Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động của dự án nâng cấp đô thị đến sinh kế hộ gia đình trên địa bàn phường Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên G

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu sinh kế của người dân sau việc thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị trên địa bàn phường Vĩnh Bảo, phành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Qua nghiên cứu, phân tích để tìm ra các cơ chế chính sách hỗ trợ nhằm giúp hộ gia đình tại phường Vĩnh Bảo có những chiến lược sinh kế bền vững.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động của dự án nâng cấp đô thị đến sinh kế hộ gia đình trên địa bàn phường Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên G

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH -------------------------------------- VŨ QUANG HẬU TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN NÂNG CẤP ĐÔ THỊ ĐẾN SINH KẾ HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ RẠCH GIÁ, TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------------------ VŨ QUANG HẬU TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN NÂNG CẤP ĐÔ THỊ ĐẾN SINH KẾ HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN PHƢỜNG VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ RẠCH GIÁ, TỈNH KIÊN GIANG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. HOÀNG THỊ CHỈNH TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thu thập đảm bảo tính khách quan, các nguồn trích dẫn đƣợc chú thích nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Tôi xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan này. TP Hồ Chí Minh, ngày 26 tháng 5 năm 2017 Học viên thực hiện Vũ Quang Hậu
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DAH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ TÓM TẮT LUẬN VĂN CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU ............................................................................................. 1 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................... 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU..................................................................................... 2 1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................. 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................. 2 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 2 1.4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................... 3 1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................................ 3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN .............................................................. 3 1.6. KẾT CẤU LUẬN VĂN .......................................................................................... 4 CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT ................................................................... 5 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THU HỒI, BỒI THƢỜNG VÀ HỖ TRỢ THU HỒI ĐẤT ........................................................................................................................ 5 2.1.1. Đô thị và đất đô thị ............................................................................................ 5 2.1.2. Đô thị và đất đô thị ............................................................................................ 5 2.1.3. Thu hồi đất ......................................................................................................... 6 2.1.4. Bồi thƣờng và hỗ trợ thu hồi đất ....................................................................... 6 2.1.5. Cơ sở pháp lý để bồi thƣờng, hỗ trợ thu hồi đất ................................................ 6 2.2. SINH KẾ BỀN VỮNG ............................................................................................ 7
2.2.1. Sinh kế ............................................................................................................... 7 2.2.2. Sinh kế bền vững ............................................................................................... 8 2.2.2.1. Bối cảnh dễ bị tổn thƣơng .............................................................................. 9 2.2.2.2. Tài sản sinh kế ................................................................................................ 9 2.2.2.3. Chiến lƣợc sinh kế ....................................................................................... 12 2.2.2.4. Kết quả của sinh kế ................................................................................... 133 2.3. CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN ...................................... 133 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.............................................................................................. 16 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................... 17 3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................ 17 3.2. MÔ HÌNH VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU .................................................... 