Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Đảng lãnh đạo hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2014

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:142

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu: Làm rõ chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng với hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2014. Từ thực tiễn lịch sử, luận văn sẽ đưa ra những nhận xét, đánh giá về ưu điểm, hạn chế và rút ra một số kinh nghiệm chủ yếu góp phần thúc đẩy hoạt động ngoại giao văn hóa. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Đảng lãnh đạo hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NÔI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------ NGÔ MINH THẢO ĐẢNG LÃNH ĐẠO HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM VỚI LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU) TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2014 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Hà Nội, 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NÔI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------ NGÔ MINH THẢO ĐẢNG LÃNH ĐẠO HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM VỚI LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU) TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2014 Chuyên ngành: Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam Mã số: 60 22 03 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Văn Thịnh Hà Nội, 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Lê Văn Thịnh. Các số liệu, tài liệu trong luận văn là trung thực, bảo đảm tính khách quan. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Hà Nội, ngày tháng năm 201 Tác giả Ngô Minh Thảo
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo hướng dẫn: PGS.TS Lê Văn Thịnh – trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Thầy đã tận tình chỉ bảo, định hướng cho tôi để tôi có thể hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ từ các thầy cô trong trường Đại học khoa học Xã hội và Nhân văn, các thầy cô trong khoa Lịch sử, trong bộ môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam - những người thầy đã dạy dỗ, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, người thân, bạn bè đã luôn động viên, khích lệ để tôi hoàn thành khóa học. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực song luận văn không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến cuả quý thầy cô và các bạn. Xin chân thành cám ơn. Tác giả luận văn Ngô Minh Thảo
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1.Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2.Lịch sử nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 3 3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................... 9 4.Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu ............................................................. 10 5.Phƣơng pháp nghiên cứu, nguồn tƣ liệu .............................................. 11 6.Đóng góp của luận văn ........................................................................... 11 7.Bố cục ....................................................................................................... 12 Chƣơng 1: ĐẢNG LÃNH ĐẠO HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM VỚI LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU) TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2005 ............................................................................................. 13 1.1. Khái quát chung về ngoại giao văn hóa ............................................ 13 1.1.1. Các khái niệm cơ bản ..................................................................... 13 1.1.2. Vai trò của ngoại giao văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa ....... 17 1.2. Chủ trƣơng và sự chỉ đạo ngoại giao văn hóa của Đảng từ năm 2000 đến 2005 ............................................................................................. 19 1.2.1. Quan điểm, chủ trương của Đảng.................................................. 19 1.2.2. Quá trình chỉ đạo thực hiện ........................................................... 