Luận văn thạc sĩ: Ứng dụng logic mờ xây dựng hệ trợ giúp tư vấn hướng nghiệp

Chia sẻ: Sdfas Vfdtg | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

172
lượt xem 53
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ứng dụng logic mờ xây dựng hệ trợ giúp tư vấn hướng nghiệp nhằm hỗ trợ công tác tư vấn hướng nghiệp, giúp học sinh tự định hướng chính xác hơn về nghề nghiệp phù hợp với mình

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ: Ứng dụng logic mờ xây dựng hệ trợ giúp tư vấn hướng nghiệp

-1- -2- B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Đ I H C ĐÀ N NG NGUY N THANH BÌNH Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. PHAN HUY KHÁNH NG D NG LOGIC M XÂY D NG Ph n bi n 1: PGS.TS. Võ Trung Hùng H TR GIÚP TƯ V N HƯ NG NGHI P Ph n bi n 2: TS. Nguy n M u Hân Chuyên ngành : KHOA H C MÁY TÍNH Mã s : 60.48.01 Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p th c sĩ k thu t h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 18 tháng 6 năm 2011 TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ K THU T * Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng - Trung tâm H c li u, Đ i h c Đà N ng. Đà N ng - Năm 2011
-3- -4- - Cán b tư v n làm công tác kiêm nhi m, không ñư c ñào t o bài M Đ U b n v tư v n hư ng nghi p nên ch t lư ng tư v n không cao. 1. Lý do ch n ñ tài - Tri th c tư v n hư ng nghi p chưa ñư c t ch c lưu tr m t cách H u h t h c sinh PTTH ñ u có mơ ư c h c ñ i h c, tuy nhiên có khoa h c, d n ñ n vi c nghiên c u khai phá tri th c chưa có ñi u ki n ñ n hơn 65% là không có ñ nh hư ng ngh nghi p cho tương lai; Vi c th c hi n. Vi c tư v n hư ng nghi p hoàn toàn d a trên tri th c c a cán ch n ngành ngh c a s này ph n l n là do ñ nh hư ng c a b m , theo b tư v n tr c ti p. ñuôi b n bè,... cho nên thư ng d n ñ n vi c ch n sai ngh . Đây là m t - Hình th c ñánh giá tính cách, năng l c, s thích c a ngư i h c là nguyên nhân r t quan tr ng d n ñ n vi c hao phí th i gian, ti n b c c a các b câu h i tr c nghi m [Có/Không] nên không th hi n h t thái ñ , gia ñình, nhà trư ng và không phát huy h t các kh năng ti m n c a c m giác c a ngư i h c khi tr l i: Ví d : v i câu h i "Anh/ ch có thích ngư i h c. nh ng công vi c th y ngay k t qu không?" thì các l a ch n Qua s li u kh o sát t năm 2004-2008 t i Trư ng Cao ñ ng ngh [Có/Không] s không ñáp ng ñư c ngư i h c vì ph n l n câu tr l i Trung B , ñã cho chúng ta th y m t s khó khăn hi n nay ñ i v i nhà trong c m giác c a h là: "Hơi thích", thích v a v a", "khá thích",.... trư ng như: Đ góp ph n tăng cư ng ch t lư ng c a công tác tư v n hư ng - S lư ng tuy n sinh ngày càng khó khăn nghi p cho ngư i h c khi tuy n sinh, tôi quy t ñ nh ch n ñ tài " ng - S lư ng h c sinh b h c không gi m d ng logic m xây d ng h tr giúp tư v n hư ng nghi p" nh m h - H c sinh thay ñ i ngh sau khi nh p h c cao tr công tác tư v n hư ng nghi p, ñ ng th i giúp các ngư i h c t ñ nh - S lư ng h c sinh hài lòng v i công vi c sau khi ra trư ng th p. hư ng chính xác hơn v ngh nghi p phù h p v i mình. V i k t qu phân tích, ñánh giá s li u trên, nhà Trư ng ñã rút ra M c tiêu hư ng ñ n c a h tr giúp tư v n hư ng nghi p là: ñư c m t trong nh ng nguyên nhân chính là do kh năng nh n th c và - Nâng cao s lư ng và ch t lư ng tuy n sinh t ñánh giá v năng l c, tính cách, s thích b n thân c a ngư i h c còn - Gi m thi u s lư ng h c sinh b h c nhi u h n ch , d n ñ n vi c ngư i h c ch