu quả hoạt động của ngân hàng thông qua quản lý hiệu quả tài sản. Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện nay, nhiều ngân hàng đang phải đối mặt với tình trạng căng thẳng thanh khoản, khi mà sự cạnh tranh khốc liệt về thu hút tiền gửi buộc các ngân hàng phải tìm kiếm các nguồn tài trợ có chi phí cao. Khả năng thanh khoản không hợp lý là dấu hiệu đầu tiên của tình trạng bất ổn về tài chính. Điều này cho thấy vấn đề thanh khoản và quản lý thanh khoản của các ngân hàng thương mại có ý nghĩa cấp bách cả về lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở vận dụng những lý thuyết được học trong chương trình đào tạo bậc cao học - Trường đại
học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh vào điều kiện Việt Nam, luận văn này bàn về “Quản lý thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam”. 2. Mục tiêu nghiên cứu: - Về lý thuyết: hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quản lý thanh khoản tại các ngân hàng thương mại. - Về thực tiễn: Phân tích, đánh giá và đề xuất các kiến nghị về quản lý thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam. 3. Phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: quản lý thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. - Không gian nghiên cứu: Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam và một số Ngân hàng TMCP Việt Nam và nước ngoài. - Thời gian nghiên cứu: từ năm 2006 đến tháng 6/2013, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thanh khoản tại Eximbank và đến 2020 khi đề xuất các kiến nghị. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Thống kê, so sánh, đối chiếu, phân tích định tính và định lượng, tổng hợp. - Dữ liệu: số liệu thống kê thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thường niên, báo cáo tài chính đã được kiểm toán của Eximbank va các số liệu nội bộ của Eximbank. 5. Những đóng góp mới của luận văn: - Làm rõ thực trạng quản lý thanh khoản tại NHTM cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam (Eximbank) dựa trên cách tiếp cận hiện đại, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế của hoạt động quản lý thanh khoản tại Eximbank, từ đó đề xuất những giải pháp thích hợp. - Đóng góp các giải pháp tăng cường hoạt động quản lý thanh khoản tại Eximbank như: hoàn thiện quy trình quản lý thanh khoản tại Eximbank, công tác dự
báo thanh khoản, xây dựng kho dữ liệu tập trung, đội ngũ nhân viên, hoàn thiện hệ thống công nghệ thống tin và cơ chế quản lý vốn tập trung (FTP) làm cơ sở cho một hoạt động quản lý thanh khoản ngày càng hiệu quả hơn. - Ngoài ra, luận văn đề xuất giải pháp xử lý rủi ro thanh khoản tại Eximbank trong trường hợp xảy ra khủng hoảng thanh khoản xảy. 6. Nội dung kết cấu của Luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý thanh khoản của ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng quản lý thanh khoản tại NHTM cổ phần Xuất Nhập Khẩu Việt Nam Chương 3: Các giải pháp tăng cường quản lý thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam. Kết luận.
- Trang 1 - CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THANH KHOẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH KHOẢN 1.1.1. Khái niệm chung về thanh khoản Thanh khoản chỉ mức độ mà một tài sản có thể được mua hoặc bán trên thị trường mà không làm ảnh hưởng đến giá thị trường của tài sản đó. Một tài sản có tính thanh khoản cao thường được đặc trưng bởi số lượng giao dịch lớn. Ví dụ như tiền mặt có tính thanh khoản cao nhất, luôn sẵn sàng để thanh toán, lưu thông, tích trữ. Hay nói cách khác thanh khoản đề cập đến tài sản được chuyển đổi thành tiền mặt một cách nhanh chóng với chi phí thấp. Tiền mặt là tài sản thanh khoản cao nhất, các tài sản khác được chuyển đổi thành tiền mặt phải trải qua thời gian dài và với chi phí cao được xem như có tính thanh khoản kém. Thanh khoản cũng đề cập cả khả năng của một doanh nghiệp để đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán của mình. 1.1.2. Thanh khoản của ngân hàng Thanh khoản của ngân hàng là khả năng tức thời để đáp ứng nhu cầu rút tiền gửi hoặc giải ngân các khoản tín dụng đã cam kết. Một ngân hàng được xem là có thanh khoản tốt nếu có khả năng đáp ứng đầy đủ các nhu cầu thanh toán, chi trả phát sinh với chi phí hợp lý đúng vào thời điểm khách hàng hoặc đối tác có nhu cầu. Ngược lại, một ngân hàng có thanh khoản thấp có thể gặp rủi ro thiếu hụt thanh khoản khi ngân hàng đang ở trong tình trạng khó khăn tài chính nghiêm trọng, hay gặp vấn đề rút tiền hàng loạt. Khi đó ngân hàng phải sử dụng ngân quỹ dự trữ có sẵn, hoặc vay mượn, hoặc bán bớt tài sản, dẫn đến ngân hàng bị phá sản vì không đáp ứng đủ nhu cầu thanh khoản.
