Luận văn thạc sĩ: Sử dụng thuế tài nguyên để quản lý hệ thống Núi Cốc

1<br /> <br /> CHƢƠNG MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Tài nguyên của mỗi quốc gia vốn là “của trời cho”. Có những quốc gia may mắn<br /> hơn những quốc gia khác khi đƣợc sinh sống trên những vùng đất giàu có tài<br /> nguyên. Nhƣng không phải quốc gia nào có nhiều tài nguyên cũng trở nên giàu có.<br /> Theo báo cáo của Quỹ quốc tế bảo vệ động vật hoang dã (WWF), con ngƣời đang<br /> sử dụng nguồn Tài nguyên thiên nhiên ở tốc độ nhanh hơn nhiều lần so với khả<br /> năng sản xuất ra nguồn tài nguyên của hành tinh. Theo báo cáo này, hiện nay con<br /> ngƣời tiêu thụ nhiều hơn 20% so với khả năng tạo ra nguồn tài nguyên mới của trái<br /> đất. Sự tiêu thụ nhiên liệu nhƣ than, khí và dầu lửa cũng tăng khoảng 700% từ năm<br /> 1961-2000. Bên cạnh đó là những hậu quả tiềm tàng của biến đổi khí hậu, cùng với<br /> những mâu thuẫn bắt nguồn từ những nhu cầu đối nghịch của những nhóm lợi ích<br /> xung quanh nguồn Tài nguyên thiên nhiên (các nhóm sử dụng nguồn Tài nguyên<br /> giá trị cao nhƣ khoáng sản, kim loại, đá, các chất có nguồn gốc Hydrocacbon (dầu<br /> mở, khí đốt) và gỗ; các nguồn tại nguyên quý hiếm nhƣ đất đai, rừng và động vật<br /> hoang dã; các nền kinh tế phụ thuộc hàng hoá thô cộng với quản lý ko minh bạch<br /> dẫn đến tham nhũng).<br /> Việt nam là một quốc gia đang phát triển, nguồn lực tri thức còn hạn chế, chƣa<br /> sở hữu những bản quyền công nghệ tiên tiến, nội lực tài chính còn hạn hẹp, tài<br /> nguyên thiên nhiên trở thành một trong những nguồn lực quan trọng trong cuộc đua<br /> tăng trƣởng kinh tế. Dựa vào khai thác tài nguyên để tạo động lực phát triển chỉ là<br /> một bƣớc đi ngắn hạn. Để có thể đạt mục tiêu “phát triển bền vững” về dài hạn thì<br /> sự phụ thuộc vào tài nguyên có phải là một lựa chọn? Có những lựa chọn nào cho<br /> phát triển nếu đảm bảo nguyên tắc “bảo vệ tài nguyên” trong hành trình phát triển<br /> bền vững? Hay mục tiêu “phát triển bền vững” là quá xa đối với quốc gia giàu tài<br /> nguyên nhƣng nền kinh tế còn nghèo nàn?<br /> Đứng trƣớc những thách thức phát triển có liên quan đến việc sử dụng và phân<br /> phối nguồn lực tự nhiên, chính phủ cần nhấn mạnh đến nhu cầu đầu tƣ hiệu quả hơn<br /> vào quản lý nhà nƣớc về tài nguyên thiên nhiên và những nhà hoạch định chính<br /> <br /> 2<br /> <br /> sách cần có những công cụ trong giải quyết mâu thuẫn do tài nguyên thiên nhiên.<br /> Bởi vì, tài nguyên thiên nhiên là dạng hàng hoá đặc biệt do không phải đi qua quá<br /> trình sản xuất. Nếu đƣợc quản lý tốt, tài nguyên sẽ sản sinh lợi tức, đóng góp vào<br /> nguồn tài chính phục vụ phát triển đất nƣớc. Kiểm soát nguồn Tài nguyên thiên<br /> nhiên cũng là nền tảng trong vấn đề bảo vệ chủ quyền quốc gia.<br /> 2. Mục đích của đề tài<br /> Mục đích đề tài thảo luận vấn đề chính phát sinh trong lĩnh vực Tài nguyên thiên<br /> nhiên. Nội dung tập trung vào “đánh thuế Tài nguyên thiên nhiên” theo tiêu chuẩn<br /> hiệu quả, công bằng, nhằm làm nổi bật tính chất hiệu quả của việc đánh thuế tài<br /> nguyên thiên nhiên và những nguyên nhân công bằng xã hội trong việc đánh thuế<br /> tài nguyên.<br /> 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu<br /> Nhƣ chúng ta đã biết tài nguyên thiên nhiên dần đƣợc sở hữu hoặc kiểm soát bởi<br /> chính phủ, và chịu nhiều loại thuế thông thƣờng; phạm vi của luận văn mở rộng ra<br /> ngoài các hình thức thuế thông thƣờng, bao gồm cả loại tiền khác nhau nhƣ tiền bản<br /> quyền, tiền cho thuê, tiền lợi tức, tiền thƣởng, và các quy định thƣờng đƣợc sử dụng<br /> kết hợp với các loại thuế thông thƣờng. Một số tài nguyên có thể phải nộp thuế cho<br /> những khu vực pháp lý chồng chéo, nhƣ tài nguyên thiên nhiên thƣờng bị đánh thuế<br /> nhiều hơn một chính phủ, hoặc quốc gia khác nhau, kể cả các sản phẩm tài nguyên<br /> thiên nhiên thƣờng đƣợc giao dịch nhƣ hàng hóa. Sau khi liệt kê một phạm vi khá<br /> rộng về các vấn đề thuế và các công cụ, đề tài sẽ hạn chế phân tích chi tiết lý thuyết<br /> và thực nghiệm vào một nguồn tài nguyên cụ thể để đại diện cho các vấn đề<br /> chính. Để phân tích các vấn đề quản lý tối ƣu và đánh thuế tài nguyên tái tạo trong<br /> cạnh tranh sử dụng, nhƣng không phải tài sản chung, đề tài sẽ sử dụng tài nguyên<br /> nƣớc trong nông nghiệp Các vấn đề liên quan đến nguồn tài nguyên chung nhƣ thủy<br /> sản; tài nguyên khai thác (mỏ kim loại) biểu thị một số vấn đề cơ bản trong việc<br /> chọn thời điểm tối ƣu hay việc cân bằng giữa doanh thu có đƣợc và hiệu quả kinh tế<br /> sẽ đƣợc xem xét ở những đề tài tiếp theo. Tại tất cả các phần, đề tài sẽ cố gắng kết<br /> <br /> 3<br /> <br /> hợp phân tích lý thuyết kèm theo kết quả thực nghiệm và tập trung trình bày và định<br /> lƣợng các vấn đề quan trọng nhất trong lĩnh vực thuế tài nguyên.<br /> 4. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Trƣớc tiên và tiếp cận một số khái niệm chung và nguyên nhân, mục đích đánh<br /> thuế tài nguyên. Tiếp đến là những phân tích khái nhiệm tô kinh tế trong sử dụng tài<br /> nguyên thiên nhiên và trên cơ sở đó phân tích lợi thế của đánh thuế tài nguyên thiên<br /> nhiên để đáp ứng những mục đích nói trên, cũng nhƣ phân tích hoạt động của hệ<br /> thống thuế hiện nay chƣa đáp ứng đƣợc các tiêu chuẩn hợp lý riêng cho các ngành<br /> công nghiệp sử dụng tài nguyên thiên nhiên.<br /> Trên cơ sở đó, nội dung đề tài sẽ khảo sát hệ thống các phƣơng pháp đánh thuế<br /> khác nhau đang sử dụng tại Việt Nam, thế giới và đề xuất những hàm ý cần thiết<br /> nhằm thiết kế và cải thiện hệ thống thuế trong việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên<br /> nhằm bảo đảm hiệu quả phân bổ tài nguyên thiên nhiên và cải thiện các mục tiêu<br /> công bằng xã hội.<br /> Một ứng dụng nhỏ về đánh thuế tài nguyên tại hệ thống hồ Núi Cốc để minh họa<br /> cho tầm quan trọng của đánh thuế tài nguyên trong quản lý và khai thác Tài nguyên<br /> nƣớc trong nông nghiệp.