n ngh không phù h p v i - Gi m thi u s lư ng h c sinh thay ñ i ngh khi nh p h c b n thân. - Gia tăng s lư ng h c sinh hài lòng v i công vi c sau khi ra Đ kh c ph c các khó khăn trên, v phía nhà Trư ng, cũng ñã c trư ng g ng nâng cao ch t lư ng tư v n hư ng nghi p khi h c sinh ñăng ký - Qu ng bá các ngh nhà Trư ng ñang ñào t o h c, nhưng k t qu v n chưa kh quan. Các h n ch t n t i c a công tác 2. M c ñích nghiên c u tư v n hư ng nghi p khi tri n khai là: Tìm hi u v Logic m và kh năng ng d ng c a nó trong vi c kh c ph c nh ng h n ch c a Logic c ñi n và các mô hình h chuyên
-5- -6- gia có ng d ng logic m ñ bi u di n và x lý các thông tin, d li u Nghiên c u, n m v ng ki n th c cơ b n v Logic m . không ch c ch n. Nghiên c u các v n ñ v ñ nh hư ng ngh nghi p trên cơ s lý Tìm hi u vi c ñ nh hư ng ngh nghi p phù h p v i m t ngư i, xây lu n c a John Holland, s li u t ng h p v công tác ñào t o và d ng b cơ s d li u m v tri th c tư v n hư ng nghi p. công tác HSSV và tri th c c a cán b tư v n hư ng nghi p t i V n d ng lý thuy t v logic m và h chuyên gia xây d ng h tr Trư ng. giúp tư v n hư ng nghi p. V n d ng Logic m và tri th c tư v n hư ng nghi p xây d ng 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u h th ng tư v n hư ng nghi p. Đ i tư ng nghiên c u: Ý nghĩa th c ti n: Lý thuy t Logic m và các mô hình ng d ng logic m . Gi m thi u r i ro trong tư v n và ch n ngh . S phù h p c a m t ngh nào ñó ñ i v i ngư i h c. Ti t ki m th i gian trong công tác tư v n hư ng nghi p Ph m vi nghiên c u: Phát huy năng l c và trí tu c a ngư i h c Căn c vào ñi u ki n và kh năng th c hi n ñ tài, tôi ñi sâu Gi m thi u tình tr ng th t nghi p khi ra Trư ng vào nghiên c u s phù h p c a m t ngh ñang ñư c t ch c Có th ñư c s d ng cho Trung tâm tư v n vi c làm; các ñoàn, ñào t o t i Trư ng Cao ñ ng ngh Trung B , ñ i v i ngư i tr m tuy n sinh c a Trư ng. ñăng ký h c t i Trư ng. 6. B c c lu n văn Xây d ng h tr giúp tư v n hư ng nghi p v i m c ñích ñưa ra Lu n văn g m 3 chương: m c ñ phù h p gi a ngư i ñăng ký h c v i m t ngh nào ñó CHƯƠNG 1: Trình bày các khái ni m và nh ng v n ñ liên quan trư ng. ñ n Logic m và h chuyên gia m . 4. Phương pháp nghiên c u CHƯƠNG 2: Trình bày v m t s v n ñ liên quan ñ n hư ng T ng h p các k t qu nghiên c u ñã có ñ l a ch n mô hình và nghi p và tư v n hư ng nghi p d a trên cơ s lý lu n c a ti n sĩ John công c cũng như hư ng ti p c n phù h p v i n i dung nghiên c u. Holland và s li u t ng h p t i Trư ng. Sau ñó, trình bày phương pháp T ng quát hóa n i dung c n nghiên c u ñ xây d ng các khái ni m xây d ng h tr giúp tư v n hư ng nghi p. và k t qu m c mô hình hóa. CHƯƠNG 3: Trình bày các bư c tri n khai cài ñ t, tri n khai ñưa L a ch n công ngh ñã có ñ cài ñ t và th hi n c th nh ng k t ra k t qu minh h a c a lu n văn cùng v i vi c ñánh giá k t qu ñ t qu c a n i dung nghiên c u. ñư c và hư ng phát tri n c a ñ tài. 5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài Ý nghĩa khoa h c:
-7- -8- 1.2.2 T p m CHƯƠNG 1 M t t p m A là m t hàm s , ký hi u là µA (hàm thu c) xác ñ nh CƠ S LÝ THUY T C A Đ TÀI ñ thu c c a x trong t p A, cho b i: µA(x): X → [0.0, 1.0] Giá tr µA(x) càng l n thì ñ thu c c a x trong A càng cao. 1.1 KHÁI NI M LOGIC M 1.2.3 Các ñ nh nghĩa ñ c trưng c a m t t p m 1.1.1 Logic m là gì 1.2.3.1 Giá (Support) Lôgic m ñư c phát tri n t lý thuy t t p m ñ th c hi n l p lu n Giá c a A là t p h p các ph n t c a X sao cho µA(x)>0. m t cách x p x thay vì l p lu n chính xác theo lôgic c ñi n. Ký hi u: Supp(A) 1.1.2 S c n thi t c a Logic m 1.2.3.2 Chi u cao c a m t t p m (Heigh) Trong th gi i hi n h u xung quanh ta, các thông tin ñ u vào c n Chi u cao c a t p A là giá tr l n nh t mà hàm thu c µA(x) có th x lý t n t i r t nhi u các y u t khó có th ñ nh lư ng chính xác, ñ t ñư c (∀x∈X). ch ng h n như: Ký hi u: h(A) = Max(µA(xi) (∀x∈X, i=1..n). Cô y r t tr Anh y khá cao 1.2.3.3 T p m chu n .v.v. T p m A ñư c g i là t p m chu n n u h(A)=1. V i nh ng môi trư ng ch a ñ ng nhi u thông tin "m " và "không 1.2.3.4 T p m r ng chính xác" như v y, ngư i ta ñ xu t ra vi c s d ng Logic m ñ suy T p m A ñư c g i là t p m r ng (Ký hi u: ∅), n u h(A)=0 lu n t các thông tin trên v i m t sai s ch p nh n ñư c. 1.2.3.5 H t nhân c a t p m (Kernel) 1.2 LÝ THUY T LOGIC M H t nhân c a A là t p các ph n t xi∈X : µA(xi) = 1. Lý thuy t t p m l n ñ u tiên ñư c giáo sư Lotfi.A.Zadeh gi i Ký hi u: Ker(A) thi u trong m t công trình nghiên c u vào năm 1965. 1.2.4 M t s d ng hàm thu c thư ng g p M t s tóm t t quan tr ng trong lý thuy t logic m . Hàm Triangular 1.2.1 T p vũ tr Hàm Trapezoid Ký hi u X là t p vũ tr . Khi ñó, X là mi n xác ñ nh c a các bi n Hàm Gaussian trong h th ng. (c bi n ñ u vào và bi n ñ u ra). Hàm Bell Hàm Sigmoid
-9- - 10 - 1.2.5 V trí c a t p m trong m t mô hình m 1.3 QUAN H M Khi m t mô hình ñư c xây d ng trên cơ s logic m , m t bi n 1.3.1 Khái ni m ngôn ng ñư c xây d ng t m t t p h p các t p m trên t p vũ tr c a Gi s X, Y là hai t p vũ tr . M t quan h m R là ánh x c a tích mình. Descartes X x Y vào ño n [0;1], trong ñó hàm thu c c a quan h ký 1.2.6 Bi n ngôn ng hi u µR(x,y), và ñư c tính b ng công th c: Bi n ngôn ng là bi n nh n các giá tr ngôn ng , trong ñó, m i AxB = R⊂XxY giá tr ngôn ng th c ch t là m t t p m xác ñ nh b i m t hàm thu c v i, µR(x,y) = µAxB(x,y) = min(µA(x), µB(y)) và kho ng giá tr s tương ng. 1.3.2 Các phép toán trên quan h m 1.2.7 Các phép toán cơ b n trên t p m 1.3.2.1 Phép h p 1.2.7.1 S b ng nhau và bao hàm c a các t p m 1.3.2.2 Phép giao B ng nhau 1.3.2.3 Ph n bù A = B n u µA(x) =µB(x), v i m i x∈X 1.3.2.4 Bao hàm th c Bao hàm A ⊆B n u µA(x) ≤ µB(x), v i m i x∈ X 1.3.3 M t s tính ch t trên quan h m 1.2.7.2 Giao và h p c a các t p m Tương t như trên t p m , các tính ch t: giao hoán, k t h p, phân ph i hai bên, lũy ñ ng, ñ ng nh t, các lu t De Morgan cũng ñúng trên Giao c a 2 t p m C = A ∩ B = µc (x) = min{µA (x), µ B (x)}∀x ∈ X quan h m . Tuy nhiên c n chú ý: R∪ H p c a hai t p m C = A ∪ B = µc (x) = max{µ A (x), µ B (x)}∀x ∈ X R∩ 1.3.4 Các phép toán T-norm và T-conorm 1.2.7.3 Ph n bù c a m t t p con m 1.3.4.1 Phép toán t-norm 1.2.7.4 Các tính ch t trên t p m µA∩B = µA∧µB =min{µA, µB} n u ch n t-norm là Min. Giao hoán µA∩B = µA∧µB =µA.µB n u ch n t-norm là Product. K th p Phân ph i hai bên 1.3.4.2 Phép toán t-conorm Lũy ñ ng µA∪B = µA∨µB =max{µA, µB} n u ch n t-conorm là Max. Đ ng nh t µA∪B = µA∨µB =µA+ µB n u ch n t-conorm là Sum. B cc u
