ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ HOÀI LINH
Ph¸t triÓn thñy ®iÖn víi viÖc b¶o ®¶m quyÒn con ng-êi.
Ph©n tÝch tõ thùc tiÔn c«ng tr×nh thñy ®iÖn Tuyªn Quang
Chuyên ngành: Pháp luật về quyền con ngƣời
Mã số: Chuyên ngành đào tạo thí điểm
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS.TS. PHẠM HỒNG THÁI
HÀ NỘI - 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng
tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ
công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm
bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các
môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định
của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi
có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN
Nguyễn Thị Hoài Linh
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục biểu đồ, sơ đồ
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI
TRONG PHÁT TRIỂN THỦY ĐIỆN ..................................................................... 6
1.1. Nhận thức về quyền con ngƣời ................................................................... 6
1.1.1. Khái niệm quyền con ngƣời .......................................................................... 6
1.1.2. Đặc trƣng và các thế hệ quyền con ngƣời ..................................................... 7
1.2. Vai trò của thủy điện đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và sự ảnh
hƣởng của phát triển thủy điện với việc bảo đảm quyền con ngƣời .......... 9
1.2.1. Vai trò của thủy điện đối với sự phát triển kinh tế - xã hội .......................... 9
1.2.2. Sự ảnh hƣởng của phát triển thủy điện với việc bảo đảm quyền con ngƣời ... 12
1.3. Mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ công
bằng xã hội ................................................................................................. 27
1.3.1. Mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ công bằng xã
hội ở Việt Nam hiện nay ............................................................................. 27
1.3.2. Cách tiếp cận dựa trên quyền: sự gắn kết giữa quyền và phát triển ................ 30
1.4. Những yêu cầu cơ bản về bảo đảm quyền con ngƣời trong phát
triển thủy điện ............................................................................................ 32
1.4.1. Bồi thƣờng một cách thích đáng và công bằng ........................................... 32
1.4.2. Bảo đảm sự tham vấn thực sự hay minh bạch khi thực hiện cƣỡng chế di
dời giải phóng mặt bằng để thực hiện dự án thủy điện .................................. 39
1.4.3. Giải quyết hài hòa lợi ích của các bên khi thực hiện cƣỡng chế di dời
giải phóng mặt bằng để thực hiện dự án thủy điện ..................................... 42
1.4.4. Bảo đảm sự tồn tại của một cơ chế giải quyết khiếu nại của các hộ
phải di dời một cách hiệu quả ..................................................................... 45
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI TỪ THỰC
TIỄN CÔNG TRÌNH THỦY ĐIỆN TUYÊN QUANG ......................... 48
2.1. Khái quát về đặc điểm kinh tế - xã hội của Tỉnh Tuyên Quang ................ 48
2.2. Thực trạng bảo đảm quyền con ngƣời thông qua việc thực hiện
các quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ khi nhà nƣớc di dời dân để
thực hiện dự án thủy điện Tuyên Quang ................................................ 49
2.2.1. Công tác điều tra, khảo sát, lập quy hoạch di dân tái định cƣ dự án
thủy điện Tuyên Quang ............................................................................... 49
2.2.2. Việc thực hiện bồi thƣờng và hỗ trợ cho các hộ dân phải di chuyển để
thực hiện dự án thủy điện Tuyên Quang ..................................................... 51
2.2.3. Việc tổ chức tái định cƣ cho các hộ dân phải di chuyển để thực hiện
dự án thủy điện Tuyên Quang ..................................................................... 60
2.2.4. Tình hình bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các
hộ di dân, tái định cƣ ................................................................................... 74
2.3. Bảo đảm quyền con ngƣời thông qua việc thực hiện các quy định
về tham vấn hay minh bạch khi nhà nƣớc cƣỡng chế di dời dân để
thực hiện dự án thủy điện Tuyên Quang ................................................ 78
2.3.1. Tham vấn khi có quyết định thu hồi đất ...................................................... 78
2.3.2. Tham vấn khi lập phƣơng án bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ ..................... 80
2.4. Bảo đảm quyền con ngƣời bằng việc giải quyết khiếu nại khi nhà
nƣớc cƣỡng chế di dời dân để thực hiện dự án thủy điện Tuyên
Quang ......................................................................................................... 83
2.4.1. Tình hình khiếu nại và giải quyết khiếu nại tại dự án công trình thủy
điện Tuyên Quang ....................................................................................... 83
2.4.2. Đánh giá tác động của việc giải quyết khiếu nại đối với yêu cầu bảo
đảm quyền con ngƣời khi nhà nƣớc cƣỡng chế di dời dân để thực hiện
các dự án thủy điện từ thực tiễn công trình thủy điện Tuyên Quang .......... 85
Chƣơng 3: CÁC GIẢI PHÁP NHẰM BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƢỜI
TRONG PHÁT TRIỂN THỦY ĐIỆN ..................................................... 89
3.1. Các giải pháp về hoàn thiện chính sách pháp luật ................................. 89
3.1.1. Xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù trong bồi thƣờng hỗ trợ di dân,
tái định cƣ đối với các dự án thủy điện ....................................................... 89
3.1.2. Hình thành cơ chế pháp lý về chia sẻ lợi ích cho các hộ dân phải di dời
để thực hiện các dự án thủy điện ................................................................. 92
3.1.3. Hoàn thiện các quy định của pháp luật bảo đảm sự tham gia của ngƣời
dân vào quá trình thu hồi đất, lập phƣơng án bồi thƣờng, hỗ trợ và tái
định cƣ các dự án phát triển thủy điện ........................................................ 96
3.1.4. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về đào tạo, chuyển đổi nghề
nghiệp và tạo việc làm cho các hộ dân phải di dời để thực hiện các dự án
thủy điện ...................................................................................................... 98
3.1.5. Hình thành cơ chế pháp lý bảo đảm quyền về văn hóa cho các hộ dân
phải di dời để thực hiện các dự án thủy điện ............................................... 99
3.1.6. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về giám sát độc lập công tác bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ đối với các dự án phát triển thủy điện .......... 101
3.2. Các giải pháp về tổ chức thực hiện pháp luật....................................... 101
3.2.1. Tăng cƣờng các biện pháp kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong quá
trình thực thi pháp luật về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ ...... 101
3.2.2. Nâng cao năng lực của bộ máy quản lý nhà nƣớc và nhận thức của
nhân dân về pháp luật liên quan đến thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và
tái định cƣ các dự án phát triển thủy điện ................................................. 103
3.2.3. Bảo đảm sự tham vấn thực sự trong quá trình thu hồi đất, bồi thƣờng,
hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tổ chức di chuyển dân để thực hiện dự
án thủy điện ............................................................................................... 104
3.2.4. Tổ chức đào tạo nghề, hỗ trợ chuyển đổi nghề, phát triển sản xuất cho
hộ tái định cƣ ............................................................................................. 105
3.2.5. Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các hộ tái
định cƣ ....................................................................................................... 107