Luận văn Thạc sĩ Triết học: Tư tưởng chính trị - xã hội Việt Nam thời Trần (1225-1400)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> ======================<br /> <br /> NGUYỄN THỊ THU HUYỀN<br /> <br /> TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI<br /> THỜI TRẦN (1225-1400)<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ<br /> Chuyên ngành: Triết học<br /> <br /> Hà Nội - 2016<br /> <br /> ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> ======================<br /> <br /> NGUYỄN THỊ THU HUYỀN<br /> <br /> TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI<br /> THỜI TRẦN (1225-1400)<br /> Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Triết học<br /> <br /> Mã số : 60220301<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thanh Bình<br /> <br /> Hà Nội - 2016<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1<br /> PHẦN NỘI DUNG .............................................................................................. 7<br /> Chƣơng 1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƢ TƢỞNG CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI<br /> THỜI TRẦN .............................................................................................. 7<br /> 1.1. Bối cảnh xã hội hình thành tư tưởng chính trị - xã hội thời Trần .................... 7<br /> 1.1.1. Bối cảnh lịch sử, kinh tế, chính trị - xã hội Việt Nam thế kỷ XIII - XIV ..... 7<br /> 1.1.2. Nhu cầu và nhiệm vụ thực tiễn đặt ra của quốc gia Đại Việt thời Trần ..24<br /> 1.2. Tiền đề lý luận hình thành tư tưởng chính trị - xã hội thời Trần ................... 27<br /> Tiểu kết chương 1............................................................................................ 40<br /> Chƣơng 2. MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TƢ TƢỞNG CHÍNH<br /> TRỊ - XÃ HỘI THỜI TRẦN ............................................................................ 41<br /> 2.1. Những quan điểm cơ bản về thể chế chính trị và tổ chức xã hội trong tư<br /> tưởng chính trị - xã hội thời Trần .................................................................... 41<br /> 2.1.1. Quan điểm về cơ cấu xã hội và mối quan hệ giữa các tầng lớp...............41<br /> 2.1.2. Quan điểm về quyền lực chính trị và thể chế chính trị trong tư tưởng<br /> chính trị - xã hội thời Trần......................................................................................50<br /> 2.1.3. Quan điểm về tổ chức và quản lý xã hội trong tư tưởng chính trị - xã hội<br /> thời Trần ...................................................................................................................55<br /> 2.2. Những quan điểm cơ bản về đối nội và đối ngoại trong tư tưởng chính trị<br /> - xã hội thời Trần ............................................................................................. 69<br /> 2.2.1. Chủ nghĩa yêu nước, ý thức tự chủ, tinh thần đoàn kết dân tộc trong hoạt<br /> động đối nội của nhà Trần......................................................................................69<br /> 2.2.2. Quan điểm về cách thức tổ chức quân sự của nhà nước phong<br /> kiến thời Trần .................................................................................... 73<br /> 2.2.3. Tư tưởng chính trị - xã hội thể hiện trong chính sách và đường lối ngoại<br /> giao của chính quyền phong kiến thời Trần..........................................................81<br /> 2.3. Những giá trị chủ yếu của tư tưởng chính trị - xã hội thời Trần ................... 85<br /> Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 94<br /> KẾT LUẬN ........................................................................................................ 