- 11 - - 12 - 1.3.5 Phép h p thành (Composition) 1.4.2.2 Lu t ph c h p Gi s có các t p m A, B, C. Cho R là m t quan h m trên AxB 1.5 H CHUYÊN GIA M và S là m t quan h m trên BxC, khi ñó phép h p thành, ký hi u RoS 1.5.1 C u trúc h m là m t quan h m trên A x C. V t ng th , m i mô hình nói chung ñ u bao g m các ñ u vào, ñ u Các phép h p thành hay dùng là: ra cùng v i m t b x lý. Đ i v i mô hình m , các y u t ñ u vào nh n H p thành Max-Min giá tr s rõ; ñ u ra có th là m t t p m ho c m t giá tr s rõ; b x H p thành Max-Product lý ñư c mô t b ng m t t p lu t m , thay vì m t hàm s tư ng minh. H p thành Sum-Min C th hơn, c u trúc cơ b n c a m t h m bao g m năm thành ph n ch ñ o: H p thành Sum-Product - Cơ s lu t, b tham s , cơ ch suy di n, giao di n m hóa, giao 1.4 M NH Đ M VÀ LU T M di n kh m 1.4.1 M nh ñ m 1.5.2 Cơ ch ho t ñ ng c a h m 1.4.1.1 Khái ni m 1.5.2.1 M hoá M t m nh ñ m P là m t câu ch ra m t khái ni m nào ñó không 1.5.2.2 Suy di n rõ ràng, ñư c xác ñ nh nhi u gi i h n. Giá tr chân lý c a P có th là 1.5.2.3 K t nh p m t giá tr nào ñó trong kho ng [0;1], t c là: 1.5.2.4 Kh m T : x∈ X → [0;1] 1.5.3 Phân lo i h m 1.4.1.2 Các lo i m nh ñ m 1.5.3.1 Mô hình m Mamdani. M nh ñ m không ñi u ki n và không b gi i h n 1.5.3.2 Mô hình m Takagi-Sugeno M nh ñ m không ñi u ki n có gi i h n chân lý (qualified) 1.5.3.3 Mô hình m Tsukamoto. M nh ñ ñi u ki n không gi i h n chân lý 1.6 K T LU N CHƯƠNG M nh ñ ñi u ki n và gi i h n chân lý Lý thuy t t p m áp d ng trên các l p hay các nhóm d li u mà 1.4.1.3 Các phép toán cơ b n trong ñó ranh gi i gi a chúng không phân ñ nh rõ ràng. L i ích c a vi c Các phép k t n i m nh ñ m r ng lý thuy t và các phương pháp gi i tích rõ thành các k thu t Phép kéo theo (Implication) m là kh năng gi i quy t các bài toán trong th gi i th c, nơi luôn t n t i các y u t tác ñ ng có b n ch t không chính xác và có nhi u, h qu 1.4.2 Lu t m c a quá trình ño ñ c và x lý trong th c t . 1.4.2.1 Lu t ñơn gi n
- 13 - - 14 - CHƯƠNG 2 2.1.4 S c n thi t c a tư v n hư ng nghi p T NG QUAN V Hư ng nghi p có hi u qu t o ra m t l c lư ng lao ñ ng có ñ nh H TH NG TR GIÚP TƯ V N HƯ NG NGHI P hư ng rõ ràng, do h có năng l c ngh nghi p t t, làm tăng năng su t lao ñ ng, góp ph n cho s phát tri n v kinh t xã h i m t cách toàn 2.1 KHÁI NI M NGH NGHI P VÀ HƯ NG NGHI P di n. 2.1.1 Khái ni m ngh nghi p và vi c làm: 2.1.5 Cơ s lý lu n c a John Holland Ngh nghi p là m t d ng lao ñ ng ñòi h i con ngư i m t quá John L.Holland là ti n s tâm lý h c ngư i M ñư c bi t ñ n qua trình ñào t o chuyên bi t, có nh ng ki n th c, k năng, kĩ x o chuyên nghiên c u lý thuy t l a ch n ngh nghi p. Hi n nay trên th gi i, r t môn, có ph m ch t, ñ o ñ c phù h p v i yêu c u. nhi u trư ng ñ i h c ñã s d ng công trình c a John Holland ñ xây Ngh nghi p ñư c coi là vi c làm; nhưng nh ng vi c làm nh t d ng b ki m tra cho h c sinh quan tâm ñ n trư ng mình và cho sinh th i, không n ñ nh do con ngư i b s c lao ñ ng gi n ñơn và ñư c tr viên tìm vi c làm phù h p sau khi t t nghi p. công ñ sinh s ng thì không ph i là ngh nghi p. 2.1.5.1 Lu n ñi m c a John Holland: 2.1.2 Khái ni m hư ng nghi p Theo k t qu nghiên c u, ngư i h c nên ch n ki u ngh nghi p 2.1.2.1 Hư ng nghi p tương t như nhóm tính cách, s thích và năng l cc a mình. Đi u này Hư ng nghi p là s tác ñ ng c a Nhà trư ng, gia ñình và xã h i giúp ngư i h c d ñ t ñư c thành công và hài lòng trong công vi c. vào th h tr , giúp các em làm quen và hi u bi t v m t s ngành ngh 2.1.5.2 Đ c t 6 nhóm ngh nghi p ph bi n trong xã h i ñ khi t t nghi p ra trư ng, các em có th l a 2.2 HI N TR NG TRƯ NG CAO Đ NG NGH TRUNG B ch n cho mình m t cách có ý th c ngh nghi p tương lai. 2.2.1 M t s khó khăn hi n h u 2.1.2.2 T hư ng nghi p 2.2.1.1 V n ñ tuy n sinh T hư ng nghi p là t mình ñ nh hư ng ngh nghi p, t mình xác Theo s li u