23 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 30 Chƣơng 2: ĐẢNG LÃNH ĐẠO HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM VỚI LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU) TỪ NĂM 2006 ĐẾN NĂM 2014 ............................................................................................. 32 2.1. Chủ trƣơng và sự chỉ đạo ngoại giao văn hóa của Đảng từ năm 2006 đến năm 2010..................................................................................... 32 2.1.1. Hoàn cảnh lịch sử và chủ trương của Đảng .................................. 32 2.1.2. Quá trình chỉ đạo thực hiện ........................................................... 36
2.2. Chủ trƣơng và sự chỉ đạo ngoại giao văn hóa của Đảng từ năm 2011 đến năm 2014..................................................................................... 43 2.2.1. Những điều kiện mới và chủ trương của Đảng .............................. 43 2.2.2. Quá trình chỉ đạo thực hiện ........................................................... 47 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 59 Chƣơng 3: MỘT VÀI NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM ......................... 61 3.1. Một vài nhận xét ................................................................................. 61 3.1.1. Ưu điểm........................................................................................... 61 3.1.2 Hạn chế............................................................................................ 67 3.2 Một số kinh nghiệm chủ yếu ............................................................... 72 3.2.1 N ng cao nh n th c cho c n bộ, nhân dân; tăng cư ng sự nh đạo của Đảng quản lý của Nh nước về hoạt động ngoại giao văn hóa ....... 72 3.2.2 Kết hợp, lồng ghép ngoại giao văn hóa với ngoại giao chính trị và ngoại giao kinh tế ..................................................................................... 74 3.2.3 Coi trọng c c hoạt động th ng tin tu n tru ền v quảng bá hình ảnh Việt Nam ............................................................................................ 76 3.2.4 hai th c hiệu quả tiềm năng của cộng đồng ngư i Việt Nam ở nước ngoài trong hoạt động ngoại giao văn hóa ..................................... 77 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................... 79 KẾT LUẬN .................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 84 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 100
DANH MỤC BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT CNH – HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa EU Liên minh châu Âu NVNONN Người Việt Nam ở nước ngoài
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Văn hóa vẫn luôn được coi là một trong những lĩnh vực quan trọng của xã hội bên cạnh kinh tế, chính trị. Đặc biệt, trong thời đại hiện nay, khi hội nhập, toàn cầu hóa diễn ra sôi nổi, văn hóa ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn ở mỗi quốc gia, dần trở thành động lực và mục tiêu của phát triển kinh tế, chính trị, xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam đã sớm khẳng định vai trò của văn hóa “vừa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa động lực, vừa là mục tiêu thúc đẩy sự phát triển của kinh tế xã hội”. Ngoại giao văn hóa đã được một số nước tiến hành từ lâu đời, coi đó là một dạng “sức mạnh mềm”, “quyền lực mềm” (soft power), có vai trò quan trọng trong việc nâng cao vị thế quốc tế và sức mạnh ngoại giao của nước mình trên trường quốc tế. Từ cuối thế kỷ XX đến nay, cùng với sự biến đổi của tình hình thế giới, ngày càng có nhiều quốc gia quan tâm và công nhận vị trí của ngoại giao văn hóa trong nền ngoại giao hiện đại. Ở Việt Nam, khái niệm ngoại giao văn hóa xuất hiện muộn nhưng sớm được Đảng và Nhà nước Việt Nam coi trọng. Ngoại giao văn hóa đã được Bộ Ngoại giao xác định là một trong ba trụ cột của nền ngoại giao Việt Nam bên cạnh ngoại giao chính trị và ngoại giao kinh tế (2006). Năm 2009 được xác định là Năm ngoại giao văn hóa. Năm 2011, Thủ tướng chính phủ ký quyết định phê duyệt Chiến ược ngoại giao văn hóa đến năm 2020 đề ra các biện pháp cụ thể triển khai hoạt động ngoại giao văn hóa. Sự coi trọng đó cho thấy sự đổi mới về tư duy ngoại giao, đồng thời thể hiện quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam về phát triển xã hội: gắn kết chặt chẽ và đồng bộ chính trị với kinh tế và văn hóa trong từng bước của quá trình phát triển đất nước. Ngoại giao văn hóa đã dần xác lập vị trí và vai trò to lớn trong nền ngoại giao Việt Nam. 1
Trong bối cảnh thế giới phẳng hiện nay, khi thế giới ngày càng trở thành một thực thể gắn kết chặt chẽ cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, sự phụ thuộc giữa các quốc gia càng tăng lên; Việt Nam đã chủ trương thực hiện chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa trong quan hệ đối ngoại. Việt Nam tuyên bố sẵn sàng là bạn với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển. Liên minh châu Âu (EU) không phải là một đối tác ngoại giao truyền thống của Việt Nam. Nếu như trước đây trong thế trận đối đầu giữa Đông và Tây dẫn tới sự loại trừ lẫn nhau; ngày nay thế giới đang đi vào đối thoại cùng tồn tại, phát triển hoà bình, bền vững, biên giới Đông – Tây ngày càng sát lại. EU là một tổ chức khu vực có sự liên kết chặt chẽ, tiềm năng lớn về kinh tế. Tuy quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với nhiều nước thành viên EU đã được tiến hành từ lâu, đến năm 1990, hai bên mới chính thức xác lập quan hệ. Mối quan hệ Việt Nam – EU đã và đang phát triển nhanh chóng. Đến nay, các nước EU được coi là đối tác quan trọng của Việt Nam trên nhiều lĩnh vực: chính trị, kinh tế. Vì nhiều lý do, từ khi bắt đầu xác lập quan hệ ngoại giao, văn hoá không phải là lĩnh vực được ưu tiên trong quan hệ Việt Nam – EU. Tuy nhiên trong thời gian gần đây hai bên bắt đầu có những hoạt động giao lưu, trao đổi văn hóa với mật độ ngày càng dày đặc. Năm 2005, Việt Nam đã thông qua đề án tổng thể Quan hệ Việt Nam - Liên minh châu Âu, tiếp đó là Chương trình hành động đến 2010 và định hướng tới 2015 với mục tiêu đưa quan hệ Việt Nam - EU trở thành "Quan hệ đối tác toàn diện và bền vững, trên tinh thần ổn định lâu dài và tin c y lẫn nhau, vì hòa bình, hợp tác và phát triển phồn vinh trong các th p kỷ tới của thế kỷ 21". Trong bối cảnh hai bên đang tích cực tiến hành phát triển mối quan hệ đa dạng, toàn diện, ngoại giao văn hóa sẽ ngày càng đóng vai trò quan trọng trong quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với EU. 2
Vì những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Đảng lãnh đạo hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2014” làm đề tài luận văn chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Khái niệm ngoại giao văn hóa đã sớm xuất hiện trên thế giới, hoạt động ngoại giao văn hóa đã được tiến hành ở nhiều nước từ lâu. Tuy nhiên, gần đây khái niệm này mới được nhắc đến nhiều ở Việt Nam, những công trình nghiên cứu về nó còn ít. Trong quá trình khảo sát tư liệu, tác giả nhận thấy các công trình nghiên cứu này có thể chia thành ba nhóm như sau: Nhóm 1: Những công trình nghiên cứu về văn hóa, ngoại giao văn hóa, giao lưu văn hóa nói chung. Trong cuốn “T c động của toàn cầu hóa đối với sự phát triển của văn hóa v con ngư i Việt Nam” của GS.TS Dương Phú Hiệp đã tập hợp các bài phân tích, luận chứng của các nhà nghiên cứu, học giả về các vấn đề đối ngoại và ngoại giao văn hóa, văn hóa đối ngoại như GS.TS Hồ Sĩ Quý, GS.TS Dương Phú Hiệp, GS.TS Ngô Đức Thịnh, TS. Hoàng Khắc Nam… Xoay quanh chủ đề hội nhập văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa, các tác giả đã đưa ra những lý thuyết bàn về phát triển văn hóa và con người trong bối cảnh toàn cầu hóa. Cuốn “Một số vấn đề về quản ý Nh nước kinh tế văn hóa gi o dục trên thế giới và Việt Nam” của tác giả Lê Thanh Bình do nhà xuất bản Chính trị quốc gia phát hành vào năm 2010 đã đưa ra những vấn đề khái niệm về ngoại giao văn hóa và khẳng định tính tất yếu của giao lưu văn hóa quốc tế trong thời đại ngày nay. Bài viết của tác giả Nguyễn Hồng Sơn “Giao ưu văn hóa v sự xích lại gần nhau giữa các nền văn hóa Đ ng – Tây trong th i đại ng na ” trên Tạp chí Nghiên cứu lý luận năm 2008 đã phân tích tầm quan trọng của việc giao lưu văn hóa đối với Việt Nam trong bối cảnh hiện đại 3