17 3.3. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ...................................................................................... 21 3.3.1. Dữ liệu thứ cấp ................................................................................................ 21 3.1.2. Dữ liệu sơ cấp .................................................................................................. 22 3.1.3. Mẫu nghiên cứu ............................................................................................... 22 3.4. PHƢƠNG PHÁP PHÂN TÍCH SỐ LIỆU ............................................................. 23 3.4.1. Quy trình sàng lọc và xử lý dữ liệu ................................................................. 23 3.4.2. Phân tích thống kê mô tả ................................................................................. 23 3.4.3. Kiểm định trung bình hai mẫu độc lập (t-test) ................................................ 23 3.4.4. Phƣơng pháp hồi quy Binary Logistic ............................................................ 24 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................................. 25 CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................... 26 4.1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ PHƢỜNG VĨNH BẢO VÀ DỰ ÁN NÂNG CẤP ĐÔ THỊ................................................................................................................. 26 4.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ................................................................. 26 4.1.2. Giới thiệu về dự án nâng cấp đô thị thành phố Rạch Giá ............................... 27 4.1.3. Ảnh hƣởng dự án nâng cấp thành phố Rạch Giá tại phƣờng Vĩnh Bảo .......... 29 4.1.3.1. Ảnh hƣởng thu hồi đất ở............................................................................... 29 4.1.3.2. Ảnh hƣởng công trình nhà ............................................................................ 30
4.1.3.3. Ảnh hƣởng công trình/ vật kiến trúc ............................................................ 31 4.1.3.4. Ảnh hƣởng cây cối hoa màu ......................................................................... 31 4.2. ĐẶC ĐIỂM MẪU KHẢO SÁT............................................................................. 32 4.2.1. Nguồn vốn con ngƣời ...................................................................................... 32 4.2.2. Nguồn vốn tự nhiên ......................................................................................... 35 4.2.3. Nguồn vốn tài chính ........................................................................................ 36 4.2.4. Nguồn vốn vật chất.......................................................................................... 37 4.2.5. Nguồn vốn xã hội ............................................................................................ 38 4.3. KẾT QUẢ HỒI QUY............................................................................................. 39 4.3.1. Kiểm tra đa cộng tuyến của các biến trong mô hình ....................................... 39 4.3.2. Kết quả hồi quy các nhân tố ảnh hƣởng đến khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình ...................................................................................................................... 40 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4.............................................................................................. 43 CHƢƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ....................................... 44 5.1. KẾT LUẬN ............................................................................................................ 44 5.2. HÀM Ý CHÍNH SÁCH ......................................................................................... 45 5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ................. 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1: BẢNG CÂU HỎI PHỎNG VẤN PHỤ LỤC 2: PHÂN TÍCH SỐ LIỆU PHỤ LỤC 3: DỰ ÁN NÂNG CẤP ĐÔ THỊ THÀNH PHỐ RẠCH GIÁ
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DFDI Khung sinh kế bền vững ĐVT Đơn vị tính OLS Phƣơng pháp bình phƣơng bé nhất TDTT Thể dục thể thao THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Giải thích các biến trong mô hình ................................................................ 18 Bảng 4.1: Ảnh hƣởng thu hồi đất ở ............................................................................... 30 Bảng 4.2: Ảnh hƣởng công trình nhà ............................................................................ 30 Bảng 4.3: Ảnh hƣởng công trình, vật kiến trúc ............................................................. 31 Bảng 4.4: Ảnh hƣởng của cây cối, hoa màu ................................................................. 32 Bảng 4.5: Tuổi chủ hộ ................................................................................................... 33 Bảng 4.6: Nghề nghiệp chủ hộ ...................................................................................... 