- Trang 2 - Với một ngân hàng thanh khoản được xét trên ba góc độ: thanh khoản của tài sản, thanh khoản của nguồn vốn, yếu tố thời gian của thanh khoản. Thanh khoản của tài sản Thanh khoản của tài sản là khả năng chuyển hóa thành tiền của tài sản đó, được đo bằng thời gian và chi phí chuyển hóa tài sản thành tiền, hay nói cách khác là tổn thất (giảm giá) của tài sản đó khi chuyển hóa thành tiền. Một tài sản được xem là có thanh khoản cao nếu việc chuyển hóa tài sản thành tiền mất thời gian ngắn và chi phí thấp. Ngân hàng nắm giữ tài sản với thanh khoản khác nhau. Kết cấu của tài sản với thanh khoản khác nhau tạo nên thanh khoản của nhóm tài sản hoặc của cả danh mục tài sản. Trong danh mục tài sản của ngân hàng thì tiền mặt có thanh khoản cao nhất. Thanh khoản của nguồn Thanh khoản của nguồn là khả năng huy động, mở rộng nguồn vốn của ngân hàng, được đo bằng thời gian và chi phí mở rộng nguồn khi cần thiết. Thời gian và chi phí mở rộng nguồn càng thấp thì thanh khoản của nguồn càng cao và ngược lại. Kết cấu nguồn vốn của ngân hàng có tính thanh khoản khác nhau. Nguồn vốn nào có khả năng huy động với khoảng thời gian và mức lãi suất hợp lý thì có tính thanh khoản cao và ngược lại. Yếu tố thời gian của thanh khoản Xét về thời gian, nhu cầu thanh khoản của ngân hàng (hay nhu cầu rút tiền gửi hoặc giải ngân) có 2 loại: nhu cầu thanh khoản ngắn hạn và nhu cầu thanh khoản dài hạn. Nhu cầu thanh khoản ngắn hạn có tính tức thời, như nhu cầu rút tiền gửi từ các tài khoản thanh toán, tài khoản có kỳ hạn đến hạn hoặc nhu cầu rút vốn của các đối tác trên thị trường liên ngân hàng. Để đáp ứng nhu cầu thanh khoản ngắn hạn, ngân hàng phải duy trì ở mức độ khá lớn các loại tài sản có tính thanh khoản cao như
- Trang 3 - tiền mặt tại quỹ, tiền gửi tại Ngân hàng nhà nước, hoặc tiền gửi tại các định chế tài chính khác, các chứng khoán chính phủ… Nhu cầu thanh khoản dài hạn có tính thời vụ, chu kỳ và có xu hướng. Chẳng hạn nhu cầu rút tiền hay vay mượn thường đặc biệt tăng cao vào dịp cuối năm, hoặc cận tết nguyên đán để trang trải chi tiêu, mua sắm. Để đáp ứng nhu cầu thanh khoản dài hạn, ngân hàng phải dự phòng trước khả năng cung cấp vốn từ nhiều nguồn khác nhau và ở mức độ cao hơn so nhu cầu thanh khoản ngắn hạn. Ví dụ như đặt kế hoạch thu hút các khoản tiền gửi mới, thỏa thuận vay dài hạn từ công chúng hoặc từ các ngân hàng khác… Như vậy, căn cứ vào yếu tố thời gian của thanh khoản mà ngân hàng quyết định làm thế nào, khi nào, ở đâu có thể tiếp cận các nguồn cung cấp thanh khoản mỗi khi cần đến. 1.1.3. Cung – Cầu thanh khoản 1.1.3.1. Cầu thanh khoản Cầu thanh khoản là nhu cầu thanh toán các nghĩa vụ tài chính đã cam kết của ngân hàng. Nếu xếp theo thứ tự ưu tiên chi trả, các nguồn cầu về thanh khoản được xếp như sau: - Đảm bảo dự trữ bắt buộc - Khách hàng rút tiền từ tài khoản - Thanh toán các giấy tờ có giá và hoàn trả nợ vay khi đến hạn - Thanh toán các chi phí hoạt động, thực hiện nghĩa vụ nộp thuế, trả cổ tức cho cổ đông, thanh toán các nghĩa vụ tài chính khác. - Nhu cầu tín dụng của khách hàng. 1.1.3.2. Cung thanh khoản
