Luận văn Thạc sĩ Thú y: Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh và đề xuất biện pháp phòng chống

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:89

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của Luận văn nhằm xác định được một số đặc điểm của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh. Đề xuất biện pháp phòng chống bệnh dịch tả lợn châu Phi. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Thú y: Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh và đề xuất biện pháp phòng chống

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ĐẶNG THỊ THƯ NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH DỊCH TẢ LỢN CHÂU PHI TẠI TỈNH QUẢNG NINH VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG LUẬN VĂN THẠC SĨ THÚ Y Thái Nguyên, năm 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ĐẶNG THỊ THƯ NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH DỊCH TẢ LỢN CHÂU PHI TẠI TỈNH QUẢNG NINH VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG Ngành: Thú y Mã số: 8.64.01.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÚ Y Người hướng dẫn khoa học: TS. Phan Thị Hồng Phúc Thái Nguyên, năm 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày 29 tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Đặng Thị Thư
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học tập, với nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn tận tình của nhiều cá nhân và tập thể, đến nay luận văn của tôi đã được hoàn thành. Nhân dịp này, cho phép tôi được tỏ lòng biết ơn và cảm ơn chân thành tới: TS. Phan Thị Hồng Phúc - Trưởng khoa chăn nuôi Thú y - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên - Người cô tận tình và chu đáo đã luôn cổ vũ tinh thần, động viên, hướng dẫn và chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo, khoa Chăn nuôi - Thú y trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, các thầy cô giáo đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi học tập, tiếp thu kiến thức của chương trình học. Ban lãnh đạo và toàn thể cán bộ Chi cục Chăn nuôi và Thú y, đồng nghiệp đang làm việc trong lĩnh vực Chăn nuôi - Thú y của tỉnh Quảng Ninh. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, người thân cùng bạn bè đã động viên giúp đỡ tôi vượt qua mọi khó khăn trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện đề tài. Một lần nữa tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn chân thành tới những tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập. Thái Nguyên, ngày 29 tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Đặng Thị Thư
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii MỤC LỤC .................................................................................................................. iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................ vii DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................... 1 2. Mục tiêu của đề tài............................................................................................ 2 3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ............................................. 2 Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...................................................................... 3 1.1. Những nghiên cứu về bệnh dịch tả lợn châu Phi ........................................... 3 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 3 1.1.2. Tại Việt Nam ............................................................................................ 6 1.2. Dịch tễ học bệnh dịch tả lợn châu Phi ........................................................... 9 1.2.1. Căn bệnh ................................................................................................... 9 1.2.2. Loài, lứa tuổi mắc bệnh .......................................................................... 11 1.2.3. Con đường truyền lây ............................................................................. 12 1.2.4. Cơ chế sinh bệnh ..................................................................................... 12 1.2.5. Triệu chứng, bệnh tích của bệnh dịch tả lợn châu Phi ............................ 13 1.3. Chẩn đoán bệnh dịch tả lợn châu Phi .......................................................... 14 1.3.1. Chẩn đoán phân biệt ............................................................................... 14 1.3.2. Các phương pháp xét nghiệm phòng thí nghiệm .................................... 15 Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......... 20 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 20 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 20 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 20 2.1.3. Thời gian nghiên cứu .............................................................................. 20 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................... 20 2.2.1. Thực trạng chăn nuôi lợn của tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2016 - 2020. ...... 20 2.2.2. Kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm của lợn nghi mắc bệnh dịch tả châu Phi ... 20