34 Bảng 4.7: Số lao động trong hộ ..................................................................................... 35 Bảng 4.8: Tuổi chủ hộ ................................................................................................... 35 Bảng 4.9: Giấy tờ đất .................................................................................................... 36 Bảng 4.10: Nguồn vốn tài chính ................................................................................... 37 Bảng 4.11: Nhà ở .......................................................................................................... 37 Bảng 4.12: Thiết bị truyền thông .................................................................................. 38 Bảng 4.13: Phƣơng tiện đi lại........................................................................................ 38 Bảng 4.14: Tham gia hội đoàn thể ................................................................................ 39 Bảng 4.15: Ma trận tƣơng quan giữa các biến độc lập ................................................. 39 Bảng 4.16: Kết quả ƣớc lƣợng mô hình ........................................................................ 40
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.1: Khung sinh kế bền vững ................................................................................ 8 Sơ đồ 3.1: Quy trình nghiên cứu của Luận văn ............................................................ 17 Biểu đồ 4.1: Cơ cấu ngành nghề ................................................................................... 26 Biểu đồ 4.2: Giới tính chủ hộ ........................................................................................ 33 Biểu đồ 4.3: Học vấn chủ hộ ......................................................................................... 34
TÓM TẮT LUẬN VĂN Ổn định cuộc sống là một phần quan trọng khi những ngƣời bị ảnh hƣởng bởi các dự án thu hồi đất bị mất cơ sở sản xuất, kinh doanh, việc làm, hoặc các nguồn thu nhập khác, cho dù họ có mất cả nhà cửa hay không. Tuy nhiên, các trƣờng hợp bị thiệt hại về nhà cửa và các nguồn thu nhập là những đối tƣợng thuộc diện rủi ro cao nhất trong các dự án. Đề tài đã sử dụng phƣơng pháp chọn mẫu thuận tiện, chọn ra 120 hộ gia đình bị ảnh hƣởng bởi dự án thu hồi đất trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Trong 120 hộ gia đình đƣợc khảo sát, có 60 hộ gia đình bị ảnh hƣởng thu hồi đất và 60 hộ không bị ảnh hƣởng thu hồi đất. Phân tích mô tả các nguồn lực vốn sinh kế cho thấy hộ gia đình trên địa bàn phƣờng Vĩnh bảo đa phần có chủ hộ là nam giới, tuổi và học vấn trung bình của hộ gia đình tƣơng đối cao, nghề nghiệp của chủ hộ phần lớn là sản xuất, kinh doanh; đa số hộ gia đình có tài sản lớn và có nhiều trang thiết bị hiện đại. Tác giả sử dụng mô hình hồi quy Binary Logistic phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình. Tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu 8 nhân tố độc lập gồm giới tính, tuổi, nghề, học vấn, số lao động, tỷ lệ phụ thuộc, đầu tƣ, ảnh hƣởng thu hồi đất tác động đến biến phụ thuộc. Kết quả phân tích cho thấy có 5 biến ảnh hƣởng cùng chiều với khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình gồm tuổi, nghề, học vấn, số lao động, đầu tƣ và 2 biến ảnh hƣởng ngƣợc chiều với thu nhập của hộ gia đình gồm tỷ lệ phụ thuộc và ảnh hƣởng. Chƣa có bằng chứng cụ thể để khẳng định có hay không sự ảnh hƣởng của biến giới tính đến khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình. Qua kết quả phân tích cho thấy, tác động của dự án nâng cấp đô thị thành phố Rạch Giá, đặc biệt là việc thu hồi đất để thực hiện dự án đã làm ảnh hƣởng đến thay đổi sinh kế của hộ gia đình. Những hộ bị thu hồi đất, bị ảnh hƣởng đến nghề nghiệp sản xuất, kinh doanh, làm giảm thu nhập. Do đó, cần có những chính sách hỗ trợ
hợp lý, đặc biệt là chính sách hỗ trợ tái định cƣ, hỗ trợ vốn, chuyển đổi nghề nghiệp đề hộ gia đình bị ảnh hƣởng bởi dự án có đƣợc cuộc sống mới tốt đẹp hơn.
1 CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đô thị hóa là một tất yếu của quá trình phát triển đất nƣớc. Thực tế cho thấy để tạo quỹ đất phục vụ quá trình đô thị hóa, việc thực hiện thu hồi đất, giải phóng mặt bằng để xây dựng các công trình, khu đô thị, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, các công trình công cộng phục vụ lợi ích chung là việc làm cần thiết. Trong thời gian qua Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách và đã đƣợc các địa phƣơng nỗ lực vận dụng để giải quyết vấn đề bồi thƣờng, tái định cƣ, bảo đảm việc làm, thu nhập và đời sống của ngƣời dân có đất bị thu hồi. Song tình trạng thiếu việc làm, thất nghiệp, không chuyển đổi đƣợc nghề nghiệp, khó khăn trong cuộc sống sinh hoạt nơi ở mới, đặc biệt đối với ngƣời nông dân bị thu hồi đất đã và đang diễn ra tại nhiều địa phƣơng. Nguyên nhân này một phần do nhiều nơi thực hiện đền bù, tái định cƣ, đào tạo, giải quyết việc làm cho ngƣời dân có đất bị thu hồi còn chƣa hợp lý dẫn đến tình trạng khiếu kiện gây mất trật tự an ninh, xã hội. Bên cạnh đó, bản thân ngƣời dân bị thu hồi đất còn thụ động trông chờ vào nhà nƣớc, chƣa tích cực tự thích nghi, đào tạo nghề để đáp ứng với sự nghiệp CNH, HĐH đất nƣớc. Phƣờng Vĩnh Bảo là một trong 9 phƣờng nội ô trung tâm thành phố Rạch Giá, có diện tích tự nhiên 118,29 ha, đƣợc phân chia thành 5 khu phố, dân số 4.462 hộ với 23.039 nhân khẩu. Kinh tế chủ yếu là thƣơng mại dịch vụ (chiếm 80%), tiểu thủ công nghiệp (chiếm 14%), còn lại hải sản và khác (chiếm 6%). Tháng 8 năm 2014, UBND thành phố Rạch Giá tổ chức triển khai thực hiện dự án xây dựng bờ kè đƣờng Nguyễn Thái Học và cải tạo hạ tầng khu dân cƣ thu nhập thấp (gọi tắt là khu LIA 4) thuộc dự án nâng cấp đô thị vùng Đồng bằng sông Cửu Long, tiểu dự án thành phố Rạch Giá với tổng kinh phí khoảng 200 tỷ đồng, trong đó tổng kinh phí bồi thƣờng hỗ trợ hộ dân di dời là 37,3 tỷ đồng. Thu hồi đất để thực hiện dự án trên không chỉ làm các hộ dân mất đi tài sản hiện hữu là đất đai, nhà cửa mà còn làm mất đi địa vị, các cơ hội, thu nhập của hộ
2 gia đình và cộng đồng, gây ra sự xáo trộn xã hội do ngƣời dân phải bắt đầu lại cuộc sống mới với không ít rủi ro, thách thức.Các hộ bị thu hồi đất đã đƣợc tạo điều kiện chuyển đổi sang các ngành nghề khác, cải thiện cuộc sống, phát triển kinh tế. Tuy nhiên, còn rất nhiều hộ phải đối mặt với nguy cơ mất việc làm, mất cơ sở kinh doanh, thậm chí không có chỗ ở do không đủ tiền để nhận nền tái định cƣ với giá cao hơn tiền hỗ trợ. Nhằm kịp thời có những đánh giá đúng đắn về ảnh hƣởng của dự án, và đƣa ra một số giải pháp hiệu quả cho công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng đối với dự án này, tôi đã chọn thực hiện đề tài nghiên cứu đề tài: “Tác động của dự án nâng cấp đô thị đến sinh kế hộ gia đình trên địa bàn phường Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang”. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu sinh kế của ngƣời dân sau việc thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, phành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Qua nghiên cứu, phân tích để tìm ra các cơ chế chính sách hỗ trợ nhằm giúp hộ gia đình tại phƣờng Vĩnh Bảo có những chiến lƣợc sinh kế bền vững. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Phân tích thực trạng sinh kế của hộ gia đình trƣớc và sau khi bị thu hồi đất để thực hiện dự án nâng cấp đô thị tại phƣờng Vĩnh Bảo. So sánh sinh kế của hộ gia đình trƣớc và sau khi bị thu hồi đất. Tác động của các yếu tố đến sinh kế của hộ dân sau việc thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, phành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Hàm ý chính sách nhằm đảm bảo sinh kế của ngƣời dân phƣờng Vĩnh Bảo sau khi bị thu hồi đất. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Hiệu quả của dự án mang lại trên các mặt của đời sống xã hội tại địa phƣơng nhƣ thế nào?
3 Sinh kế của ngƣời dân ở phƣờng Vĩnh Bảo sau khi thu hồi đất để thực hiện dự án thay đổi ra sao? Những yếu tố nào tác động đến sinh kế của hộ dân sau việc thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, phành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang? Những chính sách nào giúp ngƣời dân phƣờng Vĩnh Bảo đảm bảo sinh kế bền vững sau khi bị thu hồi đất để thực hiện dự án nâng cấp đô thị? 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là tác động của thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị đến sinh kế hộ gia đình trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Giới hạn không gian nghiên cứu: nghiên cứu đƣợc thực hiện trên các hộ gia đình bị ảnh hƣởng thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Giới hạn về thời gian nghiên cứu: số liệu thứ cấp đƣợc thu thập từ năm 2010- 2015; số liệu sơ cấp đƣợc thu thập từ tháng 11/2016 đến 12/2016. 1.5. Những đóng góp của luận văn Đến thời điểm hiện tại, đã có nhiều nghiên cứu về tác động của việc thu hồi đất đến sinh kế của hộ gia đình, song chƣa có công trình nghiên cứu khoa học nào đƣợc công bố liên quan đến nghiên cứu về tác động của thu hồi đất thực hiện dự án nâng cấp đô thị đến sinh kế hộ gia đình trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo, thành phố Rạch Giá, và cũng chƣa có công trình khoa học nào phỏng vấn sâu các hộ gia đình để có số liệu phản ánh chính xác sinh kế những hộ gia đình sau khi thu hồi đất trên địa bàn phƣờng Vĩnh Bảo. Và đề tài này sẽ làm điều đó để đƣa ra những kiến nghị chính sách dựa trên những con số thực tế và phƣơng pháp phân tích khoa học.
4 1.6. Kết cấu luận văn Chương 1. Giới thiệu nghiên cứu. Chƣơng này trình bày vấn đề nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu và kết cấu luận văn. Chương 2. Cơ sở lý thuyết. Chƣơng này trình bày tổng quan về lý thuyết sinh kế, khung phân tích sinh kế, các nghiên cứu liên quan đến đề tài. Chương 3. Phương pháp nghiên cứu. Chƣơng này trình bày quy trình nghiên cứu, phƣơng pháp thu thập số liệu, phƣơng pháp phân tích dữ liệu. Chương 4. Kết quả nghiên cứu. Chƣơng này trình bày tổng quan về mẫu nghiên cứu, thống kê mô tả đánh giá tác động của thu hồi đất nông nghiệp đến sinh kế của hộ nông dân. Chương 5. Kết luận và hàm ý chính sách. Chƣơng này trình bày những kết quả mà đề tài đạt đƣợc, các hàm ý chính sách nhằm giúp hộ nông dân bị thu hồi đất đảm bảo sinh kế bền vững.
5 CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT 2.1. Cơ sở lý thuyết về thu hồi, bồi thƣờng và hỗ trợ thu hồi đất 2.1.1. Đô thị và đất đô thị Theo Luật quy hoạch đô thị năm 2009, đô thị đƣợc coi là khu vực tập trung dân cƣ sinh sống có mật độ cao và chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kinh tế phi nông nghiệp, là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hoá hoặc chuyên ngành, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ, một địa phƣơng, bao gồm nội thành, ngoại thành của thành phố; nội thị, ngoại thị của thị xã; thị trấn. Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tƣ liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trƣờng sống, là địa bàn phân bố các khu đất đai dân cƣ xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng. Theo Luật đất đai 2013 và điều 1, nghị định 88/CP ngày 17/8/1994 về quản lý đất đai đô thị thì “Đất đô thị là đất nội thành, nội thị xã, thị trấn đƣợc xây dựng nhà ở, trụ sở cơ quan, tổ chức, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, cơ sở hạ tầng phục vụ công công, an ninh quốc phòng và các mục đích khác. Đất ngoại thành, ngoại thị xã đã đƣợc quy hoạch do cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền phê duyệt để phát triển đô thị cũng là đất đô thị và đƣợc sử dụng nhƣ đất đô thị”. Theo đó, đất đô thị bao gồm đất sử dụng vào mục đích công cộng, đất sử dụng cho quốc phòng, an ninh, đất ở, đất chuyên dùng, đất nông nghiệp, lâm nghiệp, đất chƣa sử dụng. 2.1.2. Đô thị và đất đô thị Nâng cấp đô thị có thể hiểu là sự chuyển bƣớc của một đô thị bậc thấp lên một đô thị bậc cao, một đô thị bậc cao đến một đô thị bậc cao hơn. Nâng cấp đô thị còn có thể hiểu là sự tăng trƣởng về cơ sở hạ tầng, kỹ thuật và sự phát triển về kinh tế, sự mở rộng về diện tích, sự gia tăng mật độ dân số và dân số, sự phát triển cân đối về cơ cấu kinh tế, xã hội môi trƣờng. Biểu hiện của nâng cấp đô thị là các yếu tố trên phải có tỷ lệ nâng cấp hơn tỷ lệ trƣớc đây.
6 2.1.3. Thu hồi đất Theo định nghĩa của World Bank, thu hồi đât là quá trình một ngƣời phải bỏ quyền sở hữu, kiểm soát hoặc sử dụng tất cả hoặc một phần đất đai, tài sản và nhà của họ. Theo Luật đất đai năm 2013 quy định: Thu hồi đất là việc Nhà nƣớc quyết định thu lại quyền sử dụng đất của ngƣời đƣợc Nhà nƣớc trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của ngƣời sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai. 2.1.4. Bồi thƣờng và hỗ trợ thu hồi đất Khi thu hồi đất, Nhà nƣớc có chính sách bồi thƣờng thiệt hại về đất, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và ổn định đời sống và thực tế là có những hộ có thu nhập cao hơn so với trƣớc khi thu hồi đất, nhƣng vẫn có một số hộ dân vẫn khó khăn trong việc tạo lập sinh kế của mình. Theo quy định của Luật đất đai năm 2013: Bồi thƣờng về đất là việc Nhà nƣớc trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho ngƣời sử dụng đất. Quá trình bồi thƣờng đƣợc xem nhƣ là đánh giá, đo lƣờng những tổn thất của những ngƣời bị thu hồi đất bằng hình thức tiền hoặc hiện vật và đƣợc chi trả một lần cho ngƣời sở hữu. Việc hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất đã đƣợc nêu rõ trong Luật đất đai năm 2013, đó là việc Nhà nƣớc trợ giúp cho ngƣời có đất thu hồi để ổn định đời sống và phát triển. 2.1.5. Cơ sở pháp lý để bồi thƣờng, hỗ trợ thu hồi đất Việc bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ (TĐC) khi Nhà nƣớc thu hồi đất đƣợc thực hiện trên cơ sở những văn bản pháp luật gồm Luật đất đai năm 2003; Nghị định số 131/2006/NĐ-CP ngày 09/11/2006 Ban hành Quy chế quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (đƣợc gọi tắt là ODA) (bao gồm những cam kết quốc tế của chính phủ đƣợc phổ biến và thi hành). Nghị định 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ quy định bổ sung về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất.
7 Nghị định 69/2009/NĐ-CP ngày 13/8/2009 Quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ. Quyết định số 28/2010/QĐ-UBND ngày 23/12/2010 của UBND tỉnh Kiên Giang về việc ban hành giá đất trên địa bàn tỉnh Kiên Giang năm 2010 và các qui định hiện hành. Quyết định số 31/2008/QĐ-UBND ngày 20/10/2008 của UBND tỉnh Kiên Giang về việc ban hành bảng quy định đơn giá bồi thƣờng về cây trồng, hoa màu trên địa bàn tỉnh Kiên Giang. Quyết định số 19/2008/QĐ - UBND ngày 08/07/2008 của UBND tỉnh Kiên Giang về ban hành đơn giá xây dựng mới nhà ở, công trình xây dựng và các vật kiến trúc trên địa bàn tỉnh Kiên Giang. Quyết định số 31/2009/QĐ -UBND ngày 21/12/2009 của UBND tỉnh Kiên Giang ban hành Quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất trên địa bàn thành tỉnh Kiên Giang. (Và một số văn bản liên quan ở phần tài liệu tham khảo) 2.2. Sinh kế bền vững 2.2.1. Sinh kế “Sinh kế” là một khái niệm rộng bao gồm các phƣơng tiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và văn hóa mà các cá nhân, hộ gia đình, hoặc nhóm xã hội sở hữu có thể tạo ra thu nhập hoặc có thể đƣợc sử dụng, trao đổi để đáp ứng nhu cầu của họ. Theo khái niệm của DFID (Bộ phát triển Quốc tế Anh) đƣa ra thì: “Một sinh kế có thể được miêu tả như là sự tập hợp các nguồn lực và khả năng con người có được kết hợp với những quyết định và hoạt động mà họ thực thi nhằm để kiếm sống cũng như để đạt được các mục tiêu và ước nguyện của họ”. Theo khái niệm nêu trên thì chúng ta thấy sinh kế bao gồm toàn bộ những hoạt động của con ngƣời để đạt đƣợc mục tiêu dựa trên những nguồn lực sẵn có của con ngƣời nhƣ các nguồn tài nguyên thiên nhiên, các nguồn vốn, lao động, trình độ phát triển của khoa học công nghệ.
8 Tiếp cận sinh kế là cách tƣ duy về mục tiêu, phạm vi và những ƣu tiên cho phát triển nhằm đẩy nhanh tiến độ xoá nghèo. Đây là phƣơng pháp tiếp cận sâu rộng với mục đích nắm giữ và cung cấp các phƣơng tiện để tìm hiểu nguyên nhân và các mặt trọng của đói nghèo với trọng tâm tập trung vào một số yếu tố (nhƣ các vấn đề kinh tế, an ninh lƣơng thực Phƣơng pháp tiếp cận sinh kế có mục đích giúp ngƣời dân đạt đƣợc thành quả lâu dài trong sinh kế mà những kết quả đó đƣợc đo bằng các chỉ số do bản thân họ tự xác lập và vì thế họ sẽ không bị đặt ra bên ngoài. 2.2.2. Sinh kế bền vững Theo Chambers & Conway (1991) Sinh kế bao gồm năng lực, tài sản (dự trữ, nguồn lực, yêu cầu và tiếp cận) và các hoạt động cần có để bảo đảm phƣơng tiện sinh sống: sinh kế chỉ bền vững khi nó có thể đối phó và phục hồi sau các cú sốc, duy trì hoặc cải thiện năng lực và tài sản, và cung cấp các cơ hội sinh kế bền vững cho các thế hệ kế tiếp; và đóng góp lợi ích ròng cho các sinh kế khác ở cấp độ địa phƣơng hoặc toàn cầu, trong ngắn hạn và dài hạn”. Khung sinh kế bền vững có dạng nhƣ sau: Sơ đồ 2.1: Khung sinh kế bền vững Nguồn: DFID, 1999