- Trang 4 - Cung thanh khoản là những nguồn thu của ngân hàng để đáp ứng cầu thanh khoản. Cung thanh khoản bao gồm tài sản hiện có và khả năng huy động mới của ngân hàng. Bảng 1.1. Nguồn cung thanh khoản của ngân hàng TÀI SẢN HIỆN CÓ HUY ĐỘNG MỚI - Tiền mặt trong quỹ - Tiền gửi mới của khách hàng - Tiền gửi tại ngân hàng nhà - Vay ngân hàng nhà nước nước và các tổ chức tín dụng. - Vay trên thị trường Liên ngân - Các khoản tín dụng được hoàn hàng trả - Các dạng tài sản nợ khác - Chứng khoán chính phủ và chứng khoán có tính lỏng cao - Các tài sản có tính lỏng khác 1.1.4. Trạng thái thanh khoản Ngân hàng dựa trên cung – cầu thanh khoản để đánh giá trạng thái thanh khoản, từ đó có những quyết định để đảm bảo tính thanh khoản của ngân hàng và sử dụng vốn có hiệu quả. Trạng thái thanh khoản của ngân hàng được tính như sau: Trạng thái thanh Tổng cung về Tổng cầu về (1.1) = - khoản của ngân hàng thanh khoản thanh khoản (NLPt) Có ba trạng thái thanh khoản có khả năng xảy ra sau đây: Thặng dư thanh khoản: Khi cung thanh khoản vượt quá cầu thanh khoản (NLPt > 0), ngân hàng đang ở trạng thái thặng dư thanh khoản. Nhà quản trị ngân hàng phải cân nhắc đầu tư số vốn thặng dư này vào đâu để mang lại hiệu quả cho tới khi chúng cần được sử dụng để đáp ứng các nhu cầu thanh khoản trong tương lai. Thâm hụt thanh khoản: Khi cầu thanh khoản lớn hơn cung thanh khoản (NLPt < 0), ngân hàng phải đối mặt với tình trạng thâm hụt thanh khoản. Nhà quản
- Trang 5 - trị phải xem xét, quyết định nguồn tài trợ thanh khoản lấy từ đâu, bao giờ thì có và chi phí bao nhiêu. Cân bằng thanh khoản: Khi cung thanh khoản cân bằng với cầu thanh khoản (NLPt = 0), tình trạng này được gọi là cân bằng thanh khoản. Tuy nhiên, đây là tình trạng rất khó xảy ra trên thực tế. 1.2. RỦI RO THANH KHOẢN 1.2.1. Khái niệm rủi ro thanh khoản Rủi ro thanh khoản là rủi ro phát sinh khi ngân hàng không có khả năng cung ứng đầy đủ lượng tiền mặt cho nhu cầu thanh khoản tức thời; hoặc cung ứng đủ nhưng với chi phí cao. Nói cách khác, rủi ro thanh khoản là rủi ro phát sinh trong trường hợp ngân hàng thiếu khả năng chi trả do không chuyển đổi kịp các loại tài sản ra tiền mặt hoặc không thể vay mượn để đáp ứng yêu cầu của các hợp đồng thanh toán. 1.2.2. Phân loại rủi ro thanh khoản: Có ba loại rủi ro thanh khoản có thể xảy ra đối với ngân hàng thương mại: - Rủi ro thanh khoản do thiếu hụt thanh khoản tạm thời, thời vụ: là rủi ro phát sinh do ngân hàng gặp phải tình trạng thiếu hụt thanh khoản ngắn hạn hoặc mang tính chất thời vụ. Các ngân hàng thông thường dễ dàng ứng phó với loại rủi ro thanh khoản này bằng các dự trữ thanh khoản sẵn có hoặt vay ngân hàng nhà nước, sử dụng hạn mức vay liên ngân hàng, tăng huy động vốn mới… - Rủi ro thanh khoản do thiếu hụt thanh khoản khẩn cấp: là rủi ro phát sinh do ngân hàng thiếu hụt thanh khoản khẩn cấp khi có hiện tượng rút tiền ồ ạt, lan rộng, lượng vốn huy động giảm mạnh, hoặc phát hiện có thông tin xấu về ngân hàng, hoặc đã xảy ra hiện tượng rút tiền ồ ạt ở một ngân hàng khác. Các ngân hàng cần phải nghiêm túc, khẩn trương xử lý nhanh rủi ro thanh khoản khẩn cấp thông qua các chính sách, biện pháp nhạy bén, linh hoạt, nhanh chóng để hạn chế tổn thất xảy ra.
- Trang 6 - - Rủi ro thanh khoản do khủng hoảng thanh khoản: là rủi ro phát sinh trong trường hợp xảy ra khủng hoảng thanh khoản trong hệ thống ngân hàng thương mại. Rủi ro này tuy hiếm nhưng ngân hàng thương mại cần phải chuẩn bị kế hoạch và phương án dự phòng quản lý thanh khoản. 1.2.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro thanh khoản Ngân hàng có thể gặp rủi ro thanh khoản do các nguyên nhân cơ bản sau đây: - Một là, sự mất cân đối về kỳ hạn giữa tài sản nợ và tài sản có. Ngân hàng vay mượn quá nhiều các khoản tiền gửi ngắn hạn từ các cá nhân và định chế tài chính khác, sau đó chuyển hoá chúng thành những tài sản đầu tư dài hạn. Từ đó, xuất hiện tình trạng mất cân đối về kỳ hạn giữa nguồn vốn và sử dụng vốn. Khi nhu cầu thanh khoản phát sinh do những khoản tiền gửi ngắn hạn đến hạn chi trả, ngân hàng không huy động được nguồn cung thanh khoản do phải nắm giữ quá nhiều tài sản đầu tư dài hạn, khi đó ngân hàng gặp phải rủi ro thanh khoản. - Hai là, sự thay đổi của lãi suất có thể tác động đến cả người gửi tiền và người vay vốn. Khi lãi suất giảm, một số người gửi tiền rút vốn khỏi ngân hàng để đầu tư vào nơi có tỷ suất sinh lợi cao hơn; còn những người đi vay tích cực tiếp cận các khoản tín dụng vì lãi suất đã thấp hơn trước. Từ đó gia tăng nhu cầu thanh khoản, ảnh hưởng đến giá trị thị trường của các tài sản mà ngân hàng có thể đem bán để tăng thêm nguồn cung thanh khoản và trực tiếp ảnh hưởng đến chi phí vay mượn trên thị trường tiền tệ. Nếu ngân hàng không có nguồn cung thanh khoản đủ để đáp ứng cầu thanh khoản thì ngân hàng gặp phải rủi ro thanh khoản. - Ba là, chiến lược quản trị thanh khoản của ngân hàng không phù hợp và kém hiệu quả chẳng hạn như ngân hàng đang sở hữu các chứng khoán có tính thanh khoản thấp, nguồn dự trữ của ngân hàng không đủ cho nhu cầu chi trả…Như vậy, ngân hàng khó có thể đối phó với tình trạng thiếu hụt thanh khoản do khách hàng rút tiền hàng loạt, hoặc các cam kết tín dụng được thực hiện. - Bốn là, niềm tin của công chúng vào ngân hàng. Điều cơ bản là các ngân hàng phải đặt một sự ưu tiên cao đối với việc đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Sự mất