Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Chiến lược cạnh tranh của Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là hệ thống hóa, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về chiến lược cạnh tranh, vận dụng lý luận thực tiễn để đánh giá thực trạng và thực hiện chiến lược cạnh tranh của Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện chiến lược cạnh tranh của công ty.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Chiến lược cạnh tranh của Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ CHIẾN LƢỢC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ ĐIỆN TỬ VIỄN THÔNG – ELCOM CORP Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh LƢU THỊ THANH THÚY Hà Nội – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ CHIẾN LƢỢC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ ĐIỆN TỬ VIỄN THÔNG – ELCOM CORP Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.01.02 Họ và tên: Lƣu Thị Thanh Thuý Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Bùi Liên Hà Hà Nội - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được thực hiện với sự hướng dẫn của TS. Bùi Liên Hà. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực, chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý trong quá trình nghiên cứu của luận văn này. Hà Nội, ngày 23 tháng 3 năm 2018 Ngƣời viết Lƣu Thị Thanh Thúy
ii LỜI CẢM ƠN L i đ u tiên, tôi xin bày t l ng bi t on ch n thành và s u s c nhất tới ngư i huớng dẫn khoa học – Ti n s Bùi Liên Hà đ tạn tình huớng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiẹn đề tài. Tôi xin g i l i cảm on đ n các th y cô giáo trong tru ng Đại học Ngoại Thư ng đ trang bị cho tôi nh ng ki n thức và kinh nghiẹm quý giá trong quá trình học tạp tại tru ng và nhiẹt tình gi p đ tôi thực hiẹn đề tài này. Tôi c ng xin ch n thành cảm on Ban l nh đạo, ph ng Phát tri n kinh doanh giải pháp và các nh Chị cán bộ công nh n viên công ty cổ ph n Đ u tu phát tri n Công nghẹ Điẹn t Vi n Thông đ cung cấp tài liẹu và tạo mọi điều kiẹn thuạn lợi đ tôi hoàn thành bài luận văn này. Mạc dù đ c nhiều cố g ng, nhung do th i gian c hạn, trình độ và k nang của bản th n c n nhiều hạn ch nên trong quá trình làm luận văn không tránh kh i nh ng thi u s t. ính mong đuợc sự đ ng g p, ch bảo, bổ sung của Th y Cô đ bài luận văn đuợc hoàn thiẹn hon. Xin ch n thành cảm on! Hà Nọi, ngày 23 tháng 3 nam 2018 Ngƣời viết Lƣu Thị Thanh Thúy
i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ ................................................... iii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ........................................... iv LỜI NÓI ĐẦU ...........................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN LƢỢC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP .....................................................................................................5 1.1 Khái quát chung về cạnh tranh .....................................................................5 1.1.1 Khái niệm...................................................................................................5 1.1.2 Các lý thuyết cơ bản về cạnh tranh ..........................................................5 1.2 Khái quát chung về chiến lƣợc cạnh tranh ...................................................9 1.2.1 Khái niệm chiến lược cạnh tranh.............................................................9 1.2.2 Vai trò của chiến lược cạnh tranh .........................................................11 1.3 Các chiến lƣợc cạnh tranh cơ bản ...............................................................12 1.3.1 Chiến lược chi phí thấp ..........................................................................12 1.3.2 Chiến lược khác biệt hóa ........................................................................15 1.3.3 Chiến lược trọng tâm ..............................................................................18 1.