Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Hoạt động của người Việt Nam yêu nước tại Pháp (1912-1925)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> --------<br /> <br /> NGÔ SỸ TRÁNG<br /> <br /> HOẠT ĐỘNG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM YÊU<br /> NƯỚC TẠI PHÁP (1912 – 1925)<br /> <br /> Chuyên ngành : Lịch sử Việt Nam<br /> Mã số : 60 22 54<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC :<br /> TS. PHAN VĂN HOÀNG<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh - 2011<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> MỤC LỤC ..................................................................................................................... 1<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> DẪN LUẬN ................................................................................................................... 3<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................... 3<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................................... 5<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3. Đối tượng và phạm vị nghiên cứu ............................................................................... 9<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 11<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 5. Bố cục luận văn ........................................................................................................... 11<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> CHƯƠNG 1: SỰ HÌNH THÀNH CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT NAM TẠI<br /> PHÁP ........................................................................................................................... 12<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1.1.<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> Những người Việt Nam đầu tiên tại Pháp. ......................................................... 12<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1.1.1. Những người Việt Nam đầu tiên qua Pháp. .................................................... 12<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1.1.2. Số lượng và thành phần những người Việt Nam tại Pháp. .............................. 17<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1.2. Sự gia tăng đột biến số lượng người Việt Nam tại Pháp trong chiến tranh thế<br /> giới thứ nhất (1914 – 1918). ........................................................................................... 20<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1.2.1. Chính sách vơ vét về kinh tế và huy động về nhân lực phục vụ cho chiến<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> tranh thế giới thứ nhất của thực dân Pháp. ................................................................... 20<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 1.2.2. Sự gia tăng nhanh chóng số lượng người Việt Nam tại Pháp trong thời gian<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> chiến tranh. ................................................................................................................... 24<br /> T<br /> 4<br /> <br /> CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM YÊU NƯỚC TRONG TỔ<br /> CHỨC “HỘI ĐỒNG BÀO THÂN ÁI” ........................................................................ 27<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.1. Những hoạt động của Phan Văn Trường, Phan Châu Trinh và sự ra đời của<br /> Hội đồng bào thân ái. ...................................................................................................... 27<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.1.1. Hoạt động của Phan Văn Trường và Phan Châu Trinh trong những năm đầu<br /> T<br /> 4<br /> <br /> tiên tại Pháp. ................................................................................................................. 27<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.1.2. Sự ra đời của tổ chức Hội Đồng bào thân ái. .................................................... 39<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.2. Nội dung hoạt động của Hội. .................................................................................. 42<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.2.1. Điều lệ của Hội. .................................................................................................. 43<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.2.2. Hoạt động của Hội. ............................................................................................ 49<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 2.3. Phan Văn Trường và Phan Châu Trinh bị bắt – Hội suy giảm hoạt động dần<br /> dần tan rã. ....................................................................................................................... 