<br /> <br /> 4<br /> <br /> CHƢƠNG I: TỔNG QUAN<br /> Thuế là số tiền thu của các công dân, hoạt động và đồ vật (nhƣ giao dịch, tài sản)<br /> nhằm huy động tài chính cho chính quyền, nhằm tái phân phối thu nhập, hay nhằm<br /> điều tiết các hoạt động kinh tế - xã hội.<br /> <br /> thuế đều c<br /> thuế không đƣợc bóp méo các hoạt động<br /> <br /> sản xuất, dẫn tới phúc lợi xã hội (tổng hiệu dụng) của nền kinh tế bị giảm đi; việc<br /> thuế và tiến hành trƣng thu thuế phải không<br /> phải đánh cùng một tỷ lệ vào các công dân có điều kiện nhƣ nhau. Giữa các công<br /> dân có điều kiện khác nhau, thì thuế suất cũng cần khác nhau (vì thông thƣờng<br /> ngƣời có điều kiện tốt hơn có xu hƣớng tiêu dùng hàng hóa công cộng nhiều hơn).<br /> Thuế tài nguyên là một bộ phận của hệ thống thuế toàn cục, là cái tác động đến<br /> thu nhập của các doanh nghiệp. Hệ thống này thông thƣờng bao gồm thuế thu nhập<br /> trực tiếp của một tài nguyên nói chung, các kiểu thuế gián tiếp khác nhau bao gồm<br /> các loại thuế bán hàng và thuế tiêu thụ, cũng nhƣ thuế xuất, nhập khẩu, và các loại<br /> thuế đƣợc thiết kế riêng cho các ngành công nghiệp tài nguyên.<br /> Các chính phủ đánh vô số các loại thuế vào các ngành công nghiệp tài nguyên<br /> của họ. Các loại thuế chung và các loại thuế bán hàng chung, cũng áp dụng cho các<br /> ngành tài nguyên. Tuy nhiên, chúng thƣờng có những điều khoản đặc biệt áp dụng<br /> cho ngành này. Ví dụ, các tỷ suất thuế bán hàng cao hơn có thể đƣợc đánh vào tiêu<br /> dùng các sản phẩm dầu khí.<br /> Đối với trƣờng hợp các<br /> công bằng.<br /> tƣ nhân. Điều này có thể đƣợc nhìn nhận nhƣ một lý luận về công bằng.<br /> Các loại thuế đặc biệt cho các ngành công nghiệp tài nguyên hay đƣợc áp dụng<br /> nhất là một loại thuế sản lƣợng hoặc thuế sản xuất đặc biệt đƣợc đánh vào sản lƣợng<br /> hoặc doanh thu của một ngành tài nguyên. Các loại thuế sản xuất có thể cho phép<br /> <br /> 5<br /> <br /> một số chi phí đƣợc khấu trừ. Trong trƣờng hợp đơn giản nhất, chi phí thƣờng<br /> xuyên và vận hành có thể đƣợc khấu trừ.<br /> Việc xác định giá tính thuế cũng rất phức tạp và chƣa bao quát hết những trƣờng<br /> hợp sẽ xảy ra trong thực tế và còn quá sơ sài. Trƣờng hợp số lƣợng tài nguyên đƣợc<br /> khai thác nhƣng đƣợc sử dụng với nhiều mục đích khác nhau (làm nguyên liệu cho<br /> quá trình sản xuất tiếp; tiêu thụ trên thị trƣờng nội địa, xuất khẩu, nhập kho dự<br /> trữ…) hoặc bán ở nhiều địa điểm khác nhau chƣa đƣợc quy định và cũng rất khó có<br /> thể quy định một cách rõ ràng, minh bạch. Vì vậy, việc quy định giá tính thuế là<br /> “giá bán đơn vị sản phẩm tài nguyên” nhƣ quy định của dự thảo là không rõ ràng,<br /> dẫn đến khó hiểu, khó áp dụng vào thực tiễn.<br /> Việc áp dụng cách thu thuế Tài nguyên hiện nay tại Việt Nam đã là biện pháp<br /> hiệu quả? Những cách thức thu thuế tài nguyên có thể đƣợc áp dụng? Đề tài sẽ lần<br /> lƣợt vạch ra những bƣớc đi để tạo điều kiện cho việc quản lý Tài nguyên đƣợc hiệu<br /> quả hơn trong tƣơng lai.<br /> <br />