iv 2.2.3. Diễn biến của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh ....................................................................................................... 20 2.2.4. Tình hình lợn tiêu hủy do dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................... 20 2.2.5. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo mùa tại tỉnh Quảng Ninh ..... 20 2.2.6. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh theo phương thức chăn nuôi.................................................. 20 2.2.7. Nghiên cứu tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh theo loại lợn ...................................................... 20 2.2.8. Công tác phòng chống dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh .......... 20 2.2.9. Xây dựng bản đồ dịch tễ lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh ...... 21 2.2.10. Một số đặc điểm bệnh lý của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh ...... 21 2.2.11. Đề xuất biện pháp phòng chống bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh ....... 21 2.3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 21 2.3.1. Phương pháp áp dụng để nghiên cứu đặc điểm dịch tễ và vẽ biểu đồ .... 21 2.3.2. Phương pháp xét nghiệm mẫu ................................................................ 21 2.3.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm bệnh lý của bệnh ............................ 24 2.3.4. Đề xuất biện pháp phòng chống bệnh DTLCP tại tỉnh Quảng Ninh ...... 25 2.4. Phương pháp xử lý số liệu ........................................................................... 25 2.4.1. Một số tham số thống kê ......................................................................... 25 2.4.2. So sánh mức độ sai khác giữa 2 số trung bình........................................ 26 2.5. Phương pháp xây dựng bản đồ. ................................................................... 27 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 29 3.1. Thực trạng chăn nuôi lợn của tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2016 - 2020 ...... 29 3.2. Kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm của lợn nghi mắc bệnh dịch tả châu Phi ...... 30 3.3. Diễn biến của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................................... 32 3.4. Tình hình lợn tiêu hủy do dịch tả châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh ......................................................................................................... 35 3.5. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo mùa tại tỉnh Quảng Ninh ... 37 3.6. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh theo phương thức chăn nuôi........................................................... 39 3.7. Nghiên cứu tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh theo loại lợn ...................................................................... 41
v 3.8. Công tác phòng chống dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh ............... 42 3.8.1. Công tác phòng chống dịch bệnh cấp trung ương .................................. 42 3.8.2. Công tác phòng chống dịch bệnh chung của tỉnh Quảng Ninh .............. 46 3.8.3. Thiệt hại kinh tế do dịch bệnh gây ra ..................................................... 49 3.9. Xây dựng bản đồ dịch tễ lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh ........... 51 3.10. Một số đặc điểm bệnh lý của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh........ 53 3.10.1. Triệu chứng lâm sàng của lợn mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi ............. 53 3.10.2. Sự thay đổi một số chỉ tiêu huyết học của lợn mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi ............................................................................................................. 54 3.10.3. Biến đổi bệnh lý đại thể của lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi ................ 58 3.10.4. Biến đổi bệnh lý vi thể của lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi .................. 60 3.11. Đề xuất biện pháp phòng chống dịch bệnh dịch tả lợn châu Phi.............. 64 3.11.1. Triển khai đồng bộ các giải pháp phòng chống DTLCP. ..................... 64 3.11.2. Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh DTLCP giai đoạn 2020-2025. .... 