th ng kê t 2004-2008, c a phòng Đào t o cho th y ñ nh ñúng ngành ngh phù h p v i b n thân và xã h i. s lư ng tuy n sinh h ng năm c a trư ng ñang có chi u hư ng gi m. 2.1.3 Tư v n hư ng nghi p Khó khăn này là v n ñ l n c n quan tâm gi i quy t, bư c ñ u ñã Tư v n hư ng nghi p là tư v n v s h tr khách quan và c cách xác ñ nh ñư c m t s nguyên nhân khách quan: n l c ch quan trong quá trình hư ng nghi p. M c tiêu c a tư v n Do c nh tranh gi a các trư ng trong khu v c hư ng nghi p là giúp cho vi c hư ng nghi p tránh ch n nh m hư ng và Nh n th c c a xã h i v h c ngh ñang còn nhi u h n ch ñi l m ñư ng. Đánh giá năng l c c a ngư i lao ñ ng còn n ng v b ng c p
- 15 - - 16 - Vi c gi i quy t khó khăn này c n s ph i h p gi a nhi u ngành, tính cách, năng l c và s thích c a mình nên d n ñ n vi c ch n ngh nhi u c p t trung ương ñ n ñ n ñ a phương. h c không phù h p. Tuy nhiên, ngoài các nguyên nhân khách quan trên còn m t s khó 2.2.2.3 Bi n pháp kh c ph c khăn mang tính ch quan t i nhà trư ng. - Tăng cư ng công tác qu ng bá sâu r ng n i dung ñào t o, yêu 2.2.1.2 V n ñ h c sinh b h c: c u ñ i v i ngư i h c, nhu c u xã h i c a t ng ngành ngh ñào t o. Theo s li u th ng kê, vi c tuy n sinh ngày càng khó khăn;tuy - Tăng cư ng công tác tư v n hư ng nghi p c a Trư ng t i th i nhiên, s lư ng h c sinh b h c hàng năm không gi m mà còn có chi u ñi m h c sinh ñăng ký h c ngh , nh m ñưa ra ngh thích h p v i t ng hư ng tăng lên. em. 2.2.1.3 V n ñ m c ñ hài lòng v i công vi c sau khi ra trư ng 2.2.2.4 Các t n t i khi tri n khai Nâng cao m c ñ hài lòng c a ngư i h c v i công vi c sau khi ra - Tri th c ñánh giá tính cách, năng l c, s thích ñ i v i ngư i h c trư ng là m c tiêu c n hư ng ñ n. Tuy nhiên, t l này v n chưa cao, chưa ñư c lưu tr , nghiên c u và khai thác khoa h c;chưa có CSDL v v n ñ này ñã nh hư ng ñ n uy tín ñào t o c a nhà trư ng, ñây là m t tri th c hư ng nghi p có ch t lư ng. trong nh ng nguyên nhân tr c ti p nh hư ng ñ n s lư ng tuy n sinh - Hình th c tr c nghi m hi n nay d ng [Có/Không] d n ñ n vi c hàng năm. ñánh giá k t qu chưa th c s làm hài lòng ngư i s d ng. 2.2.2 H u qu , nguyên nhân và bi n pháp kh c ph c 2.2.3 Hư ng gi i quy t b ng CNTT ng d ng Logic m 2.2.2.1 H u qu Xây d ng CSDL các câu h i tr c nghi m ñ xác ñ nh tính cách, V phía nhà trư ng: T n kém v th i gian, nhân l c cho công tác năng l c, s thích c a m i ngư i. tuy n sinh và ñào t o; Kh năng ñào t o b ñánh giá th p khi năng l c Xây d ng CSDL v tri th c xác ñ nh ngh nghi p phù h p v i tính làm vi c c a ngư i h c không cao; S lư ng tuy n sinh không ñ m b o cách, năng l c, s thích c a m i ngư i. ch tiêu; K ho ch ñào t o b nh hư ng khi x p l p. Áp d ng logic m ñ gi i quy t v n ñ không rõ ràng khi tr l i V phía gia ñình và b n thân ngư i h c: T n kém v chi phí và tr c nghi m v tính cách, năng l c, s thích c a ngư i h c. th i gian khi theo h c; Năng l c c a ngư i h c không ñư c phát huy t i 2.2.4 M c tiêu c n ñ t ñ n c a h tr giúp ña khi ñi h c; Khi ra trư ng làm vi c không hi u qu ; Tìm ki m vi c Hình thành CSDL tri th c v tư v n hư ng nghi p và ngân hàng làm khó khăn câu h i tr c nghi m ñ xác ñ nh tính cách, năng l c, s thích c a m i 2.2.2.2 Xác ñ nh nguyên nhân ngư i. Nguyên nhân chính ñư c xác ñ nh: ph n l n là do công tác tư v n Nâng cao s lư ng và ch t lư ng tuy n sinh. hư ng nghi p chưa khoa h c, cùng v i ngư i h c không xác ñ nh ñư c Gi m thi u s lư ng h c sinh b h c.
- 17 - - 18 - Gi m thi u s lư ng h c sinh thay ñ i ngh khi nh p h c. Bài toán ñư c phát bi u ng n g n như sau: ng d ng Logic m Gia tăng s lư ng h c sinh hài lòng v i công vi c sau khi ra xây d ng h tr giúp tư v n hư ng nghi p, v i: trư ng. Đ u vào: Các tr l i c a b câu h i tr c nghi m v tính cách, 2.3 PHÂN TÍCH H TH NG năng l c và s thích c a ngư i h c. 2.3.1 H tr giúp tư v n hư ng nghi p Đ u ra: m c ñ phù h p c a ngư i h c v i ngh Lâm sinh. 2.3.1.1 Khái ni m 2.3.3 Phương pháp xây d ng h th ng Là chương trình trên máy tính ñư c xây d ng nh m m c ñích giúp H th ng ñư c thi t k theo ki u mô hình Mamdani, bao g m các ngư i h c có th t ñ nh hư ng chính xác hơn v ngh nghi p phù h p thành ph n sau: Các ñ nh nghĩa bi n m tương ng v i các bi n h v i b n thân, ñ ng th i giúp cho cán b tư v n hư ng nghi p có th xác th ng; Cơ s lu t; B x lý m ; Cơ ch kh m . ñ nh ñư c ngh nghi p phù h p hơn v i ngư i h c. 2.3.4 Tóm t t các bư c xây d ng h th ng 2.3.1.2 Mô hình h th ng Xác ñ nh t t c các bi n vào và ra 2.3.1.3 K ch b n khai thác h th ng Xác ñ nh mi n giá tr bi n vào và ra và các hàm thu c c a chúng - Ngư i qu n tr c p nh t thông tin cho các bi n h th ng:tính Xác ñ nh các lu t m cách, năng l c, s thích, các ngh (bi n m , hàm thu c, cơ s lu t, cơ Ch n phương pháp suy di n ch suy di n,...) Ch n phương pháp gi i m . Ngư i s d ng tr l i ho c l a ch n câu tr l i phù h p nh t T i ưu hóa h lu t và th nghi m mô hình. d ng tr c nghi m ña l a ch n. 2.4 K T LU N CHƯƠNG H th ng tr v nhóm ngh phù h p nh t. Nh ng n i dung trong chương ñã trình bày các quan ñi m cơ b n 2.3.2 Đ c t ñ u vào/ñ u ra và yêu c u c a h th ng v ñ nh hư ng ngh nghi p d a trên tính cách, năng l c và s thích. H tr giúp tư v n hư ng nghi p có ñ u ra là danh sách các ngh Trong chương này cũng ñã trình bày m t cách khái quát cách th c xây phù h p ñ i v i m t ngư i nào ñó; Giá tr ñ u ra này ph thu c vào m t d ng m t h th ng m ñ gi i quy t bài toán tư v n ñ nh hư ng ngh s ñ u vào là tính cách, năng l c, s thích c a ngư i h c ñư c xác ñ nh nghi p. qua tr c nghi m. Đ ñơn gi n hóa, ta chia bài toán này thành bài toán con là: Xác ñ nh m c ñ phù h p c a ngư i h c ñ i v i ngh Lâm sinh thông qua b câu h i v tính cách, năng l c, s thích.
- 19 - - 20 - Bi n h th ng: [V1, V2,..Vn; R] → H th ng m : [X1,..Xi, v i CHƯƠNG 3 i=1..n+1]. CÀI Đ T VÀ TH NGHI M H TH NG Các bi n m ñ u ñư c tham s hoá theo nguyên t c sau: Tham s hóa bi n m 3.1 CH N MÔI TRƯ NG VÀ CÔNG C M i thành ph n bi n m Xi, i=1,..n+1 trong vector bi n tr ng thái H th ng ñư c xây d ng b ng C#; ho t ñ ng trên h ñi u hành t c a h th ng ñư c xác ñ nh thông qua b t sau: Windows, s d ng h qu n tr CSDL Access. X i = {x, U, Ti (x), MFi (x)} 3.2 CÀI Đ T H TH NG Tham s hóa giá tr ngôn ng 3.2.1 Thu t toán xây d ng CSDL và các l p ñ i tư ng M i giá tr ngôn ng Ti,j(x), v i j=1,..,k ng v i m t bi n m Xi có 3.2.1.1 Thu th p thông tin v ngư i h c nhãn x (k: s giá tr ngôn ng ñư c dùng ñ bi u di n bi n m Xi), Đ u vào c a h th ng là giá tr tr l i c a b câu h i tr c nghi m ñư c ñ nh nghĩa b i b tham s : T = (t,P) i, j j v tính cách, năng l c và s thích. B câu h i này ñư c xây d ng trên Trong ñó: cơ s lý lu n c a John Holland và tri th c c a các cán b tư v n hư ng t : là nhãn text xác ñ nh tên giá tr ngôn ng . nghi p c a trư ng. P : là t p tham s ñ nh nghĩa hàm thu c µTj(w) c a giá tr ngôn 3.2.1.2 Đ nh nghĩa bi n m ng , v i w là m t giá tr rõ thu c t p vũ tr U. Vi c ñ nh nghĩa các bi n m có ý nghĩa r t quan tr ng ñ i v i quá Xác ñ nh bi n m h th ng trình xây d ng h th ng m . D a trên ñ nh nghĩa các bi n m ta m i Đ u vào: Tính_cách; Năng_l c; S thích. xây d ng ñư c t p lu t m cho h th ng. Đ u ra: Lâm_sinh. Trong thu t toán, ng v i m i bi n h th ng, ta ñ nh ra m t bi n Ta bi u di n hàm thu c c a các bi n m b ng ti ng Anh tương ng m tương ng. M t cách hình th c: v i m c ñ phù h p: very_low(Không phù h p), low(hơi phù h p), Đ i v i bi n s ñ u vào Vi c a h th ng, ta có bi n m tương medium(phù h p), high(khá phù h p), very_high(r t phù h p). ng là Xi v i i=1,..,n c a h th ng. Tham s hóa các hàm thu cc a bi n m Tính_cách: Đ i v i bi n s ñ u ra R c a h th ng, ta có bi n m tương ng MFx,1(very_low,[0, 0, 10, 20] là Xn+1 c a h th ng. MFx,2(low, [10, 20, 30, 40] Như v y, vector bi n tr ng thái rõ c a m i bi n h th ng s tương MFx,3(medium,[30, 40, 50, 60] ng v i m t vector bi n tr ng thái m c a h th ng m : MFx,4(high,[50, 60, 70, 80] MFx,5(very_high,[70, 80, 100, 100]
- 21 - - 22 - Các bi n m Năng_l c S _thích và Lâm_sinh ñư c tham s hóa Phương pháp l y trung bình tâm tương t như trên. 3.2.2 Mô t CSDL 3.2.1.3 Xây d ng cơ s lu t m 3.2.2.1 Questions Các phương pháp ñ xác ñ nh các lu t m thông d ng là nh các B ng lưu tr các câu h i tr c nghi m. chuyên gia trong lĩnh v c áp d ng, ho c t quan sát, th c nghi m th ng 3.2.2.2 Lingvars kê ñ có ñư c các t p d li u m u ñ u vào và ra tương ng, t ñó dùng B ng lưu tr các bi n m c a h th ng các k thu t khai phá d li u ñ rút ra các lu t. 3.2.2.3 MFs 3.2.1.4 Xây d ng b suy di n m B ng lưu tr các hàm thu c c a h th ng Sau các bư c ñ nh nghĩa bi n m , và xây d ng cơ s lu t m t 3.2.2.4 Rules các giá tr ñ u vào c a h th ng, ta ñã có ñư c m t c u trúc mô hình m B ng lu t c a h th ng. ñ y ñ v i kh năng suy di n. Phương pháp xây d ng b suy di n m 3.2.3 Mô t chi ti t l p ñ i tư ng cho h th ng: 3.2.3.1 MembershipFunction Suy di n m cho m t lu t Là l p mô t hàm thu c c a m t giá tr ngôn ng cùng v i các Suy di n m t t p cơ s lu t m ch c năng c a nó. 3.2.1.5 M hóa 3.2.3.2 Lingvariable M hoá là quá trình bi n ñ i m t vector x=(x1,x2,…,xn) ∈ X ⊆ Rn L p mô t bi n m v i d li u và ch c năng c a nó thành m t t p m A' trên X. A' s là ñ u vào cho b suy di n m . M t s phương pháp m hoá thông d ng: 3.2.3.3 RuleItem M hoá ñơn tr Là l p mô t m t thành ph n c a m nh ñ ti n ñ hay m nh ñ k t lu n trong m t lu t m . M hoá Gauss M hoá tam giác 3.2.3.4 Rule L p Rule dùng ñ mô t d li u và ch c năng c a m t lu t m . 3.2.1.6 Kh m Kh m là quá trình xác ñ nh m t ñi m y t m t t p m trên B' 3.2.3.5 FuzzyNumber trên V (B' là ñ u ra c a b suy di n m ). M t s phương pháp kh m L p FuzzyNumber bi u di n m t s m , bao g m: thông d ng 3.2.3.6 FuzzySet Phương pháp l y max L p FuzzySet dùng ñ mô t d li u và ch c năng c a m t t p h p Phương pháp l y tr ng tâm các s m c a m t bi n m .
- 23 - - 24 - 3.2.3.7 InferEngine Hi n th b câu h i tr c nghi m v tính cách, năng l c và s thích; L p InferEngine mô t cơ ch suy di n c a h th ng. Ngư i s d ng tr l i l n lư t t ng câu h i b ng cách kéo các trackbar 3.2.3.8 FLC (Fuzzy Logic Control) ñ ñ t ñ n giá tr phù h p nh t v i b n thân. L p mô t ch c năng c a b ñi u khi n h th ng Sau khi tr l i xong t t c các câu h i, nh n nút Hoàn thành ñ ghi 3.2.3.9 Config nh n các giá tr tr l i cho b câu h i tr c nghi m. L p mô t các ch c năng cho phép thay ñ i c u hình c a h th ng Tab K t qu x lý s li u khi th c hi n các thao tác: Phép k t n i các thành ph n trong ti n ñ , Hi n th thông tin chi ti t v giá tr c a các bi n m , m hóa, suy k t lu n c a lu t, phép h p thành các lu t, phép kh m ,... di n và kh m c a h th ng. 3.2.4 Cài ñ t giao di n h th ng 3.3 TH NGHI M VÀ ĐÁNH GIÁ K T QU 3.2.4.1 H th ng menu: 3.3.1 Th nghi m Bao g m 2 nhóm chính: Chương trình ñã ñư c th nghi m b ng cách ch n giá tr b t kỳ - Nhóm CSDL: Bao g m các thao tác v i CSDL c a h th ng. cho b câu h i tr c nghi m. V i m i l n test, k t qu ñư c ki m tra l n - Nhóm H th ng: Cho phép ngư i s d ng thay ñ i công th c tính lư t qua t ng bư c th c thi c a h th ng. toán trong các quá trình: h p thành lu t, suy di n và kh m . K t qu cho th y chương trình ñã th c thi ñúng như thu t toán ñã 3.2.4.2 H th ng TabControl cài ñ t và cho ra k t qu c th , rõ ràng qua t ng bư c. Tab Bi n m : 3.3.2 Đánh giá k t qu : Trong Tab này ngư i s d ng có th theo dõi các bi n vào/ra c a H th ng ñư c xây d ng khá hoàn ch nh, ñáp ng ñư c các yêu h th ng cùng v i các hàm thu c và ñ th bi u di n c a chúng. c u cơ b n c a m t mô hình m . Trên Tab này cũng cho phép ngư i s d ng t o m i, xóa, ch nh K t qu c a h th ng chưa ñư c ch ng minh qua th c t , b i vì s a thông tin các hàm thu c. trên th c t vi c ñánh giá k t qu ph i căn c trên cơ s s li u th ng kê qua nhi u năm sau khi tri n khai h th ng; Tuy nhiên, hy v ng v i s Tab Cơ s lu t n l c c a b n thân cùng v i s nhi t tình tham gia c a các chuyên gia Hi n th toàn b các lu t suy di n trong h th ng. Ngư i s d ng tư v n, CSDL lu t c a h th ng s ñư c tích lũy tri th c hư ng nghi p có th thêm, xóa ho c s a ñ i thông tin c a lu t cho phù h p v i th c qua nhi u năm tháng, ñ ng th i các thu t toán m hóa, xây d ng hàm t . thu c, cơ ch suy di n, kh m cũng s ñư c ch nh s a cho phù h p v i Tab Tr c nghi m th c t ,... khi ñó h th ng s là m t công c quan tr ng cho công tác tư v n hư ng nghi p c a nhà trư ng.
- 25 - - 26 - Chuyên gia tư v n có th t o m i CSDL cho h th ng ñ ph c v K T LU N cho nhi u m c ñích khác nhau trên cơ s logic m . 1. K t qu ñ t ñư c Có th chia s CSDL d dàng vì ñư c t ch c lưu tr trên Access. Đã hoàn thành yêu c u tìm hi u và phân tích h th ng. Quá trình Như c ñi m: phân tích bài toán c th , chi ti t. Cơ s tri th c chưa ñ l n ñ có th tư v n m c ñ phù h p c a V n d ng ñư c v n ñ logic m trong h th ng, c th là ng d ng ngư i h c ñ i v i ngành ngh b t kỳ. logic m xây d ng h tr giúp tư v n hư ng nghi p. 3. Ph m vi ng d ng Xây d ng h tr giúp ñ y ñ các ch c năng ñáp ng các yêu c u H tr giúp ñư c xây d ng ch y u ph c v , và h tr cho công ñ t ra. H tr giúp g m các thành ph n sau: tác tư v n hư ng nghi p t i trư ng trong giai ño n ngư i h c ñăng ký Bi n m : Bao g m các y u t ñ c l p ñ u vào (Tính cách, năng ngành ngh theo h c. l c, s thích) và y u t ph thu c ñ u ra (m c ñ phù h p v i ngh 4. Hư ng phát tri n Lâm sinh). M r ng ph m vi tư v n cho nhi u ngành ngh và m r ng ng Các hàm thu c: Đư c xây d ng trên cơ s lý lu n v ñ nh hư ng d ng ñ n các trư ng h c, ñ c bi t là các trư ng PTTH. ngh nghi p c a John Holland và tri th c c a các cán b tư v n hư ng Nâng c p h tr giúp không ch tư v n d a trên tính cách, năng l c, nghi p c a trư ng. s thích mà còn thêm các y u t ñ u vào như năng l c kinh t , nhu c u Cơ s lu t: Đư c xây d ng qua các ý ki n c a cán b tư v n ngh xã h i,... nghi p. M r ng ng d ng h th ng ñ có th s d ng làm mô hình th 2. Nh n xét nghi m cho các bài toán trong l p logic m . Ưu ñi m: H th ng có giao di n thân thi n, d s d ng. Có th thay ñ i các tham s cho h th ng (công th c tính hàm h p thành, công th c kh m ,...); Các chuyên gia tư v n có th theo dõi s khác nhau gi a các k t qu khi thay ñ i các tham s này, t ñó s rút ra ñư c tham s cho ra k t qu phù h p nh t. H th ng cho phép c p nh t các bi n h th ng, cơ s lu t nhanh chóng, d dàng r t ti n l i trong giai ño n ñ u th nghi m.