Trong cuốn “Ngoại giao và Công tác Ngoại giao” của Vũ Dương Huân do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản năm 2009 đã trình bày những nội dung có liên quan đến ngoại giao và công tác ngoại giao như: các khái niệm ngoại giao, cơ quan đại diện ngoại giao, thư tín ngoại giao, tiếp xúc ngoại giao, ngoại giao kinh tế, đàm phán ngoại giao, văn kiện ngoại giao, lễ tân ngoại giao, trong đó dành một chương nói về ngoại giao văn hóa. Tác giả Vũ Dương Huân trong bài viết “V i su nghĩ về ngoại giao văn hóa” trên tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 4 năm 2007 đề cập đến nội hàm khái niệm ngoại giao văn hóa trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Trong “Ngoại giao văn hóa: bắt đầu từ khái niệm” của tác giả Hoàng Vinh Thành trên tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 1 năm 2009 có bàn về khái niệm ngoại giao văn hóa và các khái niệm liên quan khác như: văn hóa ngoại giao, văn hóa đối ngoại. Trong bài: “Ngoại giao Việt Nam hiện đại trong th i kỳ hội nh p” của Phạm Gia Khiêm trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 1 năm 2009 đã phân tích nội hàm của khái niệm ngoại giao văn hóa và vị trí của ngoại giao văn hóa trong nền ngoại giao hiện đại Việt Nam. Tác giả Phạm Thái Việt trong bài “Quan hệ công chúng và ngoại giao văn hóa” trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 3 năm 2009 đã bàn về mối quan hệ giữa quan hệ công chúng và ngoại giao văn hóa. Trong bài viết “Ngoại giao văn hóa và truyền thống văn hóa đối ngoại trong bối cảnh hội nh p quốc tế” trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 1 năm 2009, tác giả Đặng Thị Thu Hương đã nghiên cứu về ngoại giao văn hóa và mối quan hệ của nó với hoạt động thông tin đối ngoại. Tác giả Lê Thanh Bình trong bài “Xu hướng văn hóa – truyền thông thế giới t c động đ n b o chí ngoại giao văn hóa quốc tế đương đại và khuyến nghị cho Việt Nam” trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 2 năm 2009 4
đã trình bày về ngoại giao văn hóa như một trong những xu hướng văn hóa – truyền thông thế giới và đưa ra những khuyến nghị cho ngoại giao văn hóa Việt Nam. Bài viết “Yếu tố văn hóa trong quan hệ quốc tế hiện đại của Dương Quốc Thanh” trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 1 năm 2009 đã phân tích một số trường hợp yếu tố văn hóa đóng vai trò quan trọng trong quan hệ quốc tế, từ đó đề xuất một số gợi ý cho ngoại giao văn hóa Việt Nam trong bối cảnh hiện đại. Nhìn chung trong nhóm một, mỗi công trình nghiên cứu đều đề cập đến một số khía cạnh khác nhau của văn hóa, giao lưu văn hóa, ngoại giao văn hóa như: khái niệm, nội hàm của ngoại giao văn hóa và các khái niệm liên quan, quy luật phát triển của văn hóa, tính tất yếu của ngoại giao văn hóa trong thời điểm hiện tại. Nhóm 2: Các công trình nghiên cứu về đường lối văn hóa, đường lối ngoại giao văn hóa của Đảng nói chung Trong cuốn “Gi o trình Lý u n văn hóa v đư ng lối văn hóa của Đảng” do Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh biên soạn năm 2000 đã trình bày lý luận về văn hóa, khẳng định giao lưu văn hóa là một quy luật phát triển của văn hóa. Trong bài viết “Định hướng của Đảng về Ngoại giao Văn ho trong tình hình mới” trong Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia: Ngoại giao Văn hóa vì một bản sắc Việt Nam tr n trư ng quốc tế, phục vụ hòa bình, hội nh p và phát triển bền vững tác giả Nguyễn Bắc Sơn đã trình bày về định hướng văn hoá, chính sách giao lưu văn hoá của Đảng đã được khẳng định trong các văn kiện của Đảng, một số nội dung cần được quan tâm trong thực hiện ngoại giao văn hoá. Trong bài “Quan điểm về Ngoại giao Văn hóa” trong Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia: Ngoại giao Văn hóa vì một bản sắc Việt Nam tr n trư ng quốc tế, 5