64 3.11.3. Các giải pháp tổng thể phòng, chống dịch bệnh ................................... 64 3.11.4. Hướng dẫn, giám sát việc nuôi tái đàn lợn ........................................... 65 3.11.5. Giải pháp về cơ chế, chính sách ........................................................... 69 3.11.6. Phát triển ngành chăn nuôi khác ........................................................... 69 3.11.7. Về công tác kiểm dịch............................................................................. 69 3.11.8. Kiện toàn hệ thống thú y ....................................................................... 70 3.11.9. Giải pháp về thông tin tuyên truyền, báo cáo dịch ............................... 70 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 71 1. Kết luận ........................................................................................................... 71 2. Khuyến nghị ................................................................................................... 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 73
vi DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ASF : African swine fever ASFV : African swine fever virus CT : Chỉ thị cs : cộng sự DNA : deoxyribonucleic acid DT : Dịch tễ DTLCP : dịch tả lợn châu Phi ELISA : Enzyme-linked Immunosorbent assay FAO : Food and Agriculture Organization of the United Nations Nxb : Nhà xuất bản OIE : Office International Epizooties PCR : Polymerase Chain Reaction PTCN : Phương thức chăn nuôi TTg : Thủ tướng tr : trang
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Thực trạng chăn nuôi lợn của tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2016 - 2020 ......... 29 Bảng 3.2. Kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm lợn nghi mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại Quảng Ninh năm 2019 ............................................................ 31 Bảng 3.3. Diễn biến bệnh dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................. 33 Bảng 3.4. Tỷ lệ lợn tiêu hủy do dịch tả châu Phi tại các địa phương của tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................. 36 Bảng 3.5. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo mùa ................................. 37 Bảng 3.6. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo phương thức chăn nuôi ....... 39 Bảng 3.7. Tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo loại lợn ............................ 41 Bảng 3.8. Thiệt hại do tiêu hủy lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi tại các huyện, thành phố, thị xã của Quảng Ninh được giải ngân trong năm 2019 ........... 50 Bảng 3.9. Triệu chứng lâm sàng chủ yếu của lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi .......... 53 Bảng 3.10. Một số chỉ số hồng cầu lợn khỏe và lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi ........... 54 Bảng 3.11. Một số chỉ số bạch cầu lợn khỏe và lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi ...... 56 Bảng 3.12. Các tổn thương đại thể ở lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi ....................... 59 Bảng 3.13 Biến đổi bệnh tích vi thể ở lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi ..................... 60
viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Bản đồ tình hình bệnh dịch tả lợn châu Phi trên thế giới 2019 ................... 3 Hình 1.2. Bản đồ bùng phát dịch tả lợn châu Phi giai đoạn 2005-2010 ..................... 4 Hình 1.3. Bản đồ phân bố dịch tả lợn châu Phi ở Trung Quốc ................................... 5 Hình 1.4. Bản đồ thể hiện phân bố của bệnh dịch tả lợn châu Phi ............................. 5 Hình 1.5. Bản đồ thể hiện sự phân bố dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam .................. 7 Hình 1.6. Bản đồ 17 tỉnh xuất hiện dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam và mức độ thiệt hại của ngành chăn nuôi. ....................................................... 7 Hình 1.7. Bản đồ thể hiện sự phân bố dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam .................. 8 Hình 1.8. Ảnh vi rút (A. Ảnh vi rút dưới kính hiển vi điện tử, B. Ảnh vi rút cắt ngang và C. Ảnh mặt ngoài vi rút) ............................................... 10 Hình 1.9. Phả hệ của vi rút DTLCP ở Việt Nam năm 2019 ..................................... 10 Hình 1.10. Vòng truyền lây bệnh dịch tả lợn châu Phi ............................................. 12 Hình 3.1. Biểu đồ về thực trạng chăn nuôi lợn của tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2016 - 2020 ...................................................................................... 