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến chiến lƣợc cạnh tranh của doanh nghiệp ......19 1.4.1 Mục tiêu chiến lược ................................................................................19 1.4.2 Nhóm các yếu tố về môi trường kinh doanh ..........................................20 CHƢƠNG 2: PHÂN TÍCH CHIẾN LƢỢC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ ĐIỆN TỬ VIỄN THÔNG – ELCOM CORP ....................................................................................30 2.1 Giới thiệu chung về Công ty cổ phần Đầu tƣ và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp ...........................................................................30 c s n t n v p t tri n củ cong ty ........................................30 2.1.2 Co cấu t c c củ cong ty .....................................................................31 3 ĩn vực hoạt động kinh doanh, sản phẩm của công ty .......................35 2.2 Phân tích môi trƣờng kinh doanh của công ty cổ phần Đầu tƣ và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp .......................................37
ii 2.2.1 Các yếu tố thuộc môi trường vĩ mô ........................................................37 2.2.2 Các yếu tố thuộc môi trường ngành .......................................................43 2.2.3 Các yếu tố nội bộ doanh nghiệp .............................................................50 2.2.4 Mô hình phân tích t ng hợp đi m mạn đi m yếu từ môi trường bên ngoài và nội bộ doanh nghiệp (phân tích SWOT) ..........................................58 2.3 Phân tích chiến lƣợc khác biệt hoá của Công ty cổ phần Đầu tƣ và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp .......................................59 2.3.1 Lợi thế cạnh tranh của ELCOM Corp ...................................................59 2.3.2 Chiến lược khác biệt hoá của Công ty c phần Đầu tư v P t tri n công nghệ điện t viễn thông – ELCOM Corp ...............................................60 3 3 Đ n gi c ung về chiến lược cạnh tranh của Công ty c phần Đầu tư và Phát tri n công nghệ điện t viễn thông – ELCOM Corp ........................67 CHƢƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHIẾN LƢỢC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ ĐIỆN TỬ VIỄN THÔNG – ELCOM CORP ...........................................69 3.1 Phƣơng hƣớng phát triển của Công ty cổ phần Đầu tƣ và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp trong thời gian tới .........................69 3 Xu ướng phát tri n ngành viễn thông..................................................69 3 P ương ướng phát tri n của công ty ELCOM ....................................70 3.2 Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chiến lƣợc cạnh tranh cho Công ty cổ phần Đầu tƣ và Phát triển công nghệ điện tử viễn thông – ELCOM Corp ...71 3 Đầu tư công ng ệ và phát tri n, khai thác mạng lưới ..........................71 3.2.2 Xây dựng c ín s c gi cước hợp lý ....................................................74 3.2.3 Khác biệt hoá sản phẩm d ch vụ và phân phối d ch vụ .........................76 3.2.4 Hoàn thiện hoạt động quảng cáo và marketing ....................................76 3.2.5 Về yếu tố hữu hình và quá trình cung cấp ............................................78 3.2.6 Phát tri n nguồn nhân lực......................................................................78 3 7 Tăng cường các nguồn tài chính thực thi chiến lược kinh doanh .......79 3.3 Một số kiến nghị đối với cơ quan quản lý Nhà nƣớc .................................80 KẾT LUẬN ..............................................................................................................81 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................82 PHỤ LỤC
iii DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Các chi n lược cạnh tranh tổng quát theo Michael Porter.........................12 Bảng 1.2 Nh ng y u tố c bản của năm áp lực cạnh tranh.......................................25 Bảng 2.1 L nh vực hoạt động kinh doanh của công ty ELCOM Corp .....................35 Bảng 2.2 C cấu nhân sự theo mô hình tổ chức .......................................................52 Bảng 2.3 C cấu nhân sự s p x p theo trình độ ........................................................53 Bảng 2.4 Chính sách đ i ngộ của công ty ELCOM ..................................................54 Bảng 2.5 Tình hình tài chính của công ty từ năm 2015-2017 ...................................57 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 : Bánh xe chi n lược cạnh tranh .................................................................11 Hình 1.2 Đư ng cong kinh nghiệm ...........................................................................13 Hình 1.3 Mô hình năm áp lực cạnh tranh của Michael Porter. .................................24 Hình 2.1 Các giá trị cốt lõi của ELCOM ..................................................................65 SƠ ĐỒ S đồ 2.1: C cấu tổ chức của công ty cổ ph n Đ u tư phát tri n Công nghệ Điện t vi n thông ..................................................................................................................32