56<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> CHƯƠNG 3: HOẠT ĐỘNG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM TRONG TỔ CHỨC<br /> “NHÓM NHỮNG NGƯỜI VIỆT NAM YÊU NƯỚC” .............................................. 62<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.1. Sự thành lập Nhóm những người Việt Nam yêu nước. ......................................... 62<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.1.1. Sự thay đổi về tổ chức và đường lối hoạt động của phong trào người Việt Nam<br /> T<br /> 4<br /> <br /> yêu nước tại Pháp trong chiến tranh............................................................................. 62<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.1.2. Nguyễn Tất Thành rời nước Anh qua Pháp hoạt động. ..................................... 67<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.1.3. Nhóm những người Việt Nam yêu nước ra đời................................................... 71<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.2. Hoạt động của Nhóm những người Việt Nam yêu nước. ...................................... 73<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.2.1. Nhóm những người Việt Nam yêu nước nơi hội tụ của những người Việt tại<br /> T<br /> 4<br /> <br /> Pháp trong thời gian chiến tranh. ................................................................................. 74<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.2.2. Bản yêu sách của nhân dân Annam gửi Hội nghị Versailles. ............................ 80<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 3.2.3. Ảnh hưởng của “Bản yêu sách” trong các giới ở Pháp. ..................................... 85<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> CHƯƠNG 4: HOẠT ĐỘNG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM YÊU NƯỚC TẠI PHÁP<br /> TRONG NHỮNG NĂM 1920 – 1925 ....................................................................... 91<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.1. Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc trước khi rời Pháp sang Liên Xô. ................... 92<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.1.1. Nguyễn Ái Quốc tích cực học làm báo và lên án chính quyền thực dân Pháp ở<br /> T<br /> 4<br /> <br /> Việt Nam. ..................................................................................................................... 92<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.1.2. Nguyễn Ái Quốc tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc Việt Nam<br /> T<br /> 4<br /> <br /> và trở thành người chiến sĩ Cộng sản đầu tiên của dân tộc. ......................................... 97<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.1.3. Nguyễn Ái Quốc tham gia thành lập và lãnh đạo Hội Liên hiệp Thuộc địa<br /> T<br /> 4<br /> <br /> (1921) và báo Le Paria (1-4-1922). ........................................................................... 102<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.2. Những hoạt động của Phan Văn Trường và Phan Châu Trinh trước khi về<br /> Việt Nam. ....................................................................................................................... 108<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.2.1. Phan Văn Trường sát cánh bên Nguyễn Ái Quốc trong phong trào xã hội ở<br /> T<br /> 4<br /> <br /> Pháp. 108<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.2.2. Phan Châu Trinh không tán thành quan điểm và phương thức hoạt động của<br /> T<br /> 4<br /> <br /> Nguyễn Ái Quốc nhưng vẫn đặt nhiều kì vọng vào Người. ...................................... 113<br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.3. Những hoạt động của Nguyễn An Ninh và Nguyễn Thế Truyền tại Pháp trong<br /> thời gian 1920 – 1925. ................................................................................................... 118<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.3.1. Hoạt động của Nguyễn An Ninh những năm hai mươi tại Pháp. .................... 118<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> 4.3.2. Hoạt động của Nguyễn Thế Truyền những năm hai mươi tại Pháp. ............... 121<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> KẾT LUẬN ............................................................................................................... 131<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 136<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> PHỤ LỤC .................................................................................................................. 141<br /> T<br /> 4<br /> <br /> T<br /> 4<br /> <br /> DẪN LUẬN<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Lịch sử Việt Nam giai đoạn nửa cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX là lịch sử đấu tranh<br /> chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ. Trong khoảng thời gian nửa cuối thế kỉ XIX, dân<br /> tộc Việt Nam đã kiên cường chống lại cuộc xâm lăng bằng vũ trang của thực dân Pháp dưới<br /> sự lãnh đạo của giai cấp phong kiến. Tuy nhiên, lần lượt các phong trào đấu tranh dưới ngọn<br /> cờ quân chủ đều thất bại trước sức mạnh vượt trội của thực dân Pháp. Việt Nam cùng với<br /> hai quốc gia trên bán đảo Đông Dương đã hoàn toàn bị xóa tên khỏi bản đồ thế giới và biến<br /> thành một phần lãnh thổ thuộc Pháp với tên gọi Liên bang Đông Dương. Ách đô hộ của<br /> thực dân Pháp đã đè nặng lên cả ba dân tộc Việt – Miên – Lào từ những năm cuối của thế kỉ<br /> XIX.<br /> Bước sang thế kỉ XX, cùng với những biến chuyển của tình hình thế giới và trong<br /> nước, phong trào yêu nước ở Việt Nam đã có nhiều đổi thay. Sự du nhập của những khuynh<br /> hướng tư tưởng tiến bộ từ bên ngoài vào đã làm thay đổi đường lối cứu nước, giải phóng<br /> dân tộc ở Việt Nam. Cụ thể, lịch sử nước ta những năm đầu thế kỉ XX đã chứng kiến hai<br /> khuynh hướng đấu tranh khác nhau nhưng có cùng mục đích (giải phóng dân tộc) đó chính<br /> là khuynh hướng bạo động của Phan Bội Châu và cải cách của Phan Châu Trinh. Từ hai<br /> khuynh hướng trên đã hình thành hai phong trào yêu nước: phong trào Đông Du do Phan<br /> Bội Châu khởi xướng và phong trào Duy Tân do Phan Châu Trinh lãnh đạo. Hai tư tưởng<br /> dường như là đối lập mà lại tương trợ nhau, hai phong trào hoàn toàn khác nhau về đường<br /> lối đấu tranh nhưng lại có ảnh hưởng đan xen vào nhau đã tạo nên một thời kì sôi động của<br /> lịch sử dân tộc. Thực dân Pháp không chỉ nhận thấy sự nguy hiểm từ khuynh hướng bạo<br /> động của Phan Bội Châu mà còn nhận thức rất rõ nguy cơ tiềm tàng đe dọa đến nền thống<br /> trị của chúng ở Việt Nam trong khuynh hướng cải cách của Phan Châu Trinh. Chính vì vậy,<br /> chúng đã truy lùng rất gắt gao đối với Phan Bội Châu, đồng thời nhân cuộc “xin xâu” của<br /> dân Trung kì năm 1908, Pháp đã bắt giam hầu hết các lãnh tụ của phong trào Duy Tân. Ở<br /> trong nước, phong trào Duy Tân bị “đàn áp” thì tại Nhật, phong trào Đông Du cũng không<br /> thành công vì sự câu kết của hai tên đế quốc Pháp – Nhật.<br /> Chính trong hoàn cảnh đó, một số nhà yêu nước Việt Nam đã “xuất dương” để tìm<br /> một hướng đấu tranh mới cho mục tiêu của mình, hướng đi của họ là sang các nước phương<br /> <br /> Tây chứ không còn “Đông Du” như Phan Bội Châu nữa. Phải chăng là một sự sắp đặt ngẫu<br /> nhiên của lịch sử hay là sự lựa chọn có chủ ý của các nhà yêu nước Việt Nam mà nước Pháp<br /> trở thành nơi gặp gỡ của họ! Tại chính trong xào huyệt của kẻ thù xâm lược, họ đã sống, đã<br /> hoạt động và đã tìm ra cho dân tộc mình con đường đúng đắn để đi đến độc lập, tự do. Vấn<br /> đề đặt ra là trong khoảng vài thập niên đầu thế kỉ XX, những người Việt Nam yêu nước đã<br /> sống và hoạt động như thế nào trên chính đất nước đang cai trị dân tộc mình? Liệu họ có<br /> gặp những khó khăn, thử thách gì hay không? Mục đích hoạt động của họ trong thời kì này<br /> là gì?... Muốn trả lời thấu đáo những câu hỏi trên quả thật là một việc làm không dễ dàng<br /> chút nào.<br /> Tìm hiểu về những hoạt động của người Việt Nam yêu nước trên đất Pháp chính là<br /> góp phần làm sáng tỏ những câu hỏi trên và chỉ ra những đóng góp quan trọng của họ đối<br /> với cách mạng Việt Nam. Mặt khác, chúng ta cũng sẽ có điều kiện để tìm hiểu các tổ chức<br /> Hội, Nhóm yêu nước được thành lập và hoạt động trong thời kì này. Qua đó, chúng ta cũng<br /> phần nào làm rõ mối quan hệ giữa những người Việt yêu nước trên đất Pháp. Bởi vì, trước<br /> khi Nguyễn Ái Quốc tìm ra con đường đấu tranh giải phóng dân tộc sau khi đọc bản Sơ thảo<br /> lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của Lênin, Người đã<br /> cùng các vị tiền bối như Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường và các bạn đồng chí của mình<br /> hoạt động không mệt mỏi vì một mục tiêu chung là tìm ra con đường để đem lại độc lập, tự<br /> do cho dân tộc.<br /> Từ việc nghiên cứu quá trình sống và hoạt động của những người Việt Nam yêu<br /> nước tại Pháp, chúng ta có thể nhìn nhận và đánh giá về quan điểm, đường lối cũng như lập<br /> trường cứu nước của mỗi người. Thời gian hoạt động tại Pháp của họ cũng chính là thời kì<br /> mà lịch sử nhân loại chứng kiến sự ra đời của một hình thái xã hội mới – xã hội chủ nghĩa –<br /> sau thành công của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917. Người Việt Nam yêu nước tại<br /> Pháp lúc đó đã đón nhận sự kiện trên ra sao và ảnh hưởng của nó đến việc lựa chọn con<br /> đường cứu nước thế nào, cũng cần làm sáng tỏ. Thực tế có phải đã diễn ra sự tranh luận về<br /> vấn đề lựa chọn con đường cứu nước giữa Nguyễn Ái Quốc và các vị tiền bối lúc bấy giờ<br /> không? Có phải xuất phát từ quá trình hoạt động trong phong trào công nhân và xã hội Pháp<br /> cộng với sự nhạy bén về chính trị mà Nguyễn Ái Quốc đã tìm đến với chủ nghĩa Mác –<br /> Lênin? Phải chăng khi lựa chọn con đường cách mạng vô sản, Nguyễn Ái Quốc đã nhận<br /> được sự ủng hộ của những người Việt Nam yêu nước tại Pháp? Đó là những vấn đề khoa<br /> <br />