30 Hình 3.2. Biểu đồ kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm lợn nghi mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại Quảng Ninh......................................................... 32 Hình 3.3. Biểu đồ về tỷ lệ lợn tiêu hủy do dịch tả lợn châu Phi tại các địa phương tỉnh Quảng Ninh .......................................................................... 37 Hình 3.4. Biểu đồ tình hình mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo mùa ...................... 38 Hình 3.5. Biểu đồ biểu diễn tỷ lệ mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi theo phương thức chăn nuôi tại các địa phương............................................... 40 Hình 3.6. Biểu đồ so sánh tỷ lệ lợn mắc bệnh dịch tả châu Phi theo loại lợn ........... 42 Hình 3.7. Bản đồ dịch tễ lợn mắc bệnh dịch tả lợn châu Phi tại Quảng Ninh .......... 52 Hình 3.8. Biểu đồ so sánh một số chỉ tiêu hồng cầu giữa lợn bị bệnh dịch tả lợn châu Phi và lợn khỏe .......................................................................... 56 Hình 3.9. Biểu đồ so sánh một số chỉ tiêu bạch cầu giữa lợn bị bệnh DTLCP và lợn khỏe .................................................................................. 58
ix Hình 3.10. Tổ chức lách xung huyết, xuất huyết (Tiêu bản nhuộm HE, độ phóng đại 100 lần) .................................................................................... 61 Hinh 3.11. Tổ chức lách sung huyết, xuất huyết (Tiêu bản nhuộm HE, độ phóng đại 400 lần ..................................................................................... 61 Hình 3.12. Tổ chức thận sung huyết, xuất huyết (Tiêu bản nhuộm HE, độ phóng đại 100 lần ..................................................................................... 62 Hình 3.13. Tổ chức thận sung huyết, xuất huyết (Tiêu bản nhuộm HE, độ phóng đại 400 lần) .................................................................................... 62 Hình 3.14. Biểu mô ống thận bị thoái hóa, long tróc (Tiêu bản nhuộm HE, độ phóng đại 400 lần) ............................................................................... 63 Hình 3.15. Tổ chức hạch tăng sinh các nang lympho, xuất huyết ............................ 63
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Dịch tả lợn châu Phi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do vi rút DNA sợi đôi thuộc họ Asfarviridae, giống Asfivirus gây ra (Nan Wang và cs., 2019), bệnh có đặc điểm lây lan nhanh trên loài lợn, bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi và mọi loại lợn, tỉ lệ chết cao, lên đến 100% (FAO, 2020). Chỉ thị số 04/CT-TTg, ngày 20/02/2019 của Thủ tướng chính phủ về việc triển khai đồng bộ các giải pháp cấp bách khống chế bệnh dịch tả lợn châu Phi cho thấy, dịch bệnh tả lợn châu Phi đã xâm nhiễm vào Việt Nam và được phát hiện đầu tiên tại 02 hộ chăn nuôi tại 02 xã của tỉnh Hưng Yên và 06 hộ chăn nuôi tại 01 xã của tỉnh Thái Bình, bệnh có diễn biến rất phức tạp và lây lan nhanh. Quảng Ninh có vị trí chiến lược quan trọng trong vùng Đông Bắc Việt Nam. Nằm gần hai trong số các thành phố lớn nhất cả nước (Hà Nội và Hải Phòng), nằm bên Vịnh Bắc Bộ và có đường biên giới giáp Trung Quốc dài 132,8 km, Quảng Ninh đóng một vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và quốc phòng - an ninh, tạo tiền đề cho phát triển nông nghiệp. Bên cạnh đó, việc vận chuyển, buôn bán động vật và sản phẩm động vật từ các tỉnh ngoài vào diễn ra hết sức phức tạp. Báo cáo nhanh tình hình bệnh dịch tả lợn châu Phi của Sở Nông nghiệp và phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Ninh ban hành ngày 18/3/2019 cho biết: ngày 06/3/2019, dịch tả lợn châu Phi đã xâm nhiễm vào tỉnh Quảng Ninh, phát hiện ổ dịch đầu tiên tại thị xã Đông Triều. Trước những diễn biến phức tạp và nguy hiểm của dịch tả lợn châu Phi và khả năng lây lan rộng của bệnh gây thiệt hại về kinh tế của Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Ninh nói riêng. Việc nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh lý của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh nhằm đưa ra cách phòng chống, dập tắt dịch bệnh là hết sức cần thiết. Xuất phát từ tình hình và yêu cầu thực tế đó, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: "Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh và đề xuất biện pháp phòng chống".
2 2. Mục tiêu của đề tài - Xác định được một số đặc điểm của bệnh dịch tả lợn châu Phi tại tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất biện pháp phòng chống bệnh dịch tả lợn châu Phi. 3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài - Kết quả của đề tài cung cấp thông tin về dịch tễ, một số đặc điểm của bệnh dịch tả lợn châu Phi - Kết quả của nghiên cứu giúp cho việc xây dựng công tác phòng chống dịch bệnh truyền nhiễm có hiệu quả.
