Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu cơ chế hợp đồng trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là xây dựng và phát triển thị trường điện cạnh tranh là chiến lược phát triển quan trọng của ngành điện Việt Nam. Việc triển khai thị trường phát điện cạnh tranh đã được thực hiện từ năm 2012 và bước tiếp theo là thực hiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Nghiên cứu cơ chế thực hiện hợp đồng trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh là một trong những nhiệm vụ quan trọng quyết định đến việc thành công trong triển khai thị trường bán buôn điện cạnh tranh tại Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu cơ chế hợp đồng trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- NGUYỄN TẤN HƯNG NGHIÊN CỨU CƠ CHẾ HỢP ĐỒNG TRONG THỊ TRƯỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Kỹ thuật điện Mã số ngành: 60520202 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM --------------------------- NGUYỄN TẤN HƯNG NGHIÊN CỨU CƠ CHẾ HỢP ĐỒNG TRONG THỊ TRƯỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Kỹ thuật điện Mã số ngành: 60520202 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: Tiến sĩ NGUYỄN HÙNG TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học : Tiến sĩ Nguyễn Hùng Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 12 tháng 03 năm 2016 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 PGS. TS. Quyền Huy Ánh Chủ tịch 2 PGS. TS. Ngô Cao Cường Phản biện 1 3 TS. Võ Công Phương Phản biện 2 4 PGS. TS. Nguyễn Văn Nhờ Ủy viên 5 TS. Phạm Đình Anh Khôi Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV PGS. TS. Quyền Huy Ánh
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày 20 tháng 8 năm 2015 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Nguyễn Tấn Hưng Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 29/11/1981 Nơi sinh: TP.HCM Chuyên ngành: Kỹ thuật Điện MSHV: 1441830010 I- Tên đề tài: NGHIÊN CỨU CƠ CHẾ HỢP ĐỒNG TRONG THỊ TRƯỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM II- Nhiệm vụ và nội dung: 1. Tìm hiểu, nghiên cứu kinh nghiệm triển khai thị trường điện của thế giới, trong đó tập trung sâu vào cơ chế thực hiện hợp đồng đang được các nước trên thế giới áp dụng. 2. Từ những kinh nghiệm thực hiện của thế giới, đề tài sẽ liên hệ đến thị trường phát điện cạnh tranh đã được triển khai tại Việt Nam và thực hiện đánh giá kết quả vận hành thị trường phát điện cạnh tranh trong thời gian qua. 3. Nghiên cứu mô hình thị trường bán buôn cạnh tranh Việt Nam sẽ được triển khai thực hiện bao gồm: mục tiêu, nguyên tắc, quá trình triển khai thực hiện… 4. Nghiên cứu xây dựng cơ chế thực hiện hợp đồng trong thị trường bán buôn cạnh tranh tại Việt Nam 5. Các đề xuất/ kiến nghị để triển khai thực hiện thị trường điện có hiệu quả. III- Ngày giao nhiệm vụ: 20/8/2015 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 11/1/2016 V- Cán bộ hướng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn Hùng CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH TS. Nguyễn Hùng PGS. TS. Nguyễn Thanh Phương
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn (Ký và ghi rõ họ tên)
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập tại trường Đại học Kỹ Thuật Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cũng như quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp, bản thân tôi luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ và hướng dẫn tận tình của Quý Thầy Cô nhà trường. Xin được trân trọng gửi lời tri ân đến quý Thầy Cô, cảm ơn thầy Tiến sĩ Nguyễn Hùng đã tận tình hướng dẫn, định hướng nghiên cứu để tôi hoàn thành luận văn đúng tiến độ và đạt được mục đích, yêu cầu của đề tài. Xin được cảm ơn các Anh Phan Quang Vinh - chuyên viên Ban Kinh doanh, Anh Nguyễn Duy Hoàng – chuyên viên Ban Hợp tác Quốc tế và các Anh (Chị) đồng nghiệp tại Tổng công ty Điện lực TP.Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn, gợi mở, hướng dẫn thực hiện và hỗ trợ tôi hoàn thành đề tài này. Cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên, hỗ trợ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu, thực hiện luận văn này. Trân trọng cảm ơn./. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 01 năm 2016 Người thực hiện luận văn
iii TÓM TẮT I. Mục đích nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu: Xây dựng và phát triển thị trường điện cạnh tranh là chiến lược phát triển quan trọng của ngành điện Việt Nam. Việc triển khai thị trường phát điện cạnh tranh đã được thực hiện từ năm 2012 và bước tiếp theo là thực hiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Nghiên cứu cơ chế thực hiện hợp đồng trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh là một trong những nhiệm vụ quan trọng quyết định đến việc thành công trong triển khai thị trường bán buôn điện cạnh tranh tại Việt Nam trong thời gian tới. II. Nhiệm vụ nghiên cứu và giới hạn đề tài: 1. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Tìm hiểu về thị trường điện, kinh nghiệm triển khai thị trường điện của thế giới, trong đó tập trung sâu vào cơ chế thực hiện hợp đồng đang được các nước trên thế giới triển khai áp dụng. - Tìm hiểu về thị trường phát điện cạnh tranh đã được triển khai tại Việt Nam và thực hiện đánh giá kết quả vận hành thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam. - Tìm hiểu và nghiên cứu việc triển khai thị trường bán buôn cạnh tranh Việt Nam trong thời gian tới. - Nghiên cứu xây dựng cơ chế thực hiện hợp đồng trong thị trường bán buôn cạnh tranh tại Việt Nam; - Kết luận/ kiến nghị. 2. Giới hạn của đề tài: - Do thời gian có hạn nên đề tại không đi sâu vào phân tích, giải thích các nguyên tắc cơ bản của thị trường điện mà tập trung vào nghiên cứu quá trình triển khai thực hiện của một số nước trên thế giới. - Đây là đề tài mang tính mới, tài liệu trong nước còn ít, chủ yếu là tài liệu từ nước ngoài và trình độ bản thân còn hạn chế nên nhiều vấn đề còn chưa được giải quyết, một số vấn đề về pháp lý còn đang được Bộ Công Thương, ngành Điện nghiên cứu triển khai áp dụng nên những đề xuất trong đề tài chỉ mang tính chất cá nhân, tham khảo.
iv ABSTRACT I. The purpose of research and subject research: To deploy and develop a competitive electricity market is an important strategic development of Vietnam's power sector. The implementation of Vietnam competitive generation market has been performed since 2012, and the next step is to deploy the wholesale electricity market. Research of the contracting arrangements mechanism in the wholesale electricity market is one of the important tasks that contribute to success in implementing wholesale electricity market of Viet Nam in the coming time. II. Research tasks and Scope of research 1. Research tasks: - To study about electricity market, implementation experience electricity market in some countries which focusing on contract performance mechanism is being applied. - To understand the competitive generation electricity market have been implemented in Vietnam and to evaluate its operating results. - To study about the deployment of wholesale electricity market of Viet Nam. - To study and set up the mechanism of Contract performance in wholesale electricity market of Viet Nam. - Recommendations and Conclusion 2. Scope of research: Due to time constraints then the research should not go deeply into the subject in analyzing and explaining the basic principles of the electricity market, but focuses on the process of implementing a electricity market in some countries around the world. The topic of research is quite new in Viet Nam as well as the scarcity of research materials; therefore, some issues still unresolved in this research. Some remaining legal issues is under consideration by Ministry of Industrial and Trade research so the proposal in this research is for purpose of references in deploy a legal framework for Viet Nam wholesale electricity market.
v MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ................................................................................................................ i Lời cảm ơn ...................................................................................................................ii Tóm tắt .......................................................................................................................iii Abstract ....................................................................................................................... iv Mục lục ........................................................................................................................ v Danh mục viết tắt .......................................................................................................vii Danh mục các bảng...................................................................................................... x Danh mục bảng biểu, đồ thị, hình ảnh ....................................................................... xi Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Đặt vấn đề .............................................................................................................. 1 1.2 Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................... 1 1.3 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .............................................................................. 2 1.4 Nội dung nghiên cứu của đề tài ............................................................................. 3 1.5 Phương pháp nghiên cứu của đề tài ....................................................................... 3 1.6 Cấu trúc của đề tài ................................................................................................. 4 Chương 2: KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG ĐIỆN 1.1 Xu hướng phát triển thị trường điện thế giới......................................................... 6 2.2 Kinh nghiệm phát triển thị trường điện một số nước .......................................... 11 2.2.1 Thị trường điện Khu vực Bắc Âu ............................................................... 11 2.2.2 Thị trường điện tại Hàn Quốc ..................................................................... 13 2.2.3 Thị trường điện tại Philippines ................................................................... 14 2.2.4 Thị trường điện tại Singapore ..................................................................... 14 2.3 Bài học kinh nghiệm quốc tế ............................................................................... 21 Chương 3: THỊ TRƯỜNG PHÁT ĐIỆN CẠNH TRANH VCGM 3.1 Cấu trúc thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam ............................................ 23 3.2 Nguyên tắc hoạt động của VCGM ...................................................................... 24
vi 3.3 Thành viên tham gia VCGM ............................................................................... 24 3.4 Cơ chế hoạt động của VCGM ............................................................................. 25 3.5 Kết quả hoạt động của VCGM ............................................................................ 32 3.6 Đánh giá công tác vận hành của VCGM ............................................................. 35 Chương 4: THỊ TRƯỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VWEM 4.1 Mục tiêu của thị trường bán buôn điện cạnh tranh .............................................. 42 4.2 Nguyên tắc xây dựng Thị trường bán buôn điện cạnh tranh ............................... 42 4.3 Cấu trúc Thị trường bán buôn điện cạnh tranh .................................................... 43 4.4 Thành viên tham gia thị trường bán buôn điện cạnh tranh .................................. 44 4.5 Thị trường điện giao ngay ................................................................................... 45 Chương 5: CƠ CHẾ HỢP ĐỒNG TRONG THỊ TRƯỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM 5.1 Vai trò, mục tiêu và phân loại cơ chế hợp đồng ................................................. 70 5.2 Hợp đồng song phương ...................................................................................... 72 5.3 Hợp đồng vesting ................................................................................................. 73 5.4 Ví dụ tích toán phân bổ hợp đồng vesting ........................................................... 84 5.5 Ví dụ về giao dịch hợp đồng song phương ......................................................... 89 Chương 6: KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ 6.1 Kết luận................................................................................................................ 93 6.2 Kiến nghị ............................................................................................................ 94 Tài liệu tham khảo ..................................................................................................... 96