95<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 97<br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Chính trị là một phạm trù triết học và chính trị học dùng để chỉ công<br /> việc cai trị, quản lý xã hội nhằm duy trì sự tồn tại xã hội trong vòng trật tự<br /> và phát triển thông qua hoạt động của nhà nước và pháp luật. Chính trị mà<br /> biểu hiện đặc biệt của nó là quyền lực nhà nước trực tiếp can thiệp và chi<br /> phối các lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội. Do đó, trong xã hội có<br /> giai cấp, tư tưởng chính trị mà cấp độ cao là hệ tư tưởng chính trị là nền<br /> tảng, là căn cứ lý luận, là nguyên tắc chủ đạo để giai cấp thống trị xây dựng<br /> hệ thống quyền lực nhà nước của mình vì lợi ích giai cấp thống trị và lợi<br /> ích dân tộc. Ở nước ta, đồng thời với phát triển kinh tế, xây dựng văn hóa,<br /> phát triển khoa học công nghệ thì ổn định chính trị là điều kiện tiên quyết<br /> để tiến hành các hoạt động khác trong xã hội.<br /> Sau 30 năm đổi mới đất nước, trong bối cảnh hội nhập với nền kinh tế<br /> khu vực và trên thế giới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn. Bên<br /> cạnh những cơ hội phát triển mà quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế<br /> đem lại thì quá trình này cũng dẫn đến những tranh chấp quyền lực, những<br /> bất ổn về kinh tế chính trị, xã hội ở một số quốc gia trên thế giới, đặc biệt là<br /> những quốc gia đang phát triển. Điển hình là các hoạt động tranh chấp,<br /> xung đột cục bộ, hoạt động khủng bố quốc tế đang gây mất ổn định chính<br /> trị ở khu vực và nhiều nơi trên thế giới như khủng bố ở Mỹ và các nước<br /> phương Tây, khủng hoảng chính trị ở nhiều nước trên thế giới, tranh chấp<br /> quyền lợi kinh tế và chính trị giữa các nước khu vực biển Đông… Do đó,<br /> để công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thành công, Đảng ta luôn khẳng<br /> định, nhiệm vụ phát triển kinh tế là trọng tâm, còn nhiệm vụ ổn định chính<br /> trị là then chốt. Để giữ vững sự ổn định chính trị - xã hội của một quốc gia<br /> luôn bị đe dọa bởi sự xâm lăng và nguy cơ đồng hóa như đất nước ta trong<br /> <br /> 1<br /> <br /> lịch sử, trong suốt tiến trình dựng nước và giữ nước, dân tộc ta đã biết dựa<br /> vào sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc để thực hiện chủ quyền độc lập, tự do<br /> của mình. Một trong những yếu tố tạo nên sức mạnh tổng hợp, hình thành<br /> nên nội lực mạnh mẽ của toàn thể dân tộc ta đó chính là bản sắc văn hóa<br /> truyền thống, những giá trị tinh thần dân tộc. Nội lực đó đã và đang phát<br /> huy sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến công cuộc xây dựng, bảo vệ và phát triển<br /> đất nước hiện nay. Vì vậy, tìm hiểu và nghiên cứu những giá trị văn hóa<br /> tinh thần của dân tộc ta, trên cơ sở đó phát huy sức mạnh của những giá trị<br /> đó trong việc xây dựng hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa của nước ta hiện<br /> nay là việc làm có ý nghĩa lý luận lâu dài và cấp bách.<br /> Trong tiến trình lịch sử Việt Nam, thời Trần được xem là mốc son<br /> chói lọi trong sự nghiệp xây dựng và phát triển diện mạo văn hóa, tư tưởng<br /> của một quốc gia phong kiến độc lập, đánh dấu bước ngoặt căn bản trong<br /> tư duy, nhận thức của dân tộc ta về lòng yêu nước và tinh thần độc lập, tự<br /> cường. Đồng thời, đây cũng là giai đoạn phát triển rực rỡ không chỉ trong<br /> lĩnh vực kinh tế, văn hóa mà cả trong lĩnh vực chính trị, biểu hiện rõ nét<br /> trong công cuộc xây dựng một quốc gia thống nhất, độc lập, có chủ quyền<br /> và toàn vẹn lãnh thổ, trong phát triển mọi mặt về kinh tế và văn hóa; trong<br /> tổ chức và quản lý xã hội quy củ và thống nhất từ trung ương đến địa<br /> phương; trong việc thống nhất tư tưởng, đoàn kết lòng dân, tạo sức mạnh<br /> đoàn kết toàn dân tộc để chiến thắng giặc ngoại xâm… Những thành tựu ấy<br /> là minh chứng hùng hồn cho những giá trị lý luận và tư tưởng được nhà<br /> Trần vận dụng trong tổ chức và quản lý xã hội, nhất là tư tưởng chính trị.<br /> Những vấn đề chính trị - xã hội như: tổ chức bộ máy nhà nước, xây dựng<br /> hệ thống pháp luật, quản lí và vận dụng sức mạnh của các tầng lớp trong xã<br /> hội, khoan thư sức dân, phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc, tổ chức<br /> quân sự và các chính sách ngoại giao trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc<br /> <br /> 2<br /> <br />