3 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Những nghiên cứu về bệnh dịch tả lợn châu Phi 1.1.1. Trên thế giới Bệnh dịch tả lợn châu Phi (African swine fever - ASF) được Montgomery báo cáo lần đầu ở Kenya năm 1921 và nhanh chóng lan sang các quốc gia châu Phi. Sau đó, ASF vượt ra khỏi biên giới châu Phi, có mặt lần đầu ở Trung Âu vào năm 1957 và tái xuất hiện ở Georgia vào năm 2007 (Gogin và cs., 2013; Halasa và cs., 2016). Năm 2007, dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) vào Georgia qua cảng và lan sang các nước láng giềng như Armenia và Azerbaijan. Cuối năm đó, dịch xâm nhập Nga qua những con lợn rừng mắc bệnh ở biên giới với Georgia. Ban đầu, dịch chỉ ảnh hưởng đến quần thể lợn rừng phía nam nước này, sau đó lây sang lợn nuôi. Tính từ năm 2007 đến ngày 25/02/2019, Nga trải qua hai đợt bùng phát dịch tả lợn châu Phi tổng cộng đã có trên 1.000 ổ dịch xuất hiện tại 46 vùng của nước này, làm tổng cộng hơn 800.000 lợn chết. Theo số liệu của FAO, từ năm 2007 đến giữa năm 2012, bệnh DTLCP đã gây ra tổn thất trực tiếp và gián tiếp tại nước này khoảng 30 tỷ Rúp (tương đương 1 tỷ USD) (Anonymous, 2012). Hình 1.1. Bản đồ tình hình bệnh dịch tả lợn châu Phi trên thế giới 2019 Nguồn: OIE (2019)
4 Hình 1.2. Bản đồ bùng phát dịch tả lợn châu Phi giai đoạn 2005-2010 Nguồn: FAO (2010) 17 ổ dịch công bố OIE 2005-2010 5 Ổ dịch chưa đủ thông tin 2010 Tháng 7/2012, Tổ chức Thú y Thế giới (OIE) nhận báo cáo của Ukraine về lần đầu tiên dịch xuất hiện trên lợn nuôi. Tháng 6/2013, Belarus bị ảnh hưởng. Từ năm 2014 đến 2015, dịch tả lợn châu Phi tiếp tục xuất hiện ở các nước châu Âu nhưng chủ yếu ảnh hưởng tới lợn rừng. Năm 2017, dịch lan sang hai nước mới là Czech và Romania. Theo thống kê của OIE, tính từ năm 2017 đến ngày 18/2/2019, đã có 20 quốc gia báo cáo bệnh dịch tả lợn châu Phi, trong đó nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là Trung Quốc - nhà sản xuất thịt lợn lớn nhất thế giới. Tại Trung Quốc: Tháng 8/2018, Trung Quốc phát hiện ổ dịch đầu tiên tại tỉnh Hắc Long Giang. Theo thông tin từ OIE và Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), từ ngày 03/8/2018 đến ngày 03/3/2019, Trung Quốc thông báo tổng cộng có 110 ổ dịch xuất hiện tại 28 tỉnh.
5 Hình 1.3. Bản đồ phân bố dịch tả lợn châu Phi ở Trung Quốc Nguồn: OIE (2018) Tại Đài Loan (Trung Quốc): Ngày 17/01/2019, đã phát hiện 01 con lợn rừng trên đảo Mẫu Đơn Giang (đảo không có người ở, đảo hoang) và đã được xét nghiệm cho kết quả dương tính với bệnh DTLCP. Kết quả giải trình tự gen của vi rút này tương đồng 100% với vi rút DTLCP tại Trung Quốc. Tại Mông Cổ: Ổ dịch đầu tiên được báo cáo vào ngày 15/01/2019. Tính đến ngày 26/02/2019, tổng cộng đã có 10 ổ dịch xuất hiện tại 6 tỉnh. Hình 1.4. Bản đồ thể hiện phân bố của bệnh dịch tả lợn châu Phi (cập nhật vào ngày 18/8/2018) Nguồn: OIE và FAO (2018)
