intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm từ thực tiễn tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

64
lượt xem
15
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm; Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh trong những năm gần đây (từ năm 2015 đến năm 2020); Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm từ thực tiễn tỉnh Quảng Ninh

  1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TÔ THỊ THỊNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TỪ THỰC TIẾN TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI - 2021
  2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TÔ THỊ THỊNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TỪ THỰC TIẾN TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TRÍ TUỆ HÀ NỘI - 2021
  3. LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan, luận văn của em là công trình nghiên cứu của cá nhân em. Kết quả trình bày trong bài viết chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu là trung thực, được lấy từ nguồn báo cáo tổng kết hàng năm của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh và trích dẫn theo đúng quy định. Em xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của kết quả nghiên cứu này. Học viên Tô Thị Thịnh
  4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................... Error! Bookmark not defined. 1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................... Error! Bookmark not defined. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ................................... Error! Bookmark not defined. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận văn .. Error! Bookmark not defined. 3.1. Mục đích nghiên cứu ......................................... Error! Bookmark not defined. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................... Error! Bookmark not defined. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .... Error! Bookmark not defined. 4.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................ Error! Bookmark not defined. 4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................... Error! Bookmark not defined. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ..... Error! Bookmark not defined. 5.1. Cơ sở lý luận ...................................................... Error! Bookmark not defined. 5.2. Phương pháp nghiên cứu................................... Error! Bookmark not defined. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn .......... Error! Bookmark not defined. 6.1. Ý nghĩa khoa học của luận văn.......................... Error! Bookmark not defined. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn ................................................ Error! Bookmark not defined. 7. Kết cấu của luận văn .............................................. Error! Bookmark not defined. Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ HÌNH SỰ SƠ THẨM.Error! Bookmark not defined. 1.1. Những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự sơ thẩm. .................................................. Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Khái niệm hồ sơ vụ án hình sự ....................... Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Khái niệm về trả hồ sơ để điều tra bổ sung .... Error! Bookmark not defined. 1.2. Đặc điểm hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ................................................................. Error! Bookmark not defined.
  5. 1.3. Vai trò của hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ................................................................. Error! Bookmark not defined. Chương 2: QUY ĐỊNH BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ NĂM 2015 VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM .. Error! Bookmark not defined. 2.1. Những căn cứ Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung ......... Error! Bookmark not defined. 2.2. Thẩm quyền, thủ tục, số lần, thời hạn trả hồ sơ điều tra bổ sung của Tòa án ............................................................................. Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Thẩm quyền, thủ tục, số lần, thời hạn trả hồ sơ điều tra bổ sung của Tòa án trong giai đoạn chuẩn bị xét xử ........................ Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Thẩm quyền, thủ tục, số lần trả hồ sơ điều tra bổ sung tại phiên tòa hình sự sơ thẩm .............................................................. Error! Bookmark not defined. 2.3. Thời hạn chuẩn bị xét xử của Tòa án sau khi trả hồ sơ để điều tra bổ sung ............................................................................. Error! Bookmark not defined. 2.4. Hệ quả của việc Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung ...... Error! Bookmark not defined. 2.5. Những vướng mắc khi Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ................................................... Error! Bookmark not defined. 2.6. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự sơ thẩm ...... Error! Bookmark not defined. Chương 3: THỰC TRẠNG TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG Ở GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM HÌNH SỰ CỦA TAND TỈNH QUẢNG NINH VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NÀY..... Error! Bookmark not defined. 3.1. Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử só thẩm hình sự của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh ...................... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội và cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân tỉnh Quảng Ninh ....................................................... Error! Bookmark not defined.
  6. 3.1.2. Thực trạng Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh Error! Bookmark not defined. 3.2. Giải pháp bảo đảm trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh .. Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Tiếp tục đổi mới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng ở tỉnh Quảng Ninh đối với hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ....................................................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân .................................................. Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Tăng cường công tác tổng kết, rút kinh nghiệm, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng ở tỉnh Quảng Ninh trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sựError! Bookmark not defined. 3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất, chế dộ, chính sách đối với Thẩm phán, cán bộ Tòa án ............................................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
  7. DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1: Số vụ án Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã trả hồ sơ 35-36 để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ( từ năm 2015 đến năm 2020) Bảng 3.2: Số vụ án Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã trả hồ sơ 37 để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự được Viện kiểm sát chấp nhận ( từ năm 2015 đến năm 2020) Bảng 3.3: Các căn cứ được Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh áp 38-39 dụng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ( từ năm 2015 đến năm 2020) Bảng 3.4: Kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án nhân 39 dân tỉnh Quảng Ninh ( từ năm 2015 đến năm 2020)
  8. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật hình sự BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự HĐXX : Hội đồng xét xử HTND : Hội thẩm nhân dân TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao VKS : Viện kiểm sát VKSND : Viện kiểm sát nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa
  9. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Với mục tiêu xây dựng một đất nước văn minh, dân chủ, một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do đó Đảng ta đã thực hiện công cuộc đổi mới một cách sâu sắc và toàn diện. Quá trình đổi mới đã mang lại những thành tựu hết sức to lớn, là một động lực để đưa đất nước ta bước vào giai đoạn phát triển mới. Song song với sự phát triển của nền kinh tế đòi hỏi Đảng và Nhà nước ta phải có những biện pháp để tăng cường, đẩy mạnh việc cải cách nền hành chính tư pháp bởi vì chỉ có cải cách mạnh mẽ được nền hành chính tư pháp quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa mới được thúc đẩy mạnh mẽ, góp phần làm cho đất nước ta thực sự là nước xã hội chủ nghĩa với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh. Để thực hiện được mục tiêu trên thì trong Nghị quyết 49 – NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị đã chỉ ra chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 là “ Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao”. Theo mục tiêu trên để hoạt động xét xử các loại án được nâng cao về mặt chất lượng, trong đó án hình sự được đặc biệt chú trọng và được xác định là nhiệm vụ trọng tâm của chiến lược cải cách tư pháp. Do đó, đối với hoạt động tố tụng hình sự, việc Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung cho Viện kiểm sát khi có đầy đủ các căn cứ pháp lý là yếu tố cần thiết để đảm bảo cho việc xét xử một cách khách quan, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội và đồng thời cũng là biện pháp để đáp ứng cho công cuộc cải cách tư pháp của nước ta hiện nay. Đối với Tòa án nhân dân hai cấp của tỉnh Quảng Ninh trong thời gian vừa qua thực hiện việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng có những bất cập, hạn chế 1
  10. nhất định cả về hình thức và nội dung như việc trả hồ sơ không viện dẫn đầy đủ các căn cứ pháp lý, không đúng đối tượng… dẫn đến tình trạng làm cho việc giải quyết một số vụ án chậm chạp, kéo dài, gây tốn kém tiền của Nhà nước, gây lãng phí thời gian, công sức và làm ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi chính đáng của nhân dân. Do đó, việc nghiên cứu trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm không những góp phần hoàn thiện thể chế pháp luật dưới góc độ lý luận và thực tiễn để có những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy phạm pháp luật, mà mục tiêu quan trọng là để đáp ứng yêu cầu xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Để Góp phần nâng cao chất lượng xét xử và sự phát triển của ngành Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh thì việc nghiên cứu những quy định của pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ sung là thực sự cần thiết nên hiểu được tầm quan trọng cũng như ý nghĩa sâu sắc của vấn đề cần nghiên cứu, tác giả đã lựa chọn đề tài “ Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm từ thực tiễn tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn Thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Nghiên cứu các đề tài đã được công bố cho thấy, cho đến nay đã có khá nhiều các công trình khoa học nghiên cứu về việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung với những quy mô, phương diện khác nhau, chẳng hạn như: “ Trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp sơ thẩm những vấn đề lý luận và thực tiễn” của Trần Xuân Huệ; “ Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự” năm 2003 của GS.TS Võ Khánh Vinh; “ Một số vấn đề về hoạt động tư pháp và kiểm soát hoạt động tư pháp ở nước ta hiện nay” của PGS.TS Trần Văn Độ; “ Hoàn thiện chế định Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003” tác giả Nguyễn Ngọc Kiện, tạp chí Dân chủ và pháp luật số 7/2012; “ Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Luật tố tụng hình sự Việt Nam” của Nguyễn Thị Hải Châu; “ Bàn về việc trả hồ sơ vụ án hình sự để điều tra bổ sung” của Nguyễn Phúc Lưu; “ Hoàn thiện quy định của Bộ 2
  11. luật tố tụng hình sự về việc Tòa án cấp sơ thẩm trả hồ sơ để điều tra bổ sung” của Vũ Gia Lâm, Tạp chí Tòa án nhân dân số 3/2013; “ Bàn về quy quy định: “ Tòa án Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung” trong điều kiện cải cách tư pháp” của Mai Văn Lư; “ Bàn về chế định Trả hồ sơ để điều tra bổ sung” của Nguyễn Quang Lộc… Đối với những đề tài nghiên cứu đã nêu trên, thì vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở mức độ này hay mức độ khác đã được các tác giả đề cập đến, như là các căn cứ pháp lý để Tòa án tiến hành trả hồ sơ để điều tra bổ sung hay trình tự, thủ tục hoặc trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thì sự cần thiết của chế tài này có tính hợp lý, hợp pháp như thế nào. Mặc dù vậy, những đề tài nghiên cứu trên cũng chỉ nghiên cứu một số tình tiết, khía cạnh chưa thống nhất, còn đang có nhiều quan điểm khác nhau trong thực tiễn xét xử. Chưa thực sự có nhiều đề tài nghiên cứu một cách tổng quát về nguyên nhân, hạn chế trong việc áp dụng các quy định của việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm án hình sự dẫn đến việc hiểu và áp dụng pháp luật chưa thống nhất ở các địa phương khác nhau, thậm chí trong cùng cơ quan, đơn vị các Thẩm phán cũng có những cách hiểu khác nhau, do đó gặp nhiều khó khăn, vướng mắc khiến việc xét xử chưa thực sự đạt hiệu quả cao và mang tính triệt để. Trên thực tế hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung còn rất nhiều vấn đề chưa thống nhất với cơ sở lý luận khoa học. Lần đầu tiên tác giả nghiên cứu đề tài này nhằm góp phần đảm bảo cho việc trả hồ sơ điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh nói riêng và của Tòa án cấp sơ thẩm nói chung nên các công trình khoa học đã được công bố trên đây vẫn là các tài liệu tham khảo có giá trị để nghiên cứu và hoàn thiện Luận văn này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu 3
  12. Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận, các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, tác giải đề xuất các quan điểm và giải pháp kiến nghị hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả áp dụng quy định pháp luật về việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật của Tòa án nhân dân trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự. - Nghiên cứu thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh, từ đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng này. - Xác định quan điểm, đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm việc trả hồ sơ điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Các quy định của pháp luật tố tụng hình sự cũng như các quan điểm của khoa học pháp lý hình sự trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung . - Thực tiễn việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh. - Những giải pháp bảo đảm hiệu quả việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4
  13. Luận văn được nghiên cứu dưới góc độ khoa học pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, tác giả luận văn thu thập, thống kê trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh số liệu từ năm 2015 đến năm 2020 để phục vụ đề tài nghiên cứu của mình. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận Cơ sở lý luận của luận văn là các nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân cũng như tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa; các đường lối chỉ đạo của Đảng về chiến lược cải cách tư pháp của Bộ Chính trị trong Nghị quyết số 08/NQ – TW ngày 02/01/2002 về “ Nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới” và Nghị quyết số 49/NQ – TW ngày 02/6/2005 về “ Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” . 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để nghiên cứu luận văn này, tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như: Phân tích, thống kê, so sánh, tổng hợp, đối chiếu. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng những số liệu thống kê, tổng kết hàng năm của ngành Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ninh; từ đó đã tổng hợp các kiến thức khoa học pháp luật trong tố tụng hình sự và các vấn đề tương ứng để áp dụng trong việc nghiên cứu luận văn này. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa khoa học của luận văn Luận văn có ý nghĩa khoa học vô cùng to lớn, có thể đóng góp những vấn đề lý luận khoa học luật tố tụng hình sự trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự dưới góc độ pháp luật tố tụng hình sự, từ đó góp phần hoàn thiện thể chế pháp lý trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn 5
  14. Luận văn có thể là nguồn cơ sở để cho những người làm thực tiễn tham khảo trong công tác điều tra, truy tố, xét xử để từ đó có cách nhìn nhận đúng đắn và việc áp dụng pháp luật tố tụng hình sự đạt hiệu quả cao trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Mặt khác, luận văn cũng có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho việc học tập, giảng dạy môn Luật tố tụng hình sự và làm tài liệu trong hoạt động lập pháp, những người làm công tác pháp luật, góp phần hoàn thiện các quy định của pháp luật trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự sơ thẩm. Luận văn là công trình nghiên cứu về tố tụng hình sự về việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh. Việc nghiên cứu sẽ đem lại những kết quả góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận, cũng như việc áp dụng trong thực tiễn, từ đó cũng góp phần nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong xét xử nói chung, trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung nói riêng của ngành Tòa án nhân dân trong công cuộc cải cách tư pháp hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục của luận văn thì nội dung luận văn bao gồm có 03 chương với 10 tiết, cụ thể như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Chương 2: Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Ninh trong những năm gần đây ( từ năm 2015 đến năm 2020) Chương 3: Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung. 6
  15. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ HÌNH SỰ SƠ THẨM. 1.1. Những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự sơ thẩm. 1.1.1. Khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm hồ sơ vụ án hình sự Cho đến nay vẫn chưa có một khái niệm cụ thể về hồ sơ vụ án hình sự, tuy nhiên dựa trên những quy định của Bộ luật tố tụng hình sự thì hồ sơ vụ án hình sự được lập theo đúng trình tự, thủ tục tố tụng hình sự, trong đó nội dung của hồ sơ vụ án chính là nội dung của các vản bản, tài liệu được tập hợp trong hồ sơ. Mỗi tài liệu sẽ phản ánh một hoặc nhiều vấn đề trong vụ án và các tài liệu này có quan hệ mật thiết với nhau để phản ánh nội dung vụ án. Khi các văn bản, tài liệu đã được đưa vào hồ sơ vụ án thì sẽ là cơ sở pháp lý để các cơ quan có thẩm quyền như Công an, Viện kiểm sát, Tòa án sử dụng để giải quyết vụ án một cách khách quan, toàn diện. Các tài liệu được thu thập trong hồ sơ vụ án hình sự sẽ được hình thành từ khi bắt đầu có quyết định khởi tố vụ án hình sự, quyết định khởi tố bị can do cơ quan cảnh sát điều tra ra quyết định, sau đó sẽ được Viện kiểm sát (VKS) cùng cấp phê chuẩn. Khi tiếp nhận thông tin về tội phạm hoặc phát hiện hành vi có dấu hiệu của tội phạm, thì cơ quan cảnh sát điều tra sẽ tiến hành việc xác minh, kiểm tra tính đúng đắn của nguồn tin để từ đó ra quyết định có khởi tố vụ án hình sự hay không khởi tố vụ án hình sự, trong trường hợp xác định có dấu hiệu cấu thành tội phạm thì vụ án sẽ được khởi tố. Sau khi đã có quyết định khởi tố vụ án hình sự thì hoạt động điều tra, thu thập và đánh giá chứng cứ để chứng minh có hành vi phạm tội xảy ra và ai là người thực hiện hành vi phạm tội sẽ được tiến hành. Nếu có đủ căn cứ pháp lý để 7
  16. xác định có hành vi phạm tội xảy ra và người đã thực hiện hành vi phạm tội thì cơ quan cảnh sát điều tra sẽ ban hành bản kết luận điều tra, hoàn thiện hồ sơ vụ án và chuyển sang cho VKSND cùng cấp đề nghị truy tố đối với bị can về tội danh cụ thể. Còn trong trường hợp chưa có đủ căn cứ để việc khởi tố vụ án hình sự hoặc đã hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được ai là người đã thực hiện hành vi phạm tội thì cơ quan cảnh sát điều tra phải ban hành quyết định đình chỉ vụ án. Trường hợp xác định được người thực hiện hành vi phạm tội nhưng người đó lại mắc bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh hiểm nghèo và có chứng nhận của Hội đồng chứng nhận y khoa trong trường hợp không thể xác định được bị can hoặc không biết bị can đang ở đâu thì cơ quan cảnh sát điều tra sẽ phải banh hành quyết định tạm đình chỉ điều tra vụ án. Khi nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự sẽ thấy rõ các hoạt động của cơ quan điều tra đã tiến hành như việc ban hành các quyết định: Quyết định khởi tố vụ án hình sự, quyết định khởi tố bị can, quyết định tạm giữ, lệnh tạm giam, lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú, quyết định tạm đình chỉ vụ án, quyết định đình chỉ vụ án, quyết định truy nã; xác minh lý lịch bị can; tiến hành lấy lời khai của bị can và những người tham gia tố tụng khác; vẽ sơ đồ hiện trường; lập biên bản khám nghiệm hiện trường, bản ảnh hiện trường … ra bản kết luận điều tra. Khi hoàn tất hồ sơ thì cơ quan điều tra tiến hành bàn giao hồ sơ và đề nghị VKS cùng cấp truy tố. Sau khi nhận được hồ sơ vụ án do cơ quan cảnh sát điều tra cùng cấp chuyển đến thì tùy từng trường hợp mà VKS phải ban hành một trong các quyết định như: Nếu không đủ căn cứ để truy tố bị can theo tội danh, điều khoản bị khởi tố hoặc còn có người khác thực hiện hành vi phạm tội hoặc bị can còn phạm tội khác ngoài tội danh bị khởi tố thì VKS phải thực hiện việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung; trong trường hợp có đủ căn cứ để đình chỉ vụ án thì VKS phải ban hành quyết định đình chỉ vụ án hoặc trong trường hồ sơ đầy đủ tài liệu chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của bị can thì VKS phải ban hành Cáo trạng để truy tố bị can ra trước Tòa án. Những quyết định này được ban 8
  17. hành tất cả đều dựa trên cơ sở là những tài liệu, chứng cứ mà đã được cơ quan cảnh sát điều tra thu thập theo đúng trình tự quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự và được đưa vào hồ sơ vụ án trong giai đoạn điều tra. Khi chuyển hồ sơ cho Tòa án để xét xử thì mọi thủ tục tố tụng cũng chỉ căn cứ vào hồ sơ vụ án, Tòa án nghiên cứu hồ sơ và có thể ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung cho VKS, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ giải quyết vụ án hình sự hoặc ra quyết định đưa vụ án ra xét xử và mở phiên tòa xét xử vụ án. Với quy định tại Điều 7 Bộ luật hình sự 2015 nhằm đảm bảo nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN) đồng thời đảm bảo chính xác cho việc áp dụng pháp luật thì việc lập hồ sơ vụ án hình sự phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định như cơ quan điều tra tiến hành việc xác minh lý lịch bị can thì bắt buộc phải dán ảnh của bị cán vào tờ lý lịch bị can; sau khi có quyết định khởi tố bị can thì cơ quan điều tra phải lập danh bản, chỉ bản của bị can trong đó thể hiện đầy đủ bản ảnh bị can, thông tin lý lịch bị can, ngày tháng năm bị bắt, nhân thân… để khi chuyển hồ sơ cho VKS, Tòa án thực hiện việc thẩm vấn công khai, có sự đối chiếu, so sánh làm căn cứ để nhận diện đúng người được đưa ra xét xử và người có tên trong hồ sơ có phải là một người hay không để tránh trường hợp xét xử một người khác không phải là người đã thực hiện hành vi phạm tội, tránh xét xử oan, nhầm lẫn hay bỏ lọt tội phạm. Như vậy, hồ sơ vụ án là tài liệu chính để cung cấp những thông tin, tình tiết cũng như diễn biến của vụ án. Khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, Thẩm phán sẽ phát hiện kịp thời những vấn đề còn thiếu sót, chưa đủ căn cứ trong quá trình điều tra, truy tố của cơ quan cảnh sát điều tra, của VKSND cùng cấp để từ đó có những thông báo yêu cầu điều tra bổ sung hoặc ra Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Nếu hồ sơ vụ án đã được thu thập đầy đủ chứng cứ, tài liệu chứng minh hành vi phạm tội của bị cáo thì sẽ được đưa ra xét xử. Đây là cơ sở để Hội đồng xét xử (HĐXX) ban hành một bản án công khai, minh bạch, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. 9
  18. Do vậy, có thể thấy hồ sơ vụ án hình sự là tập hợp hệ thống các văn bản, tài liệu, chứng cứ được các cơ quan tiến hành tố tụng thu thập trong quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và được sắp xếp theo một trình tự nhất định để phục vụ cho việc giải quyết vụ án và lưu trữ tài liệu. 1.1.1.2. Khái niệm về trả hồ sơ để điều tra bổ sung Thực tế hiện nay ở nước ta trong các quy định của pháp luật thì khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung chưa được quy định rõ ràng, cụ thể ở một văn bản pháp luật nào. Tại Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 chỉ quy định căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong thời hạn chuẩn bị xét xử. Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 không quy định cụ thể căn cứ để HĐXX sơ thẩm yêu cầu điều tra bổ sung. Tuy nhiên, nghiên cứu tổng thể các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015 và qua thực tiễn áp dụng pháp luật thấy rằng Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 cũng chính là căn cứ để HĐXX trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung. Đặc điểm của việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp sơ thẩm bao gồm: Thứ nhất, Chủ thể tiến hành hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung là Thẩm phán ( ở giai đoạn chuẩn bị xét xử) hoặc HĐXX ( tại phiên tòa). Thứ hai, Chủ thể tiếp nhận hồ sơ của Tòa án để điều tra bổ sung là VKS đã ra quyết định truy tố ( Bản Cáo trạng). Thứ ba, Cơ sở pháp lý để Tòa án cấp sơ thẩm tiến hành trả hồ sơ để điều tra bổ sung khi có các căn cứ được quy định tại Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự 2015: - Khi thiếu chứng cứ dùng để chứng minh một trong những vấn đề quy định tại Điều 85 của Bộ luật này mà không thể bổ sung tại phiên tòa được. - Có căn cứ cho rằng ngoài hành vi mà VKS đã truy tố, bị can còn thực hiện hành vi khác mà Bộ luật hình sự (BLHS) quy định là tội phạm. 10
  19. - Có căn cứ cho rằng còn có đồng phạm khác hoặc có người khác thực hiện hành vi mà BLHS quy định là tội phạm liên quan đến vụ án nhưng chưa được khởi tố vụ án, khởi tố bị can. - Việc khởi tố, điều tra, truy tố có sự vi phạm nghiêm trọng về mặt thủ tục tố tụng. Việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp sơ thẩm có ý nghĩa vô cùng quan trọng là nhằm xác định sự thật khách quan của vụ án, tránh xử oan người vô tội cũng như việc bỏ lọt tội phạm. Để từ đó các cơ quan tiến hành tố tụng ( cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án) và những người tiến hành tố tụng ( Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán) đánh giá một cách khách quan, toàn diện những kết quả đạt được hay những nguyên nhân, hạn chế để từ đó đưa những giải pháp khắc phục những vấn đề còn tồn tại. Do đó, vừa kịp thời sửa chữa, khắc phục những tồn tại, vừa tích lũy thêm những kinh nghiệm trong thực tiễn của hoạt động điều tra, truy tố và xét xử. Từ những phân tích, đánh giá nêu trên, có thể hiểu khái niệm về hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử hình sự sơ thẩm như sau: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung ở giai đoạn xét xử hình sự sơ thẩm là việc Tòa án cấp sơ thẩm trong giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc tại phiên tòa quyết định trả lại hồ sơ vụ án hình sự cho Viện kiểm sát nhân dân đã ra quyết định truy tố để điều tra bổ sung nhằm khắc phục những sai sót trong quá trình điều tra, truy tố, đảm bảo cho việc giải quyết, xét xử vụ án hình sự được khách quan, toàn diện và đúng pháp luật. 1.1.1.3. Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Để giải quyết vụ án hình sự phải trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, mỗi giai đoạn phản ánh một hướng nhất định của hoạt động tố tụng, các giai đoạn tuy độc lập nhưng nằm trong mối quan hệ khăng khít và tạo thành một chuỗi thống nhất. Các giai đoạn trong tố tụng hình sự là không giống nhau, mỗi giai đoạn mang những đặc tính riêng của nó, khác nhau về phạm vi chủ thể, hành vi tố tụng cũng như các văn bản tố tụng quy định. 11
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2