iv TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN  Đề tài luận văn: Chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp.  Tác giả: Lưu Thị Thanh Thuý – Lớp CH23A  Chuyên ngành đào tạo: Quản trị kinh doanh  Tóm tắt: Với độ dài h n 80 trang nội dung, chư ng 1 luận văn đ hệ thống hóa, làm rõ nh ng vấn đề lý luận c bản về cạnh tranh và chi n lược cạnh tranh, ở chư ng 2 vận dụng nh ng lý luận thực ti n này đ đánh giá thực trạng và phân tích cụ th việc thực hiện chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp, từ đ luận văn đưa ra các đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện chi n lược cạnh tranh của công ty trong chư ng 3. Luận văn được thực hiện trên c sở áp dụng các phư ng pháp nghiên cứu như: phư ng pháp ph n tích, phư ng pháp tổng hợp, hệ thống hóa và di n giải, phư ng pháp so sánh đối chi u đ làm rõ các vấn đề nghiên cứu. K t quả nghiên cứu quan trọng trong bài luận văn là việc xác định được chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp theo đuổi trong th i gian qua là chi n lược khác biệt hoá. Từ c sở đ lựa chọn chi n lược là các y u tố môi trư ng kinh doanh thông qua ma trận phân tích SWOT và mục tiêu của mình, ELCOM Corp đ ch trọng phát huy các nhân tố khác biệt hoá ngành công nghệ vi n thông như công nghệ nổi trội, các dịch vụ chăm s c khách hàng tốt…Từ nh ng k t quả phân tích đi m mạnh và hạn ch trong chi n lược cạnh tranh của công ty, luận văn đ đưa ra một số đề xuất giải pháp mang tính ứng dụng và khả thi cao về phát tri n nguồn nhân lực, vốn, công nghệ… Từ khóa: cạnh tranh, chi n lược cạnh tranh, ELCOM Corp, công nghệ, vi n thông…
1 LỜI NÓI ĐẦU 1. Tín cấp t iết củ đề t i Từ thập k 80 đ n nay do tác động của cuộc cách mạng khoa học công nghệ đặc biệt là công nghệ thông tin, công nghệ năng lượng, công nghệ vật liệu…. nền kinh t th giới đang bi n đổi rất sâu s c, mạnh mẽ về c cấu, chức năng và phư ng thức hoạt động. Đ y không phải là một sự bi n đổi bình thư ng mà là một bước ngoặt lịch s c ý ngh a trọng đại: nền kinh t đang chuy n từ kinh t công nghiệp sang kinh t tri thức, văn minh loài ngư i đang chuy n từ văn minh công nghiệp sang văn minh trí tuệ. Đ hòa nhịp vào sự phát tri n chung đ , mỗi doanh nghiệp đều có nh ng bước chuy n mình phải tự thân vận động đ tìm ra hướng đi đ ng. Đ y là một bài toán không mấy d dàng mà doanh nghiệp nào c ng c th tìm ra được. Bởi lẽ, trong nền kinh t thị trư ng, các doanh nghiệp luôn phải đư ng đ u với sự canh tranh khốc liệt của các đối thủ trong và ngoài ngành. Gi hoặc tăng thị ph n và tìm ra được lợi th cạnh tranh trở thành vấn đề sống c n đối với doanh nghiệp. Chính vì vậy mỗi doanh nghiệp phải tự tìm t i và đưa ra các giải pháp tối ưu, chi n lược kinh doanh phù hợp, kịp th i đ b t nhịp cùng với sự phát tri n kinh t quốc gia c ng như kinh t th giới. Đ vượt qua nh ng th thách và khai thác triệt đ nh ng c hội cuộc cách mạng công nghệ 4.0 hiện nay Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp c n có nh ng chi n lược phát tri n l u dài đ tạo cho mình một năng lực cạnh tranh bền v ng, có th hoạt động thành công không nh ng trên thị trư ng trong nước mà còn là thị trư ng quốc t . ELCOM Corp được bi t đ n là một trong nh ng công ty hàng đ u trong l nh vực vi n thông và công nghệ thông tin tại Việt Nam. Với g n 400 nhân viên đang làm việc tại trụ sở ở Hà nội và chi nhánh tại TP. Hồ Chí Minh, trong đ h n 250 nhân viên là k sư chuyên gia trong các l nh vực ph n mềm, điện t vi n thông… ELCOM Corp đ và đang ti p tục phát tri n trên con đư ng chi n lược của mình.
2 Vì lí do trên ngư i vi t quy t định chọn đề tài: “Chiến lược cạnh tranh của Công ty c phần Đầu tư v P t tri n công nghệ điện t viễn thông – ELCOM Corp” làm đề tài luận văn của mình. 2. T ng qu n t n n ng iên c u 2.1 Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Có rất nhiều nghiên cứu về chi n lược kinh doanh của doanh nghiệp, tuy nhiên có th liệt kê các giáo trình tiêu bi u nhất như sau: - Giáo trình “Competitive Strategy “ (Chi n lược cạnh tranh) của Michael Porter xuất bản năm 2010. Michael E. Porter được xem là cha đẻ học thuy t chi n lược cạnh tranh, là nhà tư tưởng chi n lược bậc th y của th i đại. Nghiên cứu của M.Porter chủ y u đề cập tới các cách tạo ra lợi th cạnh tranh c bản và 03 chi n lược cạnh tranh mà các doanh nghiệp có th lựa chọn. Nghiên cứu phân tích nh ng trư ng hợp thành công ph n lớp ở các nền kinh t phát tri n như Nhật (lợi th cạnh tranh về điện t tiêu dùng..), M (lợi th cạnh tranh về công nghệ, ph n mềm…). Ngoài ra, các tác phẩm kinh đi n khác của Michael E. Porter gồm: "Lợi th cạnh tranh", "Lợi th cạnh tranh quốc gia" là nh ng cuốn sách gối đ u giư ng của các nhà hoạch định chi n lược, các doanh nhân, sinh viên và học giả quan t m đ n l nh vực chi n lược cạnh tranh. - Giáo trình “Strategic Management Concepts” ( hái luận về quản trị chi n lược) của Fred R.David. Nghiên cứu làm rõ các vấn đề về quản trị chi n lược và áp dụng các chi n lược vào hoạt động thực ti n của mỗi doanh nghiệp. Các doanh nghiệp hiện nay đánh giá các y u tố môi trư ng và các tác động của các y u tố bên trong và bên ngoài đ n hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Thông qua các ma trận đánh giá các y u tố có th thấy được năng lực cạnh tranh và xác định lựa chọn chi n lược đ thực hiện. 2.2 Tình hình nghiên cứu trong nước
3 Nhận thức về vai trò của chi n lược cạnh tranh và sự c n thi t của hoạt động quản trị chi n lược trong doanh nghiệp, rất nhiều tác giả trong nước đ nghiên cứu về vấn đề này. Ở cấp độ doanh nghiệp, đ y c ng là trăn trở của nhiều nhà lãnh đạo các cấp trong doanh nghiệp. Theo tìm hi u của tác giả, một số công trình nghiên cứu ở mức độ tổng quát về chi n lược kinh doanh của doanh nghiệp như: - Nguy n Đình Nh n (2007), Chi n lược kinh doanh của nh ng tập đoàn kinh t th giới, NXB Tổng hợp Đồng Nai. - Nguy n Hoàng Phư ng (2009), Ph n tích SWOT trong chi n lược kinh doanh, NXB Thông tin và Truyền thông. - Ngô Thị im Thanh (2014), Giáo trình “Quản trị chi n lược”, NXB ĐH Kinh t quốc dân. - Nguy n Thị Liên Diệp, Phạm Văn Nam (2010), Chi n lược và chính sách kinh doanh, NXB Lao động – Xã hội. - Viện nghiên cứu và đào toạ về Quản lý, Hội KH-KT Việt Nam (2005), Xây dựng và tri n khai chi n lược kinh doanh, NXB LĐXH, Hà Nội. Các tài liệu nghiên cứu trên đưa ra c sở lý luận mang tính tổng quát, phạm vi nghiên cứu lớn, liên quan tới các doanh nghiệp trong nhiều ngành nghề, l nh vực khác nhau. Ở mức độ doanh nghiệp, tại Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp, phân tích về chi n lược kinh doanh của doanh nghiệp mới ch dừng lại ở các báo cáo, định hướng phát tri n chứ chưa c nghiên cứu tổng th , ứng dụng c sở lý thuy t vào phân tích. 3. Mục tiêu ng iên c u Nghiên cứu hệ thống hóa, làm rõ nh ng vấn đề lý luận c bản về chi n lược cạnh tranh, vận dụng lý luận thực ti n đ đánh giá thực trạng và thực hiện chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp, từ đ đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện chi n lược cạnh tranh của công ty.
4 4 Đối tượng và phạm vi nghiên c u 4.1 Đối tượng: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp. 4.2 Phạm vi: Th i gian nghiên cứu: Nghiên cứu trên d liệu nguồn Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp giai đoạn từ năm 2015- 2017. Không gian nghiên cứu : Luận văn ph n tích nh ng vấn đề liên quan đ n chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp trên toàn quốc. 1. P ương p p ng iên c u Đề tài được thực hiện trên c sở áp dụng các phư ng pháp nghiên cứu như: phư ng pháp ph n tích, phư ng pháp tổng hợp, hệ thống hóa và di n giải. Ngoài ra, đề tài c ng s dụng phư ng pháp so sánh đối chi u đ làm rõ các vấn đề nghiên cứu về chi n lược cạnh tranh, tìm hi u thực t , phân tích các y u tố môi trư ng kinh doanh, thực trạng thực thi chi n lược của công ty dựa trên việc so sánh với c sở lý thuy t đ phát hiện nh ng ưu đi m và hạn ch của chi n lược cạnh tranh của doanh nghiệp. 2. Kết cấu củ luận văn Luận văn bao gồm 3 chư ng sau:  Chư ng 1: C s lý luận về chi n lược cạnh tranh của doanh nghiệp.  Chư ng 2: Phân tích chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp.  Chư ng 3: Các giải pháp hoàn thiện chi n lược cạnh tranh của Công ty cổ ph n Đ u tư và Phát tri n công nghệ điện t vi n thông – ELCOM Corp.
5 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN LƢỢC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1 Khái quát chung về cạnh tranh 1.1.1 Khái niệm Xuất hiện trong quá trình hình thành và phát tri n của sản xuất và trao đổi hàng hóa, cạnh tranh là một thuật ng đ được rất nhiều nhà kinh đi n của chủ ngh a Mác- Lênin và các nhà kinh t học đề cập đ n. Do cách ti p cận và mục đích nghiên cứu khác nhau nên trong thực t tồn tại rất nhiều quan niệm về cạnh tranh. Theo từ đi n kinh doanh thì cạnh tranh trong c ch thị trư ng được định ngh a là “Sự ganh đua, sự kình địch gi a các nhà kinh doanh nhằm dành tài nguyên sản xuất cùng một loại hàng hóa về phía mình”. Từ đi n Bách khoa Việt Nam định ngh a cạnh tranh (trong kinh doanh) là hoạt động tranh đua gi a nh ng ngư i sản xuất hàng hóa, gi a các thư ng nh n, các nhà kinh doanh trong nền kinh t thị trư ng, chi phối quan hệ cung c u, nhằm dành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trư ng có lợi nhất. C.Mác đưa ra khái niệm cạnh tranh là sự ganh đua, đấu tranh gay g t gi a các nhà tư bản nhằm dành giật nh ng điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu dùng hàng h a đ thu được lợi nhuận siêu ngạch. Như vậy, tất cả các quan niệm về cạnh tranh được đưa ra ở trên tuy theo nh ng cách di n đạt khác nhau nhưng đều th hiện mục đích hay cách thức đạt được mục đích cuối cùng của doanh nghiệp. Từ các quan đi m trên, cạnh tranh của doanh nghiệp có th được hi u một cách chung nhất như sau: Cạnh tranh của doanh nghiệp là quan hệ kinh t mà ở đ các doanh nghiệp tìm mọi biện pháp, cả nghệ thuật lẫn thủ đoạn đ ganh đua nhau trên con đư ng đạt được mục tiêu kinh t , thông thư ng là chi m l nh thị trư ng, dành lấy khách hàng và các điều kiện sản xuất, thị trư ng có lợi nhất, hướng tới mục đích cuối cùng của doanh nghiệp - đ là tối đa h a lợi nhuận. 1.1.2 Các lý thuyết cơ bản về cạnh tranh 1.1.2.1 Lý thuyết cạnh tranh của C.Mác
6 Theo C.Mác, cạnh tranh ra đ i và tồn tại dựa vào hai điều kiện c bản: Thứ nhất là ph n công lao động: Khi xã hội loài ngư i phát tri n đ n một giai đoạn nhất định, phân công lao động xã hội xuất hiện, có thị trư ng và nảy sinh nhu c u trao đổi làm phát sinh m m mống của cạnh tranh. Sự ph n công lao động trong xã hội đẩy nh ng nhà sản xuất hàng h a độc lập vào vị th đối diện nhau, họ không thừa nhận bất cứ một uy lực nào khác ngoài uy lực cạnh tranh. Thứ hai là chủ th lợi ích khác nhau: Sự tồn tại khách quan của các lợi ích đối kháng khác nhau quy t định mỗi chủ th có lợi ích kinh t riêng và sự theo đuổi lợi ích riêng đ đ tạo động lực cạnh tranh. C.Mác cho rằng cạnh tranh di n ra trên ba bình diện, bao gồm: Một là cạnh tranh giá thành thông qua n ng cao năng suất lao động gi a các nhà tư bản nhằm thu h t được giá trị thặng dư siêu ngạch. Hai là cạnh tranh chất lượng thông qua nâng cao giá trị s dụng hàng hóa. Ba là cạnh tranh gi a các ngành thông qua khả năng lu n chuy n tư bản đ từ đ các nhà tư bản chia nhau giá trị thặng dư. Trong lý luận về cạnh tranh, C.Mác nhấn mạnh tác dụng th c đẩy quá trình lưu thông các y u tố sản xuất. Theo C.Mác, tích l y tư bản và tái sản xuất mở rộng là xu th phát tri n tất y u của chủ ngh a tư bản. Bởi vì, trước h t cạnh tranh là y u tố khách quan gây sức ép từ bên ngoài, buộc các nhà tư bản phải tích l y tư bản, tăng cư ng năng lực, tìm ki m mọi điều kiện thuận lợi nhất đ chi n th ng trong cạnh tranh. Họ phải đ u tư ngày càng nhiều đ mở rộng sản xuất, áp dụng khoa học công nghệ mới, giảm chi phí và n ng cao năng suất lao động. Năng suất lao động lại phụ thuộc vào k thuật sản xuất, quy mô sản xuất và hoạt động kinh doanh. Việc nâng cao trình độ k thuật sản xuất, mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh di n ra trong cạnh tranh ngày càng gay g t. K t quả là cạnh tranh làm cho tư bản, sức sản xuất không ngừng chuy n dịch từ ngành có lợi nhuận thấp sang ngành có lợi nhuận cao và cạnh tranh c ng phát tri n trong nội bộ ngành, cạnh tranh càng gay g t thì tài nguyên về kinh t xã hội, tự nhiên càng được phân phối lại một cách hợp lý hon. K t quả là k t cấu ngành, c cấu lao động được điều ch nh một cách nhanh chóng
7 và tối ưu đ tăng tích l y c bản. Như vậy, cạnh tranh là đ n bẩy mạnh mẽ nhất th c đẩy quá trình luân chuy n vốn, luân chuy n các y u tố sản xuất, phân phối lại tài nguyên, tập trung sản xuất và tích l y tư bản. Lý thuy t cạnh tranh của C.Mác cho thấy cạnh tranh c tác động tích cực đ n sự phát tri n các ngành nghề kinh t nói chung. Theo lý thuy t này, cạnh tranh sẽ th c đẩy các doanh nghiệp sản xuất - kinh doanh không ngừng cải ti n công nghệ, nâng cao tay nghề, trình độ quản lý, trên c sở đ tăng năng suất và giảm hao phí sản xuất do hư h ng, hạ giá thành sản phẩm làm cho sản phẩm có khả năng cạnh tranh tốt h n. 1.1.2.2 Lý thuyết lợi thế cạnh tranh quốc gia của Michael Porter Michael Porter - ngư i được mệnh danh là “cha đẻ” chi n lược cạnh tranh nhà tư tưởng chi n lược bậc th y của th i đại kiên trì quan đi m cho rằng n u một công ty dốc h t sức cho hai chi n lược tăng trưởng và đa dạng hóa sản phẩm thì sẽ không th đảm bảo duy trì được thành công l u dài. Điều quan trọng nhất đối với bất kì một tổ chức kinh doanh nào là phải xây dựng được một lợi th cạnh tranh bền v ng (sustainable competitive advantage: SCA). Lợi th cạnh tranh bền v ng c ngh a là công ty phải liên tục cung cấp cho thị trư ng một giá trị đặc biệt mà không c đối thủ cạnh tranh nào có th cung cấp được. Theo Michael Porter, các công ty đạt được lợi th cạnh tranh thông qua nh ng hành động đổi mới. Các công ty này ti p cận sự đổi mới theo ngh a rộng nhất của nó, bao gồm cả các công nghệ mới lẫn nh ng cách thức mới đ làm việc. Các công ty, thậm chí là các quốc gia c n phải tạo ra b u không khí thuận lợi cho sự đổi mới, ngh a là luôn nhận thức ra sự lạc hậu của bản th n mình nhanh h n các đối thủ cạnh tranh và phản ứng một cách kịp th i. Sự đổi mới có th được bộc lộ trong một thi t k sản phẩm mới, một quy trình sản xuất mới, một phư ng pháp ti p thị mới hay một cách thức đ thực hiện việc đào tạo. Sự đổi mới thư ng liên quan đ n các ý tưởng mà thậm chí không phải là “mới” - các ý tưởng đ từng quanh quẩn đ u đ nhưng chưa bao gi được theo đuổi một cách mạnh mẽ. Có nhiều sự đổi mới tạo ra lợi th cạnh tranh qua việc nhận thức được một c hội thị trư ng hoàn toàn mới hay
8 đ n giản ch là qua việc phục vụ cho một phân khúc thị trư ng mà nh ng đối thủ khác đ b qua. hi các đối thủ cạnh tranh chậm chân trong việc phản ứng, thì sự đổi mới như vậy đ tạo ra lợi th cạnh tranh. Lý thuy t lợi th cạnh tranh của Michael Porter còn cho thấy không một quốc gia nào có th có khả năng cạnh tranh trong mọi thứ. Ngay cả các quốc gia với mức sống cao nhất c ng c nhiều ngành mà trong đ các công ty trong nước không có khả năng cạnh tranh. Do vậy các công ty của một quốc gia phải không ngừng cải thiện năng suất trong các ngành hiện h u bằng cách nâng cao chất lượng sản phẩm, cải ti n công nghệ hay th c đẩy tính hiệu quả của sản xuất. Ch có con đư ng đ mới giúp các doanh nghiệp, các công ty bước ra thị trư ng toàn c u và đủ khả năng cạnh tranh trên trư ng quốc t . Thư ng mại và đ u tư quốc t là một môi trư ng vừa tạo c hội, vừa gây sức ép buộc các công ty phải duy trì năng suất cao, trên c sở đ th c đẩy tăng năng suất của các quốc gia. Thư ng mại và đ u tư quốc t c ng cho phép một quốc gia chuyên môn hoá trong nh ng ngành và ph n kh c ngành n i mà các công ty của quốc gia đ c năng suất cao h n, đồng th i nhập khẩu hàng hoá dịch vụ của đối thủ cạnh tranh ở nước ngoài khi các công ty của họ kém năng suất h n trong việc sản xuất nh ng mặt hàng đ . Bên cạnh đ , khi một nước trực ti p tham gia cạnh tranh quốc t , tiêu chuẩn về năng suất đối với mỗi ngành trong nước đ không c n là tiêu chuẩn mang tính chất nội địa đ n thu n mà là tiêu chuẩn quốc t . Điều đ buộc các công ty trong nước phải cạnh tranh với nhau và cạnh tranh với các công ty nước ngoài. Theo Michael Porter, bất cứ ngành nghề kinh doanh nào c ng chịu tác động của 5 y u tố: sự cạnh tranh gi a các công ty đang tồn tại trong ngành, mối đe doạ từ các đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn sẽ tham gia vào thị trư ng, nguy c c các sản phẩm thay th xuất hiện, vai trò của nhà cung cấp và áp lực từ phía khách hàng của doanh nghiệp. Cư ng độ cạnh tranh trong ngành và khả năng tìm ki m lợi nhuận của một ngành nghề do cả 5 y u tố cạnh tranh trên cùng quy t định, trong đ y u tố có sức tác động mạnh nhất sẽ n m quyền ki m soát và đ ng vai tr then chốt đ hình thành chi n lược cạnh tranh.
9 Trong bối cảnh hội nhập kinh t khu vực và kinh t quốc t ngày càng sâu rộng như hiện nay, lý thuy t lợi th cạnh tranh quốc gia của Michael Porter có tác dụng định hướng rất lớn cho nền kinh t nước ta n i chung và th c đẩy các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phải tích cực tham gia vào “s n ch i” quốc t trên c sở cạnh tranh lành mạnh. Muốn vậy, các doanh nghiệp Việt Nam c n tăng cư ng khả năng cạnh tranh thông qua cải ti n công nghệ, đổi mới dây chuyền sản xuất, quản lý…nhằm sản xuất ra nh ng sản phẩm với năng suất chất lượng ngày càng cao và đồng đều, đáp ứng tiêu chuẩn quốc t mà vẫn gi nguyên nh ng nét đặc s c riêng có của từng ngành nghề. Bên cạnh đ , các doanh nghiệp c ng c n củng cố và nâng cao khả năng cạnh tranh bằng nh ng chi n lược hợp tác, liên k t trong nội bộ ngành c ng như các ngành hỗ trợ c liên quan đ huy động và s dụng nguồn lực sao cho có hiệu quả nhất, hướng tới mục tiêu tạo lợi th cạnh tranh bền v ng trên thị trư nhg quốc t . 1.2 Khái quát chung về chiến lƣợc cạnh tranh 1.2.1 Khái niệm chiến lược cạnh tranh Thuật ng chi n lược đ ra đ i từ rất lâu, khởi nguồn từ nh ng cuộc chi n quân sự nổ ra suốt chiều dài lịch s nhân loại. Chi n lược là một xâu chuỗi các hoạt động được thi t k trong dài hạn và tri n khai chúng một cách hợp lí nhằm tạo lợi th so với đối thủ c ng như đạt được mục tiêu đề ra . Ngày nay, khi nền kinh t ngày một phát tri n, bất cứ l nh vực ngành nghề nào c ng cố th vấp phải sự cạnh tranh quy t liệt đ n từ nh ng đối thủ khác. Ngay cả khi là ngư i đi tiên phong trong một phân khúc, sự thành công khi khai thác phân khúc ấy sẽ kéo hàng loạt đối thủ mới nhảy vào cuộc ch i . Chính vì “ thư ng trư ng là chi n trư ng “ như vậy, đ i h i doanh nghiệp c n có một chi n lược rõ ràng , xác định hướng đi đ ng đ n. N u một công ty hoạt động không có chi n lược, sẽ không bi t mình đi và c n đi về đ u, ph mặc cho thị trư ng, và d n d n mất đi lợi th so với đối thủ cạnh tranh. “Chi n lược cạnh tranh là sự tìm ki m vị th cạnh tranh thuận lợi trong ngành nhằm mục đích tạo lập một vị th thuận lợi và bền v ng trước nh ng sức ép quy t định sự cạnh tranh trong ngành ” (Michael Porter, 2010b).
10 “Chi n lược cạnh tranh là sự k t hợp các mục tiêu mà doanh nghiệp đang hướng tới và nh ng phư ng tiện (chính sách) mà nó s dụng đ thực hiện các mục tiêu”. Các doanh nghiệp khác nhau có th s dụng nh ng câu ch khác nhau với nh ng khái niệm được minh họa ở dưới đ y. Ví dụ, một số doanh nghiệp s dụng từ như “nhiệm vụ“ hoặc “mục đích“ đ thay cho “mục tiêu” và một số s dụng “chi n thuật” thay cho “chính sách hoạt động”, tuy nhiên bản chất của chi n lược được th hiện trong sự phân biệt gi a mục tiêu và phư ng tiện . Theo giáo sư lfred Chandler – Đại học Harvard, chi n lược xác định nh ng mục tiêu c bản, dài hạn của doanh nghiệp, lựa chọn phư ng thức, ti n trình hành động và phân bổ nguồn lực c n thi t đ đạt được nh ng mục tiêu đ . Hình 1.1 được gọi là “ Bánh xe chi n lược cạnh tranh”, mô tả nh ng khía cạnh quan trọng nhất trong chi n lược cạnh tranh của một doanh nghiệp. Ở tâm của bánh xe là các mục tiêu của doanh nghiệp, th hiện c bản cách mà doanh nghiệp muốn cạnh tranh c ng như các mục đích kinh t và phi kinh t mà doanh nghiệp hướng tới. Các nan quạt của bánh xe mô tả nh ng chính sách, phư ng thức hoạt động mà qua đó doanh nghiệp có th đạt được mục tiêu đề ra. Phụ thuộc vào đặc thù và bản chất của từng ngành khác nhau, các nhà quản trị sẽ xác định các chính sách hoạt động này với các mức độ cụ th khác nhau, từ đ định hướng hoạt động tổng th của doanh nghiệp. Giống như một bánh xe, nh ng chính sách phải được g n k t với các mục tiêu đề ra n u không bánh xe sẽ không hoạt động.
11 Hình 1.1 : Bánh xe chiến lƣợc cạnh tranh (Nguồn : Michael Porter, 2010). 1.2.2 Vai trò của chiến lược cạnh tranh Trong nền kinh t thị trư ng có cạnh tranh gay g t, một doanh nghiệp muốn thành công phải có một chi n lược, nhà l nh đạo doanh nghiệp phải n m được xu th đang thay đổi trên thị trư ng, tìm ra được nhân tố then chốt cho thành công, bi t khai thác nh ng ưu th của doanh nghiệp, hi u được đi m y u của doanh nghiệp, hi u được đối thủ cạnh tranh, mong muốn của khách hàng, bi t cách ti p cận với thị trư ng từ đ mới đưa ra được nh ng quy t định đ y sáng tạo nhằm tri n khai các hoạt động hoặc c t giảm bớt hoạt động ở nh ng th i đi m và địa bàn nhất định. Chính nh ng cố g ng trên nhằm đưa ra được một chi n lược tối ưu, n c tác dụng cụ th đ n các chức năng c bản của kinh doanh là: Chi n lược cạnh tranh được coi là công cụ quan trọng bậc nhất của quản trị doanh nghiệp. Cung cấp cho doanh nghiệp một phư ng hướng kinh doanh cụ th , có hiệu quả, làm kim ch nam cho mọi hoạt động chức năng của doanh nghiệp. Giúp cho doanh nghiệp phát huy lợi th cạnh tranh, tăng cư ng sức mạnh cho doanh nghiệp, phát tri n thêm thị ph n. Chi n lược cạnh tranh đảm bảo sự phát tri n bền v ng của doanh nghiệp. Nó giúp
12 cho doanh nghiệp gi được th chủ động trong sản xuất - kinh doanh. Bởi lẽ doanh nghiệp vừa có khả năng n m b t kịp th i các th i c , phát huy các mặt mạnh; vừa có khả năng ngăn ngừa, hạn ch các nguy c và kh c phục các mặt y u kém của mình trong sản xuất - kinh doanh. Ngoài ra chi n lược cạnh tranh vừa góp ph n nâng cao hiệu quả s dụng các nguồn lực hiện có và sẽ có, vừa góp ph n nâng cao vị th cạnh tranh của doanh nghiệp, bảo đảm cho doanh nghiệp phát tri n liên tục, bền v ng với hiệu quả cao. Chi n lược cạnh tranh tạo ra tiền đề hay c sở v ng ch c cho việc đề ra các quy t định quản trị thích hợp như: x y dựng k hoạch trung hạn và ng n hạn; mua s m vật tư; đổi mới dây chuyền công nghệ và thi t bị, máy m c; đ u tư mở rộng doanh nghiệp; đào tạo và bồi dư ng nhân sự; hoàn thiện và cải ti n c cấu tổ chức bộ máy quản trị; đổi mới hoạt động tài chính và tiêu thụ sản phẩm. 1.3 Các chiến lƣợc cạnh tranh cơ bản Hai c sở rất quan trọng của việc lựa chọn và xây dựng chi n lược cạnh tranh cho doanh nghiệp là nguồn của lợi th cạnh tranh và phạm vi thị trư ng mục tiêu. K t hợp nguồn tạo ra lợi th cạnh tranh (lợi th về chi phí thấp và sự khác biệt hoá) với phạm vi của thị trư ng mục tiêu (cạnh tranh trên toàn bộ thị trư ng hoặc trên một ph n đoạn thị trư ng) cho ta cái nhìn khái quát về các chi n lược cạnh tranh tổng quát của doanh nghiệp như Bảng 1.1 dưới đ y: Bảng 1.1 Các chiến lƣợc cạnh tranh tổng quát theo Michael Porter Nguồn của lợi thế cạnh tranh Chi phí thấp Khác biệt hóa Phạm vi thị Tổng thể Chi n lược chi phí thấp Chi n lược khác biệt hóa trƣờng cạnh Chi n lược trọng tâm dựa Chi n lược trọng tâm dựa Phân đoạn tranh trên chi phí thấp trên khác biệt hóa (Nguồn: Michael Porter, 2010). 1.3.1 Chiến lược chi phí thấp 1.3.1.1 Khái niệm chiến lược chi phí thấp “Chi n lược chi phí thấp là chi n lược mà doanh nghiệp tập trung toàn bộ nỗ lực đ giảm chi phí. Mục đích của chi n lược chi phí thấp là đạt được lợi th về chi