6 1.1.2. Tại Việt Nam Theo báo cáo về tình hình và công tác phòng, chống bệnh dịch tả châu Phi phục vụ Hội nghị trực tuyến triển khai các giải pháp cấp bách khống chế bệnh dịch tả lợn châu Phi, ngày 04/3/2019 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ ngày 01/2 - 03/3/2019, bệnh DTLCP xảy ra tại 202 hộ, 64 thôn, 33 xã, 14 huyện của 7 tỉnh, thành phố (Hưng Yên, Thái Bình, Hải Phòng, Thanh Hóa, Hà Nội, Hà Nam và Hải Dương); tổng số lợn bị mắc bệnh và tiêu hủy là 4.231 con, với tổng trọng lượng tiêu hủy hơn 297 tấn. Cụ thể tình hình dịch bệnh tại các địa phương như sau: Tại tỉnh Hưng Yên: Từ ngày 01/02 - 03/3/2019, bệnh DTLCP xảy ra tại 57 hộ, 12 thôn, 8 xã, 5 huyện. Toàn bộ 2.323 con lợn dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn. Tại tỉnh Thái Bình: Từ ngày 13/02 - 03/3/2019, bệnh DTLCP xảy ra tại 101 hộ, 33 thôn của 15 xã, 3 huyện. Toàn bộ 1.118 con lợn dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn. Tại thành phố Hải Phòng: Từ ngày 18/02 - 03/3/2019, bệnh DTLCP xảy ra tại 38 hộ, 15 thôn, 6 xã, 2 huyện. Toàn bộ 424 con lợn dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn. Tại tỉnh Thanh Hóa: Từ ngày 22/02 - 03/3/2019, bệnh DTLCP xảy ra ở 01 hộ chăn nuôi tại xã Định Long, huyện Yên Định. Toàn bộ 226 con lợn dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn. Tại thành phố Hà Nội: Từ ngày 22/02 - 02/3/2019, bệnh DTLCP đã được phát hiện tại 01 hộ chăn nuôi lợn rừng tại khu Đầm Lấm, phường Ngọc Thụy, Long Biên. Toàn bộ 25 con lợn rừng nuôi dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn. Tại tỉnh Hà Nam: Từ ngày 27/02 - 02/3/2019, bệnh DTLCP đã được phát hiện tại 01 hộ chăn nuôi lợn rừng tại xã Văn Xã, huyện Kim Bảng. Toàn bộ 15 con lợn dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn. Tại tỉnh Hải Dương: Từ ngày 01/3 - 02/3/2019, bệnh DTLCP đã được phát hiện tại 03 hộ chăn nuôi lợn tại xã Hiến Thành, huyện Kim Môn. Toàn bộ 107 con lợn dương tính với bệnh đã được xử lý tiêu hủy bằng phương pháp chôn.
7 Hình 1.5. Bản đồ thể hiện sự phân bố dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam (cập nhật đến ngày 14/3/2019) Nguồn: Cục Thú y (2019) Từ ngày 01/02 - 27/3/2019, đã có 476 xã của 91 huyện, thuộc 23 tỉnh, thành phố (Hưng Yên, Thái Bình, Hải Phòng, Thanh Hóa, Hà Nội, Hải Dương, Hà Nam, Hòa Bình, Điện Biên, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Ninh Bình, Nam Định, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Sơn La, Nghệ An, Bắc Ninh, Thừa Thiên Huế, Lai Châu, Bắc Giang, Quảng Trị, Vĩnh Phúc) xuất hiện dịch tả lợn châu Phi, làm 73.000 con lợn bị nhiễm bệnh và phải tiêu hủy (Theo báo cáo nhanh tình hình bệnh dịch tả lợn châu Phi trên đàn lợn của Sở Nông nghệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Ninh). Hình 1.6. Bản đồ 17 tỉnh xuất hiện dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam và mức độ thiệt hại của ngành chăn nuôi. Nguồn: Cục Thú y (2019)
8 Theo báo cáo cập nhật hàng ngày của Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Quảng Ninh, tính đến 16h ngày 2/6/2019, bệnh DTLCP đang xảy ra tại 3.464 xã, 335 huyện của 52 tỉnh, thành phố (gồm: Hà Nội, Hà Nam, Điện Biên, Ninh Bình, Nam Định, Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình, Vĩnh Phúc, Yên Bái, Phú Thọ, Lào Cai, Hưng Yên, Thái Bình, Hải Phòng, Hải Dương, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Bắc Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Khánh Hòa, Quảng Nam, Đắk Nông, Đồng Nai, Bình Phước, Hậu Giang, Hà Giang, Vĩnh Long, Bình Dương, An Giang, Đồng Tháp, Tuyên Quang, Gia Lai, Kiên Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Đắk