phục vụ hòa bình, hội nh p và phát triển bền vững, tác giả Vũ Khoan đã trình bày một số quan điểm về chủ trương, chính sách Ngoại giao Văn hóa của Đảng và Nhà nước Việt Nam và những bài học cần thiết để làm tốt hoạt động Ngoại giao Văn hóa trong giai đoạn hiện nay. Trong bài viết “Cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành nhằm hu động các nguồn lực triển khai hoạt động ngoại giao văn hóa” in trong Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia: Ngoại giao Văn hóa vì một bản sắc Việt Nam tr n trư ng quốc tế, phục vụ hòa bình, hội nh p và phát triển bền vững; tác giả Nguyễn Văn Tình đã đề cập đến mục tiêu và những loại hình chính của ngoại giao văn hóa cũng như một số cơ chế phối hợp hiệu quả nhằm huy động mọi nguồn lực cho các hoạt động ngoại giao văn hóa. Bài viết “Quan điểm của Đảng v Nh nước ta về mở rộng giao ưu văn hóa trong th i kỳ đổi mới” của tác giả Nguyễn Danh Tiên in trên Tạp chí Lịch sử Đảng số 12 năm 2005 trình bày một số quan điểm của Đảng, Nhà nước về vấn đề văn hóa, giao lưu văn hóa trong thời kỳ đổi mới. Trong những bài viết của Bộ trưởng ngoại giao Phạm Gia Khiêm như “Đẩy mạnh công tác ngoại giao văn hóa nhằm góp phần thực hiện thắng lợi đư ng lối đối ngoại của Đảng”, (Tạp chí Thông tin đối ngoại, số 62, 5/2009); “Ngoại giao Việt Nam năm 2008: bước tiến mới v phương hướng năm 2009”, (Tạp chí Thông tin đối ngoại, số 37); “ Tiếp tục triển khai thành công đư ng lối đối ngoại của Đại hội Đảng lần th 10”,(Tạp chí Lịch sử Đảng, số 1 (28), 1/2009) có đề cập đến tầm quan trọng của ngoại giao văn hóa nói chung trong hoạt động ngoại giao và những phương hướng để tiến hành công tác ngoại giao văn hóa hiện nay. Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quan hệ quốc tế: “Ngoại giao văn hóa Việt Nam trong th i kỳ đổi mới” của tác giả Đỗ Lan Phương (bảo vệ năm 2009) trình bày một số cơ sở hoạch định chính sách, đường lối chính sách, 6
thực tiễn triển khai công tác ngoại giao văn hóa từ khi bắt đầu thời kỳ đổi mới đến năm 2009, vai trò của Bộ Ngoại giao trong việc thực hiện hoạt động ngoại giao văn hóa. Trong luận văn thạc sĩ của Thạc sĩ Trần Thị Thúy Hà “Hoạt động ngoại giao văn hóa của Đảng v Nh nước Việt Nam 1986-2009” (bảo vệ năm 2009) đã trình bày sâu về khái niệm ngoại giao văn hóa và các hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam trong giai đoạn từ 1986 đến 2009. Trong luận văn thạc sĩ “Chủ trương của Đảng v Nh nước Việt Nam về ngoại giao văn hóa từ năm 1986 đến năm 2011” của tác giả Lê Thị Duyên (bảo vệ năm 2013) đã trình bày khái quát về văn hóa và ngoại giao văn hóa; chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam về ngoại giao văn hóa từ năm 1986 đến năm 2011 và đưa ra một số đánh giá, kinh nghiệm chủ yếu. Trong luận án tiến sĩ “Đảng Cộng sản Việt Nam nh đạo hoạt động đối ngoại tr n ĩnh vực văn hóa trong th i kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa giai đoạn 1996 – 2006” (bảo vệ năm 2013) của Trịnh Thúy Hương đã trình bày về cơ sở lý luận và thực tiễn của chủ trương đối ngoại trên lĩnh vực văn hóa; chủ trương của Đảng về đối ngoại trên lĩnh vực văn hóa và sự chỉ đạo thực hiện từ năm 1996 đến năm 2006. Nói chung các công trình, bài viết nghiên cứu trên, ở những mức độ khác nhau đều khẳng định ngoại giao văn hóa đóng vai trò quan trọng trong chính sách ngoại giao của Đảng, Nhà nước Việt Nam. Các công trình đã trình bày một số khía cạnh chủ yếu trong chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam về ngoại giao văn hóa, mối quan hệ giữa ngoại giao văn hóa và các lĩnh vực ngoại giao khác. Tuy nhiên các công trình này nhưng chưa đi sâu vào nghiên cứu vai trò lãnh đạo của Đảng trong hoạt động ngoại giao văn hóa giữa Việt Nam với EU cũng như chưa khái quát được thực tiễn hoạt động ngoại giao văn hóa Việt Nam – EU. 7
Nhóm 3: Các công trình nghiên cứu về quan hệ văn hóa giữa Việt Nam với Liên minh châu Âu cũng như các nước thành viên trong Liên minh châu Âu. Trong bài viết “Quan hệ văn hóa Việt Nam – Li n minh ch u Âu” trên Tạp chí Văn hóa dân gian số 5 năm 2005, tác giả đã trình bày mối quan hệ văn hóa hai chiều giữa Việt Nam và EU như một quá trình giao lưu văn hóa. Đồng thời tác giả phân tích một số nguyên nhân tại sao văn hóa không được các nhà hoạch định chính sách giữa Việt Nam và EU quan tâm. Tác giả cũng chỉ ra những dấu hiệu cho thấy quá trình ấm dần của những giao lưu, trao đổi văn hóa giữa hai bên. Nhiều công trình đã khái quát quá trình giao lưu văn hóa giữa Việt Nam và các nước thành viên EU như: “V i nét về quan hệ văn hóa Ph p – Việt” của tác giả Đặng Việt Bích in trên Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 7 năm 1997; “Về mối quan hệ về văn hóa Đ c và Việt Nam” của tác giả Đặng Việt Bích in trong Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 8 năm 1999. Trong bài viết “Việt Nam và Liên minh châu Âu trong bối cảnh hiện tại” in trên tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội: Khoa học xã hội và Nhân văn tập 30, số 2, tác giả Michael Reiterer đã trình bày một cách khái quát về quan hệ Việt Nam – EU trong bối cảnh thay đổi của thế giới và khu vực. Tuy nhiên, tác giả chủ yếu chỉ chú trọng phân tích mối quan hệ của hai bên về hợp tác kinh tế, an ninh mà chưa đi sâu vào các quan hệ văn hóa giữa Việt Nam và EU. Các công trình trên đã đề cập đến mối quan hệ văn hóa giữa Việt Nam với Liên minh châu Âu cũng như giữa Việt Nam với một số nước thành viên trong Liên minh châu Âu nhưng chỉ dừng lại ở mức độ khái quát, có tính chất gợi mở, chưa đi sâu phân tích hoạt động ngoại giao văn hóa giữa Việt Nam với Liên minh châu Âu; cũng như vai trò của sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động đó. 8
Tổng hợp cả ba nhóm công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, tác giả nhận thấy các tác giả chủ yếu đề cập đến ngoại giao văn hóa ở các khía cạnh khác nhau như khái niệm, nội hàm, vai trò, vị trí. Một số công trình bắt đầu đi sâu phân tích các chính sách ngoại giao văn hóa của Đảng. Tuy nhiên những công trình này mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu ngoại giao văn hóa, chính sách ngoại giao văn hóa của Đảng nói chung, chưa đi sâu, phân tích một cách hệ thống để làm rõ sự lãnh đạo của Đảng trong hoạt động ngoại giao văn hóa Việt Nam với EU; đồng thời cũng chưa đánh giá được những ưu điểm, hạn chế của Đảng trong việc lãnh đạo này. Các công trình trên ở những mức độ khác nhau đã giúp tác giả có được những hiểu biết chung về các xu hướng nghiên cứu liên quan đến đề tài. Đây là những tài liệu có ý nghĩa tham khảo cho luận văn, góp phần vào việc nghiên cứu đề tài “Đảng nh đạo hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2014” dưới góc độ lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. 3. Mục đích nghiên cứu 3.1. Mục đích nghi n c u Làm rõ chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng với hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2014. Từ thực tiễn lịch sử, luận văn sẽ đưa ra những nhận xét, đánh giá về ưu điểm, hạn chế và rút ra một số kinh nghiệm chủ yếu góp phần thúc đẩy hoạt động ngoại giao văn hóa. 3.2. Nhiệm vụ nghi n c u Để đạt được mục đích trên, luận văn sẽ giải quyết những nhiệm vụ cụ thể sau: + Tập hợp và hệ thống hóa các nguồn tài liệu có liên quan đến đề tài. 9
+ Làm rõ, phân biệt khái niệm ngoại giao văn hóa và các khái niệm liên quan; vai trò của ngoại giao văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa. + Hệ thống hóa và phân tích các quan điểm, chủ trương của Đảng về ngoại giao văn hóa nói chung. + Làm rõ quá trình thực hiện chủ trương của Đảng trong hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với EU. Chỉ ra những kết quả của việc thực hiện chủ trương này. + Đánh giá và rút ra những kinh nghiệm về sự lãnh đạo của Đảng trong hoạt động ngoại giao văn hóa Việt Nam với EU. 4.Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghi n c u Luận văn tập trung nghiên cứu chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam với hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU). 4.2. Phạm vi nghi n c u Về nội dung: Luận văn nghiên cứu chủ trương chung của Đảng về ngoại giao văn hóa. Đồng thời luận văn xem xét sự chỉ đạo cụ thể của Nhà nước Việt Nam đối với hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với EU. Ngoại giao văn hóa có nội hàm khá rộng lớn. Trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ chỉ tập trung làm rõ một số hoạt động chính yếu: ngoại giao văn hóa của Việt Nam với EU thông qua các Chương trình Ngày Việt Nam ở nước ngoài, các kênh hợp tác quốc tế (UNESCO), thông tin đối ngoại, hoạt động du lịch, thông qua cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài… Để tạo điểm nhấn, ngoài những thông tin chung về EU, luận văn sẽ khai thác thông tin ở một vài quốc gia cụ thể như Pháp, Đức, Italia, Anh. Về th i gian: Tập trung vào giai đoạn từ 2000 đến 2014. 10
5.Phƣơng pháp nghiên cứu, nguồn tƣ liệu 5.1. Phương ph p nghi n c u Cơ sở phương ph p u n: Dựa trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Phương ph p nghi n c u: Luận văn sử dụng chủ yếu phương pháp lịch sử và logic. Ngoài ra, với từng vấn đề cụ thể, luận văn sẽ sử dụng các phương pháp khác như: phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh… 5.2. Nguồn tư iệu Các văn kiện, nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Nhà nước Việt Nam có liên quan đến vấn đề ngoại giao, ngoại giao văn hóa, văn hóa đối ngoại, giao lưu văn hóa, trao đổi hợp tác quốc tế về văn hóa. Các bài phát biểu, trả lời phỏng vấn của các lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cán bộ ngoại giao, cán bộ văn hóa của Việt Nam. Các công trình nghiên cứu, các sách chuyên khảo, các bài báo, tạp chí, luận án, luận văn, tiểu luận, đề tài cấp bộ…có liên quan đến ngoại giao văn hóa, quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và EU, giữa Việt Nam với các nước thành viên thuộc EU. Nguồn tài liệu Internet: các trang web chính thức của Đảng, Bộ Ngoại giao và một số trang báo điện tử khác có liên quan đến đề tài. 6.Đóng góp của luận văn Bằng kết quả nghiên cứu, luận văn góp phần làm sáng tỏ thêm những quan điểm, chủ trương của Đảng về ngoại giao văn hóa của Việt Nam với EU. Đồng thời qua đó làm rõ thêm về thực tiễn hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với EU cũng như giữa Việt Nam với các nước thành viên EU. 11
Đưa ra một số nhận xét, bài học kinh nghiệm về sự lãnh đạo của Đảng trong hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với EU từ năm 2000 đến năm 2014. 7. Bố cục Ngoài phần Mục lục, Mở đầu, Kết lu n và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm ba chương: Chương 1: Đảng lãnh đạo hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2000 đến năm 2005 Chương 2: Đảng lãnh đạo hoạt động ngoại giao văn hóa của Việt Nam với Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2006 đến năm 2014 Chương 3: Một vài nhận xét và kinh nghiệm 12
Chƣơng 1: ĐẢNG LÃNH ĐẠO HOẠT ĐỘNG NGOẠI GIAO VĂN HÓA CỦA VIỆT NAM VỚI LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU) TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2005 1.1. Khái quát chung về ngoại giao văn hóa 1.1.1. Các khái niệm cơ bản Văn hóa Khái niệm “văn hoá” đã được bàn luận từ xa xưa. Các học giả, nhà nghiên cứu với các góc nhìn khác nhau đã đưa ra rất nhiều khái niệm của riêng mình. Đặc biệt, khi quá trình toàn cầu hóa và quốc tế hóa diễn ra mạnh mẽ, đồng thời với đó là việc giữ gìn bản sắc văn hóa riêng. Vấn đề văn hoá càng được quan tâm rộng rãi và sâu sắc. Có thể kể đến một số định nghĩa tiêu biểu như: Trên thế giới, ở phương Tây, trong tiếng Anh, văn hóa là culture, trong tiếng Đức là kultur, trong tiếng Nga là kultura. Những chữ này có chung gốc Latinh là cultus animi có nghĩa là trồng trọt tinh thần. Như vậy, cultus có nghĩa là văn hóa được hiểu với hai khía cạnh: trồng trọt, thích ứng với tự nhiên, khai thác tự nhiên và giáo dục, đào tạo cá thể hay cộng đồng đề họ phát triển những giá trị nhân văn và có những phẩm chất tốt đẹp. Trong công trình Việt Nam văn hóa sử cương, học giả Đào Duy Anh quan niệm: “Văn hóa là cách sinh hoạt của con người.” [1; tr.10] Hiểu theo định nghĩa này tức là tất cả các mặt ăn, ở, đi lại, đến cách cư xử của con người đều tựu chung lại là văn hóa. Là người am hiểu đồng thời văn hóa phương Đông và phương Tây, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng với những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn” [144; tr.20]. Như vậy, theo khái niệm này, dấu ấn của văn hóa xuất hiện trên mọi mặt của đời sống cộng đồng, bao gồm cả đường lối đối ngoại của mỗi quốc gia sau này. 13