vii DANH MỤC VIẾT TẮT Tên viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt VCGM Vietnam Competitive Thị trường phát điện cạnh tranh Việt Generation Market Nam VWCM Vietnam Wholesale Thị trường bán buôn điện cạnh tranh Competitive Market Việt Nam MOI Ministry of Industry Bộ công thương ERVA Electricity Regulatory Cục Điều tiết Điện lực Authority of Viet Nam PBP Price-Based Pool Thị trường tập trung chào giá toàn phần CBP Cost-Based Pool Thị trường tập trung chào giá theo chi phí biến đổi CB Bilaterial Contract Thị trường hợp đồng song phương BM Balancing Market Thị trường cân bằng NP NordPool Thị trường điện khu vực Bắc Âu TĐCL ĐMT Nhà máy Thủy điện chiến lược đa mục tiêu SMP System Marginal Price Giá điện năng thị trường giao ngay ĐTĐL Điều tiết Điện lực EVN Viet Nam Electricity Tập Đoàn Điện lực Việt Nam EPTC Công ty Mua bán điện NLDC National Load Dispatch Centre Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia TCTĐL Tổng công ty điện lực (EVNHCMC, EVNSPC…) PC Power Company Các công ty Điện lực thuộc các TCTĐL SMO Syetem Market Operator Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện (hiện nay do Trung tâm Điều độ HTĐ quốc gia đảm nhiệm) MDMSP Đơn vị cung cấp dịch vụ quản lý dữ liệu đo đếm
viii MSSL Market Support Services Đơn vị dịch vụ hỗ trợ thị trường Licensee MMU Đơn vị giám sát thị trường TNO Đơn vị vận hành hệ thống lưới truyền tải thuộc NPT SMHP Strategic Multi-purpose Hydro Nhà máy thủy điện chiến lược đa Power Plants mục tiêu BOO Built – Operation – Own Nhà máy điện xây dựng theo hình thức BOO BOT Built – Operation – Transfer Nhà máy điện xây dựng theo hình thức BOT CCTG Turbin khí chu trình hỗn hợp CfD Contract for Difference Hợp đồng sai khác PPA Power Purchase Agreement Hợp đồng mua bán điện SCA Smart Contract Auction Hợp đồng tập trung SPPA Hợp đồng mua bán điện tiêu chuẩn FMP Giá thị trường BST Giá bán buôn điện nội bộ của EVN cho các TCTĐL CAN Capacity Add On Giá công suất (một phần của giá thị trường) TUS Transmission Use of System Giá sử dụng dịch vụ hệ thống truyền Tariff tải DUS Distribution Use of System Giá sử dụng dịch vụ hệ thống phân Tariff phối SMP System Marginal Price Giá biên hệ thống điện LMP Full Market Price Giá biên theo vị trí PSO Public Service Obligations Quỹ công ích trong ngành điện TLAF Transmission Loss Adjustment Hệ số điều chỉnh tổn thất truyền tải Factors DLAF Distribution Loss Adjustment Hệ số hiệu chỉnh tổn thất phân phối Factors MMS Market Management Systems Hệ thống quản lý thị trường điện SAIDI System Average Interruption Chỉ số về thời gian mất điện trung
ix Duration Index bình của lưới điện phân phối (phút/năm) SAIFI System Average Interruption Chỉ số về số lần mất điện trung bình Frequency Index của lưới điện phân phối (lần/năm) MAIFI Momentary Average Chỉ số về số lần mất điện thoáng qua Interruption Frequency Index trung bình của lưới điện phân phối (lần/năm) Các định nghĩa: - Bên bán điện: là đơn vị phát điện sở hữu các nhà máy điện có công suất đặt lớn hơn 30MW - Bên mua điện: là các TCTĐL, đơn vị bán buôn điện, khách hàng sử dụng điện lớn đủ điều kiện. - Công ty mua bán điện: là đơn vị mua buôn điện đặc biệt, ký hợp đồng với các đơn vị phát điện theo quy định. - Đơn vị cung cấp dịch vụ: là đơn vị cung cấp dịch vụ cho các thành viên tham gia giao dịch trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh theo nguyên tắc đảm bảo tính công bằng, minh bạch và không phân biệt đối xử, độc lập với bên mua điện và bên bán điện, bao gồm: - Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện: hiện nay là trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia. - Đơn vị cung cấp dịch vụ truyền tải điện: hiện nay là Tổng công ty truyền tải điện Quốc gia. - Đơn vị cung cấp dịch vụ phân phối điện: là đơn vị có giấy phép hoạt động điện lực trong lĩnh vực phân phối điện, bao gồm các Tổng công ty điện lực và các đơn vị điện lực có giấy phép hoạt động điện lực trong lĩnh vực phân phối điện. - Đơn vị thu thập và quản lý số liệu đo đếm điện năng: là đơn vị có chức năng thu thập, quản lý và cung cấp số liệu đo đếm điện năng phục vụ công tác thanh toán trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh.
x DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: So sánh giữa thị trường PBP và CBP ......................................................... 9 Bảng 2.2: Tỷ lệ hợp đồng vesting dự kiến và thực tế của Singgapor ........................ 20 Bảng 3.1: Lập kế hoạch vận hành thị trường VCGM ............................................... 28 Bảng 3.2: Giá trần thị trường điện ............................................................................. 33 Bảng 3.3: Bảng thống kê bù giá công suất CAN ....................................................... 34 Bảng 3.4: Hiệu quả khi tham gia thị trường điện các nhà máy thủy điện ................. 35 Bảng 3.5: Hiệu quả khi tham gia thị trường điện các nhà máy nhiệt điện than ........ 35 Bảng 3.6: Hiệu quả khi tham gia thị trường điện các nhà máy nhiệt điện khí .......... 35 Bảng 3.7: Bảng thống kê giá trần thị trường điện trong VCGM ............................... 37 Bảng 4.1: Các nhà máy điện BOT hiện hữu .............................................................. 45 Bảng 4.2: Các nhà máy điện BOT đến năm 2020 theo quy hoạch điện VII ............. 46 Bảng 4.3: Đánh giá lợi ích khi đưa các nhà máy điện BOT tham gia VWEM ......... 47 Bảng 4.4: Phương án các NMTĐ ĐMT tham gia trực tiếp thị trường ...................... 49 Bảng 4.5: Đánh giá phương án các NMTĐ ĐMT tham gia trực tiếp thị trường ....... 50 Bảng 4.6: Phương án các NMTĐ ĐMT tham gia trực tiếp thị trường ...................... 53 Bảng 4.7: Các quy trình vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh ................... 58 Bảng 4.8: So sánh PA mô phỏng đầy đủ lưới truyền tải và mô phỏng theo vùng/miền .................................................................................................................. 62 Bảng 4.9: Đánh giá tính đáp ứng của 02 PA mô phỏng lập lịch huy động điều độ .. 64 Bảng 4.10: Đánh giá các lựa chọn cơ chế định giá thị trường .................................. 66 Bảng 5.1: Đánh giá các lựa chọn phân bổ hợp đồng vesting .................................... 79 Bảng 5.2: Ví dụ kết quả phân bổ hợp đồng vesting cho khâu phát điện ................... 84 Bảng 5.3: Dự tải dự báo, tổng chi phí và chi phí trung bình phân bổ hợp đồng vesting cho từng PC ................................................................................................... 88
xi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ, HÌNH ẢNH Trang Hình 2.1: Thị trường phát điện cạnh tranh .................................................................. 6 Hình 2.2: Thị trường bán buôn điện cạnh tranh .......................................................... 7 Hình 2.3: Thị trường bán lẻ điện cạnh tranh ............................................................... 8 Hình 2.4: Phạm vi thị trường điện khu vực Bắc Âu .................................................. 11 Hình 2.5: Các đơn vị tham gia thị trường điện khu vực Bắc Âu ............................... 12 Hình 2.6: Cơ cấu tổ chức thị trường điện Hàn Quốc ................................................. 13 Hình 2.7: Cơ cấu tổ chức thị trường điện Phillipines ................................................ 15 Hình 2.8: Cơ cấu tổ chức thị trường điện Singgapore ............................................... 17 Hình 2.9: Cấu trúc thị trường điện Singgapore ......................................................... 17 Hình 2.10: Cơ chế hoạt động của thị trường điện Singgapore .................................. 18 Hình 3.1: Cấu trúc thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam .................................. 23 Hình 3.2: Các thành viên tham gia thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam ......... 27 Hình 3.3: Biểu đồ giá thị trường toàn phần FMP ...................................................... 28 Hình 3.4: Giá điện năng thị trường SMP ................................................................... 28 Hình 3.5: Biểu đồ vận hành ngày ............................................................................. 29 Hình 3.6: Biểu đồ vận hành tháng ............................................................................. 29 Hình 3.7: Xác định giá công suất CAN ..................................................................... 30 Hình 3.8: Cơ chế thanh toán trong VCGM ............................................................... 31 Hình 3.9: Lưu đồ thanh toán trong VCGM ............................................................... 32 Hình 3.10: Trìn tự thời gian thanh toán trong VCGM ............................................. 33 Hình 3.11: Cơ cấu thị trường điện hiện tại ............................................................... 33 Hình 3.12: Biểu đồ công suất tham gia VCGM ........................................................ 34 Hình 3.13: Chi phí mua điện năm 2014 .................................................................... 34 Hình 3.14: Thị phần công suất đặt các đơn vị phát điện tham gia VCGM ............... 36 Hình 3.15: Biểu đồ giá thị trường điện (SMP, CAN, FMP) ..................................... 37 Hình 3.16: Biểu đồ tương quan giữa phụ tải và giá trong năm 2014 ........................ 38 Hình 3.17: Biểu đồ diễn biến giá công suất CAN năm 2014 .................................... 38
xii Hình 3.18: Biểu đồ tỷ lệ sản lượng Qm &Qc ............................................................ 38 Hình 3.19: Biểu đồ tỷ trọng các khoản thanh toán trong VCGM ............................. 39 Hình 4.1: Tổng quan về cấu trúc thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam .... 43 Hình 4.2: Các thành viên tham gia thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam . 44 Hình 4.3: Lưu đồ chào giá thay cho các nhà máy điện BOT .................................... 48 Hình 4.4: Lưu đồ PA các NMTĐ CL ĐMT tham gia thị trường điện ...................... 50 Hình 4.5: Tương quan giữa chu kỳ giao dịch và chu kỳ điều độ .............................. 54 Hình 4.6: Các quy trình vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh ................... 59 Hình 4.7: Lưu đồ dòng tiền qua các TCT ĐL trong VWEM .................................... 68 Hình 5.1: Sơ đồ PA1 phân bổ hợp đồng vesting ....................................................... 78 Hình 5.2: Sơ đồ PA2 phân bổ hợp đồng vesting ....................................................... 78 Hình 5.3: Lộ trình thực hiện phân bổ hợp đồng vesting............................................ 81 Hình 5.4: Biểu đồ hai kịch bản trong việc giảm sản lượng hợp đồng vesting .......... 83 Hình 5.5: Phụ tải kinh doanh bán lẻ của các PCs trong một ngày ............................ 86 Hình 5.6: Phân bổ hợp đồng cho các TCT ĐL .......................................................... 87 Hình 5.7: Phân bổ hợp đồng cho TCT ĐL Miền Bắc ............................................... 87 Hình 5.8: Phân bổ hợp đồng cho TCT ĐL Hồ Chí Minh .......................................... 88 Hình 5.9: Lưu đồ giao dịch hợp đồng song phương.................................................. 89 Hình 5.10: Cơ chế hợp đồng và thanh toán song phương trên VWEM .................... 90
1 Chương 1 GIỚI THIỆU CHUNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Đặt vấn đề: Việt Nam chúng ta đang trong quá trình hội nhập sâu rộng với thế giới, nền kinh kế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang được thực hiện một cách có hiệu quả, đời sống của người dân được nâng lên một cách rõ rệt và nhu cầu về điện cũng liên tục tăng đòi hỏi ngành điện Việt Nam phải nổ lực nhiều hơn nữa để đáp ứng nhu cầu về điện của nhân dân. Quá trình cải tổ và cơ cấu lại ngành điện để nâng cao năng lực ngành điện đáp ứng xu hướng hội nhập, cạnh tranh của thị trường. Và thị trường điện đang dần thay thế các phương pháp vận hành truyền thống, mục tiêu của thị trường điện chính là minh bạch giá thành sản xuất điện thông qua sự cạnh tranh của thị trường, nâng cao hiệu quả hoạt động và hiệu quả đầu tư của đồng vốn nhà nước. Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, thị trường điện Việt Nam được chia làm 3 cấp độ là: i) Thị trường phát điện cạnh tranh; ii) Thị trường bán buôn điện cạnh tranh; iii) Thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Việc nghiên cứu, xây dựng mô hình thiết kế, vận hành và phát triển thị trường điện cạnh tranh là quá trình mang tính lâu dài và phức tạp; đồng thời cần thiết phải giải quyết các vấn đề trên nhiều khía cạnh, từ kinh tế - tài chính đến kỹ thuật, cơ cấu ngành điện, từ cấp độ tổng quan đến vấn đề cụ thể chi tiết. Các hạng mục công việc đã được Bộ công thương chủ trì triển khai thực hiện trong thời gian qua như: nghiên cứu bài học kinh nghiệm của quốc tế, đánh giá điều kiện đặc thù của Việt Nam, thiết kế mô hình tổng thể thị trường phát điện cạnh tranh; thiết kế chi tiết thị trường phát điện cạnh tranh; vận hành thị trường phát điện cạnh tranh; thiết kế mô hình tổng thể thị trường bán buôn điện cạnh tranh; thiết kế chi tiết thị trường bán buôn điện cạnh tranh; xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật cần thiết; triển khai công tác chuẩn bị về cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực… Để đảm bảo thực hiện được lộ trình thị trường điện theo đúng tiến độ đề ra, Bộ công thương đã và đang thực hiện công tác tái cơ cấu ngành điện, ban hành các thông tư, quy định để triển khai thực hiện vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Trong đó việc nghiên cứu đưa ra một cơ chế hợp đồng phù hợp trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh với điều kiện đặc thù của Việt Nam là một nhiệm vụ cấp bách, quan trọng cần được thực hiện để đảm bảo thị trường bán buôn điện cạnh tranh được vận hành. 1.2 Tính cấp thiết của đề tài: Nghiên cứu và triển khai thực hiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam được cho là rất cấp thiết đối với ngành điện Việt Nam để thực hiện theo đúng các chỉ
2 đạo của Thủ Tướng và của Bộ công thương trong thực hiện lộ trình phát triển thị trường điện tại Việt Nam. Để có thể vận hành được thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam thì việc nghiên cứu và thực hiện hợp đồng trong thị trường điện là một công việc quan trọng, cấp thiết, nó quyết định đến việc triển khai thành công thị trường trong tương lai. 1.3 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: Mục tiêu của đề tài là tìm hiểu, nghiên cứu kinh nghiệm triển khai thị trường điện của thế giới, trong đó tập trung sâu vào cơ chế thực hiện hợp đồng đang được các nước trên thế giới áp dụng. Từ những kinh nghiệm thực hiện của thế giới, đề tài sẽ liên hệ đến thị trường phát điện cạnh tranh đã được triển khai tại Việt Nam và thực hiện đánh giá kết quả vận hành thị trường phát điện cạnh tranh. Sau khi nghiên cứu quá trình vận hành của thị trường phát điện cạnh tranh sẽ tiếp tục nghiên cứu mô hình thị trường bán buôn cạnh tranh Việt Nam sẽ thực hiện bao gồm: mục tiêu, nguyên tắc, quá trình triển khai thực hiện, các chọn…Nghiên cứu xây dựng cơ chế thực hiện hợp đồng trong thị trường bán buôn cạnh tranh tại Việt Nam; Các đề xuất/ kiến nghị để triển khai thực hiện thị trường điện có hiệu quả. 1.4 Nội dung nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu cơ chế vận hành của thị trường phát điện cạnh tranh, thị trường bán buôn điện cạnh tranh đã Bộ công thương phê duyệt. Thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam là thị trường toàn phần, điều độ tập trung. Mua bán điện trong thị trường điện thực hiện thông qua thị trường giao ngay và hợp đồng mua bán điện. Các cơ chế vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh cụ thể như sau: 1.4.1 Cơ chế vận hành của thị trường điện giao ngay: - Đơn vị phát điện chào bán toàn bộ công suất khả dụng lên thị trường giao ngay với giá chào nằm trong dải từ giá sàn đến giá trần; - Lịch huy động các tổ máy được Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện lập theo nguyên tắc tối thiểu hóa chi phí mua điện cho từng chu kỳ giao dịch căn cứ trên bảng chào giá của các tổ máy, dự báo phụ tải hệ thống điện có xét đến các ràng buộc vận hành hệ thống điện; - Giá thị trường giao ngay được đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện xác định sau ngày vận hành cho từng chu kỳ giao dịch căn cứ trên phụ tải thực tế của hệ thống điện, các bản chào giá và công suất sẵn sàng thực tế của các tổ máy. 1.4.2 Cơ chế hợp đồng mua bán điện song phương:
3 Bên bán điện và bên mua điện trên thị trường bán buôn điện cạnh tranh có quyền tự do lựa chọn đối tác để thỏa thuận ký hợp đồng mua bán điện song phương theo quy định của Bộ công thương. 1.4.3 Cơ chế cung cấp dịch vụ phụ trợ: - Số lượng dịch vụ phụ trợ cần thiết hàng năm do đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện xác định để đảm bảo an ninh hệ thống điện. Giá các dịch vụ phụ trợ được xác định trên nguyên tắc đảm bảo cho nhà máy điện cung cấp dịch vụ thu hồi đủ chi phí. - Dịch vụ phụ trợ trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh do đơn vị phát điện cung cấp được huy động và thanh toán theo các quy định của thị trường bán buôn điện cạnh tranh. 1.4.4 Cơ chế thanh toán: - Thanh toán trên thị trường giao ngay: Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện có trách nhiệm tính toán và công bố các khoản thanh toán trong thị trường điện giao ngay cho từng chu kỳ giao dịch và cho toàn bộ chu kỳ thanh toán; - Thanh toán theo hợp đồng mua bán điện song phương: Bên mua điện thanh toán trực tiếp cho bên bán điện theo các quy định trong hợp đồng căn cứ trên sản lượng điện hợp đồng, giá hợp đồng và giá thị trường giao ngay theo quy định của thị trường bán buôn điện cạnh tranh; - Thanh toán chi phí sử dụng dịch vụ: Đơn vị thành viên tham gia giao dịch trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh có trách nhiệm thanh toán các khoản chi phí sử dụng các dịch vụ truyền tải điện, phân phối điện, vận hành hệ thống điện, vận hành thị trường điện và các dịch vụ khác cho các đơn vị cung cấp dịch vụ theo quy định. 1.4.5. Cơ chế huy động và thanh toán cho các đơn vị phát điện gián tiếp giao dịch trong thị trường bán buôn cạnh tranh Việt Nam (các nhà máy điện BOT, các nhà máy điện vận hành theo yêu cầu đặt biệt của Chính phủ, nguồn nhập khẩu điện): - Huy động nguồn điện theo nguyên tắc tối thiểu hóa chi phí mua điện toàn hệ thống, đồng thời đảm bảo tuân thủ các cam kết hợp đồng và các ràng buộc đặc thù của nguồn điện. - Thực hiện thanh toán cho các sản lượng điện này theo các quy định trong hợp đồng mua bán điện đã ký kết. 1.5 Phương pháp nghiên cứu của đề tài: - Phương pháp luận: Tìm hiểu tổng quan về cơ chế vận hành thị trường điện và cơ chế thanh toán của một số quốc gia trên thế giới; đánh giá điều kiện đặc thù của ngành
4 điện Việt Nam; đánh giá kết quả triển khai thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh; đề xuất các giải pháp cụ thể để thực hiện hiện cơ chế liên quan đến hợp đồng đảm bảo thị trường bán buôn điện cạnh tranh vận hành an toàn, ổn định thị trường điện. - Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tài liệu về vận hành thị trường điện của một số nước; nghiên cứu thị trường phát điện cạnh tranh; nghiên cứu thiết kế chi tiết thị trường bán buôn điện cạnh tranh; nghiên cứu cơ chế hợp đồng; đề xuất, kiến nghị; tìm hiểu thực tế vận hành thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam. - Giá trị thực tiễn của đề tài: việc nghiên cứu và thực hiện đề tài là một quá trình lâu dài và phức tạp do nó chưa được áp dụng tại Việt Nam; kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng để triển khai thị trường bán buôn điện cạnh tranh tại Việt Nam vào năm 2016 và những năm tiếp theo. 1.6 Cấu trúc của đề tài: Đề tài nghiên cứu cơ chế hợp đồng trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam gồm các chương: Chương 1: Giới thiệu chung vấn đề nghiên cứu Chương 2: Kinh nghiệm thế giới về xây dựng và phát triển thị trường điện Chương 3: Thị trường phát điện cạnh tranh Việt Nam (VGCM) Chương 4: Thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam (VWCM) Chương 5: Cơ chế thực hiện hợp đồng trong thị trường bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam Chương 6: Kết luận – kiến nghị