Lắk, Cà Mau, Bạc Liêu, Tiền Giang, Bình Định và Kon Tum), tổng số lợn bị bệnh buộc phải tiêu hủy là 2.136.959 con. Ngoài ra, đã có 111 xã thuộc 60 huyện của 24 tỉnh, thành phố đã qua 30 ngày không phát sinh thêm lợn mắc bệnh. Tuy nhiên, cũng có 43 xã thuộc 14 tỉnh có dịch bệnh đã qua 30 ngày nhưng sau đó lại phát sinh lợn bệnh. Chú thích: 1. BG-Bắc Giang; 16. QT-Quảng Trị; 2. BK-Bắc Kạn; 17. SL-Sơn La; 3. BN-Bắc Ninh; 18. TB-Thái Bình; 4. ĐB-Điện Biên; 19. TH-Thanh Hóa; 5. H-Huế; 20. TN-Thái Nguyên; 6. HB-Hòa Bình; 21. VP-Vĩnh Phúc; 7. HD-Hải Dương; 22. YB-Yên Bái; 8. HN-Hà Nam; 23. PT-Phú Thọ; 9. HP-Hải Phòng; 24.Q.Nam-Quảng 10. HY. Hưng Yên; Nam; 11. LC-Lai Châu; 25. KH-Khánh Hòa; 12. LS-Lạng Sơn; 26. ĐN-Đồng Nai; 13. NA-Nghệ An; 27.BP-Bình Phước; 14.NB-Ninh Bình; 28.HG-Hậu Giang; 15. QN-Quảng Ninh; 29. NĐ-Nam Định; 30. CB-Cao Bằng Hình 1.7. Bản đồ thể hiện sự phân bố dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam (cập nhật ngày 25/5/2019) Nguồn: Viện Thú y (2019)
9 Theo Cục Thú y từ đầu tháng 2/2019 đến ngày 11/2/2020, bệnh DTLCP đã xảy ra tại 8.548 xã thuộc 667 huyện của 63 tỉnh, thành phố với tổng số lợn tiêu hủy là 5.988.697 con; với tổng trọng lượng là 342.091 tấn (chiếm khoảng 9% tổng trọng lượng của cả nước). Trong đó, tháng 12/2019 đã buộc tiêu hủy 38.172 con, giảm 97% so với tháng 5/2019 (tháng cao điểm buộc phải tiêu hủy hơn 1,27 triệu con lợn); tháng 1/2020 buộc tiêu hủy 12.037 con (giảm 99% so với tháng 5/2019); tháng 2/2020 (đến ngày 11/2/2020) buộc phải tiêu hủy 6.209 con. Theo công văn số 5319/BNN-TY ngày 11/8/2020 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc tổ chức triển khai Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh dịch tả lợn châu Phi, giai đoạn 2020-2025, từ đầu năm 2020 đến ngày 11/8/2020, bệnh dịch tả lợn châu Phi đã xảy ra tại 944 xã của 44 tỉnh, thành phố, buộc phải tiêu hủy trên 40.000 con lợn. Cả nước còn 183 xã của 18 tỉnh, thành phố có dịch chưa qua 21 ngày. Nguy cơ bệnh DTLCP tái phát và lây lan diện rộng trong thời gian tới là rất cao, do đặc điểm của vi rút DTLCP rất nguy hiểm đối với lợn, có khả năng tồn tại lâu ngoài môi trường, đường lây truyền rất phức tạp; hiện chưa có thuốc, vắc xin phòng bệnh, trong khi tổng đàn lợn có thể tăng cao trong thời gian tới; việc buôn bán, vận chuyển lợn, sản phẩm lợn gia tăng; thời tiết thay đổi gây bất lợi cho đàn lợn, tạo điều kiện thuận lợi cho dịch bệnh phát triển. Do bệnh chưa có vắc xin phòng bệnh nên tỷ lệ chết 100%, vì vậy cần phải có công tác phòng chống bệnh tốt. Những thông tin về dịch tễ bệnh vẫn thường xuyên được các cơ quan có chức năng báo cáo, điều này càng khẳng định thêm về tình hình diễn biến của bệnh DTLCP ở nước ta vẫn còn rất phức tạp và đang là vấn đề cần quan tâm, nó gây thiệt hại đáng kể cho chăn nuôi lợn trên diện rộng. 1.2. Dịch tễ học bệnh dịch tả lợn châu Phi 1.2.1. Căn bệnh Bệnh dịch tả lợn châu Phi do vi rút ASF, thành viên duy nhất của họ Asfarvidae gây ra (Dixon và cs., 2013), ASF có khả năng gây chết lợn bị nhiễm với tỷ lệ lên tới 100% với các đặc trưng là sốt cao, xuất huyết đa cơ quan (FAO, 2017). Theo Báo cáo Hội thảo khoa học về bệnh dịch tả lợn châu Phi của Hội thú y Việt Nam năm 2019: